نام کتاب:دفتر هیجدهم پرسش ها و

پاسخ ها «احکام نگاه و پوشش

نویسنده: سيدمجتبى حسينى

فصل اول ـ نگاه به نامحرم

پرسش 1. آيا درباره نگاه به نامحرم آيه   اى در قرآن هست؟··· 25

پرسش 2. نگاه   هاى ممنوع و حرام كدام است؟··· 27

پرسش 3. آيا نگاه حرام جزء گناهان كبيره است؟··· 27

پرسش 4. نگاه   هاى جايز و حلال كدام است؟··· 28

پرسش 5. حكم نگاه كردن به صورت نامحرم چيست؟ اگر نگاه به طور «خيره» و نه از روى قصد و غرضى باشد، باز هم اشكالى دارد؟··· 28

پرسش 6. آيا نگاه كردن به پاى زن نامحرم، از مچ به پايين جايز است؟··· 29

پرسش 7. آيا نگاه به موهاى زن نامحرم، از داخل آينه جايز است؟··· 29

پرسش 8. اگر انسان همان طور كه از ديدن باغ و گلستان لذت مى   برد، از نگاه كردن به چهره زن لذت ببرد؛ آيا اين كار حرام است و مصداق قصد لذت به حساب مى   آيد؟··· 30

پرسش 9. آيا نگاه به برجستگى   هاى بدن زن نامحرم (مانند سينه و پشت) از روى  لباس و مانتو جايز است؟··· 30

پرسش 10. آيا همان گونه كه نگاه مرد به زن حرام است، نگاه زن به مرد نيز حرام است؟··· 30

پرسش 11. حكم نگاه كردن زن به بازو و آرنج مرد نامحرم چيست؟··· 31

پرسش 12. آيا زنان مى   توانند به حجم بدن مرد نامحرم (مانند پشت و سينه) از روى لباس نگاه كنند؟··· 31

پرسش 13. حكم نگاه پيوسته به صورت استاد زن، در هنگام درس چيست؟··· 31

پرسش 14. استاد ما بدحجاب است و حجاب شرعى را رعايت نمى   كند و در هنگام نوشتن مطالب روى تخته سياه، دست و موهاى سر او، بيش از اندازه ظاهر مى   شود، تكليف ما چيست؟··· 32

پرسش 15. نگاه پيوسته دختران به چهره استاد نامحرم مرد، در كلاس درس چه حكمى دارد؟··· 32

پرسش 16. تكليف استادى كه به عده   اى از دختران درس مى   دهد؛ ولى نمى   تواند خود را از نگاه هوس   آلود كنترل كند، چيست؟··· 33

پرسش 17. در چه صورت مى   توانم به چهره، گردن و موهاى دخترى كه قصد ازدواج با او را دارم، نگاه كنم؟··· 33

پرسش 18. مى   خواهم با دخترى ازدواج كنم آيا م ى   توانم، به طور پنهانى به موها و گردن او نگاه كنم يا اينكه در اين نگاه رضايت و اجازه او شرط است؟··· 34

پرسش 19. شخصى قصد ازدواج دارد؛ آيا مى   تواند بدون قصد لذت به چهره و موهاى خانم   ها (مثلاً در خيابان) نگاه كند تا كسى را بپسندد و بعد از او خواستگارى كند؟· ·· 34

پرسش 20. آيا نگاه به بدن نامزد خود كه هنوز نامحرم است ـ ولى محرم شدن قطعى است ـ جايز است؟··· 34

پرسش 21. با توجه به اينكه كلاس   هاى دانشجويان دختر و پسر با هم برگزار مى   شود، و ناخودآگاه و بدون قصد لذت چشم انسان به دختران نامحرم مى   افتد؛ حكم آن چيست؟ ··· 35

پرسش 22. با وضعى كه زنان بيرون مى   آيند و ما نيز مجبوريم به كوچه و خيابان برويم و چشم   مان به آنان مى   افتد، تكليف چيست؟··· 35

پرسش 23. نگاه به زنان نامحرم ـ به ويژه فاميل و آشنا ـ بدون قصد لذت و تنها از روى علاقه و محبت (مثلاً به چشم خواهرى) باشد، چه حكمى دارد؟··· 35

پرسش 24. زن و مرد محرم تا چه اندازه مى   توانند به بدن يكديگر نگاه كنند؟··· 36

پرسش 25. نگاه مرد به بدن مرد و زن به بدن زن، تا چه حدودى جايز است؟··· 36

پرسش 26. نگاه كردن به موهاى زنان بدحجاب ـ كه هيچ گونه امر و نهى در آنان تأثير ندارد ـ چگونه است؟··· 37

پرسش 27. در بعضى از مناطق ايران، زنان روستانشينى هستند كه نوعا خود را نمى   پوشانند؛ آيا مى   توان بدون قصد لذت به آنها ن گاه كرد؟··· 37

پرسش 28. آيا نگاه به مو و بدن زنان اهل تسنن جايز است؟··· 38

پرسش 29. حكم نگاه كردن به زنان مسلمان كه در كشورهاى خارجى فاقد حجاب و پوشش اسلامى   اند، چگونه است؟··· 38

پرسش 30. آيا نگاه كردن به زن غيرمسلمان كه پوششى ندارد، جايز است؟··· 39

پرسش 31. آيا نگاه كردن به مو، گردن و دست   هاى زن كهنسال جايز است؟··· 39

پرسش 32. حكم نگاه به زنان كهنسالى كه چهره و موهاى خود را آرايش و تزيين كرده   اند، چيست؟··· 39

پرسش 33. آيا پسر بچه مميز، مى   تواند به مو و بدن نامحرم نگاه كند؟··· 39

پرسش 34. حكم نگاه به زيورآلات زن نامحرم از روى لباس چيست؟··· 40

پرسش 35. نگاه كردن مردان به حلقه ازدواج يا انگشتر عقيق خانم   ها چه حكمى دارد؟··· 40

پرسش 36. آيا ديدن ورزش فوتبال، كشتى و مانند آن، كه مردان با شورت و زيرپوش بازى مى   كنند، از نزديك براى زنان جايز است؟··· 41

پرسش 37. حكم تماشاى كشتى   گيران و ساير ورزشكاران با بدن نيمه برهنه از تلويزيون براى بانوان چگونه است؟··· 42

پرسش 38. آيا نگاه كردن به مو و بدن دختر نابالغ جايز است؟··· 42

پرسش 39. از دخترانى كه كوچك و با چادر مى   باشند خوشم مى   آيد، چون معنويت خاصى دارند؛ آ يا نگاه كردن به آنها اشكال دارد؟··· 43

پرسش 40. حكم نگاه زن به بدن پسر بچه مميز (به جز عورت او) چيست؟··· 43

پرسش 41. نگاه كردن به عورت بچه چه حكمى دارد؟··· 44

فصل دوم ـ عكس و فيلم نامحرم

پرسش 42. نگاه مرد به عكس و فيلم بى   حجاب زن ناشناس، چه حكمى دارد؟· ·· 45

پرسش 43. آيا مرد مى   تواند براى آگاهى از خصوصيات جسمى و زيبايى دخترى كه مى   خواهد با او ازدواج كند، عكس يا فيلم او را مشاهده كند؟ در صورتى كه دختر، فاميل و آشنا باشد، چه حكمى دارد؟··· 45

پرسش 44. نگاه كردن به عكس و فيلمهاى زنان فاميل و آشنا كه در آن بدون حجاب مشاهده مى   شوند، چگونه است؟··· 46

پرسش 45. نگاه به عكس و فيلم برخى از فاميل   ها و آشنايان كه از نظر حجاب بى   بند و بار و بى   باك هستند، حكمش چيست؟··· 46

پرسش 46. حكم مشاهده و فيلم زنان فاميل كه از دنيا رفته   اند، چيست؟··· 47

پرسش 47. اخيرا از بازيگران زن پوسترهايى تهيه شده است. برخى از آنان موهاى خود را بيرون انداخته   اند و بعضى ديگر لباس   هاى تنگ و اندام   نما پوشيده و عكس انداخته   اند، در اين مورد حكم چگونه است؟··· 47

پرسش 48. نگاه كردن به عكس بدون حجاب دختربچه   هاى مميز، چگونه است؟··· 47

پرسش 49. ديدن عكس دوران كودكى زنان نامحرم، در صورتى كه پوشش كافى نداشته باشند، چه حكمى دارد؟··· 48

پرسش 50. نگاه به فيلم   هاى ايرانى و خارجى كه در آنها حجاب رعايت نمى   شود و از صدا و سيما پخش مى   شوند، چه حكمى دارد؟··· 48

پرسش 51. نگاه به فيلم   هاى مجاز داخلى و خارجى كه به وسيله وزارت ارشاد اجازه داده شده است، چه حكمى دارد؟··· 48

پرسش 52. حكم تماشاى زن بى   حجاب در رسانه   هاى تصويرى به صورت زنده و غير زنده چيست؟··· 49

پرسش 53. آيا نگاه به فيلم با نگاه به عكس زن نامحرم بى   حجاب، تف اوت دارد؟··· 50

پرسش 54. آيا در چت با نامحرم در اينترنت، مى   توان به چهره بى   حجاب او كه از دوربين كامپيوترى مشاهده مى   شود، نگاه كرد؟··· 50

پرسش 55. نگاه به فيلم   هاى مبتذل كه بيشتر زنان غير مسلمان در آن بازى مى   كنند ـ در صورتى كه موجب تحريك انسان نشود ـ چه حكمى دارد؟··· 51

پرسش 56. نگاه كردن به عكس   هاى عريان و برهنه زنان و مردان غيرمسلمان چه حكمى دارد؟··· 51

پرسش 57. آيا به منظور جذب جوانان و نرفتن آنان به سمت برنامه   هاى مبتذل ماهواره   اى، جايز است كمى در پخش فيلم   هاى رسانه   هاى داخلى تساهل ورزيد؟··· 52

پرسش 58. نگاه كردن به عكس   هاى عريان موجود در كتاب   هاى پزشكى كه آموزش آن براى دانشجويان ضرورى است، چه حكمى دارد؟··· 52

پرسش 59. ديدن فيلم   هاى آموزشى (غير ضرورى) يا جست   وجوى اينترنتى كه شامل برخى صحنه   هاى مهيج است، چه حكمى دارد؟··· 52

پرسش 60. حكم نگاه به فيلم   هاى روش آموزش جنسى چيست؟··· 53

پرسش 61. آيا زن و شوهر براى تحريك جنسى، مى   توانند به فيلمهاى سكس و مبتذل نگاه كنند؟··· 53

پرسش 62. اگر شوهر اصرار زياد كند بر اينكه با او فيلم مبتذل نگاه كنم، تكليف چيست؟··· 54

پرسش 63. آيا در مشاهده فيلم   هاى شهوت   انگيز، بين فرد متأهل و مجرد تفاوتى دارد؟··· 54

پرسش 64. ديدن فيلم   هاى مبتذل به منظور سانسور كردن آن، چه حكمى دارد؟··· 55

پرسش 65. اگر با مشاهده فيلم   هاى شهوت   انگيز، مقدارى از شهوت انسان فروكش كند و در جلوگيرى از ارتكاب حرام مؤثر باشد، چه حكمى دارد؟ آيا مشاهده آن به اين منظور جايز است؟··· 55

پرسش 66. نظر مراجع بزرگوار تقليد را درباره مشاهده برنامه   هاى ماهواره بيان كنيد؟··· 56

پرسش 67. حكم خريد و فروش آنتن ماهواره چيست؟··· 57

پرسش 68. در صورتى كه فروشنده آنتن ماهواره، بداند كه خريدار آن را به منظور استفاده حرام تهيه مى   كند، حكم اين معامله چيست؟··· 58

پرسش 69. ظهور فيلمهاى عكاسى و ميكس به وسيله مرد، چه حكمى دارد؟··· 59

پرسش 70. حكم گرفتن عكس بدون حجاب كه ظاهر كننده آن مرد نامحرم مى   باشد، چگونه است؟··· 60

پرسش 71. در حالى كه مى   دانيم مردان فاميل و آشنا فيلم ما را مشاهده مى   كنند، آيا بر ما (زنان) جايز است، بدون حجاب در مقابل فيلم   بردار ظاهر شويم؟··· 60

پرسش 72. آيا جايز است زن در جشن   هاى عروسى، بدون اجازه شوهرش عكس بيندازد؟··· 60

پرسش 73. حكم استفاده از اينترنت را بيان كنيد.··· 61

پرسش 74. در مراجعه به سايت   هاى اينترنتى خارجى، با موارد خلاف شرع زياد مواجه مى   شويم. با اينكه در مسير تحقيقات و ارتباط با تكنولوژى روز به استفاده از امكانات اينترنتى ناچار هستيم، تكليف چيست؟··· 61

پرسش 75. حكم شغل كافى   نت چيست؛ با توجه به اينكه اينترنت كاربردهاى مختلف اعم از حلال و حرام دارد و به رغم كنترل، ممكن است عده   اى به طور پنهانى بر روى برخى سايت   هاى غير مجاز بروند؟··· 61

فصل سوم ـ گفت و گوى نامحرم

پرسش 76. آيا صحبت كردن زن با مرد نامحرم كه به نيت خير و يا براى درس باشد، اشكال دارد؟··· 63

پرسش 77. آيا صحبت كردن با كسى كه قصد داريم در آينده با او ازدواج كنيم، گناه است؟··· 63

پرسش 78. چت ( Chat ) در اينترنت به صورت گفتارى و يا نوشتارى با جنس مخالف ـ با اين شرط كه از حدود شرعى خارج نشويم (مثلاً براى تبادل نظر) ـ چه حكمى دارد؟··· 64

پرسش 79. چت كردن با جنس مخالف و رد و بدل كردن صحبت   هاى معمولى، چه حكمى دارد؟··· 64

پرسش 80. حكم چت كردن با شخصى را كه از جنسيت او بى   اطلاعيم، بفرماييد؟··· 64

پرسش 81. چت كردن با اشخاص مختلف، به انگيزه پيدا كردن فرد مورد نظر براى ازدواج با او، چه حكمى دارد؟··· 65

پرسش 82. چت كردن با زنان غير مسلمان و انجام صحبت   هاى تحريك   آميز با آنان، چه حكمى دارد؟··· 65

پرسش 83. آيا خواندن داستان   هاى تحريك كننده جنسى اشكال دارد؟··· 65

پرسش 84. برخى از زنان هنگام صحبت كردن، با آب و تاب و صداى نازك سخن مى   گويند؛ آيا مرد نامحرم مى   تواند به سخنان او گوش دهد و با او صحبت كند؟··· 65

پرسش 85. آيا زن در هنگام صحبت كردن با مرد نامحرم، حتما بايد صداى خود را تغيير دهد و مردانه صحبت كند؟··· 66

پرسش 86. آيا سلام كردن مرد به زن نامحرم و زن به مرد نامحرم، جايز است؟··· 66

پرسش 87. نامه   نگارى با نامحرم و طرح مسائل شهوانى از طريق ايميل و يا چت، چه حكمى دارد؟··· 66

پرسش 88. آيا در گفت   وگوى زن و مرد نامحرم، فرقى بين گفت   وگوى مستقيم و از راه دور (مانند اينترنت و تلفن) هست؟··· 67

پرسش 89. شوخى كردن با نامحرم چه حكمى دارد؟··· 67

پرسش 90. آيا شوخى كردن با محارم خود جايز است؟··· 67

پرسش 91. آيا تقليد صداى مردان به وسيله زن و برعكس جايز است؟··· 67

فصل چهارم ـ ارتباط دختر و پسر

پرسش 92. آيا در محيط دانشگاهى اختلاط بين پسران و دختران، اشكالى دارد؟··· 69

پرسش 93. برگزارى جشنها و مراسم در دانشگاه كه در آن دختر و پسرها مختلط اند، چه حكمى دارد؟··· 69

پرسش 94. در يك تشكل مذهبى فعاليت دارم كه دختران و پسران در آن مختلط هستند! در بعضى مواقع احساس مى   كنم كه ممكن است به گناه بيفتم، تكليف چيست؟··· 70

پرسش 95. آيا دانشجويان دختر و پسر مى   توانند به طور مشترك، به اردوهاى تفريحى و سياحتى مسافرت كنند؟· ·· 70

پرسش 96. آيا نشستن بر سر سفرهاى كه نامحرم وجود دارد، حرام است؟··· 71

پرسش 97. آيا كار خانم   ها در ادارات كه با نامحرم روبه   رو مى   شوند و گفت   وگو مى   كنند، اشكال دارد؟··· 71

پرسش 98. آيا خلوت كردن دو نفر نامحرم در يك مكان جايز است؟ به طور مثال آيا دختر و پسرى كه مى   خواهند با يكديگر ازدواج كنند، مى   توانند در اتاق دربسته و خلوت با يكديگر در مورد مسائل آينده صحبت كنند؟··· 71

پرسش 99. تنها بودن زن و مرد نامحرم در برخى مكان   هاى عمومى (مانند كتابخانه   ها و وسايل نقليه) چه حكمى دارد؟··· 72

پرسش 100. آيا ارتباط صميمى بين دختر و پسر در هنگام همكارى و يا ميهمانى، اشكال دارد؟··· 73

پرسش 101. كار كردن در محيطى كه يك مرد و زن وجود دارد و گاهى در بسته و باز مى   شود، چه حكمى دارد؟··· 73

پرسش 102. آيا براى تدريس خصوصى در منزل، مى   توان براى دانش   آموزان دختر، معلم مرد و براى پسر معلم زن استخدام كرد؛ در حالى كه هر دو در اتاق بسر مى   برند و كس ديگرى در آنجا نيست؟··· 74

پرسش 103. معاشرت با دختر عمو در حد استادى و تقويت درس، چه حكمى دارد؟··· 74

پرسش 104. آيا اختلاط زن و مرد نامحرم به منظور نمايش تئاتر و بازيگرى ـ كه گاهى با مكالمات عاشقانه و مهيج شهوت همراه مى   باشد ـ جايز است؟··· 75

پرسش 105. آيا بازى افراد در نمايش و فيلم   ها در نقش زن و شوهر و يا خواهر و برادر و... جايز است؟··· 75

پرسش 106. اظهار دوستى به جنس مخالف در اين حد كه بگويد من تو را دوست دارم، چه حكمى دارد؟··· 75

پرسش 107. عشق ورزيدن به شخصيت   هاى معنوى و دينى جنس مخالف و دوست داشتن آنها از روى محبت الهى چه حكمى دارد؟··· 76

پرسش 108. گاهى در بازار، نمايشگاه و وسايل نقليه، زن و مرد به يكديگر برخورد مى   كند، در اينجا تكليف چيست؟··· 76

پرسش 109. آيا تماس   هاى جنسى با نامحرم ـ غير از دخول ـ حكم زنا را دارد؟··· 76

پرسش 110. حكم دقيق مصافحه و دست دادن با زن نامحرم ـ به ويژه فاميل مثل دختر خاله، دختر عمو و... ـ چيست؟··· 77

پرسش 111. اگر در منطقه   اى رسم بر اين باشد كه هنگام برخورد با يكديگر مصافحه مى   كنند (حتى زنان با مردان) و ترك اين كار، اهانت و اسائه ادب نسبت به طرف مقابل محسوب مى   شود؛ حكم دست دادن زن و مرد با اين فرض چيست؟··· 77

پرسش 112. دست دادن با زن نامحرم به وسيله دستكش و مانند آن، چه حكمى دارد؟··· 77

پرسش 113. آيا دست دادن با زنان كهنسال نامحرم ـ كه دست خود را براى مصافحه دراز مى   كنند ـ گناه است؟··· 78

پرسش 114. آيا مى   توان با زنان محرم دست داد؟··· 78

پرسش 115. دست دادن با زنان غير مسلمان چه حكمى دارد؟··· 79

پرسش 116. آيا دست دادن با دختران نابالغ جايز است؟··· 79

پرسش 117. آيا بوسيدن و بغل كردن دختر بچه جايز است؟··· 79

پرسش 118. آيا بوسيدن محارم خود جايز است؟··· 80

پرسش 119. پرستار براى گرفتن نبض و فشار خون و... بايد به بدن زن نامحرم نگاه كند و به بدن او دست بزند، تكليف چيست؟··· 80

پرسش 120. آمپول زدن زن به وسيله نامحرم چگونه است؟··· 81

پرسش 121. رجوع بيمار به دندان   پزشك نامحرم، چه حكمى دارد؟··· 81

پرسش 122. در صورتى كه پزشك زن هم وجود دارد؛ ولى احتمال مى   رود كه متخصص مرد بيمارى را بهتر تشخيص دهد، تكليف چيست؟··· 82

پرسش 123. تماس با بدن نامحرم، براى نجات او چه حكمى دارد؟··· 82

پرسش 124. در هنگام آموزش، دست مربى به دست و بدن من مى   خورد، اين چه حكمى دارد؟··· 82

فصل پنجم ـ پوشش و حجاب

پرسش 125. درباره حجاب و دليل وجوب آن توضيح دهيد.··· 83

پرسش 126. در مورد فلسفه حجاب، حدود، كيفيت و رنگ پوشش بانوان توضيح دهيد.··· 84

پرسش 127. پوشش بدن براى زنان بايد چگونه باشد؟··· 88

پرسش 128. آيا زير چانه نيز بايد از نامحرم پوشانده شود؟··· 89

پرسش 129. آيا بر زن لازم است در مقابل بچه نابالغ خود را بپوشاند؟··· 89

پرسش 130. از چه زمانى بر دختر رعايت حجاب واجب مى   شود؟··· 90

پرسش 131. پدرم اصرار دارد كه من بيش از حد معمول حجابم را رعايت كنم، چه كنم؟··· 90

پرسش 132. آيا پوشاندن پشت و روى پا در مقابل نامحرم واجب است؟··· 91

پرسش 133. زنى كه مى   داند به جهت چهره زيبايش، مردان نامحرم به او نگاه مى   كنند، چه وظيفه   اى دارد؟ آيا پوشاندن آن واجب است؟··· 92

پرسش 134. چرا پوشش بانوان مشكى است؛ با اينكه پوشيدن لباس مشكى در اسلام مكروه است؟··· 92

پرسش 135. چادر بهتر است يا مانتو؟··· 93

پرسش 136. آيا عدم پوشش دختر دايى، دختر عمه، دختر خاله و دختر عمو ـ كه تأثيرى در من ندارد ـ گناه است؟··· 93

پرسش 137. آيا دختران مى   توانند با لباس آستين حلقه   اى، در برابر پدر و يا برادرشان ظ اهر شوند؟··· 93

پرسش 138. آيا لازم است حجاب را براى توريست   ها الزامى كنيم؟··· 94

پرسش 139. آيا حفظ حجاب در سفر به كشورهاى غير مسلمان واجب است؟··· 94

پرسش 140. اگر موى زنى به طور غير عمد بيرون باشد و يا به طور سهوى چادر كنار برود، آيا گناه كرده است؟··· 94

پرسش 141. رفتن بدون حجاب به حياط منزلى كه ساختمان   هاى بلند بر آن مشرف است، چه حكمى دارد؟··· 95

پرسش 142. آيا پوشيدن چادر و لباس   هايى با رنگ روشن در ميهمانى   ها و در برابر نامحرم ـ نه به قصد جذب نگاه مرد نامحرم ـ حرام است؟··· 95

پرسش 143. پوشيدن جوراب نازك چه حكمى دارد؟··· 96

پرسش 144. پوشيدن مانتوهايى كه برجستگى   هاى بدن (مانند سينه و پشت) را نمايان مى   كند، چگونه است؟··· 96

پرسش 145. پوشيدن لباس   هاى تنگ و تحريك كننده ـ كه برجستگى   هاى بدن زن در آن پيدا است ـ چه حكمى دارد؟··· 96

پرسش 146. مشخص شدن حجم موى زن از زير چادر چه حكمى دارد؟··· 97

پرسش 147. آيا استفاده از كلاه گيس به جاى روسرى كفايت مى   كند؟··· 97

پرسش 148. آيا براى رفتن به خارج از كشور، مى   توانيم با كلاه گيس نزد مرد نامحرم عكس بيندازيم؟··· 97

پرسش 149. آيا در بازيگرى و تئاتر خانم   ها مى   توانند به جاى روسرى از كلاه گيس استفاده كرد؟··· 98

پرسش 150. آيا نگاه شوهر به كلاه گيس همسرش كه از موى زنان نامحرم درست شده، جايز است؟··· 98

پرسش 151. آيا پوشيدن كفش   هاى صدادار براى بانوان اشكال دارد؟··· 98

پرسش 152. حكم پوشيدن لباس ابريشم براى زن و مرد چيست؟··· 99

پرسش 153. آيا پوشيدن لباسى كه آستر آن ابريشم است، براى مرد جايز است؟··· 99

پرسش 154. حكم خريدن و پوشيدن كروات براى داماد چيست؟··· 99

پرسش 155. پوشيدن پيراهن آستين كوتاه توسط مردان در مقابل زن نامحرم، چه حكمى دارد؟··· 100

پرسش 156. آيا پوشيدن لباس   هاى جذاب و رنگارنگ در برابر نامحرم، براى مردان جايز است؟··· 100

فصل ششم ـ آرايش و زيورآلات

پرسش 157. آيا براى زن جايز است كه عطر بزند و از منزل بيرون رود؟··· 101

پرسش 158. استفاده از مواد نرم كننده كه لباس را كمى خوشبو و لطيف مى   كند، براى بانوان چه حكمى دارد؟ آيا بيرون مى   توانند بروند؟··· 101

پرسش 159. استفاده از كرم   هاى چرب كننده و ضد آفتاب، بر روى دست و صورت چه حكمى دارد؟··· 101

پرسش 160. آيا زن بايد چهره آرايش كرده خود را از نامحرم بپوشاند؟··· 102

پرسش 161. آرايش دختران و برداشتن موهاى صورت براى دختران چه حكمى دارد؟··· 102

پرسش 162. آرايش كردن براى محارم، چه حكمى دارد؟··· 102

پرسش 163. اگر برداشتن ابروها زينت به حساب آيد، بايد تمام صورت را پوشاند؟··· 103

پرسش 164. آيا رنگ كردن ابرو زينت بوده و پوشاندن آن از نامحرم واجب است؟··· 103

پرسش 165. آيا سرمه چشم از زينت   هايى است كه بايد پوشيده شود؟··· 104

پرسش 166. آيا گريم زن جزء آرايش محسوب مى   شود و بايد از نامحرم پوشاند؟··· 104

پرسش 167. آيا گريم زن توسط نامحرم جهت فيلم سازى و بازيگرى جايز است؟··· 105

پرسش 168. اگر در جايى شك پيدا شود كه چيزى از موارد زينت است يا نه، تكليف چيست؟ آيا بايد آن را پوشاند؟··· 105

پرسش 169. حكم پوشش انگشتر طلا و حلقه ازدواج بانوان، در صورتى كه در معرض ديد نامحرم باشد، چگونه است؟··· 106

پرسش 170. گذاشتن لنز آرايشى براى بانوان چه حكمى دارد؟··· 106

فصل هفتم ـ پوشش در نماز

پرسش 171. اگر در اتاق، مرد نامحرم باشد؛ آيا پوشاندن روى پا هنگام نماز واجب است؟··· 107

پرسش 172. آيا نماز خواندن با چادر بدن نما، صحيح است؟··· 107

پرسش 173. نماز خواندن با مانتو و روسرى چه حكمى دارد؟··· 108

پرسش 174. نماز خواندن زن با بلوز و شلوار چه حكمى دارد؟··· 108

پرسش 175. آيا پوشاندن برجستگى   هاى بدن هنگام نماز در برابر نامحرم واجب است؟ اگر نپوشاند؛ آيا نمازش باطل مى   شود؟··· 108

پرسش 176. زنى كه آرايش كرده و زيورآلات دارد؛ آيا بايد در هنگام نماز چهره خود را بپوشاند؟··· 109

پرسش 177. آيا بايد در مساجد و نمازخانه   ها، در حال نماز و يا روضه   خوانى و سخنرانى، پرده   اى بين زن و مرد باشد؟··· 109

فصل هشتم ـ لباس جنس مخالف

پرسش 178. پوشيدن لباس زنانه براى مردان و بالعكس چه حكمى دارد؟··· 111

پرسش 179. لباس مشترك بين زن و مرد، چگونه مشخص مى   شود؟··· 112

پرسش 180. پوشيدن لباس زنانه به وسيله مردان و بر عكس، براى بازى در تئاتر و سينما چه حكمى دارد؟··· 112

پرسش 181. حكم پوشيدن لباس شهرت را بيان كنيد؟··· 113

پرسش 182. آيا در حرمت پوشيدن لباس جنس مخالف، بين لباس زير و غير آن فرقى وجود دارد؟··· 114

پرسش 183. گاهى به مدت كوتاهى و به طور موقت لباس شوهر را در منزل مى   پوشم، آيا اين كار جايز است؟··· 115

پرسش 184. فروش لباس   هاى زير زنانه به وسيله مردان، چه حكمى دارد؟··· 115

فصل نهم ـ طلا و پلاتين

پرسش 185. آيا استفاده از طلا براى مردان بدون قصد زينت به طورى كه ديگران نبينند، اشكال دارد؟··· 117

پرسش 186. زينت مردان با طلاى زرد چه حكمى دارد؟··· 117

پرسش 187. طلاى سفيد براى مردان چه حكمى دارد؟··· 118

پرسش 188. آيا به دست كردن و استفاده از پلاتين براى مرد اشكال دارد؟··· 118

پرسش 189. اگر شك داشته باشيم طلاى سفيدى كه در بازار فروخته مى   شود، از جنس طلاى متعارف (حرام) است يا خير، تكليف چيست؟··· 119

پرسش 190. اگر از طلا و فلز ديگرى آلياژى درست كنيم كه نسبت طلا به آن فلز كم باشد، آيا استعمال چنين آلياژى به صورت انگشتر و يا ساعت براى مردان اشكال دارد؟··· 119

پرسش 191. آيا گرفتن روكش طلا براى دندان بر مرد جايز است؟··· 119

پرسش 192. استفاده از طلا براى مردان به مدت كوتاه ـ مانند لحظه عقد ـ چه حكمى دارد؟··· 120

پرسش 193. مدال   هاى طلا كه ورزشكاران دريافت مى   كنند و به گردن   شان، مى   آويزند چه حكمى دارد؟··· 120

پرسش 194. ساخت و خريد و فروش جواهرات طلا كه مخصوص مردان است (مانند انگشتر طلا)، چه حكمى دارد؟··· 121

فصل دهم ـ دانستنى  ها

پرسش 195. منظور از لباس شهرت چه نوع لباسى است؟··· 123

پرسش 196. مفهوم زينت در زنان چيست و چه چيزهايى را شامل مى   شود؟··· 124

پرسش 197. مقصود از «ريبه» و «تلذذ» در رساله   هاى مراجع چيست؟··· 125

پرسش 198. سن تمييز در پسر و دختر بچه در احكام نگاه و پوشش، چه سنى است؟··· 126

پرسش 199. كلمه «ضرورت» به عنوان شرط جواز لمس زن و يا نگاه به او در كلمات فقيهان، به چه معنا است و حدود آن كدام است؟··· 125

کليدواژه   ها··· 127

كتابنامه··· 131

 

 

مقدمه

«پرسش   گ رى» از آغاز آفرينش انسان، رخ   نمايى كرده؛ بر بال سبز خود، فرشتگان را فرانشانده؛ بر برگ زرد خود شيطان را فرونشانده و در اين ميان، مقام آدميت را نشان داده است. آفتاب كوفه چه زيبا فرموده است:

«مَن اَحسَنَ السؤال عَلِمَ» و «من عَلِمَ اَحسَنَ السؤال».

هم سؤال از علم خيزد هم جواب

همچنانكه خار و گُل از خاك و آب

آرى! هر كه سؤال   هايش آسمانى است، دانش و بينش پاسخش خواهد بود. پويايى و پايايى «جامعه» و «فرهنگ»، در گرو پرسش   هاى حقيقت طلبانه و پاسخ   هاى خِردورزانه است.

از افتخارات ايران اسلامى، آن است كه از سويى، سرشار از جوانانى پاك  دل، كمال  خواه و پرسش   گر مى   باشد و از ديگر سوى، از مكتبى غنى برخوردار است كه معارف بلند آن، گوارا نوش دل   هاى عطشناك پرسش   گر و دانش   جو است.

اداره مشاوره و پاسخ معاونت مطالعات راهبردى نهاد، محفل انسى فراهم آورده است، تا «ابر رحمت» پرسش   ها را به «زمين اجابت» پذيرا باشد و نهال سبز دانش را بارور سازد. ما اگر بتوانيم سنگ صبور جوانان انديشمند و بالنده ايران پرگهرمان باشيم، به خود خواهيم باليد.

شايان ذكر است در راستاى ترويج فرهنگ دينى، اداره مشاوره و پاسخ نهاد نمايندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه   ها با همكارى گروه   هاى علمى، بيش از 80  هزار پرسش دانشجويى را در موضوعات مختلف انديشه دينى، مشاوره، احكام و... پاسخ داده است.

اين اداره داراى هشت گروه علمى و تخصصى، به شرح زير است:

1. گروه قرآن و حديث؛     2. گروه تربيتى و روان شناسى؛

3. گروه احكام؛     4. گروه انديشه سياسى؛

5. گروه فلسفه و كلام؛     6. گروه فرهنگى و اجتماعى؛

7. گروه حقوق و فلسفه احكام؛     8. گروه تاريخ و سيره.

9. گروه اخلاق و عرفان؛

آن   چه پيش رو داريد، بخشى از سؤالات فقهى درباره احكام نگاه و پوشش و روابط است كه توسط محقق ارجمند حجه   الاسلام سيدمجتبى حسينى(زيدعزه) پاسخ داده شده است.

ويژگى   هاى اين مجموعه و شيوه تنظيم آن در چند نكته ذيل بيان مى   شود:

الف. پاسخ پرسش   ها همراه با مأخذ و مستندات آن آورده شده است.

ب. پاسخ   هاى هم   مضمون با عبارت يكسان و روان تحرير شده است؛ از اين رو بيشتر پاسخ   ها به صورت اقتباس مى   باشد.

ج. جهت اتقان و اطمينان بيشتر علاوه بر مستندسازى پاسخ   ها، از دفاتر مراجع بزرگوار نيز استفتا گرديده است.

د. در تنظيم كتاب، نظر حضرت امام خمينى قدس   سره به عنوان اولين فتوا آمده و فتاواى ديگر مراجع بزرگوار كه نامشان به ترتيب حروف الفبايى در ذيل مى   آيد، سپس ذكر گرديده است:

1. حضرت آيه   اللّه   حاج شيخ محمدتقى بهجت (قدس سرّه)

2. حضرت آيه   اللّه   حاج شيخ ميرزا جواد تبريزى (قدس سرّه)

3. حضرت آيه   اللّه   حاج   سيدعلى   حسينى   خامنه   اى (رهبر معظم   انقلاب)(دام ظلّه   العالى)

4. حضرت آيه   اللّه   حاج سيد على حسينى سيستانى (دام ظلّه   العالى)

5. حضرت آيه   اللّه   حاج شيخ لطف   اللّه   صافى گلپايگانى (دام ظلّه   العالى)

6. حضرت آيه   اللّه   حاج شيخ محمد فاضل لنكرانى (قدس سرّه)

7. حضرت آيه   اللّه   حاج شيخ حسين نورى همدانى (دام ظلّه   العالى)

8. حضرت آيه   اللّه   حاج شيخ ناصر مكارم شيرازى (دام ظلّه   العالى)

9. حضرت آيه   اللّه   حاج شيخ حسين وحيد خراسانى (دام ظلّه   العالى)

لازم به ذكر است كه در متن كتاب تنها به ذكر اسامى مراجع بزرگوار به اختصار اكتفا شده است، لذا از ساحت آن بزرگواران پوزش مى   طلبيم و از درگاه خداوند متعال براى ايشان دوام عزت و سلامتى مسئلت داريم.

ه در اين كتاب تنها به بيان احكام تكليفى «واجب و حرام» و احكام وضعى «باطل و صحيح» بسنده شده و از بيان احكام استحبابى خوددارى شده است.

بر آنيم با توفيق خداوند، به تدريج ادامه اين مجموعه را تقديم شما خوبان كنيم. پيشنهادها و انتقادهاى سازنده شما، راهنماى ما در ارائه شايسته و پربارِ مجموعه   هايى از اين دست خواهد بود.

در پايان از تلاش   هاى مخلصانه مؤلف محترم و مجموعه همكاران اداره مشاوره و پاسخ، به خصوص حجج   اسلام سيد محمدتقى علوى و صالح قنادى كه در بازخوانى و آماده   سازى اين اثر تلاش كرده   اند، تشكر و قدردانى مى   شود و دوام توفيقات اين عزيزان را در جهت خدمت بيشتر به مكتب اه ل   بيت (عل یهم السلام) و ارتقاء فرهنگ دينى جامعه ـ به ويژه دانشگاهيان ـ از خداوند متعال مسألت داريم.

فصل اول : نگاه به نامحرم قرآن و نگاه نامحرم

پرسش 1 آيا درباره نگاه به نامحرم آيه   اى در قرآن هست؟

«قُلْ لِلْمُؤمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ» [1] ؛ «به مؤمنان بگو: چشم   هاى خود را از نگاه به نامحرم فرو گيرند».

«وَ قُلْ لِلْمُؤمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ» [2] ؛ «و به زنان با ايمان بگو: چشم   هاى خود را از نگاه هوس آلود فرو گيرند».

گفتنى است اگر انسان به خوبى بداند؛ «عالم محضر خداوند است» و باور كند هيچ يك از اعمال و حركات ما از ديد الهى پنهان نيست و اين مطلب را بارها و بارها به خود تلقين كند تا به مرحله احساس و باور قلبى برسد. ترك عملى كه موجب ناخشنودى خداوند است كارى ممكن و شدنى مى   باشد.

پيامبر بزرگ اسلام (صلی   الله   عل یه   وآله)   در حديثى مى   فرمايد: «يابن آدم... و اِنْ نازَعَك بَصرُكَ الى بعضِ مَا حَرمَتْ عليك فقد اَعنتُكَ عَليهِ بطبقتين فاطبق» [3] ؛ «فرزند آدم!... اگر چشمت بخواهد تو را به نگاه حرام بكشاند من دو پلك در اختيار تو قرار داده   ام، پس آنها را فرو بند».

و نيز پيامبر (صلی   الله   عل یه   وآله)   مى   فرمايد: «هر چشمى در روز قيامت گريان است، مگر سه چشم؛ چشمى كه از خوف خداوند بگريد و چشمى كه از محارم الهى بسته گردد و چشمى كه در راه خدا بيدار بماند».

حضرت صادق (علیه   السلام)   در حديثى نورانى مى   فرمايد: «النظر سهم مسموم من سهام ابليس من تركها للّه عزّوجلّ لا لغيره اعقبه امنا و ايمانا يجد طعمه» [4] ؛ «نگاه ناروا تيرى مسموم از تيرهاى شيطان است. هر كس آن را تنها به خاطر خدا ترك كند، خداوند آرامش و ايمانى به او مى   دهد كه طعم گواراى آن را در خود مى   يابد».

امير مؤمنان (علیه   السلام)   مى   فرمايد: «هر كس چشمش را آزاد بگذارد، حسرتش زياد مى   گردد» [5].

با مراقبت درونى و دورى از زمينه   هاى بيرونى و سپردن دل و روح خود به خداوند از دستبرد شيطان مى   توان محفوظ ماند و اگر انسان با وجود مواظبت و پاسدارى از دل و چشمش گاهى فريب خورد و نگاهى نا به جا انداخت، مى   تواند با توبه فورى، اين خطا را جبران كند و اثر سوء آن را از جان و روحش پاك كند.

مهم اين است كه نگاه حرام به صورت عادت در نيايد و قبح آن شكسته نگردد، يعنى بايد هوشيار باشد و از دل و چشم خود نگهبانى دهد و اگر گرفتار خطا شد با سلاح توبه دشمن را ناكارا كند. چون اگر چشم رها و آزاد گردد و به هر صورت و هر منظره   اى نگ اه كند، اين كار عادت و ملكه انسان مى   شود و در روايتى از امام عسكرى (عل یه   السلام)   آمده است: برگرداندن صاحب عادت از عادتش مانند معجزه است [6] .

اگر انسان به خوبى بفهمد كه بسيارى از آلودگى   ها و انحرافات از يك نگاه ناروا كه نگاه   هاى بعدى را به دنبال داشته و اس تغفار و توبه   اى همراه آن نبوده، سرچشمه گرفته، همين فكر، عامل كنترل بسيار مهمى است كه انسان بيدار و هوشيار را از خطا حفظ مى   كند.

 

نگاه  هاى حرام

پرسش 2. نگاه  هاى ممنوع و حرام كدام است؟

نگاه   هاى حرام عبارت است از:

1. نگاه به چهره آرايش كرده زن،

2. نگاه به زيور آلات زن،

3. نگاه به عكس بى   حجاب زن آشنا،

4. نگاه با ريبه (ترس افتادن به حرام)،

5. نگاه به بدن مرد نامحرم (به جز صورت و دست   ها)،

6. نگاه به تمام بدن زن نامحرم (به جز صورت و دست   ها تا مچ)،

7. نگاه هوس آلود (هر چند به صورت و دست   ها و يا به بدن هم   جنس).

 

نگاه حرام

پرسش 3. آيا نگاه حرام جزء گناهان كبيره است؟

خير، ولى اگر نگاه حرام به عمد تكرار و بر آن اصرار ورزيده شود، حكم گناه كبيره را پيدا مى   كند. [7]

 

نگاه   هاى حلال

پرسش 4. نگاه  هاى جايز و حلال كدام است؟

نگاه   هاى جايز (به شرط آن كه بدون قصد لذت و ريبه) عبارت است از:

1. نگاه به زن روستانشين كه نوعا خود را نمى   پوشاند، [8]

2. نگاه به عكس بى   حجاب زن ناشناس،

3. نگاه هم   جنس به هم   جنس (به جز عورت)،

4. نگاه به زن به منظور ازدواج (با شرايط خاص)،

5. نگاه به زن كهنسال [9] كه هيچ گونه رغبتى به ازدواج با او نيست،

6. نگاه به زن غيرمسلمان؛ خواه از اهل كتاب باشد يا نه. [10]

تبصره. جواز نگاه   هاى ياد شده در صورتى است كه با قصد لذت و يا ترس افتادن به گناه همراه نشود.

 

پرسش 5. حكم نگاه كردن به صورت نامحرم چيست؟ اگر نگاه به طور «خيره» و نه از روى قصد و غرضى باشد، باز هم اشكالى دارد؟

همه مراجع (به جز صافى): نگاه به صورت نامحرم، اگر بدون قصد لذّت و ترس افتادن به حرام باشد، اشكال ندارد؛ ولى اگر با يكى از اين دو مشخصه همراه باشد، جايز نيست. [11]

  آيه   اللّه   صافى: نگاه به قصد لذت حرام است و بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام نيز بنابر احتياط واجب جايز نيست. [12]

  تبصره. فرض مسأله در رساله   هاى عمليه، در مورد نگاه عمدى و پيوسته است؛ وگرنه نگاه اتفاقى به فتواى همه مراجع تقليد اشكالى ند ارد.

 

نگاه به پاى نامحرم

پرسش 6. آيا نگاه كردن به پاى زن نامحرم، از مچ به پايين جايز است؟

همه مراجع (به جز مكارم): خير، نگاه به پاى زن از مچ به پايين نيز ـ هر چند بدون قصد لذت ـ حرام است. [13]

آيه   اللّه   مكارم: آرى، ولى بهتر آن است كه نگاه نكند. [14]

 

نگاه از آينه

پرسش 7. آيا نگاه به موهاى زن نامحرم، از داخل آينه جايز است؟

همه مراجع: خير، جايز نيست. [15]

تبصره. حكم نگاه از آينه، شيشه، آب صاف و مانند آن، با عكس و فيلم زن تفاوت دارد. نگاه از داخل آينه به زن نامحرم جايز نيست؛ ولى نگاه به عكس و فيلم او ـ اگر ناآشنا باشد ـ بدون قصد لذت جايز است.

 

نگاه به زيبايى  ها

پرسش 8. اگر انسان همان طور كه از ديدن باغ و گلستان لذت مى   برد، از نگاه كردن به چهره زن لذت ببرد؛ آيا اين كار حرام است و مصداق قصد لذت به حساب مى   آيد؟

همه مراجع: اين گونه نگاه   ها چون جنبه لذت جنسى دارد، جايز نيست. [16]

 

نگاه به مانتويى

پرسش 9. آيا نگاه به برجستگى   هاى بدن زن نامحرم (مانند سينه و پشت) از روى لباس و مانتو جايز است؟

همه مراجع: اگر با قصد لذت باشد و يا بترسد كه به گناه بيفتد، نگاه به اين مواضع جايز نيست. [17]

 

نگاه به مرد

پرسش 10. آيا همان گونه كه نگاه مرد به زن حرام است، نگاه زن به مرد نيز حرام است؟

همه مراجع (به جز بهجت و سيستانى): آرى، نگاه زن به بدن مرد نامحرم [به جز سر، گردن و دست   ها و جاهايى كه معمولا آن را نمى   پوشانند ]حرام است؛ هر چند بدون قصد لذت باشد. [18]

  آيات عظام بهجت و سيستانى: نگاه زن به بدن مرد نامحرم با قصد لذت حرام است و بنابر احتياط واجب بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام هم نيز [به جز قسمتى از بدن كه معمولا آن را نمى   پوشانند مانند سر و دست   ها ]جايز نيست. [19]

 

پرسش 11. حكم نگاه كردن زن به بازو و آرنج مرد نامحرم چيست؟

آيات عظام امام، خامنه   اى، صافى: جايز نيست. [20]

آيه   اللّه   بهجت: بنابر احتياط واجب جايز نيست. [21]

آيات عظام تبريزى، سيستانى، فاضل، مكارم، نورى و وحيد: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد، اشكالى ندارد. [22]

 

پرسش 12. آيا زنان مى   توانند به حجم بدن مرد نامحرم (مانند پشت و سينه) از روى لباس نگاه كنند؟

همه مراجع: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد، اشكال ندارد. [23]

 

نگاه به استاد

پرسش 13. حكم نگاه پيوسته به صورت استاد زن، در هنگام درس چيست؟

همه مراجع (به جز صافى): اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد، اشكال ندارد. [24]

آيه   اللّه   صافى: بدون قصد لذت نيز بنابر احتياط واجب جايز نيست؛ ولى اگر نگاه اتفاقى باشد، اشكال ندارد. [25]

 

پرسش 14. استاد ما بد حجاب است و حجاب شرعى را رعايت نمى   كند و در هنگام نوشتن مطالب روى تخته سياه، دست و موهاى سر او، بيش از اندازه ظاهر مى   شود، تكليف ما چيست؟

آيات عظام امام، خامنه   اى، صافى، فاضل و نورى: نگاه به او هر چند بدون قصد لذت، اشكال دارد. [26]

آيه   الل ّه   بهجت: نگاه به او، هر چند بدون قصد لذت، جايز نيست. [27]

آيات عظام تبريزى، سيستانى، مكارم و وحيد: اگر از زنان بى   باكى است كه او را امر به حجاب كنند، اعتناء نمى   كند؛ نگاه به او ـ بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام ـ اشكالى ندارد. [28]

 

پرسش 15. نگاه پيوسته دختران به چهره استاد نامحرم مرد، در كلاس درس چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد، اشكال ندارد. [29]

 

نگاه به شاگردان

پرسش 16. تكليف استادى كه به عده   اى از دختران درس مى   دهد؛ ولى نمى   تواند خود را از نگاه هوس   آلود كنترل كند، چيست؟

همه مراجع: بايد تدريس براى آنان را رها كند. [30]

 

نگاه خواستگارى

پرسش 17. در چه صورت مى   توانم به چهره، گردن و موهاى دخترى كه قصد ازدواج با او را دارم، نگاه كنم؟

همه مراجع (به جز صافى): نگاه به دختر مورد نظر با شرايط ذيل جايز است:

1. به قصد لذت و ريبه نباشد [هر چند بداند با نگاه لذت قهرى پيدا مى   شود].

2. براى آگاهى از وضع جسمانى دختر باشد (پس اگر از حال او آگاه است، نگاه او جايز نيست).

3. مانعى از ازدواج در ميان نباشد (براى مثال دختر شوهر نداشته باشد).

4. احتمال بدهد دختر او را رد نمى   كند. [31]

آيه   اللّه   صافى: با رعايت شرايط ياد شده، بنابر احتياط واجب تنها به صورت و دست   ها تا مچ اكتفا كند. [32]

 

پرسش 18. مى   خواهم با دخترى ازدواج كنم آيا مى   توانم، به طور پنهانى به موها و گردن او نگاه كنم يا اينكه در اين نگاه رضايت و اجازه او شرط است؟

همه مراجع: اگر شرايط نگاه جايز را داشته باشد، رضايت دختر در آن شرط نيست. [33]

 

نگاه  هاى خيابانى

پرسش 19. شخصى قصد ازدواج دارد؛ آيا مى   تواند بدون قصد لذت به چهره و موهاى خانم   ها (مثلاً در خيابان) نگاه كند تا كسى را بپسندد و بعد از او خواستگارى كند ؟

همه مراجع: اين نوع نگاه   ها جايز نيست. [34]

تبصره. نگاه به دختر به منظور ازدواج با او، شرايطى دارد كه با رعايت آن جايز مى   شود. (ر.ك: پرسش 17).

 

نگاه به نامزد

پرسش 20. آيا نگاه به بدن نامزد خود كه هنوز نامحرم است ـ ولى محرم شدن قطعى است ـ جايز است؟

همه مراجع: خير، نامزد نامحرم با ساير زنان تفاوتى ندارد. [35]

 

نگاه ناخودآگاه

پرسش 21. با توجه به اينكه كلاس   هاى دانشجويان دختر و پسر با هم برگزار مى   شود، طبعاً ناخودآگاه چشم انسان به دختران نامحرم مى   افتد؛ حكم آن در صورتى كه بدون قصد لذت باشد چيست؟

همه مراجع: اگر ناخود آگاه و بدون قصد لذت باشد، اشكال ندارد. [36]

تبصره. طبق فتواى آيات عظام بهجت و صافى، اصل اختلاط دختر و پسر در يك كلاس با توجه به اينكه در معرض فساد است، جايز نيست (ر.ك: پرسش 92)

 

پرسش 22. با وضعى كه زنان بيرون مى   آيند و ما نيز مجبوريم ب ه كوچه و خيابان برويم و چشم   مان به آنان مى   افتد، تكليف چيست؟

همه مراجع: نگاه اتفاقى به بدن و موى آنان حرام نيست؛ ولى بايد از نگاه عمدى [و پيوسته] اجتناب كرد. [37]

تبصره. نگاه به زنان بى   بند و بار حكم خاصى دارد كه در «نگاه به بى   حجاب» آمده است.

 

نگاه به فاميل

پرسش 23. نگاه به زنان نامحرم ـ به ويژه فاميل و آشنا ـ بدون قصد لذت و تنها از روى علاقه و محبت (مثلاً به چشم خواهرى) باشد، چه حكمى دارد؟

همه مراجع (به جز صافى): اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد، نگاه به صورت و دست   ها تا مچ جايز است، ولی نگاه به جاهاى ديگر [هر چند بدون قصد لذت] حرام است. [38]

آيه   اللّه   صافى: نگاه به بدن آنان [هر چند بدون قصد لذت] حرام است و بنابر احتياط واجب، به صورت و دست   ها تا مچ نيز بدون قصد لذت نگاه نشود. [39]

 

نگاه به محرم

پرسش 24. زن و مرد محرم تا چه اندازه مى   توانند به بدن يكديگر نگاه كنند؟

همه مراجع (به جز مكارم): اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد، مى   توانند به تمام بدن يكديگر [به جز عورت] نگاه كنند. [40]

آيه   اللّه   مكارم: اگر قصد لذت و ترس افتادن به حرام نباشد، مى   توانند تنها به آن مقدارى كه در ميان محارم، نپوشاندنش معمول است، نگاه كنند و در غير آن (مثلاً ما بين ناف تا زانوها) بنابر احتياط واجب، نگاه به آن جايز نيست.[41]

نگاه به همجنس

پرسش 25. نگاه مرد به بدن مرد و زن به بدن زن، تا چه حدودى جايز است؟

همه مراجع: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد، مى   توانند به تمام بدن يكديگر [به جز عورت] نگاه كنند. [42]

 

نگاه به بدحجاب

پرسش 26. نگاه كردن به موهاى زنان بد حجاب ـ كه هيچ گونه امر و نهى در آنان تأثير ندارد ـ چگونه است؟

آيات عظام امام، خامنه   اى، صافى، فاضل و نورى: بنابر احتياط واجب، بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام نيز جايز نيست. [43]

آيه   اللّه   بهجت: بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام نيز جايز نيست. [44]

آيات عظام تبريزى، سيستانى، مكارم و وحيد: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد، اشكال ندارد. [45]

 

نگاه به روستايى

پرسش 27. در بعضى از مناطق ايران، زنان روستانشينى هستند كه نوعا خود را نمى   پوشانند؛ آيا مى   توان بدون قصد لذت به آنها نگاه كرد؟

آيات عظام امام، خامنه   اى، صافى، فاضل و نورى: بنابر احتياط واجب، بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام نيز جايز نيست. [46]

آيات عظام بهجت و مكارم: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد، اشكال ندارد. [47]

آيات عظام تبريزى، سيستانى و وحيد: چنانچه از زنان بى   باكى است كه اگر او را امر به حجاب كنند اعتنا نمى   كنند نگاه به آنان بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام، اشكال ندارد. [48]

 

نگاه به زنان اهل تسنن

پرسش 28. آيا نگاه به مو و بدن زنان اهل تسنن جايز است؟

همه مراجع: خير، نگاه به آنان نيز همان حكم نگاه به زنان شيعه را دارد. [49]

 

نگاه به مسلمانان خارجى

پرسش 29. حكم نگاه كردن به زنان مسلمان كه در كشورهاى خارجى فاقد حجاب و پوشش اسلامى   اند، چگونه است؟

آيات عظام امام، خامنه   اى، صافى، فاضل و نورى: بنابر حتياط وا جب، بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام نيز جايز نيست. [50]

آيه   اللّه   بهجت: نگاه به آنان جايز نيست؛ هر چند بدون قصد لذت باشد. [51]

آيات عظام تبريزى، سيستانى، مكارم و وحيد: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد، اشكال ندارد (مگر اينكه از زنانى باشند كه اگر آنان را نهى كنند بپذيرند). [52]

 

نگاه به غير مسلمان

پرسش 30. آيا نگاه كردن به زن غير مسلمان كه پوششى ندارد، جايز است؟

همه مراجع: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد؛ تنها نگاه به جاهايى از بدنشان كه معمولاً آن را نمى   پوشانند، جايز است. [53]

 

نگاه به كهنسال

پرسش 31. آيا نگاه كردن به مو، گردن و دست   هاى زن كهنسال جايز است؟

همه مراجع: بدون قصد لذت، اشكال ندارد. [54]

 

پرسش 32. حكم نگاه به زنان كهنسالى كه چهره و موهاى خود را آرايش و تزيين كرده   اند، چيست؟

همه مراجع: در فرض مذكور، نگاه به آنان جايز نيست. [55]

 

نگاه پسر بچه

پرسش 33. آيا پسر بچه مميز، مى   تواند به مو و بدن نامحرم نگاه كند؟

همه مراجع (به جز مكارم و تبريزى): پسر بچه مميز تكليف ندارد و نگاهش به زن بى   اشكال است؛ ولى بنابر احتياط واجب، زن بايد بدن و موى خود را از پسر بچه مميزى كه نگاهش به زن، باعث تحريك شهوت او مى   شود، بپوشاند. [56]

آيات عظام تبريزى و مكارم: پسر بچه مميز تكليف ندارد و نگاهش به زن بى   اشكال است؛ ولى بهتر است زن بدن و موى خود را از او بپوشاند. [57]

تبصره. حكم «نگاه پسر بچه مميز به زن بى   اشكال است» در رساله   هاى عمليه نيامده است؛ ولى از آنجا كه فقيهان يكى از نشانه   هاى تكليف را بلوغ مى   دانند، پسر بچه مميز مشمول آن قرار نمى   گيرد.

 

نگاه به زيورآلات

پرسش 34. حكم نگاه به زيورآلات زن نامحرم از روى لباس چيست؟

آيات عظام امام، خامنه   اى، فاضل و نورى: بنابراحتياط واجب نگاه به آنها جايز نيست. [58]

آيات عظام بهجت، تبريزى، خامنه   اى، صافى، مكارم و وحيد: نگاه به آنها جايز نيست. [59]

آيه   اللّه   سيستانى: نگاه به گردنبند و مانند آن جايز نيست؛ ولى نگاه به النگو و دستبند آنان ـ بدون قصد لذت ـ اشكال ندارد. [60]

 

پرسش 35. نگاه كردن مردان به حلقه ازدواج يا انگشتر عقيق خانم   ها چه حكمى دارد؟

آيات عظام امام، بهجت، خامنه   اى، صافى و فاضل: نگاه به آن جايز نيست. [61]

  آيه   اللّه   تبريزى: نگاه به انگشترى كه به طور معمول نزد زنان بزرگسال م تعارف است اشكال ندارد؛ حتى اگر زنان جوان از آن انگشتر استفاده كنند .[62]

آيات عظام سيستانى، مكارم و نورى: بدون قصد لذت اشكال ندارد. [63]

آيه   اللّه   وحيد: بنا بر احتياط واجب جايز نيست. [64]

 

نگاه به ورزشكاران

پرسش 36. آيا ديدن ورزش فوتبال، كشتى و مانند آن، كه مردان با شورت و زيرپوش بازى مى   كنند، از نزديك براى زنان جايز است؟

همه مراجع (به جز بهجت، تبريزى و سيستانى): خير، نگاه زن به بدن مرد نامحرم، جايز نيست؛ هر چند بدون قصد لذت باشد. [65]

آيه   اللّه   بهجت: بنابر احتياط واجب جايز نيست. [66]

آيه   اللّه   تبريزى: اگر به قصد لذت يا ترس افتادن به گناه باشد، نگاه به بدن آنان جايز نيست. [67]

آيه   اللّه   سيستانى: در ورزش فوتبال اگر نگاه با قصد لذت يا ترس افتادن به گناه باشد، حرام است و در ورزش كشتى بنابر احتياط واجب، بدون قصد لذت نيز جايز نيست. [68]

 

نگاه به فيلم ورزشى

پرسش 37. حكم تماشاى كشتى   گيران و ساير ورزشكاران با بدن نيمه برهنه از تلويزيون براى بانوان چگونه است؟

آيات عظام امام، سيستانى، فاضل، نورى و وحيد: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد و باعث مفسده هم نشود، اشكال ندارد. [69]

آيات عظام بهجت، صافى و مكارم: با توجه به اينكه نگاه به اين نوع برنامه   ها باعث فساد و تهييج شهوت مى   شود، جايز نيست. [70]

آيات عظام تبريزى و خامنه   اى: اگر به طور غير زنده پخش شود و قصد لذت و ترس افتادن به حرام نباشد، اشكال ندارد. [71]

تبصره. پاسخ ياد شده در جايى است كه مردان ورزشكار و كشتى   گير، ناشناس باشند وگرنه به فتواى مراجع تقليد، تماشاى آن حرام است.

 

نگاه به دختر بچه

پرسش 38. آيا نگاه كردن به مو و بدن دختر نابالغ جايز است؟

آيات عظام امام، خامنه   اى و سيستانى: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد، اشكال ندارد؛ ولى بنابر احتياط [مستحب] به جاهايى [مانند ران، شكم و سينه] كه معمولاً آنها را مى   پوشانند، نگاه نكند. [72]

آيه   اللّه   بهجت: اگر دخترى است كه خوب و بد را مى   فهمد، بنابر احتياط واجب نگاه به او ـ خواه با قصد لذت باشد يا بدون آن ـ جايز نيست. [73]

آيات عظام تبريزى، صافى و وحيد: اگر دخترى است كه خوب و بد را مى   فهمد نگاه به او [هر چند بدون قصد لذت] جايز نيست. [74]

آيات عظام فاضل، مكارم و نورى: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد، اشكال ندارد، ولى بنابر احتياط واجب به جاهايى [مانند ران، شكم و سينه] كه معمولاً آنها را مى   پوشانند، نگاه نكند. [75]

 

پرسش 39. از دخترانى كه كوچك و با چادر مى   باشند خوشم مى   آيد، چون معنويت خاصى دارند؛ آيا نگاه كردن به آنها اشكال دارد؟

همه مراجع: اگر نگاه به آنان بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد، اشكال ندارد. [76]

 

نگاه به پسر بچه

پرسش 40. حكم نگاه زن به بدن پسر بچه مميز (به جز عورت او) چيست؟

همه مراجع (به جز بهجت): بدون قصد لذت اشكال ندارد. [77]

آيه   اللّه   بهجت: اگر خوب و بد را مى   فهمد، بنابر احتياط واجب نگاه به بدن او جايز نيست. [78]

 

نگاه به عورت بچه

پرسش 41. نگاه كردن به عورت بچه چه حكمى دارد؟

آيات عظام امام، سيستانى، فاضل، مكارم و نورى: نگاه كردن به عورت بچه مميزى كه خوب و بد را مى   فهمد، بنابر احتياط واجب جايز نيست؛ هر چند از پشت شيشه و مانند آن باشد. [79]

آيات عظام بهجت، تبريزى، خامنه   اى، صافى و وحيد: نگاه كردن به عورت بچه مميزى كه خوب و بد را مى   فهمد، جايز نيست؛ هر چند از پشت شيشه و مانند آن باشد. [80]

 

 

فصل دوم : عكس و فيلم نامحرم

عكس و فيلم ناشناس

پرسش 42. نگاه مرد به عكس و فيلم بى   حجاب زن ناشناس، چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد و مفسده   اى در بين نباشد، اشكال ندارد. [81]

تبصره. هر چند تعبير «بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه» در برخى منابع ذكر نشده؛ ولى اين مسأله مورد اتفاق تمامى فقيهان است.

 

نگاه خواستگارى به عكس

پرسش 43. آيا مرد مى   تواند براى آگاهى از خصوصيات جسمى و زيبايى دخترى كه مى   خواهد با او ازدواج كند، عكس يا فيلم او را مشاهده كند؟ در صورتى كه دختر، فاميل و آشنا باشد، چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر بدون قصد لذت باشد، اشكال ندارد؛ هر چند آن دختر از فاميل و آشنايان باشد. [82]

 

عكس و فيلم آشنا

پرسش 44. نگاه كردن به عكس و فيلم   هاى زنان فاميل و آشنا كه در آن بدون حجاب مشاهده مى   شوند، چگونه است؟

آيات عظام امام، تبريزى و نورى: اگر از زنانى   اند كه به حفظ حجاب شرعى پايبند هستند، نگاه كردن به عكس و فيلم آنان حرام است. [83]

آيات عظام بهجت و فاضل: بنابر احتياط واجب نگاه كردن به عكس و فيلم آنان، جايز نيست. [84]

آيات عظام سيستانى، مكارم و وحيد: اگر از زنانى   ا ند كه به حفظ حجاب شرعى پايبند هستند، بنابر احتياط واجب نگاه كردن به عكس و فيلم آنان جايز نيست. [85]

آيات عظام خامنه   اى و صافى: نگاه كردن به عكس و فيلم آنان (به ويژه در مواردى كه در معرض هتك و فساد باشند)، حرام است. [86]

 

پرسش 45. نگاه به عكس و فيلم برخى از فاميل   ها و آشنايان كه از نظر حجاب بى   بند و بار و بى   باك هستند، حكمش چيست؟

آيات عظام امام، تبريزى، سيستانى، مكارم و وحيد: اگر باعث مفسده نشود، اشكال ندارد. [87]

آيات عظام بهجت، فاضل و صافى: بنابر احتياط واجب نگاه به عكس و فيلم آنان، جايز نيست. [88]

آيه   اللّه   خامنه   اى: نگاه كردن به عكس و فيلم آنان جايز نيست. [89]

 

عكس از دنيا رفته

پرسش 46. حكم مشاهده و فيلم زنان فاميل كه از دنيا رفته   اند، چيست؟

همه مراجع: حكم نگاه به عكس و فيلم دوران حيات آنان را دارد و هيچ تفاوتى نمى   كند. [90]

عكس بازيگران

پرسش 47. اخيرا از بازيگران زن پوسترهايى تهيه شده است. برخى از آنان موهاى خود را بيرون انداخته   اند و بعضى ديگر لباس   هاى تنگ و اندام   نما پوشيده و عكس انداخته   اند، در اين مورد حكم چگونه است؟

همه مراجع: اگر نشر و نگاه به آنان باعث مفسده گردد، جايز نيست. [91]

 

نگاه به عكس دختر

پرسش 48. نگاه كردن به عكس بدون حجاب دختر بچه   هاى مميز، چگونه است؟

همه مراجع: اگر با قصد لذت نباشد و باعث مفسده نشود، اشكال ندارد. [92]

 

عكس دوران كودكى

پرسش 49. ديدن عكس دوران كودكى زنان نامحرم، در صورتى كه پوشش كافى نداشته باشند، چه حكمى دارد؟

همه مراجع (به جز سيستانى): اگر نگاه به آن باعث هتك آنان و تحريك شهوت نشود، اشكال ندارد. [93]

آيه   اللّه   سيستانى: اگر عكس ياد شده از وضع كنونى زن حكايت كند و او را نيز بشناسد، بنابر احتياط واجب جايز نيست. [94]

 

فيلم  هاى صدا و سيما

پرسش 50. نگاه به فيلم   هاى ايرانى و خارجى كه در آنها حجاب رعايت نمى   شود و از صدا و سيما پخش مى   شوند، چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد و باعث مفاسد و انحرافات اخلاقى نشود، اشكال ندارد. [95]

 

فيلم  هاى وزارت ارشاد

پرسش 51. نگاه به فيلم   هاى مجاز داخلى و خارجى كه به وسيله وزارت ارشاد اجازه داده شده است، چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر [در حد ابتذال نبوده] و بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد و باعث مفاسد و انحرافات اخلاقى نشود، اشكالى ندارد [خواه فيلم داخلى باشد يا خارجى]. [96]

 

پخش زنده و غير زنده

پرسش 52. حكم تماشاى زن بى   حجاب در رسانه   هاى تصويرى به صورت زنده و غير زنده چيست؟

همه مراجع (به جز تبريزى و خامنه   اى): اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد و باعث مفسده نشود، اشكال ندارد و تفاوتى بين پخش زنده و غير زنده نمى   كند. [97]

آيه   اللّه   تبريزى: بين پخش زنده و غير زنده تفاوت است. اگر به طور غير زنده پخش شود و با عث مفسده نشود، اشكال ندارد و اگر به طور زنده باشد، نگاه به آن [هر چند باعث مفسده نيز نشود] جايز نيست. [98]

آيه   اللّه   خامنه   اى: بين پخش زنده و غير زنده تفاوت است. اگر به طور غير زنده پخش شود و بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد و باعث مفسده نشود، اشكال ندارد و اگر به طور زنده باشد، بنابر احتياط واجب، نگاه به آن [هر چند باعث مفسده نيز نشود] جايز نيست. [99]

 

تفاوت فيلم و عكس

پرسش 53. آيا نگاه به فيلم با نگاه به عكس زن نامحرم بى   حجاب، تفاوت دارد؟

همه مراجع (به جز تبريزى و خامنه   اى): بين فيلم و عكس تفاوتى در حكم نيست و فيلم همان عكس متحرك است.

آيه   اللّه   تبريزى: بين فيلمى كه به طور غيرمستقيم و غير زنده پخش مى   شود و عكس تفاوتى در حكم نيست؛ ولى نگاه به فيلم زنده، حكم نگاه به شخص را دارد و با عكس فرق مى   كند.

آيه   اللّه   خامنه   اى: بين فيلمى كه به طور غيرمستقيم و غيرزنده پخش مى   شود و عكس تفاوتى در حكم نيست؛ ولى نگاه به فيلم زنده بنابر احتياط واجب حكم نگاه به شخص را دارد و با عكس فرق مى   كند. [100]

 

مشاهده نامحرم در چت

پرسش 54. آيا در چت با نامحرم در اينترنت، مى   توان به چهره بى   حجاب او كه از دوربين كامپيوترى مشاهده مى   شود، نگاه كرد؟

همه مراجع (به جز تبريزى و خامنه   اى): اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد و باعث مفسده نشود، اشكال ندارد.

آيه   اللّه   تبريزى: نگاه به آن [هر چند باعث مفسده نيز نشود] جايز نيست.

آيه   اللّه   خامنه   اى: بنابر احتياط واجب، نگاه به آن [هر چند باعث مفسده نيز نشود ]جايز نيست.

 

عكس و فيلم مبتذل

پرسش 55. نگاه به فيلم   هاى مبتذل كه بيشتر زنان غير مسلمان در آن بازى مى   كنند ـ در صورتى كه موجب تحريك انسان نشود ـ چه حكمى دارد؟

همه مراجع (به جز تبريزى و سيستانى): با توجه به اينكه ديدن اين گونه فيلم   ها به طور معمول شهوت برانگيز و مقدمه ارتكاب گناه مى   باشد، نگاه به آنها حرام است.[101]

آيه   اللّه   تبريزى: نگاه به فيلم   هايى كه موجب تحريك شهوت بر حرام يا ترويج فساد در جامعه باشد، جايز نیست . [102]

آيه   اللّه   سيستانى: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه نيز باشد، بنابر احتياط واجب نگاه به زنان جايز نيست. [103]

 

عكس مبتذل غيرمسلمانان

پرسش 56. نگاه كردن به عكس   هاى عريان و برهنه زنان و مردان غيرمسلمان چه حكمى دارد؟

آيات عظام امام، تبريزى، خامنه   اى، سيستانى، فاضل و وحيد: اگر با قصد لذت باشد، حرام است و بنابر احتياط واجب بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام نيز جايز نيست. [104]

  آيات عظام بهجت، صافى، مكارم و نورى: نگاه به آن جايز نيست؛ هر چند بدون قصد لذت باشد. [105]

 

دفع افسد به فاسد

پرسش 57. آيا به منظور جذب جوانان و نرفتن آنان به سمت برنامه   هاى مبتذل ماهواره   اى، جايز است كمى در پخش فيلم   هاى رسانه   هاى داخلى تساهل ورزيد؟

همه مراجع: خير، اين كار جايز نيست. [106]

 

عكس و فيلم آموزشى

پرسش 58. نگاه كردن به عكس   هاى عريان موجود در كتاب   هاى پزشكى كه آموزش آن براى دانشجويان ضرورى است، چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد، اشكال ندارد. [107]

تبصره. فرض مسأله جايى است كه نگاه به عكس   هاى ياد شده، جهت آموزش براى دانش جويان ضرورى باشد.

 

پرسش 59. ديدن فيلم   هاى آموزشى (غير ضرورى) يا جست   وجوى اينترنتى كه شامل برخى صحنه   هاى مهيج است، چه حكمى دارد؟

همه مراجع (به جز تبريزى و سيستانى): نگاه به اين فيلم   ها و صحنه   ها ـ كه مهيج و شهوت برانگيز است ـ جايز نيست. [108]

آيه   اللّه   تبريزى: نگاه به اين فيلم   ها كه باعث تحريك شهوت بر حرام و يا ترويج فساد در جامعه مى   شود، جايز نيست.

آيه   اللّه   سيستانى: نگاه به اين فيلم   ها و صحنه   ها با قصد لذت، حرام است و بنابر احتياط واجب بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام نيز جايز نيست.

 

فيلم آموزش جنسى

پرسش 60. حكم نگاه به فيلم   هاى روش آموزش جنسى چيست؟

همه مراجع (به جز تبريزى و سيستانى): نگاه به اين گونه فيلم   ها كه به طور معمول با نگاه شهوت برانگيز همراه است، جايز نيست. [109]

آيه   اللّه   تبريزى: نگاه به اين نوع فيلم   ها كه باعث تحريك شهوت بر حرام و يا ترويج فساد در جامعه مى   شود، جايز نيست. [110]

آيه   اللّه   سيستانى: اگر به قصد لذت و شهوت باشد، حرام است و بدون آن نيز بنابر احتياط واجب جايز نيست. [111]

 

فيلم تحريك زناشويى

پرسش 61. آيا زن و شوهر براى تحريك جنسى، مى   توانند به فيلم   هاى سكس و مبتذل نگاه كنند؟

همه مراجع (به جز تبريزى): خير، تحريك شهوت به وسيله فيلم   هاى مبتذل و جنسى، جايز نيست. [112]

  آيه   اللّه   تبريزى: نگاه به فيلم   هايى كه باعث تحريك شهوت بر حرام و يا ترويج فساد در جامعه مى   شود، جايز نيست. [113]

 

پرسش 62. اگر شوهر اصرار زياد كند بر اينكه با او فيلم مبتذل نگاه كنم، تكليف چيست؟

همه مراجع (به جز تبريزى و سيستانى): اطاعت از شوهر در اين زمينه واجب نيست و نگاه به اين نوع فيلم   ها ـ كه به طور معمول با نگاه شهوت برانگيز ه مراه است ـ جايز نيست. [114]

آيه   اللّه   تبريزى: اطاعت از شوهر در اين زمينه واجب نيست و نگاه به فيلم   هايى كه باعث تحريك شهوت بر حرام يا ترويج فساد در جامعه مى   شود، جايز نيست. [115]

آيه   اللّه   سيستانى: اطاعت از شوهر در اين زمينه واجب نيست و نگاه به اين نوع في لم   ها اگر با قصد لذت باشد، حرام است و چنانچه بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام نيز باشد، بنابر احتياط واجب جايز نيست. [116]

تبصره. اطاعت از شوهر، جايگاه خاصى دارد و مورد ياد شده از اين قبيل نيست.

 

نگاه متأهل به فيلم

پرسش 63. آيا در مشاهده فيلم   هاى شهوت   انگيز، بين فرد متأهل و مجرد تفاوتى دارد؟

همه مراجع: نگاه به فيلم   هاى محرك و شهوت   انگيز، جايز نيست و بين مجرد و متأهل تفاوتى ندارد. [117]

 

سانسور فيلم مبتذل

پرسش 64. ديدن فيلم   هاى مبتذل به منظور سانسور كردن آن، چه حكمى د ارد؟

آيات عظام امام، خامنه   اى، فاضل و مكارم: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد، براى مأموران نظارت در مقام انجام دادن وظيفه قانونى، به مقدار ضرورت اشكال ندارد؛ ولى بايد از قصد لذت اجتناب كنند و واجب است افرادى كه براى نظارت و بررسى گمارده مى   شوند از جهت فكرى و روحى زير نظر راهنمايى مسئولين باشند. [118]

آيات عظام بهجت، صافى و وحيد: فيلم   ها كه هميشه با نگاه شهوت برانگيز همراه است، جايز نيست. [119]

آيه   اللّه   سيستانى: اگر با قصد لذت باشد، حرام است و اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد، بنابر ا حتياط واجب، نگاه كردن به آن جايز نيست. [120]

 

ارضاى شهوت با فيلم

پرسش 65. اگر با مشاهده فيلم   هاى شهوت   انگيز، مقدارى از شهوت انسان فروكش كند و در جلوگيرى از ارتكاب حرام مؤثر باشد، چه حكمى دارد؟ آيا مشاهده آن به اين منظور جايز است؟

همه مراجع: نگاه به اين فيلم   هاى شهوت برانگيز، جايز نيست و توجيه ياد شده، مجوز ارتكاب حرام ديگر نمى   شود. [121]

 

برنامه   هاى ماهواره   اى

پرسش 66. نظر مراجع بزرگوار تقليد را درباره مشاهده برنامه   هاى ماهواره بيان كنيد؟

آيات عظام بهجت و صافى: استفاده از برنامه   هاى مشتمل بر فساد و مخرّب جايز نيست. [122]

آيه   اللّه   تبريزى: چنانچه نگاه   كردن آنها باعث تهييج شهوت بر حرام يا ترويج فساد در جامعه باشد، جايز نيست و در غير اين   صورت بايد مراعات مقررات و قوانين شود. [123]

آيات عظام خامنه   اى و مكارم: استفاده از برنامه   هاى مفيد و مشروع (مانند برنامه   هاى علمى و قرآنى) هر چند فى نفسه مانعى ندارد؛ ولى با توجه به اينكه برنامه   هايى كه از طريق اين دستگاه پخش مى   شود غالبا در بردارنده آموزش افكار گمراه كننده و تحريف حقايق و برنامه   ها ى لهو و فساد هستند، استفاده از ماهواره جايز نيست. [124]

آيه   اللّه   سيستانى: استفاده از ماهواره اگر مفسده نداشته باشد، جايز است و ديدن فيلم   هاى مستهجن جايز نيست و تهيه آن در صورتى كه اطمينان پيدا شود ديگران از آن استفاده بدى نمى   كنند، اشكال ندارد [125].

آيه   اللّه   فاضل: ا ستفاده از برنامه   هاى مفيد و مشروع آن اشكال ندارد؛ ولى مشاهده برنامه   هاى مشتمل بر فساد و مخرّب جايز نيست و اگر در اين زمينه مقرراتى وجود دارد، بايد رعايت شود. [126]

 

آنتن ماهواره

پرسش 67. حكم خريد و فروش آنتن ماهواره چيست؟

آيات عظام امام و وحيد: اگر منافع حرام و نامشروع آن بيش از منافع حلال آن باشد ـ به گونه   اى كه منافع حلال بسيار نادر گردد ـ خريد و فروش آن جايز نيست و اگر قانونى در اين زمينه وجود دارد بايد مراعات گردد.

آيه   اللّه   بهجت: با توجه به اينكه استفاده از منافع حرام و نامشروع آن، بيش از منافع ح لال است ـ به گونه   اى كه استفاده منافع مشروع آن بسيار نادر است ـ خريد و فروش آن جايز نيست. [127]

آيات عظام تبريزى و فاضل: خريد وفروش آن درصورتى   كه به منظور استفاده حرام نباشد، اشكال ندارد. [و اگر قانونى در اين زمينه وجود دارد] بايد بر طبق آن عمل شود. [128]

آيات عظام خامنه   اى و مكارم: دستگاه مذكور، هر چند از آلات مشترك است كه قابليت استفاده حلال را دارد؛ ولى چون غالبا از آن بهره   بردارى حرام مى   شود و افزون بر اين بهره   گيرى از آن در خانه، مفاسد ديگرى را هم در بر دارد، بنابراين خريد و استفاده از آن در خانه جايز نيست، مگر براى كسى كه اطمينان دارد از آن استفاده حرام نمى   كند و نصب آن در خانه نيز مفسده ديگرى در بر ندارد و اگر قانونى در اين زمينه وجود دارد، بايد رعايت شود .[129]

آيه   اللّه   سيستانى: خريد و فروش آن جايز نيست؛ مگر در صورتى كه اطمينان پيدا كند كه خود و يا ديگران از آن استفاده حرام نمى   كنند. [130]

آيه   اللّه   صافى: خريد و فروش و استفاده مشروع از آن، در صورتى كه مجتهد جامع شرايط به ملاحظه مصالح مهمه   اى آن را ممنوع نكرده باشد، اشكال ندارد .[131]

تبصره 1. مراجع تقليد در اصل جواز خريد و فروش آلات مشتركى كه داراى منافع حلال و حرام بوده و نيز در حرمت آلاتى كه منافع مقصود و غالبى آن نامشروع بوده و يا استفاده از منافع حلال و مشروع آن در بين مردم بسيار نادر بوده، اختلاف نظر ندارند؛ بلكه اختلاف نظر تنها در مورد و مصداق آن است؛ يعنى، آيا استفاده از برنامه   هاى علمى و قرآنى دستگاه ماهواره، در بين مردم در حد وفور است يا اينكه اين دستگاه منافع حرام و نامشروعش بسيار بوده و به گونه   اى است كه زمينه دريافت برنامه   هاى فاسد و مخرب را كاملاً فراهم مى   سازد؟ هر يك از مر اجع تقليد در اين زمينه (مصداق) برداشت و نظرى داشته و در قالب فتوا ارائه داده   اند و عده   اى از آنان به فتواى كلى اكتفا نموده و تشخيص آن را به عرف واگذار كرده   اند.

تبصره 2. با توجه به اينكه مسأله ترويج دستگاه ماهواره در كشور ايران بعد از رحلت امام خمينى مطرح گرديد؛ از اين رو نظر ايشان در خصوص ماهوار در دست نيست؛ ولى با توجه به مسأله 2 از كتاب تحريرالوسيله (در باب مسائل مستحدثه)، مى   توان نظر ايشان را به دست آورد كه در متن به آن اشاره شده است.

 

پرسش 68. در صورتى كه فروشنده آنتن ماهواره، بداند كه خريدار آن را به منظور استفاده حرام تهيه مى   كند، حكم اين معامله چيست؟

آيات عظام امام، خامنه   اى و مكارم: فروش آن به خريدار ياد شده، جايز نيست. [132]

آيه   اللّه   بهجت: با توجه به اينكه منافع مشروع و حلال ماهوار بسيار نادر است،  خريد و فروش آن جايز نيست.

آيات عظام تبريزى و فاضل: تنها دانستن باعث نمى   شود كه فروش آن حرام گردد؛ ولى [اگر در اين زمينه قانونى وجود داشته باشد] بايد بر طبق آن عمل كند. [133]

آيه   اللّه   سيستانى: خريد و فروش آنتن ماهواره جايز نيست؛ مگر در  صورتى كه اطمينان پيدا شود كه او و يا ديگران، از آن استفاده حرام ن مى   كنند. [134]

آيه   اللّه   صافى: تنها دانستن باعث نمى   شود كه فروش آن حرام گردد؛ ولى اگر مجتهد جامع شرايط با ملاحظه مصالح مهمه   اى، آن را ممنوع كرده باشد بايد به آن عمل كند. [135]

آيه   اللّه   وحيد: اگر منافع مشروع و حلال آن بسيار نادر باشد، خريد و فروش آن جايز نيست و در غير اين صورت تنها دانستن باعث نمى   شود كه فروش آن حرام گردد و اگر در اين زمينه قانونى وجود دارد، بايد مراعات گردد.

 

ظهور عكس توسط مرد

پرسش 69. ظهور فيلم   هاى عكاسى و ميكس به وسيله مرد، چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر زن را نشناسد و برهنه و عريان نباشد و باعث مفسده نشود، اشكال ندارد. [136]

 

پرسش 70. حكم گرفتن عكس بدون حجاب كه ظاهر كننده آن مرد نامحرم مى   باشد، چگونه است؟

همه مراجع: اگر ظاهر كننده او را نشناسد و باعث مفسده نيز نشود، اشكال ندارد. [137]

 

فيلم  بردارى مجالس

پرسش 71. در حالى كه مى   دانيم مردان فاميل و آشنا فيلم ما را مشاهده مى   كنند، آيا بر ما (زنان) جايز است، بدون حجاب در مقابل فيلم   بردار ظاهر شويم؟

همه مراجع: خير، بايد حجاب خود را رعايت كنيد. [138]

 

پرسش 72. آيا جايز است زن در جشن   هاى عروسى، بدون اجازه شوهرش عكس بيندازد؟

همه مراجع: اگر عكس گيرنده زن و يا محرم باشد و ظاهر كننده او را نشناسد و باعث مفسده نيز نباشد، عكس انداختن اشكال ندارد و اجازه شوهر در اينجا لازم نيست.[139]

 

استفاده از اينترنت

پرسش 73. حكم استفاده از اينترنت را بيان كنيد.

همه مراجع: اينترنت از آلات مشترك است؛ از اين رو استفاده از سايت   هاى مشروع و حلال اشكال ندارد. [140]

 

پرسش 74. در مراجعه به سايت   هاى اينترنتى خارجى، با موارد خلاف شرع زياد مواجه مى   شويم. با اينكه در مسير تحقيقات و ارتباط با تكنولوژى روز به استفاده از امكانات اينترنتى ناچار هستيم و با توجه به اينكه اين   گونه سايت   ها نهايتا اثر سوء خود را بر روى انسان مى   گذار د، تكليف چيست؟

همه مراجع: استفاده از سايت   هاى اينترنت در امورى كه شرعا حلال است، اشكال ندارد. [141]

 

شغل كافى نت

پرسش 75. حكم شغل كافى نت چيست؛ با توجه به اينكه اينترنت كاربردهاى مختلف اعم از حلال و حرام دارد و به رغم كنترل، ممكن است عده   اى به طور پنهانى ب ر روى برخى سايت   هاى غير مجاز بروند؟

همه مراجع: با توجه به اينكه اينترنت از آلات مشترك است، فروش آن جايز است، مگر طورى باشد كه اشاعه منكرات و فحشا صدق كند كه در اين صورت حرام مى   شود.

فصل سوم : گفت و گوى نامحرم

گفت و گوى علمى با نامحرم

پرسش 76. آيا صحبت كردن زن با مرد نامحرم كه به نيت خير و يا براى درس باشد، اشكال دارد؟

همه مراجع: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد، اشكال ندارد. [142]

تبصره. گفت و گو با جنس مخالف اگر ادامه يابد، به طور معمول زمينه علاقه را ايجاد مى   كند. از اين رو لازم است كنترل شود.

 

گفت و گو به قصد ازدواج

پرسش 77. آيا صحبت كردن با كسى كه قصد داريم در آينده با او ازدواج كنيم، گناه است؟

همه مراجع: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد و باعث مفسده نشود، اشكال ندارد. [143]

 

چت در اينترنت

پرسش 78. چت ( Chat ) در اينترنت به صورت گفتارى و يا نوشتارى با جنس مخالف ـ با اين شرط كه از حدود شرعى خارج نشويم (مثلاً براى تبادل نظر) ـ چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد، اشكال ندارد. [144]

  تبصره. اگر جنس مخالف زن جوان باشد، بهتر است گفت   وگو با او [هر چند بدون قصد لذت هم باشد] ترك شود.

 

چت با جنس مخالف

پرسش 79. چت كردن با جنس مخالف و رد و بدل كردن صحبت   هاى معمولى، چه حكمى دارد؟

همه مراجع: در صورتى كه خوف فتنه و كشيده شدن به گناه وجود داشته باشد، جايز نيست. [145]

 

پرسش 80. حكم چت كردن با شخصى را كه از جنسيت او بى   اطلاعيم، بفرماييد؟

همه مراجع: اگر ترس افتادن به حرام باشد، جايز نيست. [146]

 

پرسش 81. چت كردن با اشخاص مختلف، به انگيزه پيدا كردن فرد مورد نظر براى ازدواج با او، چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد و باعث مفسده نشود، اشكال ندارد. [147]

تبصره. فرض مسئله جايى است كه شخص براى ازدواج آمادگى داشته باشد.

 

چت با غير مسلمان

پرسش 82. چت كردن با زنان غير مسلمان و انجام صحبت   هاى تحريك   آميز با آنان، چه حكمى دارد؟

همه مراجع: حرام است. [148]

 

داستان  هاى شهوانى

پرسش 83. آيا خواندن داستان   هاى تحريك كننده جنسى اشكال دارد؟

همه مراجع: اگر باعث تحريك شهوت گردد، خواندن آن جايز نيست. [149]

 

گفت و گو با نامحرم

پرسش 84. برخى از زنان هنگام صحبت كردن، با آب و تاب و صداى نازك سخن مى   گويند؛ آيا مرد نامحرم مى   تواند به سخنان او گوش دهد و با او صحبت كند؟

همه مراجع: اگر تلذّذ و يا ترس افتادن به گناه در ميان باشد، گوش دادن به سخنان آنان جايز نيست. [150]

 

پرسش 85. آيا زن در هنگام صحبت كردن با مرد نامحرم، حتما بايد صداى خود را تغيير دهد و مردانه صحبت كند؟

همه مراجع (به جز فاضل): خير، اين كار لازم نيست؛ ولى نبايد لحن صداى خود را نيز نازك نمايد، به طورى كه مرد را تحريك كند. [151]

آيه   اللّه   فاضل: خير، اين كار لازم نيست؛ ولى بنابر احتياط واجب نبايد صداى خود را نيز نازك نمايد، به طورى كه مرد را تحريك كند. [152]

 

سلام كردن به نامحرم

پرسش 86. آيا سلام كردن مرد به زن نامحرم و زن به مرد نامحرم، جايز است؟

همه مراجع: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد، اشكال ندارد. [153]

تبصره. اگر جنس مخالف دختر جوان باشد، بهتر است به او سلام نكند تا از لغزش در گناه در امان باشد.

 

نامه نگارى با نامحرم

پرسش 87. نامه نگارى با نامحرم و طرح مسائل شهوانى از طريق ايميل و يا چت، چه حكمى دارد؟

همه مراجع: طرح مسايلى كه باعث ايجاد فتنه و فراهم آمدن زمينه فساد است، اشكال دارد. [154]

 

گفت و گوى تلفنى

پرسش 88. آيا در گفت   وگوى زن و مرد نامحرم، فرقى بين گفت   وگوى مستقيم و از راه دور (مانند اينترنت و تلفن) هست؟

همه مراجع: خير، هيچ تفاوتى در حكم نمى   كند و در هر دو مورد، اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد، اشكال ندارد. [155]

 

شوخى با نامحرم

پرسش 89. شوخى كردن با نامحرم چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر با قصد لذت [جنسى] باشد يا بترسد كه به گناه بيفتد، جايز نيست.[156]

 

شوخى با محارم

پرسش 90. آيا شوخى كردن با محارم خود جايز است؟

همه مراجع: اگر بدون قصد لذت جنسى و ترس افتادن به گناه باشد، اشكال ندارد.[157]

 

تقليد صدا

پرسش 91. آيا تقليد صداى مردان به وسيله زن و برعكس جايز است؟

همه مراجع: اگر باعث استهزا و هتك ديگرى نباشد، اشكال ندارد. [158]

 

 

 

فصل چهارم : ارتباط دختر و پسر

 

اختلاط دانشجويان

پرسش 92. آيا در محيط دانشگاهى اختلاط بين پسران و دختران، اشكالى دارد؟

همه مراجع (به جز بهجت و صافى): اگر نگاه گناه آلود انجام نشود و ترس افتادن به حرام نباشد، اشكال ندارد؛ ولى با وجود آن سزاوار است كه مسؤولان كشورهاى اسلامى، برنامه   اى براى جدا ساختن مراكز تحصيلى پسران و دختران تنظيم كنند. [159]

آيات عظام بهجت و صافى: با توجه به اينكه اختلاط دختر و پسر، در معرض فساد است، جايز نيست. [160]

 

جشن مختلط

پرسش 93. برگزارى جشن   ها و مراسم در دانشگاه كه در آن دختر و پسرها مختلط   اند، چه حكمى دارد؟

همه مراجع (به جز بهجت و صافى): اصل اجتماع دختر و پسرها در يك محيط فى نفسه اشكال ندارد؛ ولى اگر بانوان حجاب كامل را رعايت نكنند و آقايان نگاه گناه   آلود داشته باشند و محرمات ديگرى از قبيل موسيقى حرام و مانند آن انجام گيرد، اجتماع آنان در آن محل جايز نيست. [161]

آيات عظام بهجت و صافى: با توجه به اينكه اختلاط دختر و پسر، در اين گونه اجتماعات در معرض فساد است، جايز نيست. [162]

 

شركت در تشكل مذهبى

پرسش 94. در يك تشكل مذهبى فعاليت دارم كه دختران و پسران در آن مختلط هستند! در بعضى مواقع احساس مى   كنم كه ممكن است به گناه بيفتم، تكليف چيست؟

همه مراجع: اگر ترس افتادن به گناه و مفسده در بين باشد، حضور در اين تشكل   ها جايز نيست. [163]

 

اردوى دختر و پسر

پرسش 95. آيا دانشجويان دختر و پسر مى   توانند به طور مشترك، به اردوهاى تفريحى و سياحتى مسافرت كنند؟

همه مراجع: با توجه به اينكه اختلاط دختران و پسران باعث مفسده است، بايد از آن اجتناب شود. [164]

 

نشستن بر سر يك سفره

پرسش 96. آيا نشستن بر سر سفره   اى كه نامحرم وجود دارد، حرام است؟

همه مراجع: اگر كلمات مفسده انگيز رد و بدل نشود و از نگاه   هاى حرام خوددارى گردد و نيز ترس افتادن به گناه در كار نباشد، اشكال ندارد. [165]

 

حضور بانوان در ادارات

پرسش 97. آيا كار خانم   ها در ادارات كه با نامحرم روبه   رو مى   شوند و گفت   وگو مى   كنند، اشكال دارد؟

همه مراجع: اگر حجاب شرعى رعايت شود و قصد لذت و يا ترس افتادن به گناه نباشد، اشكال ندارد. [166]

تبصره. اگر زنان بخواهند در اين گونه اجتماعات فعاليت و خدمت كنند، بايد علاوه بر حفظ حجاب، از آرايش چهره خود بپرهيزند.

 

خلوت زن و مرد

پرسش 98. آيا خلوت كردن دو نفر نامحرم در يك مكان جايز است؟ به طور مثال آيا دختر و پسرى كه مى   خواهند با يكديگر ازدواج كنند، مى   توانند در اتاق دربسته و خلوت با يكديگر در مورد مسائل آينده صحبت كنند؟

آيات عظام امام، خامنه   اى و نورى: اگر كسى نمى   تواند وارد آن مكان شود و آنان بترسند كه به حرام بيفتند، ماندنشان در آنجا حرام است. [167]

آيات عظام بهجت، سيستانى و وحيد: اگر احتمال فساد برود، ماندن آنها در آنجا حرام است؛ هر چند طورى باشد كه كس ديگر بتواند وارد شود. [168]

آيات عظام تبريزى و فاضل: اگر كسى نمى   تواند وارد آن مكان شود؛ در صورتى كه احتمال فساد برود، ماندنشان در آنجا حرام است. [169]

آيه   اللّه   صافى: اگر كسى نمى   تواند وارد آن مكان شود، ماندن آنان در آنجا حرام است؛ هر چند احتمال فساد ندهند و به گفت   وگوهاى علمى و ضرورى مانند آن بپردازند. [170]

آيه   اللّه   مكارم: اگر كسى نمى   تواند وارد آن مكان شود، بنابر احتياط واجب ماندن آنان در آنجا حرام ا ست؛ هر چند احتمال فساد ندهند و به گفت   وگوهاى علمى و ضرورى و مانند آن بپردازند. [171]

 

پرسش 99. تنها بودن زن و مرد نامحرم در برخى مكان   هاى عمومى (مانند كتابخانه   ها و وسايل نقليه) چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر احتمال فساد ندهند، ماندنشان در آنجا اشكال ندارد. [172]

تبصره. در مكان   هاى ياد شده، نوعا تردد انجام مى   گيرد.

 

ارتباط شغلى

پرسش 100. آيا ارتباط صميمى بين دختر و پسر در هنگام همكارى و يا ميهمانى، اشكال دارد؟

همه مراجع (به جز بهجت و صافى): دوستى بين دختر و پسر جايز نيست؛ چون ترس افتادن به گناه در ميان است. اما ارتباط شغلى اگر باعث مفسده نشود و موازين شرع در آن رعايت گردد، اشكال ندارد. [173]

آيات عظام بهجت و صافى: آرى، جايز نيست. [174]

 

پرسش 101. كار كردن در محيطى كه يك مرد و زن وجود دارد و گاهى در بسته و باز مى   شود، چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر به هيچ وجه احتمال فساد ندهند، اشكال ندارد. [175]

تبصره. ميان فقيهان اختلاف نظر است كه   آيا صرف اجتماع زن و مرد نامحرم، در مكان خلوت ـ به طورى كه كس ديگرى وارد نشود ـ حرام است يا آنكه در كنار آن شرط ديگرى (احتمال ارتكاب فساد) نيز لازم است؟ بسيارى از آنان قيد دوم را لازم شمرده   اند؛ ولى همگى در اين اتفاق دار ند كه اگر در آن محيط تردد و رفت و آمد است؛ ولى باز احتمال فساد وجود دارد؛ در اين صورت ماندنشان در آنجا جايز نيست. البته به طور معمول اگر در باز و بسته مى   شود و رفت و آمد انجام مى   شود، احتمال فساد كم مى   باشد.

 

تدريس خصوصى

پرسش 102. آيا براى تدريس خصوصى در منزل، مى   توان براى دانش   آموزان دختر، معلم مرد و براى پسر معلم زن استخدام كرد؛ در حالى كه هر دو در اتاق بسر مى   برند و كس ديگرى در آنجا نيست؟

آيات عظام امام، خامنه   اى و نورى: اگر كسى نمى   تواند وارد اتاق شود و آنان بترسند كه به حرام بيفتند، ماندنشان در آنجا حرام است.

آيات عظام بهجت، سيستانى و وحيد: اگر احتمال فساد برود، ماندن آنان در آنجا حرام است؛ هر چند طورى باشد كه كسى ديگر بتواند وارد شود.

آيات عظام تبريزى و فاضل: اگر كسى نمى   تواند وارد آن مكان شود؛ در صورتى كه احتمال فساد برود، ماندنشان در آنجا حرام است.[176]

آيه   اللّه   صافى: اگر كسى نمى   تواند وارد اتاق شود، ماندن آنان در آنجا حرام است؛ هر چند احتمال فساد ندهند.

آيه   اللّه   مكارم: اگر كسى نمى   تواند وارد اتاق شود، بنابر احتياط واجب ماندن آن ان در آنجا جايز نيست.

 

پرسش 103. معاشرت با دختر عمو در حد استادى و تقويت درس، چه حكمى دارد؟

همه مراجع (به جز بهجت و صافى): دختر عمو مانند ساير زنان بر شما نامحرم است. پس اگر ترس افتادن به گناه و مفسده در بين باشد، ارتباط و معاشرت با او جايز نيست؛ (هر چند براى تقويت درسى باشد).[177]

آيات عظام بهجت و صافى: جايز نيست.[178]

 

نمايش و بازيگرى

پرسش 104. آيا اختلاط زن و مرد نامحرم به منظور نمايش تئاتر و بازيگرى ـ كه گاهى با مكالمات عاشقانه و مهيج شهوت همراه مى   باشد ـ جايز است؟

همه مراجع: اصل بازيگرى در تئاتر و سينما اشكال ندارد؛ ولى بايد از كارهاى خلاف شرع و مكالمات شهوت   انگيز خوددارى كرد. [179]

 

پرسش 105. آيا بازى افراد در نمايش و فيلم   ها در نقش زن و شوهر و يا خواهر و برادر و... جايز است؟

همه مراجع (به جز صافى): اگر باعث فساد (از قبيل مكالمات شهوت   انگيز، خلوت با اجنبى و...) نشود، اشكال ندارد. [180]

آيه   اللّه   صافى: جايز نيست. [181]

 

دوست داشتن جنس مخالف

پرسش 106. اظهار دوستى به جنس مخالف در اين حد كه بگويد من تو را دوست دارم، چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اين كار جايز نيست؛ چون ترس افتادن به گناه در ميان است. [182]

 

دوست داشتن شخصيت   هاى معنوى

پرسش 107. عشق ورزيدن به شخصيت   هاى معنوى و دينى جنس مخالف و دوست داشتن آنها از روى محبت الهى چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر باعث مفسده نشود، اشكال ندارد. [183]

 

تماس در تاكسى و بازار

پرسش 108. گاهى در بازار، نمايشگاه و وسايل نقليه، زن و مرد به يكديگر برخورد مى   كند، در اينجا تكليف چيست؟

همه مراجع: اصل تردد در مكان   هاى ياد شده و يا تماس بدن زن و مرد با يكديگر از روى لباس حرام نيست؛ ولى اگر ترس افتادن به گناه باشد و يا باعث تحريك شهوت و فساد گردد، جايز نيست. [184]

تبصره. اگر در تماس بدنى، فشار و اتكا پيدا شود، بايد از آن پرهيز شود.

 

تماس جنسى با نامحرم

پرسش 109. آيا تماس   هاى جنسى با نامحرم ـ غير از دخول ـ حكم زنا را دارد؟

همه مراجع: خير، زنا محسوب نمى   شود؛ ولى حرام است. [185]

 

دست دادن با نامحرم

پرسش 110. حكم دقيق مصافحه و دست دادن با زن نامحرم ـ به ويژه فاميل مثل دختر خاله، دختر عمو و... ـ چيست؟

همه مراجع: دست دادن با زن نامحرم حرام است؛ خواه فاميل باشد و يافاميل و خواه با قصد لذت باشد و يا بدون آن. [186]

 

پرسش 111. اگر در منطقه   اى رسم بر اين باشد كه هنگام برخورد با يكديگر مصافحه مى   كنند (حتى زنان با مردان) و ترك اين كار، اهانت و اسائه ادب نسبت به طرف مقابل محسوب مى   شود؛ حكم دست دادن زن و مرد با اين فرض چيست؟

همه مراجع: دست دادن با زن نامحرم جايز نيست و شعائر دينى بايد حفظ شود و با تفهيم حكم شرعى، حمل بر اسائه ادب از بين مى   رود. [187]

 

پرسش 112. دست دادن با زن نامحرم به وسيله دستكش و مانند آن، چه حكمى دارد؟

آيات عظام امام و خامنه   اى: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد،  اشكال ندارد؛ ولى بنابر احتياط و اجب، نبايد دست را بر دست فشار دهند. [188]

آيات عظام بهجت، تبريزى، سيستانى، صافى، مكارم و وحيد: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد، اشكال ندارد. [189]

آيه   اللّه   فاضل: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد، اشكال ندارد؛ ولى بهتر است دست را به د ست فشار ندهند.[190]

آيه   اللّه   نورى: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد، اشكال ندارد؛ ولى نبايد دست را به دست فشار دهند. [191]

 

دست دادن با پيرزن

پرسش 113. آيا دست دادن با زنان كهنسال نامحرم ـ كه دست خود را براى مصافحه دراز مى   كنند ـ گناه است؟

همه مراجع (به جز بهجت): آرى، دست دادن با آنان جايز نيست. [192]

آيه   اللّه   بهجت: بدون قصد لذت، اشكال ندارد. [193]

 

دست دادن با محارم

پرسش 114. آيا مى   توان با زنان محرم دست داد؟

همه مراجع: آرى، اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد، اشكال ندارد. [194]

 

دست دادن با غير مسلمان

پرسش 115. دست دادن با زنان غير مسلمان چه حكمى دارد؟

همه مراجع: دست دادن با زنان غير مسلمان هم جايز نيست؛ خواه كافر حربى باشد يا كتابى (مانند يهود و نصارا). [195]

 

دست دادن با دختر

پرسش 116. آيا دست دادن با دختران نابالغ جايز است؟

همه مراجع (به جز تبريزى، سيستانى و مكارم): اگر خوب و بد را مى   فهمند، دست دادن با آنان جايز نيست. [196]

آيات عظام تبريزى، سيستانى: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد، اشكال ندارد. [197]

آيه   اللّه   مكارم: اگر خوب و بد را مى   فهمند، دست دادن با آنان بنابر احتياط واجب جايز نيست. [198]

 

بوسيدن دختر مميز

پرسش 117. آيا بوسيدن و بغل كردن دختر بچه جايز است؟

همه مراجع (به جز سيستانى): اگر به شش سالگى رسيده باشد، بنابر احتياط واجب بوسيدن او ـ هر چند بدون قصد لذت ـ جايز نيست. [199]

آيه   اللّه   سيستانى: بدون قصد لذت اشكال ندارد؛ ولى احتياط مستحب آن است كه از بوسيدن او خوددارى شود. [200]

 

بوسيدن محارم

پرسش 118. آيا بوسيدن محارم خود جايز است؟

همه مراجع: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد، اشكال ندارد. [201]

 

پرستار نامحرم

پرسش 119. پرستار براى گرفتن نبض و فشار خون و...بايد به بدن زن نامحرم نگاه كند و به بدن او دست بزند، تكليف چيست؟

همه مراجع (به جز تبريزى و سيستانى): با وجود زن پرستار، اين كار براى مرد پرستار جايز نيست؛ ولى اگر ضرورت باشد، اشكال ندارد. [202]

آيات عظام تبريزى و سيستانى: اگر براى انجام اين امور پرستار زن در دسترس نباشد و يا مهارت مرد در اين زمينه بيشتر باشد، اشكال ندارد. [203]

تبصره 1. پرستار در نگاه و لمس، تنها بايد به همان قسمت از بدن كه معاينه به آن ارتباط دارد، اكتفا كند.

تبصره 2. اگر معاينه با نگاه يا لمس محقق مى   شود، بايد به همان اكتفا كند.

 

تزريقات

پرسش 120. آمپول زدن زن به وسيله نامحرم چگونه است؟

همه مراجع (به جز تبريزى و سيستانى): اگر آمپول زدن توسط هم جنس در دسترس نباشد و ضرورت اقتضا كند، اشكال ندارد.[204]

آيات عظام تبريزى و سيستانى: اگر آمپول زدن هم جنس در دسترس نباشد، يا غير هم جنس مهارتش در تزريق بيشتر باشد، اشكال ندارد.[205]

 

دندان  پزشك نامحرم

پرسش 121. رجوع بيمار به دندان پزشك نامحرم، چه حكمى دارد؟

همه مراجع (به جز تبريزى و سيستانى): در صورتى كه دندان پزشك هم جنس در دسترس نباشد و مراجعه ضرورت داشته باشد، اشكال ندارد. [206]

آيات عظام تبريزى و سيستانى: اگر دندان پزشك همجنس در دسترس نباشد، يا دندان پزشك نامحرم مهارتش بيشتر باشد، اشكال ندارد. [207]

 

متخصص نامحرم

پرسش 122. در صورتى كه پزشك زن هم وجود دارد؛ ولى احتمال مى   رود كه متخصص مرد بيمارى را بهتر تشخيص دهد، تكليف چيست؟

همه مراجع (به جز سيستانى و تبريزى): تخصص بيشتر باعث نمى   شود كه زن به پزشك مرد مراجعه كند؛ مگر آنكه ضرورت و احتمال خطر در ميان باشد. [208]

آيات عظام تبريزى و سيستانى: اگر تخصص پزشك مرد در آن بيمارى بيشتر باشد، مراجعه به او اشكال ندارد. [209]

 

نجات نامحرم

پرسش 123. تماس با بدن نامحرم، براى نجات او چه حكمى دارد؟

همه مراجع: به مقدار ضرورت اشكال ندارد. [210]

 

مربى نامحرم

پرسش 124. در هنگام آموزش، دست مربى به دست و بدن من مى   خورد، اين چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر به طور اتفاقى باشد، اشكال ندارد؛ ولى اگر از روى عمد باشد و يا مى   دانيد هنگام آموزش دست مربى با بدن شما تماس مى   يابد، بايد دست   كش به دست كنيد.[211]

فصل پنجم : پوشش و حجاب

 

اهميت حجاب

پرسش 125. درباره حجاب و دليل وجوب آن توضيح دهيد.

«وَ لا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى جُيُوبِهِنَّ» [212] ؛ «و زينت خود را جز آن مقدار كه نمايان است، آشكار نكنند و [ اطراف ]روسرى   هاى خود را بر سينه خود افكنند [ تا گردن و سينه با آن پوشانده شود]».

«حجاب»، در لغت به معناى پرده، حاجب و پنهان كردن است و در اصطلاح «پنهان كردن زن خود را از ديد مرد بيگانه است». آنچه دين اسلام بر زنان لازم دانسته، همان پوشش است كه در متون دينى و در كلام فقيهان، از آن به ستر، پوشش، ساتر و پوشاننده تعبير شده است.

حجاب و پوشش پيش از اسلام، در ميان برخى از ملّت   ها ـ از جمله ايران باستان و قوم يهود و شايد در هند ـ مطرح و از آنچه كه در قانون اسلام آمده، سخت   تر بوده است. [213] اين دستور در دين اسلام، حدود سال   هاى چهارم و پنجم تشريع گرديده است. [214]

حجاب، يكى از احكام ضرورى اسلام به شمار مى   آيد و شيعه و سنى بر آن، اتفاق نظر دارند. خداوند متعال در اين باره سه آيه [215] در شهر مدينه، نازل كرده و در دو مورد آن [216] ، به مسأله پوشش بانوان اشاره كرده است. [217] علاوه بر اين، احاديث بسيارى درباره اهميت و چگونگ ى حجاب نقل شده است.

حضرت على (علیه   السلام)   مى   فرمايد: «پوشيدگى زن به حالش، بهتر است و زيبايى   اش را پايدارتر مى   سازد». [218]

 

فلسفه حجاب

پرسش 126. در مورد فلسفه حجاب، حدود، كيفيت و رنگ پوشش بانوان توضيح دهيد.

ترديدى نيست كه حجاب و پوشش زن يكى از احكام ضرورى اسلام به شمار مى   رود.

قرآن مجيد درباره اين امر مهم مى   فرمايد: «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِكَ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِ الْمُؤمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلاَبِيبِهِنَّ ذلِكَ أَدْنى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤذَيْنَ وَ كانَ اللّهُ غَفُوراً رَحِيماً» [219]؛ «اى پيامب ر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: جلباب   ها (روسرى   هاى بلند) خود را بر خويش فرو افكنند. اين كار براى اينكه [از كنيزان و آلودگان] شناخته شوند و مورد آزار قرار نگيرند، بهتر است و خداوند همواره غفور و رحيم است».

پوشش سابقه   اى به اندازه حيات بشريت دارد و غ ير از پيروان يكى از مكاتب كه بر لزوم برهنه زيستى پاى مى   فشارد همه جامعه بشريت به نوعى رعايت مى   كنند. [220]

درباره اهميت و فلسفه «حجاب»، اشاره به چند نكته بسيار حائز اهميت است:

1. كاهش خطا و خطر؛ مصونيت زن در برابر طمع ورزى هوس بازان از ثمرات آشكار رعايت حجاب است.

2. حفظ احترام؛ اگر چه رعايت حجاب، از يك سو به مردان كمك مى   كند كه به طور ناخواسته، و خارج از چارچوب   ها، عواطف و احساسات خود را هزينه نكنند. اما بيش از آن به خانم   ها كمك مى   كند كه به طور ناخواسته و خارج از چارچوب   ها، وسيله لذت انگارى قرار نگيرند و شخصيت و احترام آنان خدشه   دار نگردد.

3. نشاط و رغبت؛ احكام الهى بيش از آنكه به محدوديت لذت   ها بيانجامد به ماندگارى لذت   ها و پايدارى نشاط و خوشى   ها مى   انجامد از اين رو اگر چه حجاب از يك سو براى خانم   ها محدوديت است و موجب خستگى و زحمت مى   باشد اما از سوى ديگ ر اوج احساسات را سالم نگه مى   دارد و عا طفه   ها و محبت   ها را در كانون گرم خانواده متمركز مى   سازد و زن و مرد را از بى   تفاوتى نسبت به همديگر در نظام خانواده نجات مى   دهد و اين بحرانى است كه هم اكنون دامنگير جوامع غربى شده است، به طورى كه در هنگامه برپايى كانون خ انواده كه بر اساس عشق و محبت بايد تحكيم شود و مهم   ترين ابزار آن ميل جنسى نسبت به يكديگر است اين ميل رو به افول گذاشته و بنيان خانواده   ها را متزلزل ساخته است، بلكه عشق و عاطفه آن دو، در سال   هاى قبل از ازدواج و بعد از ازدواج در ميان افراد متعدد پخش شده است و تمركز خود را از دست داده است.

از اين رو «حجاب و پوشش زن»، داراى مشخصه   ها و ويژگى   هايى است كه بعضى از آنها اشاره مى   شود:

يك. حدود و ميزان پوشش: هر اندازه بدن زن پوشيده   تر باشد، نقش نيرومندترى در دورسازى ديدگان نظاره   گر ايفا مى   كند. اگر نگاه   هاى آلوده را «تيرهاى زهرآلود شيطان» همچنانكه در روايات آمده است [221] بدانيم پوشش زن همانند قوسى است كه تيرها را كمانه مى   كند و از اصابت آنها به هدف بازمى   دارد. هر اندازه حجاب كمتر رعايت شود، تيرهاى شيطانى بيشتر متوجه او مى   گردد و از آن آسيب مى   بيند. با توجه به اين امر، چادر حجاب برتر است؛ زيرا با وجود شرايط ديگر، بيشترين پوشش و مطمئن   ترين مصونيت ر ا به همراه دارد.

دو. كيفيت پوشش: پوشندگى لباس و كيفيت دوخت، بخش مهمى از حجاب را تشكيل مى   دهد. لباس   هاى نازك و تنگ و بدن نما، آماج پيكان مسموم شيطان و موجب خيره شدن چشم   هاى هر زه و آلوده است!! در مقابل لباس   هاى مناسب و كاملاً پوشيده، مانع اين نگاه   هاى هوس   آلود است.

سه. رنگ   ها: برخى از رنگ   ها ديدگان را خيره مى   سازد و باعث جلب توجه مى   شود و علماى دين هر چند نسبت به اصل رنگ لباس   ها، تأكيد چندانى ندارند؛ ولى بر اين مسأله پاى مى   فشا رند كه لباس نبايد موجب جلب توجه شود و عواقب سوئى داشته باشد. از اين رو در طول تاريخ، زنان مسلمان به ميل خود، لباس مشكى را براى حجاب برگزيدند و بدين وسيله احساس امنيت و مصونيت بيشترى مى   كر دند. اين سنت حسنه، مورد نظر و پذيرش پيامبر (صل ی   الله   عل یه   وآله)   و ا مامان (علیهم السلام) نيز قرار گرفت. گفتنى است كه عبا و چادر مشكى جزء لباس   هاى مكروه به شمار نمى   رود و از آن مستثنا شده است.

  چهار. شيوه گفت   وگو و حركت: حفظ وقار و متانت، همان نقشى را دارد كه پوشش زن ايفا مى   كند و عدم رعايت آن، عواقب شومى در پى دارد. قرآن مجيد يكى از صفات خوب زنان مؤمن را ـ كه در رفتار دختران شعيب جلوه   گر است ـ حيا و وقار مى   داند. [222]

بايد دانست كه پيدايش فحشا و فرزندان نامشروع، افزايش طلاق و از هم گسيختگى زندگى زناشويى و نا آرامى درونى و هيجان جنسى مستمر برخاسته از برهنگى و عشوه   گرى زنان ، همه آثار شوم بى   حجابى و بى   بندوبارى است و اين حجاب است كه مى   تواند به خوبى مصونيت   بخش باشد.

برخى به نادرستى ادّعا مى   كنند: حجاب به معناى مقابله با برهنگى را قبول داريم؛ ولى در هيج جاى قرآن از پوشش مو سخن به ميان نيامده است!! در پاسخ گفتنى است كه زنان حت ّى قبل از نزول آيه حجاب موهاى خود را مى   پوشاندند و مشكل تنها آشكار بودن گردن، گوش، زير گلو و گر دن آنان بود.

همان   طور كه مفسران بزرگ (مانند شيخ طوسى و طبرسى) فرموده   اند، در گذشته دو نوع روسرى براى زنان معمول بود: روسرى   هاى كوچك كه آنها را «خِمار» يا «مقنعه » مى   ناميدند و معمولاً در خانه از آن استفاده مى   كردند و روسرى   هاى بزرگ كه مخصوص بيرون خانه به شمار مى   آمد. زن ان با اين روسرى بزرگ ـ كه جلباب خوانده مى   شد و از «مقنعه» بزرگ   تر و از «ردا» كوچك   تر است و به چادر امروزين شباهت داشت ـ مو و تمام بدن خود را مى   پوش اندند. [223]

نزديك ساختن جلباب «يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلاَبِيبِهِنَّ» كنايه از پوشيدن سر و روى خود با آن است؛ [224] يعنى، چنان نباشد كه چادر يا رو پوش   هاى بزرگ (مانتو) تنها جنبه تشريفاتى و رسمى داشته باشدو همه پيكرشان را نپوشاند و از مصاديق «كاسيات عاريات»[225] شم رده شوند! قرآن فرمان مى   دهد: بانوان با مراقبت، جامه را بر خود گيرند و آن را رها نكنند، تا نشان دهند اهل عفاف و وقار به شمار مى   آيند. از پايان آيه بر مى   آيد كه پوشش مطلوب آن است كه خود به خود دورباش ايجاد مى   كند و هوس   بازان را نااميد مى   سازد.

بنابراين، وظيفه پوشش اسلامى بانوان به معناى حبس و زندانى كردن و قرار دادن آنان پشت پرده و در نتيجه عدم مشاركت اين گروه، در فعاليت   هاى اجتماعى نيست. اين وظيفه بدان معنا است كه زن در معاشرت با مردان، بدنش را بپوشاند و به جلوه گرى و خودنمايى نپردازد و مشاركتش در فعاليت   ها، بر اصول انسانى و اسلامى استوار باشد.

 

پوشش زن

پرسش 127. پوشش بدن براى زنان بايد چگونه باشد؟

همه مراجع (به جز صافى): زن بايد تمام بدن و موى خود را [به جز گردى صورت و دست   ها تا مچ] در برابر مرد نامحرم بپوشاند. [226]

آيه   اللّه   صافى: زن بايد تمام بدن و موى خود را در برابر نامحرم بپوشاند و بنابر احتياط واجب، بايد دست و صورت را نيز بپوشاند. [227]

 

پوشش صورت

پرسش 128. آيا زير چانه نيز بايد از نامحرم پوشانده شود؟

همه مراجع (به جز سيستانى): آرى، زير چانه جزء گردى چهره نيست و بايد در برابر نامحرم پوشانده شود. [228]

آيه   اللّه   سيستانى: آن قسمت از چانه و زير چانه كه در هنگام پوشيدن مقنعه به طور معمول پوشانده نمى   شود، حكم گردى صورت را دارد. [229]

 

حجاب و نابالغ

پرسش 129. آيا بر زن لازم است در مقابل بچه نابالغ خود را بپوشاند؟

همه مراجع (به جز بهجت، تبريزى و مكارم): اگر خوب و بد را مى   فهمد و احتمال مى   دهد كه نگاهش به بدن زن، موجب تحريك شهوتش شود؛ بنابر احتياط واجب بايد بدن و موى خود را از او بپوشاند. [230]

آيه   اللّه   بهجت: اگر خوب و بد را مى   فهمد، بنابر احتياط واجب بايد بدن و موى خ ود را از او بپوشاند. [231]

آيات عظام تبريزى و مكارم: خير، لازم نيست؛ ولى بهتر است، بدن و موى خود را از پسرى هم كه خوب و بد را مى   فهمد، بپوشاند. [232]

 

وجوب حجاب دختران

پرسش 130. از چه زمانى بر دختر رعايت حجاب واجب مى   شود؟

همه مراجع: زمانى كه يكى از نشانه   هاى بلوغ در دختر آشكار شود، رعايت حجاب بر او واجب مى   گردد. [233]

تبصره. نشانه بلوغ در دختر سه چيز است: 1. روييدن موى درشت و خشن زير شكم (بالاى آلت تناسلى)، 2. بيرون آمدن منى، 3. تمام شدن نُه  سال قمرى. البته به نظر آيه   اللّه   سيستانى، نشانه بلوغ در دختر تنها تمام شدن نُه  سال قمرى است.

 

اجبار در پوشش

پرسش 131. پدرم اصرار دارد كه من بيش از حد معمول حجابم را رعايت كنم، چه كنم؟

آيات عظام امام، بهجت، تبريزى، فاضل، مكارم، نورى و وحيد: حجاب كامل زن در برابر مرد نامحرم، پوشاندن تمام بدن ـ جز گردى صورت و كف دست   ها ـ است. اگر شما كمتر از اين مقدار بدن خود را مى   پوشانيد، اطاعت از پدرتان در اين مورد واجب است؛ ولى اگر بيش از اين از شما حج اب مى   خواهند اطاعت از او واجب نيست؛ مگر آنكه نافرمانى شما باعث آزار و اذيت او شود. پس سعى كنيد به گ ونه   اى رفتار كنيد كه پدرتان از شما آزرده خاطر نشود. [234]

آيه   اللّه   سيستانى: حجاب كامل زن در برابر مرد نامحرم، پوشاندن تمام بدن  ـ جز گردى صورت و كف دست   ها ـ است. اگر شما خود را كمتر از اين مقدار مى   پوشانيد، اطاعت پدرتان در اين مورد واجب است. اما اگر بيش از اين از شما حجاب مى   خواهد، اطاعت او واجب نيست؛ مگر آنكه امر پدر ناشى از دو عامل باشد:

1. شفقت و دل   سوزى نسبت به شما باشد 2. نافرمانى شما باعث آزار و اذيت او شود. بگوييد به گونه   اى رفتار كنيد كه پدرتان از شما آزرده خاطر نشود .[235]

آيه   اللّه   صافى: حجاب كامل زن در برابر مرد نامحرم، پوشاندن تمام بدن است. نسبت به گردى صورت و دست   ها احتياط واجب در پوشاندن آن است؛ بنابراين اطاعت پدرتان در اين مورد واجب است. [236]

تبصره. اطاعت پدر و مادر در انجام دادن واجبات و ترك محرمات، در حقيقت اطاعت خداوند محسوب مى   شود و رعايت آن واجب است.

 

پوشش روى پا

پرسش 132. آيا پوشاندن پشت و روى پا در مقابل نامحرم واجب است؟

همه مراجع (به جز تبريزى و مكارم): آرى، بايد آن را از نامحرم بپوشاند. [237]

آيه   اللّه   تبريزى: پوشاندن زير چانه واجب است؛ ولى پوشاندن روى پا تا مچ بنابر احتياط واجب است. [238]

آيه   اللّه   مكارم: خير، واجب نيست؛ ولى بهتر آن است كه بپوشاند. [239]

تبصره. لازم نيست پشت و روى پا به وسيله جوراب پوشانده شود؛ بلكه اگر به وسيله چادر و مانند آن نيز پوشانده شود، كافى است.

 

پوشش زيبا رويان

پرسش 133. زنى كه مى   داند به جهت چهره زيبايش، مردان نامحرم به او نگاه مى   كنند، چه وظيفه   اى دارد؟ آيا پوشاندن آن واجب است؟

آيات عظام امام، خامنه   اى، سيستانى، فاضل، مكارم و نورى: اگر باعث مفسده نشود، پوشاندن چهره بر آنان واجب نيست؛ ولى مردان وظيفه دارند به او نگاه نكنند. [240]

آيات عظام بهجت، تبريزى و وحيد: اگر باعث جلب توجه مرد نامحرم شود، بنابر احتياط واجب بايد چهره خود را بپوشاند. [241]

آيه   اللّه   صافى: بايد چهره خود را در برابر نامحرم بپوشاند. [242]

 

پوشش مشكى

پرسش 134. چرا پوشش بانوان مشكى است؛ با اينكه پوشيدن لباس مشكى در اسلام مكروه است؟

آيات عظام امام، بهجت، تبريزى، صافى، فاضل، نورى و وحيد: پوشيدن لباس سياه، هر چند مكروه است؛ ولى عبا از آن استثنا شده و چادر مشكى نيز داخل عنوان عبا است و مكروه نيست. [243]

آيات عظام سيستانى و مكارم: به طور كلى پوشيدن لباس سياه مكروه نيست؛ افزون بر آنكه چادر مشكى داخل عنوان عبا است و عبا استثنا شده است. [244]

 

برترى چادر

پرسش 135. چادر بهتر است يا مانتو؟

همه مراجع: براى زن كافى است كه حجاب كامل [شرعى] را با هر لباس مناسبى، در برابر مرد نامحرم رعايت كند، ولى بى   شك چادر به عنوان حجاب برتر [به ويژه در اماكن مذهبى] از ارزش والايى برخوردار است. [245]

 

پوشش نزد فاميل

پرسش 136. آيا عدم پوشش دختر دايى، دختر عمه، دختر خاله و دختر عمو ـ كه تأثيرى در من ندارد ـ گناه است؟

همه مراجع: آرى، گناه است و بايد خود را بپوشانند و با ساير نامحرمان تفاوتى ندارند و نگاه شما بر مو و بدن آنان جايز نيست. [246]

 

پوشش نزد محارم

پرسش 137. آيا دختران مى   توانند با لباس آستين حلقه   اى، در برابر پدر و يا برادرشان ظاهر شوند؟

همه مراجع: اگر باعث مفسده نشود، اشكال ندارد. [247]

تبصره. پدر يا برادر در حكم خصوصيتى ندارند؛ بلكه به طور كلى زن مى   تواند در برابر تمامى محارم خود، با لباس آستين حلقه   اى ظاهر شود؛ مشروط بر آنكه مفسده   اى  در بين نباشد.

 

حجاب توريست  ها

پرسش 138. آيا لازم است حجاب را براى توريست   ها الزامى كنيم؟

همه مراجع: افراد توريست از جهت حكم فقهى حجاب، تابع دين خود هستند؛ لكن همان گونه كه ملزم به رعايت ديگر قوانين كشور هستند، نبايد اجازه داده شود خلاف ارزش   هاى دينى و فرهنگى كشور اقدام كنند و باعث اشاعه فساد و ابتذال اخلاقى شوند. [248]

 

حجاب در كشور غير مسلمان

پرسش 139. آيا حفظ حجاب در سفر به كشورهاى غير مسلمان واجب است؟

همه مراجع: آرى، حفظ حجاب كامل [شرعى] بر زن در برابر مرد نامحرم، واجب است؛ خواه مسلمان باشد يا كافر و يا در كشور اسلامى باشد يا غيراسلامى. [249]

 

غفلت از حجاب

پرسش 140. اگر موى زنى به طور غير عمد بيرون باشد و يا به طور سهوى چادر كنار برود، آيا گناه كرده است؟

همه مراجع: اگر بدون توجه و به طور غيرعمد باشد، گناه نكرده است، و از زمانى كه متوجه شد، بايد تمام آن را در برابر نامحرم بپوشاند. [250]

 

محل ديد نامحرم

پرسش 141. رفتن بدون حجاب به حياط منزلى كه ساختمان   هاى بلند بر آن مشرف است، چه حكمى دارد؟

آيات عظام امام، بهجت، صافى، فاضل، مكارم، نورى و وحيد: اگر احتمال بدهد كه مرد نامحرم او را مى   بيند، بنابر احتياط واجب بايد حجاب خود را در اين گونه محل   ها حفظ نمايد. [251]

آيه   اللّه   سيستانى: اگر احتمال بدهد كه مرد نامحرم او را مى   بيند، بهتر است خود را بپوشاند. [252]

تبصره. اگر بداند كه مرد نامحرم او را مى   بيند، به فتواى همه بايد حجاب خود را در اين گونه محل   ها حفظ كند.

 

لباس روشن و نازك

پرسش 142. آيا پوشيدن چادر و لباس   هايى با رنگ روشن در ميهمانى   ها و در برابر نامحرم ـ نه به قصد جذب نگاه مرد نامحرم ـ حرام است؟

همه مراجع: اگر باعث جلب توجه نامحرم و مفسده نشود، اشكال ندارد .[253]

تبصره. اگر لباس به گونه   اى بدن   نما باشد و يا زينت محسوب شود، پوشاندن آن واجب است.

 

جوراب نازك

پرسش 143. پوشيدن جوراب نازك چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر ظاهر پا در آن پيدا باشد، پوشيدن آن جايز نيست. [254]

تبصره. به فتواى آيه   اللّه   مكارم پوشاندن روى پا واجب نيست.

 

لباس  هاى تنگ

پرسش 144. پوشيدن مانتوهايى كه برجستگى   هاى بدن (مانند سينه و پشت) را نمايان مى   كند، چگونه است؟

همه مراجع: اگر باعث تهييج شهوت باشد، جايز نيست. [255]

 

پرسش 145. پوشيدن لباس   هاى تنگ و تحريك كننده ـ كه برجستگى   هاى بدن زن در آن پيدا ا ست ـ چه حكمى دارد؟

همه مراجع: پوشيدن اين نوع لباس   ها [در فرض مذكور] جايز نيست و بايد آنان را با چادر يا مانتوى مناسب و گشاد بپوشاند. [256]

 

پوشش حجم مو

پرسش 146. مشخص شدن حجم موى زن از زير چادر چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر باعث تهييج شهوت ديگران نشود، اشكال ندارد. [257]

 

كلاه گيس

پرسش 147. آيا استفاده از كلاه گيس به جاى روسرى كفايت مى   كند؟

آيات عظام امام، خامنه   اى و فاضل: بنابر احتياط واجب، بايد كلاه گيس را از نامحرم پوشاند. [258]

آيات عظام بهجت و وحيد: اگر باعث مفسده شود، جايز نيست. [259]

آيات عظام تبريزى، سيستانى، صافى، مكارم و نورى: خير، كلاه گيس خود يك نوع زينت است و بايد از نامحرم پوشانده شود.[260]

 

كلاه گيس در خارج كشور

پرسش 148. آيا براى رفتن به خارج از كشور، مى   توانيم با كلاه گيس نزد مرد نامحرم عكس بيندازيم؟

آيات عظام امام، خامنه   اى و فاضل: بنابر احتياط واجب، بايد كلاه گيس را از نامحرم پوشاند.

آيات عظام بهجت و وحيد: اگر باعث مفسده شود، جايز نيست. [261]

آيات عظام تبريزى، سيستانى، صافى، مكارم و نورى: خير، كلاه گيس خود يك نوع زينت است و بايد از نامحرم پوشانده شود.

 

كلاه گيس بازيگران

پرسش 149. آيا در بازيگرى و تئاتر خانم   ها مى   توانند به جاى روسرى از كلاه گيس استفاده كرد؟

آيات عظام امام، خامنه   اى و فاضل: بنا بر احتياط واجب، بايد كلاه گيس را از نامحرم پوشاند.

آيات عظام بهجت و وحيد: اگر باعث مفسده شود، جايز نيست. [262]

آيات عظام تبريزى، سيستانى، صافى، مكارم و نورى: خير، كلاه گيس خود يك نوع زينت است و بايد از نامحرم پوشانده شود.

 

پرسش 150. آيا نگاه شوهر به كلاه گيس همسرش كه از موى زنان نامحرم درست شده، جايز است؟

همه مراجع (به جز امام، خامنه   اى و فاضل): نگاه به آن اشكال ندارد. [263]

آيات عظام امام، خامنه   اى و فاضل: بنابر احتياط واجب نگاه به آن جايز نيست. [264]

كفش صدادار

پرسش 151. آيا پوشيدن كفش   هاى صدادار براى بانوان اشكال دارد؟

همه مراجع: اگر باعث جلب توجه مرد نامحرم و مفسده شود، پوشيدن آن اشكال دارد. [265]

 

لباس ابريشم

پرسش 152. حكم پوشيدن لباس ابريشم براى زن و مرد چيست؟

همه مراجع: اگر ابريشم خالص باشد، پوشيدن آن براى مرد حرام است؛ ولى براى زن اشكال ندارد. [266]

 

پرسش 153. آيا پوشيدن لباسى كه آستر آن ابريشم است، براى مرد جايز است؟

همه مراجع (به جز بهجت): خير، جايز نيست. [267]

آيه   اللّه   بهجت: بنابر احتياط واجب، جايز نيست. [268]

 

كروات

پرسش 154. حكم خريدن و پوشيدن كروات براى داماد چيست؟

آيات عظام امام، خامنه   اى، مكارم و نورى: اگر باعث ترويج فرهنگ غرب شود، جايز نيست. [269]

آيات عظام بهجت و صافى: بنابر احتياط، استفاده نكنند. [270]

آيات عظام تبريزى، سيستانى و فاضل: براى مسلمان بهتر است، از لباسى كه باعث تشبه به غيرمسلمانان شود، اجتناب كند .[271]

آيه   اللّه   وحيد: آنچه كه باعث تشبه به غير مسلمانان شود، جايز نيست. [272]

تبصره. اگر در موردى بر پوشيدن كروات مفسده   اى مترتب شود، پوشيدن آن حرام مى   شود.

 

آستين كوتاه

پرسش 155. پوشيدن پيراهن آستين كوتاه توسط مردان در مقابل زن نامحرم، چه حكمى دارد؟

همه مراجع (به جز بهجت، صافى و نورى): اگر باعث مفسده نشود اشكال ندارد. [273]

آيات عظام بهجت و صافى: بنابر احتياط واجب، بايد لباس آستين   دار بر تن كند. [274]

آيه   اللّه   نورى: اگر مخالف عفّت عمومى نباشد و در نظر افراد متشرع منكر محسوب نشود، اشكال ندارد. [275]

 

لباس رنگارنگ مردان

پرسش 156. آيا پوشيدن لباس   هاى جذاب و رنگارنگ در برابر نامحرم، براى مردان جايز است؟

همه مراجع: اگر منشأ فسادى خاص نشود، اشكال ندارد. [276]

فصل ششم : آرايش و زيورآلات

 

عطر زن

پرسش 157. آيا براى زن جايز است كه عطر بزند و از منزل بيرون رود؟

همه مراجع: اگر باعث جلب توجه نامحرم شود، جايز نيست. [277]

 

بوى خوش نرم كننده   ها

پرسش 158. استفاده از مواد نرم كننده كه لباس را كمى خوشبو و لطيف مى   كند، براى بانوان چه حكمى دارد؟ آيا بيرون مى   توانند بروند؟

همه مراجع: اگر باعث جلب مرد نامحرم بشود جايز نيست. [278]

 

پرسش 159. استفاده از كرم   هاى چرب كننده و ضد آفتاب، بر روى دست و صورت چه حك مى دارد؟

آيات عظام امام، تبريزى، خامنه   اى، فاضل و وحيد: اگر آرايش و زينت محسوب نشود و بوى خوش آن باعث تحريك نامحرم نگردد، اشكال ندارد. [279]

آيات عظام بهجت و صافى: اگر آرايش و زينت محسوب نشود و بوى خوش آن باعث تحريك نامحرم نگردد، اشكال ندارد؛ ولى بنابر احتياط واجب بايد صورت را از نامحرم بپوشاند. [280]

آيات عظام سيستانى، مكارم   و نورى: اگر به مقدار كم ومتعارف باشد، اشكال ندارد. [281]

 

آرايش چهره

پرسش 160. آيا زن بايد چهره آرايش كرده خود را از نامحرم بپوشاند؟

همه مراجع (به جز مكارم): آرى، بايد از نامحرم بپوشاند. [282]

آيه   اللّه   مكارم: بنابر احتياط واجب، بايد از نامحرم بپوشاند. [283]

 

آرايش دختران

پرسش 161. آرايش براى دختران چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اين كار فى نفسه براى آنان اشكال ندارد (هر چند زيبنده نيست)؛ ولى بايد صورت را از نامحرم بپوشانند. [284]

 

پرسش 162. آرايش كردن براى محارم، چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر باعث مفسده نشود، اشكال ندارد. [285]

 

برداشتن ابرو

پرسش 163. اگر برداشتن ابروها زينت به حساب آيد، بايد تمام صورت را پوشاند؟

آيات عظام امام، سيستانى، مكارم و نورى: به اين مقدار اشكال ندارد و پوشاندن آن از نامحرم واجب نيست. [286]

آيات عظام بهجت و صافى: زينت محسوب مى   شود و بايد آن را از نامحرم بپوشاند. [287]

آيه   اللّه   تبريزى: اگر به گونه   اى است كه نزد زنان كهنسال و يا نزديك به آنان م تعارف است، پوشاندن آن واجب نيست. [288]

آيات عظام خامنه   اى، فاضل و وحيد: اگر زينت محسوب مى   شود، بايد آن را از نامحرم پوشاند. [289]

تبصره. اگر اصلاح ابرو و صورت توجه مرد نامحرم را جلب مى   كند و باعث مفسده مى   شود، پوشاندن آن واجب است.

 

رنگ ابرو

پرسش 164. آيا رنگ كردن ابرو زينت بوده و پوشاندن آن از نامحرم واجب است؟

آيات عظام امام، خامنه   اى، فاضل و وحيد: اگر زينت محسوب شود، پوشاندن آن از نامحرم واجب است. [290]

آيات عظام بهجت، تبريزى، صافى: پوشاندن آن از نامحرم واجب است. [291]

آيات عظام سيستانى، مكارم، نورى: جزء زينت ممنوع محسوب نمى   شود و پوشاندن آن از نامحرم واجب نيست. [292]

 

سرمه چشم

پرسش 165. آيا سرمه چشم از زينت   هايى است كه بايد پوشيده شود؟

آيات عظام امام، خامنه   اى، فاضل و وحيد: اگر عرفا زينت محسوب شود، پوشاندن آن واجب است. [293]

آيات عظام بهجت و صافى: زينت محسوب مى   شود و بايد پوشانده شود. [294]

آيه   اللّه   تبريزى: اگر نزد زنان كهنسال و يا نزديك به آنان متعارف است، پوشاندن آن واجب نيست و در غير اين صورت بايد پوشانده شود. [295]

آيات عظام سيستانى، مكارم و نورى: پوشاندن آن واجب نيست. [296]

 

گريم

پرسش 166. آيا گريم زن جزء آرايش محسوب مى   شود و بايد از نامحرم پوشاند؟

همه مراجع (به جز مكارم، بهجت و صافى): اگر گريم به عنوان آرايش، يا آرايش و تغيير چهره براى خانم   ها باشد، بايد از نامحرم پوشانده شود و اگر تنها به عنوان تغيير چهره باشد، پوشاندن آن واجب نيست. [297]

آيات عظام بهجت و صافى: اگر گريم به عنوان آرايش، يا آرايش و تغيير چهره براى خانم   ها باشد، بايد از نامحرم پوشانده شود و اگر تنها به عنوان تغيير چهره باشد، احتياط واجب پوشاندن آن است. [298]

آيه   اللّه   مكارم: اگر گريم به عنوان آرايش و تغيي ر چهره براى خانم   ها باشد، بنابر احتياط واجب بايد از نامحرم پوشانده شود و اگر تنها به عنوان تغيير چهره باشد، پوشاندن آن واجب نيست. [299]

تبصره. بايد توجه داشت كه گريم كردن زن به وسيله نامحرم جايز نيست.

 

پرسش 167. آيا گريم زن توسط نامحرم جهت فيلم سازى و بازيگرى جايز است؟

همه مراجع: خير، گريم زن توسط نامحرم جايز نيست؛ هر چند براى فيلم   سازى و بازيگرى باشد [300]

 

شك در زينت

پرسش 168. اگر در جايى شك پيدا شود كه چيزى از موارد زينت است يا نه، تكليف چيست؟ آيا بايد آن را پوشاند؟

همه مراجع: خير، پوشاندن آن واجب نيست. [301]

 

حلقه ازدواج

پرسش 169. حكم پوشش انگشتر طلا و حلقه ازدواج بانوان، در صورتى كه در معرض ديد نامحرم باشد، چگونه است؟

امام، بهجت، صافى و فاضل: بايد از نامحرم پوشانده شود. [302]

آيه   اللّه   تبريزى: پوشاندن انگشترى كه پيش زنان بزرگ   سال و يا كمى پايين   تر متعارف است، واجب نيست. [303]

آيات عظام سيستانى، مكارم و نورى: پوشاندن آن لازم نيست. [304]

آيه   اللّه   وحيد: بنابر احتياط واجب، بايد از نامحرم پوشانده شود. [305]

 

لنز آرايشى

پرسش 170. گذاشتن لنز آرايشى براى بانوان چه حكمى دارد؟

همه مراجع (به جز مكارم و نورى): اگر عرفا زينت محسوب نشود، اشكال ندارد. [306]

آيات عظام مكارم و نورى: اشكال ندارد. [307]

فصل هفتم : پوشش در نماز

نماز و نامحرم

پرسش 171. اگر در اتاق، مردنامحرم باشد؛ آيا پوشاندن روى پا هنگام نماز واجب است؟

همه مراجع (به جز تبريزى و مكارم): آرى، بايد آن را از نامحرم بپوشاند. [308]

آيه   اللّه   تبريزى: پوشاندن زير چانه واجب است؛ ولى پوشاندن روى پا تا مچ بنابر احتياط واجب است. [309]

آيه   اللّه   مكارم: خير، واجب نيست؛ ولى بهتر آن است كه بپوشاند. [310]

تبصره. لازم نيست پشت و روى پا به وسيله جوراب پوشانده شود؛ بلكه اگر به وسيله چادر و مانند آن نيز پوشانده شود، كافى است.

 

نماز با چادر بدن  نما

پرسش 172. آيا نماز خواندن با چادر بدن نما، صحيح است؟

همه مراجع: اگر چادر نازك و بدن نما باشد، نماز با آن باطل است؛ مگر آنكه زير چادر پوشش كامل داشته باشد. [311]

 

نماز با مانتو

پرسش 173. نماز خواندن با مانتو و روسرى چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر مقدار واجب پوشش و شرايط لباس نمازگزار در آن رعايت شود، اشكال ندارد؛ هر چند نماز با چادر براى رعايت پوشش در نماز، آسان   تر و بهتر است. [312]

تبصره. مقدار واجب پوشش براى زن در حال نماز، پوشاندن تمام بدن حتى موى سر به جز صورت (به مقدارى كه در وضو شسته مى   شود) و دست   ها تا مچ و پاها تا مچ است. اما براى آنكه يقين كند مقدار وا جب را پوشانده است، بايد [313] مقدارى از اطراف صورت و قدرى پايين   تر از مچ را هم بپوشاند.

 

پرسش 174. نماز خواندن زن با بلوز و شلوار چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر جاهايى از بدن كه بايد پوشيده شود، بپوشاند اشكال ندارد. [314]

 

پرسش 175. آيا پوشاندن برجستگى   هاى بدن هنگام نماز در برابر نامحرم واجب است؟ اگر نپوشاند؛ آيا نمازش باطل مى   شود؟

همه مراجع: اگر باعث جلب توجه مرد نامحرم شود، بايد بپوشاند و اگر نپوشاند، گناه كرده است؛ ولى نماز او صحيح است. [315]

 

زيور آلات و نماز

پرسش 176. زنى كه آرايش كرده و زيورآلات دارد؛ آيا بايد در هنگام نماز چهره خود را بپوشاند؟

همه مراجع: اگر مرد نامحرم او را نمى   بيند، پوشاندن چهره آرايش كرده و زيورآلات در نماز واجب نيست. [316]

 

پرده در نمازخانه

پرسش 177. آيا بايد در مساجد و نمازخانه   ها، در ح ال نماز و يا روضه   خوانى و سخنرانى، پرده   اى بين زن و مرد باشد؟

همه مراجع: اگر مفسده   اى در بين نباشد، ايجاد حايل لازم نيست. [هر چند وجود آن بهتر است]. [317]

تبصره. البته هنگام خواندن نماز، زن واجب ـ يا بهتر ـ است كه كمى عقب   تر از مرد بايستد. [318]

فصل هشتم : لباس جنس مخالف

لباس زنانه و مردانه

پرسش 178. پوشيدن لباس زنانه براى مردان و بالعكس چه حكمى دارد؟

آيات عظام امام و بهجت: بنابر احتياط واجب، پوشيدن لباس مختص به جنس مخالف جايز نيست. [319]

آيات عظام تبريزى، خامنه   اى، صافى، فاضل و وحيد: بنابر احتياط واجب پوشيدن لباس مختص به جنس مخالف، در صورتى كه آن را زىّ و پوشش خود قرار دهد، جايز نيست. [320]

آيه   اللّه   سيستانى: بنابر احتياط واجب، پوشيدن لباس مختص به جنس مخالف، اگر او را به صورت جنس مخالف در بيا ورد، جايز نيست. [321]

آيه   اللّه   مكارم: پوشيدن لباس جنس مخالف، اگر مفسده خاصى بر آن مترتب نشود، اشكال ندارد. [322]

آيه   اللّه   نورى: بنابر احتياط واجب، پوشيدن لباس مختص به جنس مخالف جايز نيست؛ مگر آنكه انگيزه عقلايى و مصلحت مهم   ترى در بين باشد. [323]

 

لباس مشترك زن و مرد

پرسش 179. لباس مشترك بين زن و مرد، چگونه مشخص مى   شود؟

همه مراجع: تشخيص آن به نظر عرف است؛ مانند شلوارهاى و برخى اقسام بلوز و كفش   هاى مشترك. [324]

 

لباس تئاتر

پرسش 180. پوشيدن لباس زنانه به وسيله مردان و بر عكس، براى بازى در تئاتر و سينما چه حكمى دارد؟

آيات عظام امام، بهجت و فاضل: بنابر احتياط واجب جايز نيست. [325]

آيات عظام خامنه   اى، سيستانى، صافى، مكارم و وحيد: پوشيدن لباس جنس مخالف، هنگام بازيگرى و بيان خصوصيات يك شخص حقيقى [اگر باعث فساد نشود ]اشكال ندارد. [326]

آيه   اللّه   نورى: پوشيدن لباس جنس مخالف، تنها در موقع ضرورت؛ يعنى، زمانى كه مصلحت اهم و انگيزه عقلايى در كار باشد، جايز مى   شود و اگر پوشيدن لباس جنس مخالف در بازى تئاتر و سينما، تا اين حد از ضرورت و مصلحت رسيده، ارتكاب به آن اشكال ندارد. [327]

تبصره. طبق فتواى آيات عظام: خامنه   اى، سيستانى، تبريزى، وحيد و صافى، پوشيدن لباس مختص به جنس مخالف، در صورتى حرام است كه آن را زىّ خود جهت زندگى روزمره پوشش خود قرار دهند و ترديدى نيست كه زنان و مردان بازيگر، لباس جنس مخالف را به عنوان زىّ خود قرار نمى   دهند ؛ بلكه به طور موقت و براى بازيگرى آن را به تن مى   كنند.

 

لباس شهرت

پرسش 181. حكم پوشيدن لباس شهرت را بيان كنيد؟

آيات عظام امام، خامنه   اى، فاضل و نورى: پوشيدن لباسى كه موجب شهرت و انگشت نما شود، بنابر احتياط واجب حرام است. [328]

آيات عظام بهجت، صافى و وحيد: پوشيدن لباسى كه موجب شهرت و انگشت نما شود، حرام است. [329]

آيات عظام تبريزى و سيستانى: پوشيدن آن حرام نيست؛ مگر آنكه موجب هتك حرمت و خوارى شخص شود. [330]

آيه   اللّه   مكارم: پوشيدن لباسى كه جنبه رياكارى دارد و شخص مى   خواهد به وسيله آن مثلاً به زهد و ترك دنيا مشهور شود، بنابر احتياط واجب حرام است؛ خواه از جهت پارچه يا رنگ آن باشد و يا دوخت آن اما اگر واقعا قصدش ساده پوشيدن است و جنبه رياكارى ندارد، نه تنها جاي ز است؛ بلكه عملى شايسته است. [331]

تبصره. پوشيدن هر لباسى كه موجب هتك حرمت و خوارى شخصى شود، به فتواى همه مراجع حرام است.

 

لباس زير

پرسش 182. آيا در حرمت پوشيدن لباس جنس مخالف، بين لباس زير و غير آن فرقى وجود دارد؟

آيات عظام امام، بهجت و فاضل: تفاوتى بين لباس زير و غير آن در حكم نمى   كند. [332]

آيات عظام تبريزى، خامنه   اى، صافى و وحيد: كه اگر آن را زىّ و پوشش خود قرار دهد، بنابر احتياط واجب پوشيدن آن جايز نيست. [333]

آيه   اللّه   سيستانى: اگر او را به صورت جنس مخالف در بياورد، بنابر احتياط واجب پوشيدن آن جايز نيست. [334]

آيه   اللّه   مكارم: اگر مفسده خاصى بر آن مترتب نشود، پوشيدن آن اشكال ندارد. [335]

آيه   اللّه   نورى: اگر از پوشيدن آن انگيزه عقلايى دارد و مصلحت مهم   ترى در بين است، اشكال ندارد. [336]

 

لباس موقت

پرسش 183. گاهى به مدت كوتاهى و به طور موقت لباس شوهر را در منزل مى   پوشم، آيا اين كار جايز است؟

همه مراجع (به جز امام و بهجت): خير، اشكالى ندارد.[337]

آيات عظام امام و بهجت: بنابر احتياط واجب جايز نيست. [338]

 

فروش لباس زنانه

پرسش 184. فروش لباس   هاى زير زنانه به وسيله مردان، چه حكمى دارد؟

همه مراجع: اگر ترس افتادن به گناه و يا مفسده اجتماعى به دنبال داشته باشد، جايز نيست. [339]

 

 

 

فصل نهم : طلا و پلاتين

 

طلاى مردان

پرسش 185. آيا استفاده از طلا براى مردان بدون قصد زينت به طورى كه ديگران نبينند، اشكال دارد؟

همه مراجع (به جز مكارم): پوشيدن طلا براى مرد حرام است؛ هر چند به قصد زينت نباشد و از نگاه ديگران پنهان بماند.[340]

آيه   اللّه   مكارم: اگر پنهان باشد، اشكال ندارد. [341]

 

طلاى زرد

پرسش 186. زينت مردان با طلاى زرد چه حكمى دارد؟

همه مراجع: پوشيدن طلا ـ مانند آويختن زنجير طلا به سينه و به دست كردن انگشتر و ساعت مچى طلا ـ براى مرد حرام است. [342]

 

طلاى سفيد

پرسش 187. طلاى سفيد براى مردان چه حكمى دارد؟

همه مراجع (به جز مكارم و فاضل): اگر از جنس طلا باشد، جايز نيست؛ هر چند به رنگ سفيد باشد. [343]

آيات عظام مكارم و فاضل: استفاده از طلاى سفيد، براى مردان جايز نيست. [344]

تبصره. هيچ گونه اختلافى بين فقيهان در مسأله ياد شده نيست و همگى معتقدند: اگر طلاى سفيد از جنس همان طلاى متعارف بين مردم باشد (ذهب) استفاده از آن جايز نيست؛ ولى برخى مانند آيات عظام مكارم و فاضل با بررسى موضوع و كسب آگاهى از اهل خبره به اين نتيجه دست يافته   اند كه طلاى سفيد، همان طلاى متعارف است كه تنها رنگ آن را تغيير داده   اند.

 

پلاتين

پرسش 188. آيا به دست كردن و استفاده از پلاتين براى مرد اشكال دارد؟

همه مراجع: استفاده از پلاتين اشكال ندارد. [345]

تبصره. پلاتين طلا نيست و فلز ديگرى است.

 

طلاى مشكوك

پرسش 189. اگر شك داشته باشيم طلاى سفيدى كه در بازار فروخته مى   شود، از جنس طلاى متعارف (حرام) است يا خير، تكليف چيست؟

همه مراجع: اگر واقعا شك پيدا شد، استفاده از آن اشكال ندارد. [346]

 

طلاى مخلوط

پرسش 190. اگر از طلا و فلز ديگرى آلياژى درست كنيم كه نسبت طلا به آن فلز كم باشد، آيا استعمال چنين آلياژى به صورت انگشتر و يا ساعت براى مردان اشكال دارد؟

همه مراجع (به جز فاضل): اگر به آن صدق طلا نمى   كند، اشكال ندارد. [347]

آيه   اللّه   فاضل: استعمال آن، جايز نيست .[348]

 

دندان طلا

پرسش 191. آيا گرفتن روكش طلا براى دندان بر مرد جايز است؟

آيات عظام امام و خامنه   اى: اگر براى اصلاح دندان باشد ـ نه براى زينت ـ اشكال ندارد. [349]

آيات عظام بهجت، تبريزى، سيستانى و نورى: آرى، جايز است. [350]

آيه   اللّه   صافى: اگر براى اصلاح دندان باشد ـ نه براى زينت ـ اشكال ندارد و اگر برا ى دندان   هاى جلو باشد، در هر حال بنابر احتياط واجب بايد از آن اجتناب كرد؛ هر چند به قصد زينت هم نباشد. [351]

 

حلقه طلا

پرسش 192. استفاده از طلا براى مردان به مدت كوتاه ـ مانند لحظه عقد ـ چه حكمى دارد؟

همه مراجع (به جز مكارم): پوشيدن طلا براى مرد حرام است و بين مدت كم و زياد تفاوتى نمى   كند. [352]

آيه   اللّه   مكارم: اگر به جهت امتحان و يا به قصد نگه   دارى موقت و كوتاه مدت باشد، مانعى ندارد .[353]

 

مدال طلا

پرسش 193. مدال   هاى طلا كه ورزشكاران دريافت مى   كنند و به گردن   شان، مى   آويزند چه حكمى دارد؟

همه مراجع (به جز مكارم): دريافت مدال طلا اشكال ندارد؛ ولى به گردن انداختن آن براى مردان جايز نيست. [354]

آيه   اللّه   مكارم: دريافت مدال طلا اشكال ندارد؛ ولى به گردن انداختن آن براى مردان جايز نيست، مگر در موارد ضرورت. [355]

تبصره. چنانچه مدال   هاى ياد شده از آب طلا باشد، اشكال ندارد.

 

فروش طلاى مردانه

پرسش 194. ساخت و خريد و فروش جواهرات طلا كه مخصوص مردان است (مانند انگشتر طلا)، چه حكمى دارد؟

همه مراجع: ساخت و خريد و فروش انگشتر طلاى مخصوص مردان، جايز نيست. [356]

 

 

 

فصل دهم : دانستنى  ها

تعريف لباس شهرت

پرسش 195. منظور از لباس شهرت چه نوع لباسى است؟

همه مراجع (به جز سيستانى و مكارم): لباس شهرت، لباسى است كه پوشيدن آن براى شخص، به جهت جنس پارچه يا رنگ يا كيفيت دوخت يا مندرس بودنش و مانند آن، معمول نبوده و خلاف شأن او به حساب آيد؛ به طورى كه اگر آن را در برابر مردم بپوشد، توجه آنان را به خود جلب كرده و انگشت   نما مى   شود. [357]

آيه   اللّه   سيستانى: منظور لباسى است كه مؤمن را به صورتى زشت و نامناسب در آورد. [358]

آيه   اللّه   مكارم: لباس شهرت، لباسى است كه جنبه ر ياكارى دارد و شخص مى   خواهد به وسيله آن مثلاً به زهد و ترك دنيا مشهور شود، خواه از جهت پارچه يا رنگ آن باشد و يا دوخت آن. امّا اگر واقعا قصدش ساده پوشيدن است و جنبه ريا كارى ندارد، نه تنها جايز است؛ بلكه عملى شايسته است. [359]

 

زينت زن

پرسش 196. مفهوم زينت در زنان چيست و چه چيزهايى را شامل مى   شود؟

«زينت» در زبان عربى معنايى گسترده   تر از لفظ «زيور» دارد. زيور، فقط به زينت   هايى گفته مى   شود كه جزء بدن شخص به شمار نمى   رود، (مانند انواع زيورهاى طلا و جواهر)، ولى كلمه «زينت» هم در چنين زيورهايى به كار مى   رود و هم به آرايش   هايى گفته مى   شود كه به بدن شخص مت صل بوده و گويى جزئى از اوست؛ (همانند سرمه و خضاب). علاوه بر اين، خود زيبايى   هاى طبيعى هم زينت به شمار مى   رود، بنابراين شامل اندام زيباى او نيز مى   گردد.

حال از ديدگاه شرع آشكار كردن كدام يك از اقسام زينت براى زنان حرام شمرده شده است؟ از آيه 31 سوره «نور» به دست مى   آيد كه زينت دو نوع هست: زينت پنهان و زينت نمايان كه آشكار كردن اولى براى بانوان ممنوع و ديگرى جايز شمرده شده است. تمامى فقيهان اتفاق دارند كه زي نت به معناى اندام و زيبايى   هاى بدن، جزء زينت پنهان محسوب مى   شود و بانوان بايد آنها را در برابر مرد نامحرم بپوشانند. در زينت به معناى زيور آلات و آرايش ميان آنان اختلاف نظر وجود دارد كه آيا جزء زينت پنهان محسوب مى   شود يا از زينت نمايان به حساب مى   آيد؛ براى مثال در مورد حلقه ازدواج و النگو، برخى معتقدند: پوشاندن آن واجب است، ولى عده   اى بر اين باورند كه لازم نيست.

 

ريبه و تلذذ

پرسش 197. مقصود از «ريبه» و «تلذذ» در رساله   هاى مراجع چيست؟

منظور از «ريبه»، ترس افتادن به گناه و حرام است و منظور از «تلذذ» همان لذت جنسى است. اگر نگاه به ديگرى با يكى از اين دو مشخصه همراه باشد، از نظر شرع مقدس حرام مى   گردد. گاهى انسان تنها به جهت لذّت بردن به زن نگاه مى   كند؛ بى   آنكه بترسد به گناه كشيده شود و گاهی نگاه از روى لذّت نيست؛ بلكه ترس آن است كه به دنبال آن گناهى انجام گيرد و مقدمه ارتكاب حرام گردد. اين دو نوع نگاه حرام است. گاهى ممكن است كه نگاه به زن توأم با دو عنوان ياد شده باشد؛ در اين صورت گناه آن شديدتر است. [360]

 

مفهوم ضرورت

پرسش 198. كلمه «ضرورت» به عنوان شرط جواز لمس زن و يا نگاه به او در كلمات فقيهان، به چه معنا است و حدود آن كدام است؟

معيار شناخته شده براى «ضرورت» مسأله اهم و مهم است. هر جا عنوانى تحقق يابد كه اهميت آن از عنوان نگاه به زن نامحرم و لمس او، بيشتر باشد، بر آن تقدم پيدا مى   كند و آن را تحت پوشش خود قرار مى   دهد. به عنوان مثال جايى كه سلامت و جان ز ن نامحرمى در خطر باشد، ترديدى نيست كه مصلحت و اهميت آن به مراتب بيشتر از مصلحت ترك لمس و نگاه به او است. در اين صورت بايد جانب اهم مراعات گردد و بر جواز نگاه و لمس فتوا داده شود مسأله معالجه و درمان مريض نيز يكى از مصاديق بارز آن شمرده مى   شود.

 

سن تمييز

پرسش 199. سن تمييز در پسر و دختر بچه در احكام نگاه و پوشش، چه سنى است؟

زمانى كه بچه (دختر يا پسر) خوب و بد را در نگاه جنس مخالف فهميده و احتمال تحريك شهوت در او برود، سن تميز است.[361]

 

 

 

 

كتابنامه

1. قرآن كريم.

2. اصفهانى، راغب، المفردات فى غرائب القرآن، مرتضوى، دوم، 1362 ه ش.

3. بنى   هاشمى خمينى، سيد محمدحسن، توضيح المسائل مراجع، دفتر انتشارات اسلامى، قم، اول، 1377.

4. بهجت، محمدتقى، توضيح المسائل، شفق، قم، بيست و چهارم، 1379.

5. تبريزى، ميرزاجواد، استفتائات جديد، سرور، قم، اول، 1378.

6. ـــــــــــــــــــ ، التعليقة على منهاج الصالحين، مهر، قم، اول، 1415ق.

7. ـــــــــــــــــــ ، توضيح المسائل، سرور، قم، هفتم، 1379.

8. ـــــــــــــــــــ ، منهاج الصالحين، دارالصديقه، قم، دوم، 1382 ه.ش.

9. حرعاملى، محمدبن حسن، وسائل   الشيعه، مكتبه   الاسلاميه، طهران، پنجم، 1401ق.

10. حسينى خامنه   اى، سيد على، اجوبه   الاستفتائات، الهدى، تهران، اول، 1381.

11. حسينى سيستانى، سيد على، المسائل المنتخبه، ستاره، قم، 1416ق.

12. ــــــــــــــــــــــــــــ ، توضيح المسائل، دفتر آيه   اللّه   سيستانى، مشهد، شانزدهم، 1419ق .

13. ــــــــــــــــــــــــــــ ، منهاج الصالحين.

14. خمينى، روح اللّه، استفتائات، دفتر انتشارات اسلامى، قم، اول، 1372.

15. ــــــــــــــــــــــ ، تحرير الوسيله، پيام، تهران، پنجم، 1365 .

16. ــــــــــــــــــــــ ، توضيح المسائل، دفتر انتشارات اسلامى، قم، نهم، 1379.

17. خويى، سيد ابوالقاسم، صراط النجاة مع تعليقات التبريزى، دارالاعتصام، قم، اول، 1417ق.

18. صافى گلپايگانى، لطف   اللّه، توضيح المسائل، قم، دوازدهم، 1418ق.

19. ـــــــــــــــــــــــــــ ، جامع الاحكام، حضرت معصومه، قم، دوم، 1378.

20. طباطبايى يزدى، سيدمحمدكاظم، العروه   الوثقى،اسماعيليان، قم، چاپ   پنجم،1377.

21. طباطبايى، محمد حسين، الميزان فى تفسير القرآن، قم، انتشارات اسلامى.

22. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البيان، بيروت، دارالمعرفة.

23. طوسى، ابوجعفر، التبيان فى تفسيرالقرآن، تهران، علميه اسلاميه.

24. فاضل لنكرانى، محمد، العروة الوثقى مع تعليقات...، اعتماد، قم، اول، 1422ق.

25. ــــــــــــــــــــــ ، توضيح المسائل، مهر، هشتاد و يكم، 1381.

26. ــــــــــــــــــــــ ، جامع المسائل، مهر، قم، دوم، 1379.

27. مطهرى، مرتضى، مسأله حجاب، تهران، صدرا.

28. محمدى رى شهرى، محمد، ميزان الحكمه، قم، دارالحديث.

29. مجلسى، محمد باقر، بحارالانوار.

30. مكارم شيرازى، ناصر، استفتائات جديد، مدرسه على بن ابيطالب، قم، اول، 1379.

31. ـــــــــــــــــــــ ، تعليقات على العروة الوثقى، مدرسه على   بن ابيطالب، قم، دوم، 1413ق.

32. ـــــــــــــــــــــ ، تفسير نمونه، دارالكتب الاسلاميه، تهران، دوازدهم، 1374.

33. ـــــــــــــــــــــ ، توضيح المسائل، هاتف، مشهد، هفدهم، 1376.

34. نورى همدانى، حسين، التعليقات على كتاب العروة الوثقى.

35. ــــــــــــــــــــــ ، توضيح المسائل، مؤسسه مهدى موعود، پانزدهم، 1378.

36. ــــــــــــــــــــــ ، هزار و يك مسئله فقهى، مؤسسه مهدى موعود، اول، 1380.

37. وحيد خراسانى، حسين، توضيح   المسائل، مدرسة الامام باقر العلوم، قم، اول، 1419ق.

38. ــــــــــــــــــــــ ، منهاج   الصالحين.

 

پی نوشت ها :

[1]. نور 24، آيه 30.

[2]. همان، آيه 31.

[3]. اصول كافى، ج 8، ص 219، نشر دارالكتب الاسلاميه.

[4]. محمد، محمدى رى شهرى، ميزان الحكمة، ج 4، ص 3292، نشر دارالحديث.

[5]. بحارالانوار، ج 14، ص 38.

[6]. بحارالانوار، ج 14، ص 38.

[7]. امام، تحرير الوسيله، ج1 شرائط امام الجماعة، و م1؛ فاضل، نورى، مكارم، تعليقات على   العروة (شرائط امام الجماعة)، م13؛ تبريزى، التعليقه على منهاج الصالحين (التقليد)، م29؛ صافى، هداية العباد، ج2، م1244و 1245؛ سيستانى، منهاج الصالحين، ج1، م29؛ بهجت، وسيلة ا لنجاة، ح1، م1061، 1062؛ دفتر: وحيد، خامنه   اى.

[8]. از نظر برخى مراجع آيات عظام بهجت و مكارم شيرازى.

[9]. جاهايى كه به طور معمول نمى   پوشانند مانند موها، گردن و دست   ها.

[10]. به جز جاهايى كه به طور معمول مى   پوشانند.

[11]. توضيح   المسائل مراجع، م2433؛ نورى، توضيح   المسائل، م2429؛ تبريزى، استفتائات، س1597؛ وحيد، توضيح   المسائل، م 2442 و خامنه   اى، استفتاء، س 509.

[12]. صافى، توضيح   المسائل مراجع، م2433 و هداية العباد، ج2 النكاح م18.

[13]. توضيح   المسائل مراجع، م2433؛ نورى، توضيح   المسائل، م2429؛ العروة الوثقى، ج1 الستر؛ وحيد، توضيح   المسائل، م2442؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س 438.

[14]. دفتر: مكارم.

[15]. توضيح   المسائل مراجع، م2433، 2436؛ نورى، توضيح   المسائل، م2429 و 2432؛ العروة الوثقى، ج1 الستر، م2 و (احكام   التخلى) م8؛ وحيد، توضيح   المسائل، م2442 و 2445؛ دفتر: خامنه   اى.

[16]. مكارم، استفتائات، ج1، س 799 و تبريزى، صراط   النجاة، ج5 ، س1274 و دفتر: همه مراجع.

[17]. با استفاده از منابع عنوان «پوشيدن مانتو...» و العروة الوثقى، ج1، م16.

[18]. توضيح   المسائل   مراجع، م2433؛ وحيد، توضيح   المسائل، م 2442؛ نورى، توضيح   المسائل، م2429 و خامنه   اى، استفتاء، س 487.

[19]. توضيح   المسائل   مراجع، م2433 .

[20]. خامنه   اى، استفتاء، س 487؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1712، امام، استفتائات، ج3، نظر، س6 و 39.

[21]. بهجت، توضيح   المسائل، م 1933.

[22]. مكارم، استفتائات، ج2، م1043؛ تبريزى، استفتائات، س1591؛ وحيد، توضيح   المسائل، م2442 و دفتر: فاضل و سيستانى.

[23]. العروة الوثقى، ج2، الستر م3 و 16، و (احكام التخلى) م1؛ دفتر: خامنه   اى.

[24]. توضيح   المسائل مراجع، م2433؛ العروه   الوثقى ج2 النكاح، م31؛ نورى، توضيح   المسائل، م2429؛ وحيد، توضيح   المسائل، م2442 و خامنه   اى، استفتاء، س 509.

[25]. صافى، توضيح   المسائل مراجع، م2 433، جامع   الاحكام، ج2، س1700 و هدايه   العباد، ج2 النكاح م18 و دفتر: خامنه   اى.

[26]. امام، فاضل و نورى، تعليقات على   العروة الوثقى، النكاح، م27؛ خامنه   اى، استفتاء، س 516 و 582؛ صافى، هداية العباد، ج2، (النكاح)، م27 .

[27]. دفتر: بهجت.

[28]. سيستانى، توضيح   المسائل مراجع، م2434؛ تبريزى، التعليقه على منهاج   الصالحين، النكاح م1232؛ مكارم، استفتائات ج2، س1029، 1039 و تعليقات على   العروة الوثقى، (النكاح)، م27؛ وحيد، توضيح   المسائل، م2443.

[29]. بهجت، سيستانى و مكارم، توضيح   المسائل مراجع، م2433؛ تبريزى، استفتائات، س1591؛ وحيد، توضيح   المسائل، م2442؛ صافى، هداية العباد، ج2 النكاح م19؛ نورى، توضيح   المسائل، م2429؛ امام، تحريرالوسيله، ج2، (النكاح) م19؛ دفتر: خامنه   اى.

[30]. امام، استفتائات ج3، نظر، س28، تبريزى، استفتائات س 1581؛ مكارم، استفتائات ج1، س813 و ج2 س 1035؛ دفتر: بهجت، صافى، نورى، وحيد، سيستانى و خامنه   اى.

[31]. سيستانى، منهاج الصالحين، ج 2، النكاح، م 28؛ امام، فاضل، نورى، مكارم، تعليقات على العروة، النكاح، م 26؛ بهجت، توضيح   المسائل، م 1944؛ خامنه   اى، استفتاء، س 525؛ دفتر: تبريزى.

[32]. صافى، جامع   الاحكام، ج 2، س 1709.

[33]. امام، فاضل، مكارم، نورى، تعليقات على العروة، النكاح، م 26؛ بهجت، توضيح المسائل، م 1944؛ دفتر: صافى، وحيد، تبريزى و خامنه   اى.

[34]. مكارم، تعليقات على العروة، م 26، و استفتائات، ج1، س 816؛ فاضل، تعليقات على العروة، ج 2، النكاح، م 26؛ صافى، هداية العباد، ج2، النكاح، م28؛ امام، تحريرالوسيله، ج2، النكاح م28؛ سيستانى، منهاج   الصالحين، ج2، النكاح، م28؛ تبريزى، صراط النجاة، ج 6، م 948؛ دفتر: وحيد و خامنه   اى.

[35]. توضيح المسائل مراجع، م 2433؛ العروة، ج 2، النكاح، م 26؛ وحيد، توضيح المسائل، م 2442؛ نورى، توضيحالمسائل، م 2429 و خامنه   اى، استفتاء، س 525.

[36]. مكارم، استفتائات ج2، س1036؛ فاضل، جامع   المسائل، ج2، س1324؛ العروة الوثقى، ج2، النكاح 27؛ امام، تحرير الوسيله ج2، (النكاح)، م27؛ نورى، استفتائات، ج1، س484؛ توضيح   المسائل، م 2429 ؛ توضيح   المسائل مراجع، م2433؛ صافى، جامع   الاحكام، ج 2، س 1700 و 1702 و 1703؛ وحيد، توضيح   المسائل، م2442؛ دفتر: خامنه   اى.

[37]. مكارم، استفتائات، ج2، س1036؛ فاضل، جامع   المسائل، ج2، س1324؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1702 و 1703؛ العروة الوثقى، ج2، النكاح ، م27؛ امام، تحريرالوسيله، ج2، (النكاح)، م27؛ نورى، استفتائات، ج1، س484؛ سيستانى، منهاج   الصالحين، ج3، م26؛ دفتر: وحيد، بهجت و خ امنه   اى.

[38]. توضيح   المسائل مراجع، م 2433؛ نورى، توضيح   المسائل، م2429؛ وحيد، توضيح   المسائل، م2442 و خامنه   اى، استفتاء، س 496 و 509.

[39]. صافى، توضيح   المسائل مراجع، م2433، جامع   الاحكام، ج2، س1700 و هداية العباد، ج2، النكاح م18.

[40]. توضيح   المسائل مراجع، م2437؛ العروة الوثقى، ج2، النكاح، م32؛ نورى، توضيح   المسائل، م2433؛ وحيد، توضيح   المسائل، م2446؛ صافى، هدايه   العباد، ج2 (النكاح) ، م17؛ دفتر: خامنه   اى.

[41]. مكارم، توضيح   المسائل مراجع، م2437 و تعليقات على   العروة، النكاح، م 32.

[42]. توضيح   المسائل مراجع، م2436 و 2438؛ العروة الوثقى، ج2، النكاح م28؛ نورى، توضيح   المسائل، م 2432 و 2434؛ وحيد، توضيح   المسائل، م 2445 و 2447 و خامنه   اى، استفتاء، س 487.

[43]. امام، تحريرالوسيلة، ج2، النكاح م27؛ فاضل و نورى، التعليقات على   العروة الوثقى، (النكاح)، م27؛ صافى، هداية العباد، ج2، (النكاح)، م272 و خامنه   اى، استفتاء، س 582 و 516.

[44]. دفتر: بهجت.

[45]. سيستانى، توضيح   المسائل مراجع، 2434؛ تبريزى، التعليقه على منهاج   الصالحين، النكاح، م1232؛ مكارم، استفتائات، ج2، س1029 و 1039 و تعليقات على   العرو ة الوثقى، (النكاح) م27؛ وحيد، توضيح   المسائل، م 2443.

[46]. امام، تحريرالوسيله، ج2 النكاح م27؛ فاضل و نورى، تعليقات على   العروة، (النكاح)، م27، صافى، هداية العباد، ج2، (النكاح)، م27.

[47]. بهجت، توضيح   المسائل مراجع، م2434؛ مكارم، استفتائات، ج1، س812.

[48]. سيستانى، توضيح   المسائل مراجع، م2434؛ وحيد، توضيح   المسائل، م 2443؛ تبريزى، منهاج   الصالحين، م1232.

[49]. العروة الوثقى، ج2، النكاح، م27 و 31.

[50]. امام، تحريرالوسيلة، ج2، النكاح، م27؛ فاضل و نورى، تعليقات على   العروة، (النكاح)، م27؛ صافى، هداية العباد، ج 2، (النكاح)، م27 و خامنه   اى، استفتاء، س 582 و 516 و 515.

[51]. دفتر: بهجت.

[52]. وحيد، توضيح   المسائل، م 2443؛ سيستانى، توضيح   المسائل مراجع، م2434 و  sistani.org نگاه، س2؛ تبريزى، التعليقه على منهاج   الصالحين، (النكاح)، م1232؛ مكارم، استفتائات، ج1، س812.

[53]. توضيح   المسائل مراجع، م2434؛ امام، تحريرالوسيله، ج2، النكاح، م27؛ نورى، توضيح   المسائل، م 2430؛ مكارم، تعليقات على   العروة، (النكاح)، م27؛ وحيد، توضيح   المسائل، م 2443؛ دفتر: خامنه   اى.

[54]. سيستانى، منهاج   الصالحين ج3، النكاح، م18؛ تبريزى، صراط   النجاة، ج 1، س890؛ بهجت، توضيح   المسائل، م1943؛ امام، نورى، فاضل و مكارم، تعليقات على   العروة، (النكاح)، م35، دفتر: صافى.

[55]. سيستانى، منهاج   الصالحين، ج3، م18؛ دفتر: همه مراجع.

[56]. نورى، توضيح   المسائل، م 2431؛ توضيح   المسائل مراجع، م2435؛ وحيد، توضيح   المسائل، م 2444.

[57]. توضيح   المسائل مراجع، م2435.

[58]. امام، نورى و فاضل، تعليقات على   العروة، الستر م1 و خامنه   اى، سايت، نگاه.

[59]. مكارم، تعليقات على   العروة، الستر، م1؛ تبريز ى، صراط   النجاة، ج1، س884؛ خامنه   اى، استفتاء، س 477 و دفتر: بهجت، صافى و وحيد.

[60]. سيستانى، تعليقات على   العروة، الستر، م1.

[61]. امام، استفتائات، ج3، احكام حجاب، س36؛ خامنه   اى، استفتاء، س 477 و دفتر: بهجت، فاضل و صافى.

[62]. تبريزى، صراط النجاة، ج 1، س 882 و 883.

[63]. نورى، استفتائات، ج2، س669؛ سيستانى، تعليقات على   العروة، الستر م1؛ مكارم، استفتائات، ج1، س801.

[64]. دفتر: وحيد.

[65]. خامنه   اى، استفتاء، س 487؛ امام، استفتائات، ج3، نظر، س6 و 39؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1652 و 1712؛ وحيد، توضيح   المسائ ل، م 2442؛ نورى، توضيح   المسائل، م 2442؛ مكارم، تعليقات على   العروة، (النكاح) م51؛ دفتر: فاضل.

[66]. بهجت، توضيح   المسائل، م 1933.

[67]. تبريزى، صراط   النجاة، ج1، س1487.

[68]. دفتر: سيستانى.

[69]. نورى، استفتائات، ج1، س458؛ امام، استفتائات، ج3، نظ   ر، س12؛ تبريزى، صراط   النجاة، ج2، س897 و ج1، س1487؛ مكارم، استفتائات، ج2، س1030؛ دفتر: سيستانى، وحيد.

[70]. بهجت، توضيح المسائل، متفرقه، م 2؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1607 و 1622 و دفتر: مكارم.

[71]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1189.

[72]. امام، توضيح   المسائل مراجع، م2433 و تحريرالوسيله، ج2، النكاح، م25؛ سيستانى، منهاج   الصالحين، ج3، (النكاح)، م 23 و خامنه   اى، استفتاء، س 620.

[73]. توضيح   المسائل مراجع، م2433.

[74]. توضيح   المسائل مراجع، م2433؛ تبر يزى، التعليقه على منهاج   الصالحين، م1232، و صراط   النجاة، ج1، س892؛ دفتر: وحيد.

[75]. توضيح   المسائل مراجع، م2433؛ نورى، توضيح   المسائل، م2429.

[76]. توضيح   المسائل مراجع، م 2433؛ نورى، توضيح   المسائل، م 2429؛ دفتر: وحيد، خامنه   اى.

[77]. امام، تحريرالوسيلة، ج 2، النكاح، م 26؛ صافى، هداية العباد، ج 2، النكاح، م 26؛ تبريزى، التعليقه على منهاج   الصالحين، م1232؛ سيستانى، منهاج   الصالحين، ج3، م24 و دفتر: وحيد، خامنه   اى، فاضل، نورى و مكارم.

[78]. بهجت، توضيح   المسائل، م1933.

[79]. توضيح   المسائل مراجع، م 2436؛ نورى، ت وضيح المسائل، م2432.

[80]. توضيح   المسائل مراجع، م2436؛ وحيد، توضيح   المسائل، م2445 و خامنه   اى، استفتاء، س 515 و 535.

[81]. امام، استفتائات، ج3، نظر، س25؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1182؛ وحيد، توضيح   المسائل، م2448؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1732؛ نورى، استفتائات، ج1، س458؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1719 و توضيح   المسائل مراجع، م2439؛ تبريزى، استفتائات، س1588؛ مكارم، استف تائات، ج2، س1044؛ سيستانى، منهاج   الصالحين، ج2، (النكاح)، م27؛ بهجت، توضيح   المسائل، (متفرقه) م2.

[82]. با استفاده از منابعى كه در عنوان «نگاه خواستگارى» آمده است.

[83]. امام، توضيح   المسائل، م2439؛ نورى، توضيح   المسائل، م2435؛ تبريزى، صراط   النجاة، ج2، س1158.

[84]. فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1728 و 1732؛ دفتر: بهجت.

[85]. توضيح المسائل مراجع، م2439؛ وحيد، توضيح   المسائل، م 2448.

[86]. صافى، توضيح   المسائل، م 2448؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1182.

[87]. نورى، توضيح   المسائل، م2435؛ امام، سيستانى، وحيد، مكارم، توضيح   المسائل مراجع، م2439؛ وحيد، توضيح   المسائل، م 2448؛ تبريزى؛ صراط   النجاة، ج2، س1158.

[88]. فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1 728 و 1732 و دفتر: صافى و بهجت.

[89]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س 1182.

[90]. تبريزى، صراط   النجاة، ج5، س1271 و دفتر: همه مراجع.

[91]. دفتر: همه مراجع.

[92]. دفتر: همه مراجع.

[93]. تبريزى، صراط   النجاة، ج1، س889؛ دفتر: همه مراجع.

[94]. دفتر: سيستانى.

[95]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س 1194 و 1206؛ مكارم، استفتائات، ج1، س775 و 772؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1726 و 1727؛ نورى، استفتائات، ج1، س 450 و 452؛ بهجت، توضيح   المسائل، متفرقه، م2؛ امام، استفتائات، ج3، (نظر)، س15 و 19؛ تبريزى، استفتائات، س1081 و 1603؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1708 و 1719؛ سيستانى، sistani.org ، فيلم، س 8؛ دفتر: وحيد.

[96]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1194 و 1206؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1726 و 1727؛ بهجت، توضيح   المسائل، متفرقه، م2، مكارم، استفتائات، ج1، س775 و 772؛ نورى، استفت ائات، ج1، س 450 و 452؛ امام، استفتائات، ج3، (نظر)، س 15 و 19؛ سيستانى، sistani.org ، فيلم، س 8؛ تبريزى، استفتائات، س1081 و 1603؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1708 و 1719؛ دفتر: وحيد.

[97]. بهجت، توضيح   المسائل، متفرقه، م2؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1726 و 1728؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1719، امام، استفتائات، ج3، (نظر)، س15؛ نورى، استفتائات، ج1، س458 و 452؛ سيستانى، sistani.org ، تصوير، ش13؛ دفتر: وحيد.

[98]. تبريزى، صراط   النجاة، ج5، س113 0.

[99]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1182.

[100]. با استفاده از منابعى كه در عنوان «پخش زنده و غير زنده» آمده است.

[101]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1187؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1717 و 1605؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1729 و 1731؛ مكارم، استفتائات، ج1، س778 و 782؛ دفتر: نورى و امام، بهجت، وحيد.

[102]. تبريزى، استفتائات، س1603 و 1605 و صراط   النجاة، ج5، س1129.

[103]. سيستانى، sistani.org ، فيلم، س4؛

[104]. سيستانى، تعليقات على   العروة، احكام التخلى، م2 و sistani.org ، تصوير، س1 و 2؛ تبريزى، صراط   النجا ة، ج3، س778؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1314؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1731، و تعليقات على   العروة، ج1، (احكام التخلى)، م2؛ امام، تعليقات على   العروة، (اح كام التخلى)، م2؛ دفتر: وحيد.

[105]. مكارم، استفتائات، ج2، س1033، تعليقات على   العروة، احكام التخلى، م 2؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1707؛ نورى، التعليقات على   العروة، (احكام التخلى)، م2؛ دفتر: بهجت.

[106]. دفتر: همه مراجع.

[107]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س 1313؛ مكارم، استفتائات، ج1، س789؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س2093؛ نورى، استفتائات، ج1، س931؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1707؛ بهجت، احكام و استفتائات پزشكى، ص31، س12؛ امام، استفتائات، ج3، نظر، س49 و 50؛ تبريزى، صراط   النجا ة، ج5، س1022، دفتر: سيستانى و وحيد .

[108]. با استفاده از منابعى كه در عنوان «فيلم آموزش جنسى» آمده است.

[109]. خامنه   اى، اجوبه   الاستف تائات، س 1200؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1329؛ نورى، استفتائات، ج2، س554؛ دفتر: بهجت، وحيد، امام، فاضل و مكارم.

[110]. تبريزى، صراط   النجاة، ج5، س1129.

[111]. سيستانى، sistani.org ، تصوير، س19.

[112]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1203؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1329؛ نورى، استفتائات، ج2، س554؛سيستانى،  , sistani.org فيلم، س3؛ دفتر: وحيد، بهجت، امام، فاضل، مكارم.

[113]. تبريزى، صراط   النجاة، ج5، س1129 و ج1، س894 و 895.

[114]. خامنه   اى، اجوبه   الاستف تائات، س1187؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، ص1717 و 1605؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1729 و 1731؛ مكارم، استفتائات، ج1، س778 و 782؛ دفتر: نورى و امام، وحيد، بهجت.

[115]. تبريزى، استفتائات، س1603 و 1605 و صراط   النجاة، ج5، س1129.

[116]. سيستانى،, sistani.org فيلم، س4.

[117]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1199؛ سيستانى، , sistani.org فيلم، س7؛ تبريزى، صراط النجاة، ج6، س1422؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1329؛ نورى، استفتائات، ج2، س554؛ دفتر: امام، مكارم، وحيد، بهجت، فاضل.

[118]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1201؛ دفتر: امام، فاضل و مكارم.

[119]. دفتر: بهجت، صافى، وحيد.

[120]. دفتر: سيستانى.

[121]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1192؛ تبريزى، صراط   النجاة، ج5، س1129؛ سيستانى، sistani.org ، تصوير، س4؛ دفتر: همه مراجع.

[122]. صافى، جامع الاحكام، ج 1، 976؛ دفتر: بهجت.

[123]. تبريزى، استفتائات، س 1605.

[124]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س 1183 و 1215؛ مكارم، استفتائات، ج 1، س 1609 و 829.

[125]. سيستانى، سايت، س 2.

[126]. دفتر: فاضل.

[127]. دفتر: بهجت.

[128]. تبريزى، توضيح   المسائل، م 2076 و استفتائات، س 1605 و 1198؛ دفتر: فاضل.

[129]. امام، تحريرالوسيله، ج 2، مسائل مستحدثه، راديو و تلويزيون، م 2 و استفتائات، ج 3، مقررات دولتى، س 9؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س 1213؛ دفتر: مكارم.

[130]. سيستانى، سايت ماهواره، س 3.

[131]. صافى، جامع الاحكام، ج 1، س 967.

[132]. امام، تحريرالوسيله، ج 1، م 10؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س 1212.

[133]. تبريزى، توضيح المسائل، م 2076 و استفتائات، س 1605 و 1198؛ دفتر: فاضل.

[134]. سيستانى، سايت ماهواره، س 3.

[135]. صافى، جامع الاحكام، ج 1، س 976.

[136]. امام، استفتائات، ج3، نظر، س25؛ وحيد، توضيح   المسائل، م2448؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1182؛ نورى، استفتائات، ج1، س458؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1732؛ تبريزى، استفتائات، س1588، صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1719، و توضيح   ال مسائل مراجع، م2439؛ بهجت، توضيح   المسائل، (متفرقه)، م2؛ مكارم، استفتائات، ج2، س1044؛ سيستانى، منهاج   الصالحين، ج2، (النكاح)، م23.

[137]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1188؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1730 و 1732؛ امام، استفتائات، ج3، احكام حجاب، س15؛ مكارم، ا ستفتائات، ج1، س798 و 838؛ دفتر: نورى، وحيد، سيستانى، تبريزى، صافى و بهجت.

[138]. مكارم، استفتائات، ج 1 س 798 و 838؛ امام، استفتائات، ج3، احكام حجاب، س15؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1732 و 1730؛ دفتر: بهجت، وحيد، خامنه   اى، صافى، سيستانى، تبريزى و نورى.

[139]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1188؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1732 و 1730؛ مكارم، استفتائات، ج1، س798 و 838؛ امام، استفتاء ات، ج3، احكام حجاب، س15؛ دفتر: نورى، بهجت، سيستانى، تبريزى، وحيد و صافى.

[140]. تبريزى، سايت اينترنت؛ سيستانى، سايت اينترنت؛ دفتر: همه مراجع.

[141]. تبريزى، سايت اينترنت؛ دفتر: همه مراجع.

[142]. امام، استفتائات، ج3، نظر، س52؛ بهجت، توضيح   المسائل، م1936؛ مكارم، استفتائات، ج1، س819؛ تبريزى، استفتائات، 1622؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، ص1673؛ نورى، استفتائات، ج2، س656؛ فاضل، جامع   المس ائل، ج1، 1718؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1145؛ العروة الوثقى ، ج2، (النكاح) م3؛ سيستانى، sistani.org ، اينترنت، س20 و 19؛ دفتر: وحيد.

[143]. با استفاده از منابعى كه در عنوان «گفتگو با نامحرم» آمده است.

[144]. امام، استفتائات، ج3، نظر، س52؛ بهجت، توضيح   المسائل، م1936؛ مكارم، استفتائات، ج1، س819؛ تبريزى، استفتائات، 1622؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، ص1673؛ نورى، استفتائات، ج2، س656؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، 1718؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1145؛ العروة الوثقى ، ج2، (النكاح) م3؛ سيستانى، sistani.org ، اينترنت، س20 و 19؛ دفتر: وحيد.

[145]. سيستانى، سايت اينترنت ؛ تبريزى، سايت اينترنت؛ دفتر: همه مراجع.

[146]. دفتر: همه مراجع.

[147]. دفتر: همه مراجع.

[148]. دفتر: همه مراجع.

[149]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1196؛ سيستانى، سايت، متفرقات، س7؛ دفتر: همه مراجع.

[150]. خامنه   اى، استفتاء، س 678 و 684؛ صافى، هدايه   العباد، ج2، النكاح، م29؛ سيستانى، منهاج   الصالحين، ج3، (النكاح)، م29؛ نورى، مكارم و امام، تعليقات على   العروة، ج2، (النكاح)، م39؛ دفتر: بهجت، تبريزى، وحيد و فاضل.

[151]. صافى، هدايه   العباد، ج2، النكاح، م2 9؛ سيستانى، منهاج   الصالحين، ج3، (النكاح)، م29؛ نورى، مكارم و امام، تعليقات على   العروة، ج2، (النكاح)، م39؛ دفتر: وحيد، تبريزى، بهجت و خامنه   اى.

[152]. فاضل، تعليقات على   العروة، ج2، النكاح، م39.

[153]. العروة الوثقى، ج2، النكاح، م39 و 41.

[154]. امام، استفتائات، ج3، سوالات متفرقه، س127؛ دفتر: همه مراجع.

[155]. امام، استفتائات، ج3، نظر، س52؛ بهجت، توضيح   المسائل، م1936؛ مكارم، استفتائات، ج1، س819؛ تبريزى، استفتائات، 1622؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، ص1673؛ نورى، استفتائات، ج2، س656؛ فاضل، جامع   ا لمسائل، ج1، 1718؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1145؛ العروة الوثقى ، ج2، (النكاح) م3؛ سيستانى، sistani.org ، اينترنت، س20 و 19؛ دفتر: وحيد.

[156]. العروة الوثقى، ج2، النكاح، م31 و 39؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1720.

[157]. العروة الوثقى، ج2، النكاح م32.

[158]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1219؛ نورى، استفتائات، ج1، س461؛ دفتر: همه مراجع.

[159]. خامنه   اى، استفتاء، س 646 و 638؛ تبريزى، استفتائات، س 1592 و 1623؛ مكارم، استفتائات، ج 1، س 813؛ امام، استفتائات، ج 3، وظايف اجتماعى زنان، س 19؛ دفتر: نورى، وحيد، فاضل و سيستانى.

[160]. صافى، جامع الاحكام، ج 2، س 1656 و 1657 و 1658 و دفتر: بهجت.

[161]. العروة الوثقى، ج2، النكاح، م49؛ خامنه   اى، استفتاء، س 646 و 638 و 626؛ تبريزى، استفتائات، س1592 و 1594؛ مكارم، استفتائات، ج1، س813 و 805؛ امام، استفتائات، ج3، (وظايف اجتماعى زنان)، س19؛ دفتر: سيستانى، وحيد، فاضل و نورى.

[162]. صافى، جامع الاحكام، ج 2، س 1656 و 1657 و 1658 و دفتر: بهجت.

[163]. خامنه   اى، استفتاء، س 627؛ مكارم، استفتائات، ج1، س805 و 813؛ امام، استفتائات، ج3، وظايف اجتماعى زنان، س19؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1664؛ تبريزى، استفتائات، س1592 و 1594؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1755؛ نورى، استفتائات، ج2، س674 و 656؛ سيستانى، sistani.org ، عشق، س5؛ دفتر: وحيد و بهجت.

[164]. دفتر: همه مراجع.

[165]. خامنه   اى، استفتاء، س 806؛ تبريزى، استفتائات، س1592 و 1595 و 1622 ؛ امام، استفتائات، ج3، وظايف اجتماعى زنان، س13 و 19؛ مكارم، استفتائات، ج1، س805؛ العروة الوثقى، ج2، (النكاح)، م49؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1668؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1720 و دفتر: و حيد، سيستانى، بهجت و نورى.

[166]. صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1664؛ تبريز ى، استفتائات، س1595؛ مكارم، استفتائات، ج1، س776؛ امام، استفتائات، ج3، وظايف اجتماعى زنان، س13؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1715؛ نورى، استفتائات، ج2، س656 و 674؛ العروة الوثقى، ج2، النكاح، م49؛ دفتر: سيستانى، وحيد و بهجت.

[167]. توضيح   المسائل مراجع، م 2445؛ نورى، توضيح   المسائل، م 2441 و خامنه   اى، استفتاء، س 627.

[168]. توضيح   المسائل مراجع، م2445؛ وحيد، توضيح   المسائل، م2454؛ دفتر: بهجت.

[169]. توضيح   المسائل مراجع، م2445.

[170]. توضيح   المسائل مراجع، م 2445.

[171]. توضيح   ا لمسائل مراجع، م 2445.

[172]. توضيح   المسائل مراجع، م2445؛ نورى، توضيح   المسائل، م2441؛ وحيد، توضيح   المسائل، م2454 و خامنه   اى، استفتاء، س 639 و 627.

[173]. با استفاده از منابعى كه در عنوان «دوست داشتن جنس مخالف» آمده است.

[174]. دفتر: بهجت و صافى.

[175]. توضيح   المسائل مراجع، م2445؛ نورى، توضيح   المسائل، م2441؛ وحيد، توضيح   المسائل، م2454 و خامنه   اى، استفتاء، س 639 و 627.

[176]. با استفاده از منابعى كه در عنوان «خلوت زن و مرد» آمده است.

[177]. با استفاده از منابعى كه در عنوان «خلوت زن و مرد» آمده است.

[178]. دفتر: بهجت و صافى.

[179]. خامنه   اى، استفتاء، س 502؛ مكارم، استفتائات، ج1 س822؛ نورى، استفتائات، ج1، س451 و ج2، س569؛ صافى، جامع الاحكام، ج2، س1611؛ سيستانى، سايت، بازيگرى، س1؛ دفتر: امام، وحيد، تبريزى، بهجت و فاضل.

[180]. مكارم، استفتائات، ج1، س1764؛ سيستانى، سايت، فيلم، س6؛ دفتر: همه مراجع.

[181]. جامع الاحكام، ج2، 1616.

[182]. سيستانى، sistani.org ، عشق، س1 و 5 و محبت، س1؛ خامنه   اى، استفتاء، س 779، 640 و 651؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1661؛ دفتر: همه مراجع.

[183]. دفتر: همه مراجع.

[184]. خامنه   اى، استفتاء، س 645 و 491؛ مكارم، استفتائات، ج1، س1665؛ نورى، استفتائات، ج1، س1031؛ تبريزى، صراط   النجاة، ج2، س1152؛ العروه   الوثقى، ج2، النكاح، م47؛ دفتر: وحيد، بهجت، فاضل، سيستانى و صافى.

[185]. العروة الوثقى، ج2، المحرمات بالمصاهرة، م33.

[186]. خامنه   اى، استفتاء، س 493؛ تبريزى، استفتائات، س1606؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1660؛ مكارم، امام، نورى و فاضل، تعليقات على   العروة، النكاح، م40؛ بهجت، توضيح   المسائل، م1934؛ سيستانى، منهاج   الصالحين، ج2، (النكاح)، م16؛ دفتر: وحيد.

[187]. خامنه   اى، استفتاء، س 515؛ تبريزى، استفتائات، س1606؛ نورى، استفتائات، ج2، س655؛ مكارم، استفتائات، ج1، س818؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1660؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1717؛ بهجت، توضيح   المسائل، م1934؛ سيستانى، منهاج   الصالحين، ج2، النكاح، م16؛ امام، تحري رالوسيله، ج2، (النكاح)، م20؛ دفتر: وحيد.

[188]. امام، تحريرالوسيلة، ج2، النكاح، م20 و خامنه   اى؛ استفتاء، س 479.

[189]. تبريزى، استفتائات، س1606؛ مكارم، تعليقات على   العروة، النكاح، م40؛ سيستانى، منهاج   الصالحين، ج3، (النكاح)، م16؛ صافى، هدايه   العباد، ج2، (النكاح)، م20؛ دفتر: وحيد و بهجت.

[190]. فاضل، تعليقات على   العروة، ج2، النكاح، م40.

[191]. نورى، تعليقات على   العروة، النكاح، م40.

[192]. تبريزى، صراط   النجاة، ج2، س1695 و 1173؛ امام، نورى، فاضل و مكارم، العروة الوثقى، ج2، النكاح، م35؛ دفتر: وحيد، صافى، سيستانى و خامنه   اى.

[193]. بهجت، توضيح   المسائل، م1943.

[194]. العروة الوثقى، ج1، الستر و ج2، (النكاح)، م40.

[195]. خامنه   اى، استفتاء، س 515؛ تبريزى، استفتائات، س1606؛ مكارم، استفتائات، ج2، س1024؛ سيستانى، sistani.org ، دست دادن، س4؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1660؛ بهجت، توضيح   المسائل، م1934؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1717؛ امام و نورى، تعليقات على   العروة، (النكاح)، م40؛ دفتر: وحيد.

[196]. امام، تحريرالوسيلة، ج2، النكاح، م24؛ صافى، هدايه   العباد، ج2، (النكاح)، م24؛ نورى، فاضل، تعليقات على   العروة، (النكاح)، م35؛ بهجت، توضيح   المسائل، م1943؛ دفتر: وحيد و خامنه   اى.

[197]. سيستانى، منهاج   الصالحين، ج3، النكاح، م23؛ تبريزى ، التعلقه على منهاج   الصالحين، ج2، م1232.

[198]. دفتر: مكارم.

[199]. صافى، هداية العباد، ج2، النكاح، م25؛ امام، تحريرالوسيلة، ج2، (النكاح)، م25؛ تبريزى، صراط   النجاة، ج5،س1247؛ دفتر: فاضل، نورى، مكارم، وحيد، بهجت و خامنه   اى.

[200]. سيستانى، منهاج   الصالحين ، ج3، النكاح، م23.

[201]. العروه   الوثقى، ج1، الستر و ج2، (النكاح)، م41.

[202]. بهجت، احكام و استفتائات، ص29، س3 و 4؛ مكارم، نورى، فاضل و امام، تعليقات على   العروة النكاح، م35؛ صافى، هداية العباد، ج2، (النكاح)، م22؛ وحيد، توضيح   المسائل، م2450؛ توضيح   المسائ ل مراجع، م2441 و خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س 1315.

[203]. تبريزى، صراط   النجاة، ج5، س1023 و 1024 و استفتائات، س 1545؛ سيستانى، sistani.org ، پزشكى، س1 و منهاج   الصالحين، ج2، (النكاح)، م20 و 21.

[204]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س 1303؛ مكارم، استفتائات ، ج1، س803 و 1567؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س2091 و 2087؛ بهجت، احكام و استفتائات پزشكى، ص30، س4 و 8؛ امام، استفتائات، ج3، نظر، س42؛ نورى، استفتائات، ج1، س933 و 966؛ صافى، هداية العباد، ج2، (النكاح)، م22 و دفتر: وحيد.

[205]. تبريزى، صراط   النجاة، ج5، س1023 و 1024 و استفتائات، س1545؛ سيستانى، منهاج   الصالحين، ج3، النكاح، م21 و sistani.org پزشكى، س1 و 5.

[206]. بهجت، احكام و استفتائات پزشكى، ص30، س4 و 8، ص 33، س 18؛ نورى، استفتائات، ج1، س943 و 933 و 956؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س 1303؛ امام، استفتائات، ج3 ، نظر، س42 و 43؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س2091 و 2087؛ مكارم، استفتائات، ج1، س803 و 1567؛ صافى، هد اية العباد، ج2، (النكاح)، م22؛ دفتر: وحيد.

[207]. سيستانى، sistani.org ، پزشكى، س1 و منهاج   الصالحين، ج2، (النكاح)، م21؛ تبريزى، صراط   النجاة، ج5، س1023 و 1024 و استفتائات، س1545.

[208]. صافى، هداية العباد، ج2، النكاح، م22، نورى، استفتائات، ج1، س933؛ امام، استفتائات، ج3، (نظر)، س42 و 43 و84؛ بهجت، احكام و استفتائات پزشكى، ص30، س5 و 6؛ فاضل، جامع المسائل، ج1، س2089؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س 1303؛ مكارم، است فتائات، ج1، س1572؛ دفتر: وحيد.

[209]. سيستانى، منهاج   الصالحين، ج2، النكاح، م21 و sistani.org ، پزشكى، س1؛ تبريزى، استفتائات، س1545 و صراط   النجاة، ج5، س1024 و 1023.

[210]. العروه   الوثقى، ج2، النكاح، م35 و 48.

[211]. دفتر: همه مراجع.

[212]. نور 24، آيه 31.

[213]. مطهرى، مرتضى، مسأله حجاب، ص 21.

[214]. بايد توجه داشت كه هر چند سال نزول آيات حجاب و پوشش، در كتب تفسير و تاريخ ثبت نشده است؛ ولى باتوجه به اينكه از يك سو اين آيات در سورهاى احزاب و نور آمده و سوره احزاب از نظر ترتيب نزول پيش از سوره نور و بعد از سوره آل عمران قرار دارد و از سوى ديگر طبق نقل تفسير نمونه سوره آل عمران در بين سالهاى دوم و سوم نازل گرديده است، مى   توان به خوبى حدس زد كه سوره احزاب در سال   هاى چهارم و پنجم نازل گرديده است. بنابر اين آيه حجاب در اين سال   ها تشريع گرد يده است. محتواى اين سوره نيز مؤيد اين مسأله مى   باشد.

[215]. نور 24، آيه 31 و احزاب (33)، آيه 59 و 33.

[216]. نور 24، آيه 31 و احزاب (33)، آيه 59.

[217]. دو آيه در پاورقى ذكر شود.

[218]. «صِيانَةُ الْمَرأَةِ اَنْعَمُ لِحالِها وَ اَدْوَمُ لِجَمالِها»: مستدرك الوسائل، ج 14، باب 70.

[219]. احزاب33، آيه 59.

[220]. ر.ك: مصطفوى، انسانيت از ديدگاه اسلامى، ص 129.

[221]. قال النبى (صلی   الله   عل یه   وآله)   : «النَّظَرُ سَهْمٌ مَسْمُومٌ مِن سِهامِ اِبْليس فَمَنْ تَرَكَها خوْفا مِنَ اللّهِ اَعْطاه اللّهُ ايمانا يَجِد ْ حَلاوَتهُ فى قَلْبِهِ»؛ بحارالانوار، ج 101، ص 38.

[222]. قصص 28، آيه 25.

[223]. درباره جلباب گفته   اند: آن روسرى خاصى كه بانوان هنگامى كه براى كارى به خارج از منزل مى   روند، سر و روى خود را با آن مى   پوشند؛ «الجلباب خمارالمرأة الذى يغطّى رأسها و وجهها اذا خرجت لحاجة» ؛ التبيان فى تفسير القرآن، ج 8، ص 361؛ مجمع البيان، ج 8 ـ 7، ص 5 78).

[224]. مجمع البيان، ص 580؛ الميزان، ج 16، ص 361.

[225]. زنانى كه ظاهرا پوشيده هستند، ولى در واقع برهنه   اند، از رسول خدا (صل ی   الله   عل یه   وآله)   روايت شده است: «صنفان من اهل النار لم أرهما قوم معهم سياط كأذناب البقر يضربون بها الناس و نساء كاسيات عاريا ت، مميلات مائلات، رؤسهنّ كأسنمة البُخت المائلة .» ؛ ميزان الحكمة، ج 2، ص 259.

[226]. فاضل، امام، سيستانى، نورى و مكارم، تعليقات على   العروة، الستر؛ خامنه   اى، استفتاء، س 568؛ تبريزى، استفتائات، س1611 و توضيح   المسائل مراجع، م2435؛ دفتر: بهجت و وحيد.

[227]. صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1696.

[228]. نورى، استفتائات، ج2، س678؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س439؛ توضيح   المسائل مراجع، م789؛ وحيد، توضيح   المسائل، م795؛ تبريزى، صراط   النجاة، ج5، س1275.

[229]. دفتر: سيستانى.

[230]. توضيح   المسائل مراجع، م2435، وحيد، توضيح   المسائل، م2444؛ نورى، توضيح   المسائل، م2431 و خامنه   اى، سايت، نگاه.

[231]. بهجت، توضيح المسائل، م1937.

[232]. توضيح   المسائل مراجع، م2435.

[233]. تبريزى، صراط النجاة، ج 6، س 1610؛ نورى، توضيح المسائل، م 2246؛ وحيد، توضيح المسائل، م 2260؛ توضيح المسائل مراجع، م 2252 و دفتر: خامنه   اى.

[234]. امام، توضيح   المسائل مراجع، م1406 و استفتائات، ج3، متفرقه، س78 و 81؛ وحيد، توضيح   المسائل، م1414؛ تبريزى، توضيح   المسائل مراجع، م1406 و استفتائات، س2240؛ مكارم، استفتائات، ج1، س1604 و 1709 و 1711؛ فاضل، توضيح   المسائل مراجع، م1406؛ نورى، توضيح   المسائل، م1403 و استفتائات، ج1، س1054؛ دفتر: بهجت و خامنه   اى.

[235]. سيستانى، توضيح   المسائل مراجع، م1406.

[236]. صافى، توضيح   المسائل مراجع، م1406.

[237]. سيستانى، sistani.org ، حجاب، س3؛ تبريزى، صراط   النجاة، ج1، س878؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1706؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1696؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س438؛ دفتر: نورى، وحيد، بهجت و امام.

[238]. تبريزى، صراط   النجاة، ج5، س1275 و استفتائات، س 1614 .

[239]. دفتر: مكارم.

[240]. خامنه   اى، استفتاء، س 619؛ مكارم، استفتائات، ج2، س1019؛ امام، تعليقات على   العروة، النكاح، م51 و استفتائات، ج3، (احكام حجاب)، س30 و 29؛ فاضل و نورى، تعليقات على   العروة، (النكاح)، م51؛ سيستانى، منهاج   الصالحين، ج3، (النكاح)، م18.

[241]. تبريزى، صراط   النجاة، ج5، س1262؛ وحيد، توضيح   المسائل، م2444؛ دفتر: بهجت.

[242]. دفتر: صافى.

[243]. امام، فاضل و صافى، توضيح   المسائل مراجع، م865؛ نورى، توضيح   المسائل، م866؛ وحيد، توضيح   المسائل، م872؛ تبريزى، استفتائات، س1617؛ دفتر: بهجت.

[244]. مكارم، استفتائات، ج1، س119 و ج2، س152؛ سيستانى، sistani.org ، لباس، س2 و دفتر.

[245]. خامنه   اى، استفتاء، س 580؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1701؛ مكارم، استفتائات، ج2، س1022؛ نورى، استفتائات، ج1، س485؛ سيستانى، sistani.org ، حجاب، س7؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1 669؛ امام، استفتائات، ج3، (احكام حجاب)، س7؛ دفتر: وحيد، بهجت و تبريزى.

[246]. العروة الوثقى، ج1، الستر و ج2، (النكاح)، م31.

[247]. العروة الوثقى، ج1، الستر.

[248]. دفتر: همه مراجع.

[249]. العروة الوثقى، ج1، الستر.

[250]. توضيح   المسائل مراجع، م2435؛ نو رى، توضيح   المسائل، م2431؛ وحيد، توضيح   المسائل، م2444 و خامنه   اى، استفتاء، س 622.

[251]. نورى، امام، فاضل و مكارم، تعليقات على   العروة، احكام التخلى، م10؛ دفتر: بهجت، وحيد، صافى و خامنه   اى.

[252]. سيستانى، تعليقات على   العروة، احكام التخلى، م10.

[253]. نورى، استفتائات، ج1، س485؛ امام، استفتائات، ج3، احكام حجاب، س27؛ مكارم، استفتائات، ج2، س152؛ فاضل، جامع   المسائل، ج2، س1329؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1729 و 1730؛ خامنه   اى اجوبه   الاستفتائات، س1363 و 1366؛ تبريزى، استفتائات، س1590؛ سيستانى، sistani.org ، حجاب، س5؛ دفتر: وحيد و بهجت.

[254]. امام، استفتائات، ج1، لباس نمازگزار، س34؛ تبريزى، صراط   النجاة، ج5، س1248؛ مكارم، استفتائات، ج2، س154؛ سيستانى، sistani.org ، (حجاب)، س2؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1712؛ همه مراجع، العروة الوثقى، ج1، (الستر)، الثانى و 16 ؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1692؛ نورى، استفتائات، ج2، س682.

[255]. امام، استفتائات، ج3، احكام حجاب، س27؛ سيستانى، sistani.org ، حجاب، س5؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1708؛ مكارم، استفتائات، ج2، س 153 و 1023؛ نورى، استفتائات، ج2، س679؛ تبريزى، صراط   النجاة، ج1، س907؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1694 و 1729؛ خامنه   اى، استفتا ء، س 618 و دفتر: وحيد و بهجت.

[256]. مكارم، استفتائات، ج2، س153 و 156؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1729؛ سيستانى، sistani.org ، حجاب، س5؛ امام، استفتائات، ج3، (احكام حجاب)، س27؛ نورى، استفتائات، ج1، س485؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1708؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1364 و 1367؛ تبريزى، است فتائات، س1590؛ دفتر: وحيد و بهجت.

[257]. العروة الوثقى، ج1، الستر، الثانى.

[258]. فاضل و امام، تعليقات على   العروة، الستر، م1 و دفتر: خامنه   اى.

[259]. دفتر: وحيد و بهجت.

[260]. نورى، استفتائات، ج2، س670؛ سيستانى، sistani.org ، زينت، س14؛ مكارم، استفتائات، ج1، س137؛ تبريزى، صراط   النجاة، ج5، س1276 و دفتر: تبريزى و صافى.

[261]. با استفاده از منابعى كه در عنوان «كلاه گيس» آمده است.

[262]. با استفاده از منابعى كه در عنوان «كلاه گيس» آمده است.

[263]. مكارم و نورى، تعليقات على   العروة، النكاح، م46 و 45؛ دفتر: بهجت، وحيد، سيستانى، تبريزى، صافى.

[264]. فاضل، جامع   المسائل، ج2، س1326؛ امام، تعليقات على   العروة، الستر م1 و (النكاح) م46 و 45 و خامنه   اى، استفتاء، س 486.

[265]. امام، استفتائات، ج3، نظر، س66؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1362؛ مكارم، استفتائات، ج2،س1023 و دفتر: همه مراجع.

[266]. توضيح المسائل مراجع، م 834 و 836 ؛ وحيد، توضيح المسائل، م 840 و 844 و دفتر: خامنه   اى.

[267]. توضيح المسائل مراجع، م 835 ؛ وحيد، توضيح المسائل، م 841 و دفتر: خامنه   اى.

[268]. بهجت، توضيح المسائل مراجع، م 835.

[269]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س 1379؛نورى، استفتائات، ج 1، س 469 و دفتر: امام و مكارم.

[270]. صافى، جامع الاحكام، ج 2، س 1731 و دفتر: بهجت.

[271]. فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 2238؛ تبريزى، استفتائات، س 2225 و 2228 و 2229.

[272]. دفتر: وحيد.

[273]. مكارم، استفتائات، ج1، س834 و تعليقات على   العروة، النكاح، م51؛ امام، استفتائات، ج3، (احكام حجاب)، س14؛ فاضل، تعليقات على   العروة، ج2، (النكاح)، م51؛ تبريزى، استفتائات، س1591 و صراط   النجاة، ج1، س1487؛ خامنه   اى، سايت، نگاه و دفتر: سيستانى و وحيد.

[274]. صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1722؛ بهجت، توضيح   المسائل، م1933 و 1937.

[275]. نورى، استفتائات، ج1، س483.

[276]. دفتر: همه مراجع.

[277]. خامنه   اى، استفتاء، س 667؛ مكارم، استفتائات، ج1، س797؛ تبريزى، استفتائات، س1616؛ نورى، استفتائات، ج1، س1033؛ دفتر: وحيد، صافى، بهجت، امام و فاضل.

[278]. همان.

[279]. فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1707 و ج2، س1328؛ خامنه   اى، استفتاء، س 662؛ تبريزى، صراط   النجاة، ج5، س1253؛ دفتر: امام، وحيد.

[280]. دفتر: بهجت و صافى.

[281]. مكارم، استفتائات، ج2، س151 و 1034؛ نورى، استفتائات، ج1، س491 و سيستانى، سايت، زينت.

[282]. نورى، استفتائات، ج1، س490؛ فاضل، جامع   المسائل، ج2، س1328؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1682؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1220؛ تبريز ى، استفتائات، س1590 و 1586؛ سيستانى، sistani.org ، زينت، س28؛ امام، استفتائات، ج2، (احكام حجاب)، س32؛ دفتر: بهجت.

[283]. استفتائات، ج1، س801.

[284]. با استفاده از منابعى كه در عنوان «آرايش چهره» آمده است.

[285]. العروة الوثقى، ج1، الستر.

[286]. سيستانى، sistani.org ، زينت، س17؛ مكارم، استفتائات، ج2، س1034 و 151؛ نورى، استفتائات، ج1، س491 و 542 و 500؛ امام، استفتائات، ج3، (احكام حجاب)، س34؛ دفتر: وحيد.

[287]. صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1683 و دفتر: بهجت.

[288]. تبريزى، صراط   النجاة، ج5، س1238.

[289]. خامنه   اى، سايت، نگاه؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1707 و دفتر: وحيد.

[290]. خامنه   اى، سايت، نگاه؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1707؛ دفتر: امام.

[291]. صافى، جامع الاحكام، ج2، س1683؛ دفتر: بهجت و تبريزى.

[292]. سيستانى، sistani.org ، زينت، س1 و 17 و 18؛ مكارم، استفتائات، ج1، س802؛ نورى، استفتائات، ج1، س542 و 491.

[293]. خامنه   اى، استفتاء، س 562؛ فاضل، جامع المسائل، ج1، س1707 و دفتر: امام و وحيد.

[294]. دفتر: بهجت و صافى.

[295]. تبريزى، صراط   النجاة، ج1، س882 و 883.

[296]. نورى، استفتائات، ج1، س542 و 500؛ مكارم، استفتائات، ج1، س802؛ سيستانى، sistani.org ، زينت، س18.

[297]. دفتر: همه مراجع.

[298]. دفتر: بهجت و صافى.

[299]. دفتر: مكارم.

[300]. دفتر: همه مراجع.

[301]. دفتر: همه مراجع.

[302]. امام، استفتائات، ج3، احكام حجاب، س36؛ دفتر: بهجت، فاضل و صافى.

[303]. تبريزى، صراط   النجاة، ج1، س882 و 883.

[304]. نورى، استفتائات، ج2، س669؛ سيستانى، تعليقات على   العروة، الستر، م1؛ مكارم، استفتائات، ج1، س801.

[305]. دفتر: وحيد.

[306]. دفتر: همه مراجع.

[307]. دفتر: مكارم و نورى.

[308]. سيستانى، sistani.org ، حجاب، س3؛ تبريزى، صراط   النجاة، ج1، س878؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س1706؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1696؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س438؛ دفتر: نورى، وحيد، بهجت و امام.

[309]. تبريزى، صراط   النجاة، ج 5، س1275 و استفتائات، س 1614.

[310]. دفتر: مكارم.

[311]. العروة الوثقى، ج 1، فى الستر و الساتر، الثانى.

[312]. توضيح   المسائل مراجع، م 897.

[313]. آيه   اللّه   مكارم احتياط واجب دارند.

[314]. العروة الوثقى، ج 1، فى الستر و الساتر، الثانى؛ تبريزى، استفتائات، س 446؛ فاضل، جامع   المسائل، ج 1، س 244.

[315]. العروة الوثقى، ج 1، فى الستر و الساتر، م 5.

[316]. العروة الوثقى، ج 1، فى الستر و الساتر، م 5.

[317]. امام، استفتائات، ج3، احكام حجاب، س8؛ نورى، استفتائات، ج2، س673؛ العروة الوثقى، ج1، (مكان المصلى)، العاشر.

[318]. فتاوا در اين زمينه مختلف است. براى آگاهى بيشتر ر.ك: توضيح   المسائل مراجع، م886.

[319]. توضيح   المسائل مراجع، م846.

[320]. فاضل، توضيح   المسائل مراجع، م846. وحيد، توضيح   المسائل، م 852؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1372؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1688؛ تبريزى، صراط   النجاة، ج3، س781.

[321]. توضيح   المسائل مراجع، م846.

[322]. مكارم، استفتائات، ج1 س138.

[323]. نورى، توضيح المسائل، م 847.

[324]. العروه   الوثقى، ج1، التقليد، م67.

[325]. امام، استفتائات، ج3، سؤالات متفرقه، س174؛ فاضل و بهجت، توضيح   المسائل مراجع، م846.

[326]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1219؛ مكارم، استفتائات، ج1، س132 و 138؛ سيستانى، sistani.org ، زينت، ش34 و توضيح   المسائل مراجع، م846؛ وحيد، توضيح   المسائل، م852؛ ص افى، جامع   الاحكام، ج2، س1688؛ تبريزى، صراط   النجاة، ج3، س781.

[327]. نورى، استفتائات، ج2، س569 و توضيح   المسائل، م 847.

[328]. امام، نورى و فاضل، توضيح   المسائل مراجع، م845؛ خامنه   اى، استفتاء، س 550.

[329]. صافى، توضيح   المسائل مراجع، م845؛ بهجت، توضيح   المس ائل، م711؛ وحيد، توضيح   المسائل، م851.

[330]. تبريزى و سيستانى، توضيح   المسائل مراجع، م845.

[331]. مكارم، توضيح   المسائل مراجع، م845.

[332]. توضيح   المسائل مراجع، م846.

[333]. وحيد، توضيح   المسائل، م 852؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1372؛ صافى، جامع   الاحك ام، ج2، س1688؛ تبريزى، صراط   النجاة، ج3، س781.

[334]. توضيح   المسائل مراجع، م846.

[335]. مكارم، استفتائات، ج1 س138.

[336]. نورى، توضيح المسائل، م 847.

[337]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1219؛ مكارم، استفتائات، ج1، س132 و 138؛ سيستانى، sistani.org ، زينت، س34 و توضيح   المسائل مراجع، م846؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1688؛ تبريزى، صراط   النجاة، ج3، س781؛ وحيد، توضيح   المسائل، م852؛ نورى، استفتائات، ج2، س569 و ت وضيح   المسائل، م847.

[338]. توضيح   المسائل مراجع، م846؛ امام، استفتائات، ج3، سؤالات متفرقه، س174.

[339]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س1369؛ دفتر: همه مراجع.

[340]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س444؛ تبريزى، التعليقه على منهاج   الصالحين، ج1، الخامس و م31؛ امام، نورى، فاضل، تعليقات على   العروة، لباس المصلى، م24؛ بهجت، وسيله   النجاة، ج1، م639؛ صافى، هدايه   العباد، ج1، م678.

[341]. دفتر: مكارم.

[342]. توضيح   المسائل مراجع، م832؛ نورى، توضيح   المسائل، م833؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س444؛ وحيد، توضيح   المسائل، م 838.

[343]. تبريزى، استفتائات، س2194؛ نورى، استفتائات، ج2، س517؛ امام، استفتائات، ج1، لباس نمازگزار، س52؛ سيستانى، sistani.org ، زينت، س2؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1737؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س443؛ دفتر: بهجت، وحيد.

[344]. مكارم، استفتائات، ج1، س811؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س969.

[345]. مكارم، استفتائات، ج1، س811؛ تبريزى، استفتائات، س2193؛ امام، استفتائات، ج1، لباس نمازگزار، س50؛ سيستانى، sistani.org ، زينت، س33؛ فاضل، جامع   المسائل، ج1، س969؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س443؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2 ، س1739؛ دفتر: وحيد، بهجت، نورى.

[346]. العروه   الوثقى، ج1، لباس المصلى، م21.

[347]. امام، استفتائات، ج1، لباس نمازگزار، س53؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س443؛ صافى، جامع   الاحكام، ج2، س1738؛ مكارم، نورى و سيستانى، تعليقات على   العروة، (لباس المصلى)، الخام س؛ دفتر: بهجت، وحيد، صافى و تبريزى.

[348]. فاضل، تعليقات على   العروة، ج2، لباس المصلى، الخامس.

[349]. امام، استفتائات، ج 1، لباس نمازگزار، س 56؛ مكارم، استفتائات، ج 2، س 163؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س 449.

[350]. بهجت، وسيلة النجاة، ج 1، م 639؛ نورى، تعليقات على العروه، لباس المصلى، م 20؛ تبريزى، استفتائات، س 2195؛ سيستانى، سايت، زينت.

[351]. صافى، هداية العباد، ج 1، م 678.

[352]. امام، استفتائات، ج3، سؤالات متفرقه، س174؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س445؛ دفتر: سيستانى، بهجت، وحيد، نورى، فاضل، تبريزى و صافى.

[353]. مكارم، استفتائات، ج2، س164.

[354]. خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س446؛ توضيح   المسائل مراجع، م832؛ نورى، توضيح   المسائل، م833؛ وحيد، توضيح   المسائل، م838.

[355]. مكارم، استفتائات، ج1، س136.

[356]. فاضل، جامع   المسائل، ج1، س970 و 97؛ نورى، استفتائات، ج2، س532؛ خامنه   اى، اجوبه   الاستفتائات، س447؛ امام، استفتائات، ج2، كسب   هاى حرام، س14 و 13؛ صافى، هدايه   العباد، ج1، 1689؛ تبريزى، التعليقه على منهاج   الصالحين، (المكاسب المحرمه)، م8؛ بهجت، وسيلة النجا ة، ج1، م1441 و 1442؛ مكارم، استفتائات، ج 1، س 628 و دفتر: سيستانى و وحيد.

[357]. توضيح   المسائل مراجع، م845؛ نورى، توضيح   المسائل، م846؛ بهجت، توضيح   المسائل، م711؛ خامنه   اى، اجوبة الاستفتائات، س1361؛ وحيد، توضيح   المسائل، م851.

[358]. دفتر: سيستانى.

[359]. مكارم، توضيح   المسائل مراجع، م845.

[360]. مكارم، استفتائات، ج1، س825؛ امام، فاضل، مكارم، نورى، تعليقات على   العروة النكاح، م27؛ صافى، هداية العباد، ج2، (النكاح) م27؛ سيستانى، منهاج   الصالحين ج2، (النكاح) م12.

[361]. توضيح   المسائل مراجع، م 2435، 2433؛ نورى، توضیحالمسائل، م2431؛ العروة الوثقى، ج2، النكاح م35؛ وحيد، توضيح   المسائل، م 2444 و خامنه   اى، سايت، نگاه.

فهرست مطالب

فصل اول ـ نگاه به نامحرم 2

فصل دوم ـ عكس و فيلم نامحرم 6

فصل سوم ـ گفت و گوى نامحرم 11

فصل چهارم ـ ارتباط دختر و پسر 13

فصل پنجم ـ پوشش و حجاب 17

فصل ششم ـ آرايش و زيورآلات 20

فصل هفتم ـ پوشش در نماز 22

فصل هشتم ـ لباس جنس مخالف 23

فصل نهم ـ طلا و پلاتين 24

فصل دهم ـ دانستنى   ها 25

مقدمه 26

فصل اول : نگاه به نامحرم قرآن و نگاه نامحرم 30

نگاه   هاى حرام 32

پرسش 2. نگاه   هاى ممنوع و حرام كدام است؟ 32

پرسش 3. آيا نگاه حرام جزء گناهان كبيره است؟ 33

پرسش 4. نگاه   هاى جايز و حلال كدام است؟ 33

نگاه از آينه 35

نگاه به زيبايى   ها 36

نگاه به مانتويى 36

نگاه به مرد 36

پرسش 11. حكم نگاه كردن زن به بازو و آرنج مرد نامحرم چيست؟ 37

نگاه به استاد 38

نگاه به شاگردان 39

نگاه خواستگارى 39

نگاه   هاى خيابانى 41

نگاه به نامزد 41

نگاه ناخودآگاه 42

نگاه به فاميل 43

نگاه به محرم 43

نگاه به همجنس 44

نگاه به بدحجاب 44

نگاه به روستايى 45

نگاه به زنان اهل تسنن 45

نگاه به مسلمانان خارجى 46

نگاه به غير مسلمان 46

نگاه به كهنسال 47

نگاه پسر بچه 47

نگاه به زيورآلات 48

نگاه به ورزشكاران 49

نگاه به فيلم ورزشى 50

نگاه به دختر بچه 51

نگاه به پسر بچه 52

نگاه به عورت بچه 52

فصل دوم : عكس و فيلم نامحرم 53

عكس و فيلم ناشناس 53

نگاه خواستگارى به عكس 53

عكس و فيلم آشنا 54

عكس از دنيا رفته 55

عكس بازيگران 56

عكس دوران كودكى 56

فيلم   هاى صدا و سيما 57

فيلم   هاى وزارت ارشاد 57

پخش زنده و غير زنده 58

تفاوت فيلم و عكس 59

مشاهده نامحرم در چت 59

عكس و فيلم مبتذل 60

عكس مبتذل غيرمسلمانان 61

دفع افسد به فاسد 61

عكس و فيلم آموزشى 62

فيلم آموزش جنسى 63

فيلم تحريك زناشويى 63

نگاه متأهل به فيلم 65

سانسور فيلم مبتذل 65

ارضاى شهوت با فيلم 66

آنتن ماهواره 67

ظهور عكس توسط مرد 71

فيلم   بردارى مجالس 72

استفاده از اينترنت 72

شغل كافى نت 73

فصل سوم : گفت و گوى نامحرم 74

گفت و گوى علمى با نامحرم 74

گفت و گو به قصد ازدواج 74

چت در اينترنت 75

چت با جنس مخالف 75

چت با غير مسلمان 76

داستان   هاى شهوانى 76

گفت و گو با نامحرم 77

سلام كردن به نامحرم 78

نامه نگارى با نامحرم 78

گفت و گوى تلفنى 79

شوخى با نامحرم 79

شوخى با محارم 79

تقليد صدا 80

فصل چهارم : ارتباط دختر و پسر 80

جشن مختلط 81

شركت در تشكل مذهبى 82

اردوى دختر و پسر 82

نشستن بر سر يك سفره 82

حضور بانوان در ادارات 83

خلوت زن و مرد 83

ارتباط شغلى 85

تدريس خصوصى 86

دوست داشتن جنس مخالف 88

تماس در تاكسى و بازار 89

دست دادن با نامحرم 89

دست دادن با پيرزن 91

دست دادن با غير مسلمان 92

دست دادن با دختر 92

بوسيدن دختر مميز 93

بوسيدن محارم 93

پرستار نامحرم 93

تزريقات 94

دندان   پزشك نامحرم 95

متخصص نامحرم 95

نجات نامحرم 96

مربى نامحرم 96

فصل پنجم : پوشش و حجاب 97

فلسفه حجاب 98

پوشش زن 103

پوشش صورت 103

حجاب و نابالغ 104

وجوب حجاب دختران 105

اجبار در پوشش 105

پوشش روى پا 107

پوشش زيبا رويان 107

برترى چادر 109

پوشش نزد محارم 109

حجاب توريست   ها 110

حجاب در كشور غير مسلمان 110

غفلت از حجاب 111

محل ديد نامحرم 111

لباس روشن و نازك 112

جوراب نازك 112

لباس   هاى تنگ 113

پوشش حجم مو 113

كلاه گيس 114

كلاه گيس در خارج كشور 114

كلاه گيس بازيگران 115

كفش صدادار 116

لباس ابريشم 116

كروات 117

آستين كوتاه 118

لباس رنگارنگ مردان 118

فصل ششم : آرايش و زيورآلات 119

آرايش چهره 120

آرايش دختران 120

برداشتن ابرو 121

رنگ ابرو 122

سرمه چشم 122

گريم 123

شك در زينت 124

حلقه ازدواج 124

لنز آرايشى 125

فصل هفتم : پوشش در نماز 126

نماز و نامحرم 126

نماز با چادر بدن   نما 126

نماز با مانتو 127

زيور آلات و نماز 128

پرده در نمازخانه 128

فصل هشتم : لباس جنس مخالف 129

لباس زنانه و مردانه 129

لباس مشترك زن و مرد 130

لباس تئاتر 130

لباس شهرت 131

لباس زير 132

لباس موقت 133

فصل نهم : طلا و پلاتين 134

طلاى مردان 134

طلاى زرد 134

طلاى سفيد 135

پلاتين 135

طلاى مشكوك 136

طلاى مخلوط 136

دندان طلا 136

حلقه طلا 137

مدال طلا 138

فروش طلاى مردانه 138

فصل دهم : دانستنى   ها 139

تعريف لباس شهرت 139

زينت زن 140

مفهوم ضرورت 141

سن تمييز 142

فهرست مطالب 178