پاداشهاى نمازگزاران
نويسنده : رحيم كارگر محمديارى
تذکراین کتاب توسط مؤسسه فرهنگی - اسلامی شبکة الامامین الحسنینعليهما‌السلام بصورت الکترونیکی برای مخاطبین گرامی منتشر شده است.
لازم به ذکر است تصحیح اشتباهات تایپی احتمالی، روی این کتاب انجام گردیده است.
مقدمه
بسمه تعالى
پاداش و ثواب در اصطلاح به : مزد، سزا، جزا كار خوب و بد و... گفته مى شود و در شرع به معناى اجر و مزد است كه خداوند به شخص خداپرست و مومن مى دهد.
پاداش و ثواب و در مقابل آن عذاب و مكافات از امورى است كه حتمى و ٣٢٢مورد تاكيد خداوند متعال قرار گرفته است ، خداوند مى فرمايد:( وَمَا تُجْزَوْنَ إِلَّا مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ) (٣٩ - صافات) و جز به كردارتان مجازات نمى شويد.
( وَلِكُلٍّ دَرَجَاتٌ مِّمَّا عَمِلُواوَلِيُوَفِّيَهُمْ أَعْمَالَهُمْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ) (١٩ - احقاف)، و براى تمام (مردم) به مقتضاى اعمالشان درجاتى معين است و همه به پاداش اعمال خود كاملا مى رسند و هيچ ستمى بر آنها نخواهد شد.
خداى عادل براى انسانها مومن و صالح در مقابل اعمال نيكشان پاداشهاى نيكو عطا مى نمايد و براى يك كار خوب ، چندين برابر ثواب و حسنه برايش منظور مى فرمايد. او بهترين پاداشها و ثوابها را مى دهد و هر چيزى كه از طرف او و از ناحيه او برسد نيكوترين چيزهاست در قرآن مى فرمايد:( هُنَالِكَ الْوَلَايَةُ لِلَّـهِ الْحَقِّ ۚ هُوَ خَيْرٌ ثَوَابًا وَخَيْرٌ عُقْبًا ) (كهف ، ٤٤) آن جا ولايت و حكمفرمايى خاص خداست كه به حق فرمان دهد و بهترين اجر و ثواب و برترين عاقبت نيكو را هم او (به هر كه خواهد) عطا كند.
هر فرد مسلمان در برابر خدا، مسئول اعمال خويش است و در قيامت زشت و زيباى كارهاى او به قضاوت نهايى گذاشته مى شود و پاداش و مجازات مى بيند.
توهم از بار فرائض
رومتاب بر خورى از عنده حسن الماب انسان هر قدر وظائف خود را كه بر عهده اش گذاشته شده (براى سعادت و رستگارى و براى اينكه راه درستى را طى كند) بنحو احسن انجام بدهد، از پاداش بهترى برخوردار خواهد شد.
( وَاللَّـهُ عِندَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ ) (آل عمران ١٩٥.)
و نزد خداست پاداش نيكو
( مَّن كَانَ يُرِيدُ ثَوَابَ الدُّنْيَا فَعِندَ اللَّـهِ ثَوَابُ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ ۚ وَكَانَ اللَّـهُ سَمِيعًا بَصِيرًا ) (نسا - ١٣٤)، ثواب دنيا و آخرت هر دو نزد خداست ، كه خدا(به دعاى حق) شنوا (وبه احوالشان) بيناست
پيامبران الهى پيوسته در دعوت به راه كمال مردم را بشارت مى دادند كه افراد مومن و نيكوكار در آخرت وارد بهشت مى شوند و در آنجا از نعمتهاى الهى بهره مى گيرند، حضرت اميرالمومنينعليه‌السلام فرمود: خداوند رسولان خويش را به وسيله وحى كه ويژه پيامبرانش است ، برانگيخت و آنان را حجت خويش قرار داد، تا اين كه بهانه اى در برابر خداوند در اثر نفرستادن راهنما نداشته باشند. و به اين ترتيب بندگان را با گفتار راست به سوى حق فرا خوانند: آگاه باشيد خداوند متعال پرده از اسرار درون بندگان (با آزمايشهاى خود) برداشت ، نه به خاطر اين كه او از آن چه انسانها در درون پنهان داشته اند و اسرارى كه فاش نكرده اند بى خبر باشد، بلكه براى آن است كه آنان را در معرض امتحان آورد تا هر كس كه عمل نيكوتر انجام مى دهد شناخته شود و در نتيجه پاداش و كيفر هر يك مفهوم صحيح خود را داشته باشد.(١)
و غير از اين ، تشويق به كارهاى خوب فرموده و با دادن پاداش و بشارت نعمتهاى جاويدان الهى و ترساندن از عذابها و مكافات آن جهانى باعث شده كه انسان اشتياق به بهشت و نعمتهاى خدايى پيدا كند و از عذاب و جهنم هراسان و گريزان باشد. حضرت علىعليه‌السلام فرموده اند: ان الله سبحانه وضع الثواب على طاعته و العقاب على معصيته ، زياده لعباده عن نقمته و حياشه لهم الى جنته(٢) خداى عزيز ثواب را براى فرمانبردارى از خود در نظر گرفته و كيفر را براى نافرمانى اش ، تا بدين وسيله بندگانش را از غضب خويش نجات دهد و آنان را به سوى بهشت كشاند.
پاداش و نعمتهاى الهى در گرو اعمال صالح و انجام دادن فرائض است و برترين فريضه ها نماز مى باشد، نماز چون ركن اصلى دين و از هر واجبى بزرگتر است ، پس پاداش و ثواب آن نيز نسبت به عبادتهاى ديگر بيشتر و افزون تر خواهد بود. انسانى كه در بحبوحه زندگى مادى ، رو به سوی معبود نموده نماز مى گزارد و هميشه اين واجب الهى را با خلوص و خشوع انجام مى دهد، شايسته و لايق است كه از لطائف بيكران خداوندى بهره مند گردد. تا آنجا كه موجب فخر و مباهات خداوند و ملائكه قرار مى گيرد. و در قرآن مجيد، مورد تمجيد واقع مى شود. در قرآن است كه :( رِجَالٌ لَّا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَن ذِكْرِ اللَّـهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ ۙ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ ﴿ ٣٧ ﴾لِيَجْزِيَهُمُ اللَّـهُ أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا وَيَزِيدَهُم مِّن فَضْلِهِ ) (٣٧ و ٣٨ نور) پاك مردانى كه هيچ كسب و تجارتى آنان را از ياد خدا غافل نگرداند و نماز بپادارند و... تا خدا در مقابل بهترين اعمال ايشان ، جزا و ثواب عطا فرمايد و از فضل و احسان خويش بر آنها بيافزايد.
حديثى از پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم روايت شده كه نشان دهنده اهميت نماز مى باشد الصلوه ميزان من وفى استوفى(٣) نماز ترازو است ، پس هر كه آنرا كامل انجام دهد، مزد و پاداش خوب و كامل مى گيرد.
در اينكه وزن و ترازو چيست در قرآن آمده است كه :( وَالْوَزْنُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ فَمَن ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَـٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ) (اعراف ، ٨) معيار و ميزان سنجش ، در آن روز حق است ، پس آنان كه در آن ميزان حق وزين و نيكوكار باشند، البته رستگار خواهند بود.
هر چه قدر كفه ترازو شخص در قيامت - از نماز و ديگر عبادتها پرباشد، پاداش او نيز بيشتر خواهد بود.
( فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَّا أُخْفِيَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ) (السجده - ١٧)، هيچ كس نمى داند كه چيست آن پاداشى كه روشنى بخش چشمهاست و پنهان داشته شده است اين پاداش همان است كه انجام مى دادند.
بر ضيافت خانه فيض نوالت(٤) منع نيست
درگشاده است وصلا درداده ، خوان انداخته (آيه الله حسن زاده)
آدمى را سفرى بى نهايت و منزلهايى پرخوف و خطر در پيش است و بيشتر مردم از اين راه بى پايان و تحصيل اسباب نجات از مهلكه هاى آن غافل هستند.
چه بهتر است انسان بداند كه به كجا مى رود و بايد چه چيز با خود ببرد و چه چيزى به درد او مى خورد.
باركش زين منزل اى جان پدر
كاين به پايان جمله خوفست و خطر |
مانى ارتنها، شود خونت هدر |
|
دست غم زين بعد خواهى زد بسر |
كار من اين بود كاخبارت(٥) كنم |
|
قصه كوته بنده شو در كوى من |
تا بدل بينى چو موسى روى من |
|
زنده گردى چون مسيح از بوى من |
عاشقانه چون كنى رو سوى من |
|
در مقام قرب احضارت كنم |
اى صفى من نور انوارت كنم |
انسان سرگشته در روزگار ما را، اگر درمانى است نماز است ، و اگر نجاتى است در نماز است ، و چه نيكو منزلى است براى نهادن بار عواطف و احساسات و علايق و چه زيبا مونسى است براى انس ، هم جلوه دنيايى دارد و هم نتيجه آن جهانى
پاداشهاى نماز را چشيده و در ساحل پر منظر آن ، نظاره گر شكوه بى پايانش باشيم باشد كه توفيق نصيبمان گردد تا با كشتى نجات اهل بيتعليه‌السلام بار خود را به منزلگاه سعادت برسانيم
در فصل فصل اين دفتر، با استمداد از كتاب الهى و سخنان امامان معصومعليه‌السلام ، گوشه هايى از پاداشهاى نمازگزاران را بازگو نموده ايم و خود بيشتر به تماشا نشسته ايم ، چرا كه در محضر راز داران درگاه او، سكوت بهترين وسيله عرض ادب است
فصل اول : بزرگترين پاداش ، پرواز قله قربت
با طاعت قرب ايزد مى توان يافت |
قدم درنه ، گرت هست استطاعت |
حافظ
قرب ، يعنى نزديكى ، و آنچه كه در اينجا مورد نظر است ، قرب مقام و منزلت معنوى مى باشد. حضرت على در دعاى كميل فرموده اند:
واسئلك بجودك ان تدنينى من قربك (خدايا! درخواست مى كنم از توبه كردم و بخششت ، كه بسيار نزديك گردانى مرا به پيشگاهت)
خداوند متعال مى فرمايد: و به نماز و سجده خدا بپردازد و نزديك شو به پروردگار خود(آيه ١٩ سوره علق)
و پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نيز فرموده اند. اقرب ما يكون العبد من الله اذا كان ساجدا(٦) انسان به خدايش زمانى نزديكتر است كه در سجده باشد تقرب پيدا نمودن به محضر خداوند متعال از نعمتهاى بيكران الهى است اين نعمت در نماز بدست مى آيد و رسيدن به چنين مقامى حاصل نمى شود مگر در سايه عبادت و نماز و اين پاداشى شايسته و لايق افراد مومن و نمازگزار است
بر مقام جود تو سوگند باد |
كه مرا نزديك سازى بروداد(٧) |
|
تابه قربت گيردم دل برقرار |
آنچنان نزديك گويى در كنار |
|
عاشقان از اين گذر ره يافتند |
برجمال يار خود، دل باختند |
حضرت علىعليه‌السلام فرموده :
الصلاه قربان كل تق(٨) نماز موجب تقرب هر انسان پرهيزكار است
راوى مى گويد: از امام صادقعليه‌السلام پرسيدم :
... عن افضل ما يتقرب به العباد الى ربهم و احب ذلك الى الله - عزوجل - ماهو؟ فقال : ما اعلم شيا بعد المعرفه افضل من هذا الصلاه(٩)
پربهاترين طاعتى كه انسان را به خدا نزديك كند و هيچ طاعتى به درگاه خدا محبوبتر از آن نباشد، چه طاعتى است ؟ امامعليه‌السلام فرمودند: بعد از شناخت خدا هيچ طاعتى را با ارج تر و پربهاتر از نماز نمى شناسم
حضرت امام باقرعليه‌السلام فرمود: اذا استقبل المصلى القبله ، استقبل الرحمان بوجهه لا اله غيره گاهى كه نمازگزار رو به سوى قبله آورد، خداى رحمان به وجه و جمال خود او را استقبال فرمايد، خداى كه جز او خدايى نيست
حضرت علىعليه‌السلام فرمود: المتقرب باداء الفرائض و النوافل متضاعف الارباح(١٠) كسى كه با انجام واجبات و مستحبات به خداوند تقرب جويد، سودش چند برابر است
خداوند متعال (در حديث قدسى) فرمود: و ما تقرب الى عبدى بشى ء احب الى مما الفترضته عليه و انه ليتقرب الى بالنافله حتى احبه(١١) بنده ام به من نزديكى نمى جويد به چيزى كه ، دوست داشتنى تر از آن امورى باشد كه بر او واجب كرده ام ، و همانا او به وسيله نماز نافله به من تقرب پيدا مى كند، تا آنجا كه من او را دوست بدارم
راوى مى گويد: به امام صادقعليه‌السلام عرض كردم ، فدايت شوم مرا خبر ده ، در چه ساعتى بنده به خدا نزديك و خدا به بنده اش نزديكر است ؟
امام فرمودند: اذا قام فى آخر الليل و العيون هادبه ، فيمشى الى وضوئه ، حتى يتوضا باسبغ وضوء ثم يحبيئنى حتى يقوم فى مسجده ، فيوجه وجهه الى الله و يصف قدميه و يزفع صوته و يكجر و افتتح الصلاه و...(١٢)
هنگامى كه در آخر شب به پا مى خيزد در حالى كه چشمهاى ديگران در خواب است او به سوى وضو ساختن به راه مى افتد، تا اينكه وضوى كاملى مى سازد، سپس مى آيد تا آنكه در نماز گاهش مى ايستد و رويش را به سوى خدا مى كند و هر دو پا را كنار هم گذاشته و صدايش را به الله اكبر بلند مى كند و نماز را شروع مى كند،... ندا دهنده اى از سمت راست عرش از كرانه آسمان ، آواز مى دهد: اى بنده اى كه پروردگار خويش را ندا مى كنى ، همانا احسان و هديه الهى از كرانه آسمان ، همچنان بر سر تو افشانده مى شود و فرشتگان از قدمگاه تو تا كرانه آسمان گرداگرد تو را فرا گرفته اند،...
فصل دوم : خشنوى خدا
فراق و وصل چه باشد؟ رضاى دوست طلب كه حيف باشد از او، غير او تمنايى
رضايت ، عبادت از خشنودى و راضى شدن خداوند است يا از عمل بنده و يا از خود بنده ، بگونه اى كه انسان در ابتداى حركت به سوى خداوند كه حركتى معنوى است ، كارهايى انجام مى دهد كه خود آن كارها مورد رضاى حق است و در ادامه راه اين اعمال (نيك و پسنديده) بقدرى دل و جان آدمى را تسخير مى كند كه روح انسان جلوه هاى زيبا را، صاحب مى شود و در اين حال است كه خود بنده نيز (علاوه بر كارهاى خويش) مورد رضايت خدا قرار مى گيرد. تا اينكه مورد خطاب خدا قرار مى گيرد كه :( يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ﴿ ٢٧ ﴾ ارْجِعِي إِلَىٰ رَبِّكِ رَاضِيَةً مَّرْضِيَّةً ) (١٣) روح به آرامش و اطمينان رسيده ، به سوى پروردگارت برگرد، در حالى كه تو از خدا راضى و خداوند نيز از تو راضى است
و اين مقام كه بار يافتن به بارگاه رضاى الهى است ، در سايه مواظبت بر نمازهاى واجب و مستحب حاصل مى گردد. رسيدن به مقامات ديگر، چون مقام محمود، قرار گرفتن در سايه عرش الهى و... از ديگر پاداشهايى است كه در اين فصل درباره آنها مطالبى ذكر خواهد شد.
خداوند در قرآن مى فرمايد:( وَعَدَ اللَّـهُ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَمَسَاكِنَ طَيِّبَةً فِي جَنَّاتِ عَدْنٍ ۚ وَرِضْوَانٌ مِّنَ اللَّـهِ أَكْبَرُ ۚ ذَٰلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ) (١٤)
خدا اهل ايمان را از مرد و زن وعده فرمود كه در بهشت ابدى درآورد،... و برتر و بزرگتر از هر نعمت مقام رضا و خشنودى خود را به آنان كرامت فرمايد، و آن به حقيقت پيروزى بزرگ است
قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : الصلاه من شرايع الدين و فيها مرضاه الرب عزوجل ، فهى منهاج الانبياء...(١٥)
نماز از شرايع دين است و رضاى پروردگار در نماز است ، نماز راه روشن انبياء به سوى الله مى باشد،...
هيچ فردى نمى تواند لذت اين نعمت بزرگ را در اين جهان ترسيم كند. خشنودى و رضايت خدا كه كعبه قلوب عارفان است ، آن چنان جذاب و نشاطانگيز است كه انسان تمام نعمتها را در برابر آن ناچيز مى شمارد، و مى گويد رضوان من الله اكبر رضايت خدا از بنده خويش بالاترين نعمتها و پاداش ها است(١٦)
و حضرت اميرعليه‌السلام فرمود: قيام الليل مصحه للبدن و رضاء الرب و...(١٧) نماز شب بدن را سالم و موجب خشنودى خداوند متعال مى باشد.
از رسول اكرم روايت است كه فرمود: هفت نفرند كه در سايه عرش الهى خواهند بود، روزى كه غير آن ، سايه اى نخواهد بود:
١- پيش نماز عادل ،
٢- جوانى كه در عبادت خدا رشد كند و بزرگ شود،
٣ و ٤- دو نفر مرد كه در راه عبادت با هم رقابت كنند،
٥- مردى كه دلش به مسجد تعلق داشته باشد و چون بيرون آيد بازگردد.
٦- دوستانى كه براى خدا با هم برادرى نمايند،
٧- و كسى كه خدا را ياد كند و اشكش جارى شود.(١٨)
امام صادقعليه‌السلام فرمود: لا يركع عبدالله ركوعا على الحقيقه لا زينه الله بنور بهائه واظله فى ضلال كبريائه و كساه كسوه اصفيائه(١٩)
هيچ بنده اى از روى حقيقت براى خدا ركوع نكند، مگر آنكه خداى تعالى او را با نور جمال خود مزين فرمايد، و در سايه كبريايش درآورد، و جامه برگزيدگان خود را به او بپوشاند.
روح القدس دمادم چون مهر مى ورزد. |
جان رابدار سويش ، يابى جهان جان را |
|
گاه نماز خواهم كز شوق و ذوق |
نجوى از عرش بگذرانم ، آوازه اذان را |
خداوند متعال به پيامبر برگزيده خودت حضرت رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مى فرمايد:( وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَىٰ أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودً ) (٢٠) پاسى از شب را بيدار و شب زنده دار باش و نافله شب - كه خاص تست - بجا آور! باشد كه خدايت به مقامى پسنديده برساند.
يكى از بزرگان گفته است : مقام محمود، يعنى مقامى كه در آن تمام مردم ترا ستايش كنند و آن مقام شفاعت كبرى است(٢١)
و ديگرى در اين باره نوشته است : مانعى در كار نيست كه بگوييم هر فرد با ايمان و نماز خوان خالص و متخلق به اخلاق الهى ، مى تواند به اين مقام محمود و شفاعت برسد.(٢٢)
فصل سوم : در ستيغ سعادت
هر گنج سعادت كه خدا داد به حافظ |
از يمن دعاى شب و ورد سحرى بود |
واژه فلاح در قرآن و احاديث به معنى رستگارى و سعادت است ، آنهم به معنى واقعى آن ، توضيح اين كه : رسيدن به اهداف و آرمانها را نزد انسانها سعادت محسوب مى شود و كسى را كه بعد از عمرى زحمت و تلاش به هدف خود مى رسد، سعادتمند مى دانند. در حالى كه سعادت واقعى عبارت از آن است كه ، آدمى به هر آنچه در عالم خلقت براى آن هدف آفريده شده جامه عمل بپوشاند.
واژه فلاح در لغت ، عبارت از لحظه سر بر آوردن گياه از خاك است ، همان گياهى كه نخست بصورت دانه اى در دل زمين جاى مى گيرد و سپس با رشد درونى ، پوسته خود را شكافته بر خاك پيرامون خود ريشه دوانده و سپس لايه هاى مختلف خاك و سنگ را در نور ديده و سرانجام به فضاى بيرون خاك مى رسد. بنابراين ، سعادت و رستگارى نوعى رشد درونى و روحى و سپس از ميان برداشتن موانع است تا آدمى ، بتواند سر از فضاى معنويت و زندگى جاودانى ، درآورد بنابراين هر آنچه كه موجبات رسيدن آدمى به اين مرحله را فراهم آورد، براى انسان ارزش و اهميت حياتى داشت يكى از عوامل رشد آدمى و رسيدن به سعادت و رستگارى ، نماز است بدين سبب يكى از فقرات اذان و اقامه اين است كه : حى على الفلاح ، بشتابيد به سوى رستگارى كه از نماز حاصل مى شود.
امام خمينى بيان جالبى درباره اين كلمه دارد. حى على الفلاح فطرت را بيدار مى نمايد، زيرا كه فلاح و رستگارى ، سعادت مطلقه است زيرا كه فطرت ، كمال طلب و راحت طلب است و حقيقت سعادت ، كمال مطلق و راحت مطلق است و آن در نماز كه خيرالاعمال است ، قلبا و قالبا و ظهورا و بطونا حاصل آيد. (٢٣)
خداوند متعال در قرآن فرموده است( قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ ﴿ ١ ﴾ الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ ﴿ ٢ ﴾وَالَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ ﴿ ٣ ﴾ وَالَّذِينَ هُمْ لِلزَّكَاةِ فَاعِلُونَ﴿ ٤ ﴾ وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ ) (٢٤) همانا اهل ايمان به سعادت و رستگارى رسيدند، همانانكه در نماز خاشع و خاضع هستند،... وآنانكه بر نمازشان محافظت مى نمايند.
و فرموده است( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَاسْجُدُوا وَاعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَافْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ) (٢٥)
اهل ايمان ! ركوع و سجود بنماييد و پروردگارتان را بپرستيد و كار نيكو بكنيد، باشد كه رستگار شويد.
حضرت علىعليه‌السلام فرمود: الصبر على مشقته العباده يتر فى بك الى شرف الفوز الاكبر(٢٦) صبر بر سختيهاى عبادت ، عبادت كننده را به شرف رستگارى عظيمى نايل نموده و ترقى مى دهد. رستگارى هميشگى و سعادت حقيقى انسان به زيادتى ذكر خداوند تامين مى شود، چنانكه مى فرمايد:
( وَاذْكُرُوا اللَّـهَ كَثِيرًا لَّعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ) (٢٧)
خدا را زياد ياد كنيد، تا رستگار شويد.
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در جنگ تبوك به معاذبن حبل فرمود:
و ان شئت انباتك بابواب الخير؟ قلت : اجل يا رسول الله ، قال : الصوم جنه والصدقه تكفر الخطيئه و قيام الرجل فى جوف الليل يبتغى وجه الله(٢٨)
مى خواهى درهاى خير و سعادت و رستگارى را به تو معرفى كنم ؟
معاذ گفت : بلى : اى رسول خدا. (پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: روزه كه سپر از آتش است و صدقه كه خطا را جبران مى كند و بيدارى انسان در دل شب (براى نماز) كه به خاطر خدا باشد.
فصل چهارم : در محراب محبت
حب ، يعنى ، دوستى ، محبت ورزيدن ، چنانكه در قرآن آمده است : فسوف ياتى الله بقوم يحبهم و يحبونه(٢٩)
پس زود باش كه خدايتعالى بياورد گروهى را كه خدا ايشان را و ايشان خدا را دوست مى دارند.
محبت خداوند به بندگانش ، نعمت دادن به آنها و موفق كردن به اطاعت و بندگى است و همچنين هدايت نمودن آنها به چيزى كه بدان رضايت دارد.
بعضى در اين باره گفته اند: محبت خداوند براى بنده اش عبارت است از: برداشتن حجاب از قلبش و فراهم نمودن امكان اينكه بنده در وادى قربت الهى وارد شود.(٣٠)
براساس روايات و احاديثى - كه ذكر خواهد شد - مشخص مى گردد كه حب خداوند شامل نمازگزاران و مومنان واقعى مى باشد و با نماز و عبادت مى توان حب و دوستى آفريدگار توانا را به خود جلب نموده و داخل در اين وادى سرسبز و خرم گرديد.
در حديث قدسى آمده است كه خداوند فرمود: ما تحبب الى عبدى باحب مما افترضت عليه(٣١) بنده من با هيچ كارى پيش من ، چون به جا آوردن آنچه كه بر او لازم ساخته ام دوست داشتنى تر نيست
ابن مسعود مى گويد: سالت رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ، اى الاعمال احب الى الله عزوجل ؟ قالصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : الصلاه لوقتها(٣٢)
- از پيامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم پرسيدم محبوبترين كار نزد خداوند چه كار است ؟
فرمود: نماز در وقتش
خداوند به پيامبرش چنين فرمود يا محمد! هر كه دوست دارد نماز جماعت را، خدا و ملائكه او را دوست دارند(٣٣)
امام صادقعليه‌السلام فرمودند: احب العباد الى الله عزوجل رجل صدوق فى حديثه ، محافظ على صلواته و ماافترض الله عليه(٣٤) محبوبترين بندگان پيش خداى عزيز و جليل ، مردى است كه راستگو باشد
و بر وقتهاى نماز و بر فرائض كه خدا واجب فرموده است ، محافظت كند.
امام صادقعليه‌السلام فرموده اند:
انى لاحب للرج المومن منكمن اذا قام فى صلاته ان يقبل بقلبه الى الله تعالى و لا يشغله بامر الدنيا، فليس من مومن يقبل بقلبه فى صلاته ان يقلبه الى الله تعالى و لا يشغله بامر الدنيا، فليس من مومن يقبل بقلبه فى صلاته الى الله ، لا اقبل لله اليه بوجهه و اقبل بقلوب المومنين اليه بالمحبه له بعد حب الله اياه(٣٥)
من دوست مى دارم كه چون مومنى از شما به نماز ايستد، آيينه دل را به سوى خدا بگرداند و مشغول امر دنيا نگردد. هيچ صاحب ايمان در نمازش روى دل به سوى خدا نكند، مگر اينكه خداوند نيز روى خود به وى كند آنگاه كه خدا خودش او را دوست داشت دل مومنان را نيز متمايل به او و سرشار از محبت او مى سازد.
خداوند به يكى از صديقين وحى فرمود كه : مرا بندگانى است از ميان بندگانم ، كه آنان مرا دوست مى دارند، پس من نيز آنانرا دوست مى دارم آنان مشتاق منند و من نيز مشتاق آنها هستم ، آنان به ياد من و من به چنانكه قدم در راه آنان گذاشتى تو را دوست خواهم داشت و اگر از آنان عدول كنى ، دشمنت خواهم داشت .عرض كرد، پروردگارا! نشان آنان چيست ؟ فرمود: همانگونه كه چوپان مهربان به دنبال گله خود است ، آنان نيز تمام روز را به دنبال سايه ها هستند، تا ببينند كى به پايان مى رسد و به غروب آفتاب آنچنان علاقه مندند كه پرنده به هنگام غروب به آشيانه خود. پس چون شب آنان را فرا گرفت و بسترها گسترده شد و هر دوستى با دوست خود به خلوت رفت ، آنان نيز بر قدمهايشان در پيشگاه من مى ايستند و صورتهايشان را به سوى من گردانند تا فرش زمين كنند و با كلام من به مناجات مى پردازند. گاهى ناله مى كنند و گاهى گريه و گاهى آه پردرد دارند. آنان در طول شب يا نشسته اند و يا ايستاده و يا در ركوعند و يا در سجده(٣٦)
پيامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: ما اتخذ الله ابراهيم خليلا الا لا طعامه الطعام ، و صلاته بالليل و الناس نيام(٣٧) (خداى متعال ابراهيم را جز بخاطر دو كار دوست و خليل خود انتخاب نكرد: يكى گرسنگان را غذا دادنش و ديگرى نماز خواندنش ، در شبانگاه ، همان زمانى كه مردم در خوابند.
فصل پنجم : آفتاب آيينه
گرچه عشق حق ، به دل و جانت اوفتاد |
بالله كز آفتاب فلك ، خوبتر شوى |
يكى ديگر از پاداشها، نورانى شدن دل و جان ، روح و روان ، و لبهاى نمازگزار است انسان با اقامه نماز، ايمانش را كامل ساخته شرط بندگى را بجا مى آورد و قدم در وادى عشق و معرفت مى گذارد.
نهاد طوفانى آدمى ، با گلواژه نماز نورانى گشته و با ياد حق سرسبز و خرم مى شود و خود را از لايق ورود به مقام قرب الهى مى نمايد و به لقاء الله مى رسد.
پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: الصلاه نور المومن(٣٨)
نماز نور مومن است
و فرمود: صلاه الرجل نور فى قلبه ، فمن شاء منكم فلينور قلبه(٣٩)
نماز هر كس ، نورى در دل اوست ، هر كس خواست ، قلبش را(با اقامه نماز) نورانى بكند.
امام صادقعليه‌السلام فرمودند: ان الصلاه اذا ار تفعت فى وقتها، رجعت الى صاحبها، و هى بيضاء مشرقه ، تقول : حفظتنى حفظك الله (٤٠)
- براستى كه نماز در وقتش ، رو به عالم بالا دارد، آنگاه كه ارتفاع پيدا مى كند به صاحبش (نمازگزار) التفاتى مى كند و در حالى كه چون آفتاب سپيده مى درخشد، مى گويد: تو مرا پاس داشتى ، خدا تو را پاس دارد.
پيامبر اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: بشر المشائين الى المساجد فى ظلم الليل بنور ساطع يوم القيامه(٤١)
مژده بده كسانى را كه در شبانگاهان (براى نماز) به مسجدها مى روند به نورى كه در روز قيامت (از آنها) مى درخشد.
پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: ان امتى الغر المحجلون من آثار الوضوء يوم القيامه(٤٢)
بدرستيكه امت من از آثار وضو، در روز قيامت رو سفيد خواهند بود. حضرت امام صادقعليه‌السلام مى فرمايند: ان البيوت التى ، يصلى فيها بالليل بتلاوه القرآن ، تضيى ء لاهل السماء كما تضيى ء نجوم السماء لاهل الارض(٤٣)
خانه هايى كه شبها در آن نماز و قرآن نماز و قرآن خوانده شود، براى اهل آسمان مى درخشد چونانكه ستارگان براى اهل زمين مى درخشند.
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود چون روز رستاخيز فرا رسد و خداى عزوجل همه مردم را در يك جا گرد آورد، فرشتگانى را از نور براى اذان گويان برمى انگيزد، كه پرچمها و شعارهايى از نور به همراه دارند، مركبهايى بيدك مى كشند كه زمامشان از زبر جد سبز است و نعل آنها مشك اذفر است ، موذنها بر آن مركبهاى نورانى سوار، و با طرز بسيار با شكوهى بر فراز آن مركبها مى ايستند، كه اذن را ايستاده گفته اند، و فرشتگان خدا جلودار آنانند، و به صداى بلند اذن مى گويند(٤٤)
حضرت محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرموده : من صلى بالليل حسن وجهه بالنهار(٤٥) هر كس در شب نماز بپا دارد، در روز صورتش زيبا و نيكو مى شود.
پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرموده : الا ترون الى المصلين بالليل و هم احسن الناس وجوها لانهم خلو بالليل لله سبحانه فكسا هم بنوره(٤٦) رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: مگر نمى بينى نماز شب خوانان را كه چهره هايشان از همه زيباتر است ؟ براى آنكه آنان شب را با خداى سبحان خلوت كردند، پس خداى تعالى آنان را جامه اى از نور خود پوشانيد.
امام صادقعليه‌السلام فرمود: صلاه الليل تبيض الوجوه و صلاه الليل تطيب الريح(٤٧) نماز شب چهره ها را نورانى و سفيد مى گرداند، نماز شب انسان را پاكيزه مى كند.
از امام زين العابدينعليه‌السلام سئوال شد: ما بال المتهجدين بالليل من احسن الناس وجها؟ قالعليه‌السلام : لانهم خلوا بربهم فكساهم من نوره(٤٨) چرا شب زنده داران از مردمان زيبا رويند؟
فرمودند: از آن رو كه آنان با پروردگار خودشان به خلوت نشستند پس خداى تعالى به آنان از نور خود پوشانيد
حكايت نور
شخصى پيوسته بر طهارت بود (هميشه با وضو بود) چون از دار دنيا رحلت كرد، بزرگى او را به خواب ديد كه در بهشت مى خراميد، و نور از دست و پا و از پيشانى او مى تابيد، چنانكه نور آفتاب در جنب آن نابود مى نمود. از او پرسيد كه اى درويش : ما در دنيا طاعت و عبادت زيادى از تو نديديم اين منزلت و كرامت به چه يافتى ؟! و اين نورها تو را از كجا پيدا شد؟
جواب داد كه : من در دنيا پيوسته بر طهارت (با وضو) بودم ، خداوند آن طهارت را نور من گردانيد و اين نور كه از اعضاى من مى تابد علامت آن وضوست كه در دنيا مى ساختم و هر ساعت بى واسطه نداى حق تعالى به من مى رسد كه : عبدى عشت طاهرا و دخلت القبر طاهرا فلم تزل كذلك حتى تلقانى ، فانى احب الطاهر المطهر(٤٩) اى بنده من در دنيا پاك زندگى كردى و داخل قبر شدى در حالى كه پاك بودى ، پس اين پاكى و طهارت از تو دور نمى شود، تا اينكه مرا ملاقات كنى ، پس من دوست دارم كسى كه پاك و مطهر است
فصل ششم : روايت رهايى
در قيامت روى جهنم پلى است به نام صراط، از مو باريك تر و از شمشير تيزتر، همه مردم بايد از آن عبور نمايند، در ضمن برخى روايتها آمده است كه روى اين پل با آن همه دلهره و صحنه آتش و باريكى راه و لحظه سرنوشت ساز چند جا توقفگاه است(٥٠) صريح قرآن مجيد (آيه ٧٠ سوره مريم) دلالت دارد بر اينكه ، چه بهشتى و چه جهنمى همه بايد از اين راه بگذرند، و اين راه هفت عقبه دارد و هر عقبه اى موفقهايى دارد و در هر عقبه ، هفتاد هزار ملك مامورند، همه بايد از اين هفت عقبه رد بشوند، مهمتر، از همه اين است كه عقبه دوم ، عقبه نماز است آنجا از نمازهاى روزانه ، آيات ، قضاء و... مى پرسند(٥١)
در اين روايتها مى بينيم كه نماز، باعث مى شود انسان نمازگزار به راحتى و آسانى و با سرعت از اين موفقها و از پل صراط بگذرد تا وارد بهشت موعود گردد همين معناست آن دعايى كه مى خوانيم : اللهم ثبتنى على صراط يوم تزل فيه الاقدام(٥٢) يكى از يارانصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مى گفت :
هر كه مدام پنج نماز را اول وقت بخواند، خداوند متعال عنايت در حق او بفرمايد و از جمله اين عنايتها اينست كه ملائكه از او محافظت مى كنند و از پل صراط چون برق جهنده مى گذرد و از آتش نجات مى يابد.(٥٣)
پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرموده اند:
من حافظ على الجهاعه حيث ما كان مر على الصراط كالبرق الخاطف اللامع فى اول زمره مع الشابقين و وجهه اضوء من القمر ليله ، البدر، و كان له بكل يوم و ليله يحافظ عليها ثواب شهيد(٥٤)
هر كس مواظب باشد كه هر كجا كه هست ، نماز خود را به جماعت بخواند، چون برق زودگذر و جهنده به همراه گروهى از پيش رفتگان ، از پل صراط عبور كند - با چهره و رخسارى كه از ماه شب چهاردهم تابناك تر باشد و براى او به هر شبانه روزى كه بر خواندن نماز جماعت مواظبت داشته ، ثواب يك شهيد خواهد بود.)
پيامبر گرامى اسلام مى فرمايند: اطوالكم قنوتا فى دار الدنيا اطولكم راحه يوم القيامه فى الموقف(٥٥)
هر كس از شما قنوتش در اين دنيا طولانى تر باشد، در آخرت در موقف محشر راحتى او بيشتر خواهد شد.
قطب راوندى روايت كرده كه حضرت عيسىعليه‌السلام مادر خود مريم را بعد از مردنش صدا كرد و گفت : اى مادر با من تكلم كن آيا مى خواهى كه به دنيا برگردى ؟ گفت : بلى براى آنكه مى خواهم شبهاى بسيار سرد براى نماز بپادارم و در روزهاى بسيار گرم روزه بگيرم ، اى پسر جان من ! اين راه بيمناك است(٥٦)
قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : (تكون صلوه العبد) جوازا على الصراط(٥٧) نماز جواز عبور از صراط مى باشد.
حضرت علىعليه‌السلام فرمود: هر كس يك پنجم از شب را در نماز باشد و نيتش براى خدا باشد، در بهشت از نديمان ابراهيم خليل خواهد بود، تا از صراط مانند تندبادى بگذرد و بى مناقشه در حساب ، داخل بهشت شود.(٥٨)
پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود هر كه بعد از نماز صبح روى سجاده خود بنشيند و ياد خدا را تا طلوع آفتاب تعقيب كند، خدا ده چيز به او عطا فرمايد. از آن جمله با ايمان و تو به مردم و وسعت قبر و بى حساب از صراط به سوى بهشت رفتن
فصل هفتم : از سجاده تا بهشت
نمازگزارانى كه به نماز اهميت داده ، هيچ گاه آن را ترك نمى كنند و در انجام آن ، وقت و ديگر شرايط آن را كاملا رعايت مى نمايند، و حقيقت و روح نماز، در انديشه و كردار و زندگى آنان تجلى يافته است ، مورد ستايش قرآن و پيامبران قرار گرفته و روز قيامت در باغهاى بهشت ، گرامى و عزيز خواهند بود.
درا ين ميهمانخانه ، انواع پذيراييها و اقسام نعمتها و لذتها تدارك ديده شده است هيچ كس نمى داند چه نعمتهايى براى مومنين ، نگهدارى شده ، كه چشم ها را روشن مى كند.
امام صادقعليه‌السلام فرمود: كار نيك (به خصوص نماز) به بهشت
مى رود، و براى صاحب خود، جايگاه مى سازد، همچنان كه كسى خدمتكارى را مى فرستد كه (قبل از او جايگاهش را) فرش بنمايد.(٥٩)
فطوبى لهم ثم طوبى لهم هنيئا لارباب النعيم نعيهم پس خوشا آنان ، باز خوشا بر احوالشان و بر صاحبان نعمت ، نعمتهايشان گوارا باد.
خداوند متعال در قرآن مى فرمايد: ان الانسان خلق هلوعا اذا مسه الشر جزوعا و اذا مسه الخير منوعا، الا المصلين ، الذين هم على صلواتهم دائمون و الذين هم على صلاتهم يحافظون و اولئك فى جنات مكرمون(٦٠) انسان بر منافع خود بسيار حريص است ، هر گاه بدى به او برسد، جزع و بى تابى مى كند، و هر گاه نعمتى عايد او شود، از ديگران منع مى كند مگر نمازگزاران حقيقى ، آنان كه پيوسته (و در هر حال) نماز را بپا مى دارند... آنان كه نماز خود را محافظت مى كنند، آنان در قيامت گرامى و در بهشتها (باغهاى بهشت) متنعمند. و همچنين مى فرمايد:
( أُولَـٰئِكَ هُمُ الْوَارِثُونَ ﴿ ١٠ ﴾ الَّذِينَ يَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ) (٦١) چنين كسانى (آنان كه بر نماز محافظت مى كنند) وارث مقام عالى بهشتند، كه بهشت و فردوس ، ارث آن خوبان و منزلگاه ابدى آن پاكان است
( وَالَّذِينَ صَبَرُوا ابْتِغَاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً وَيَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُولَـٰئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّار ) ِ (٦٢)
همانان هستند كه عاقبت ، منزلگاه نيكو از آن آنها خواهد بود، به جنات جاويد و باغهاى هميشه سبز وارد خواهند شد در حاليكه فرشتگان تهنيت آنها، از هر در وارد مى گردند و مى گويند سلام بر شما كه صبر پيشه گرديد و عاقبت منزل نيكو يافتيد و چه زيباست اين است جايگاه هميشگى ؟
پيامبر اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: مفتاح لاجنته الصلاه(٦٣)
كليد بهشت ، نماز است
امام صادقعليه‌السلام فرمودند: ان ربكم رحيم ، يشكر القليل ان العبد ليصلى الركعتين ، يريد بها وجه الله ، فيدخله الله له الجنه(٦٤) همانا پروردگار شما مهربان است ، كار اندك را بسيار پاداش مى دهد گاهى مى شود كه بنده خدايى دو ركعت نماز مى خواند و بوسيله آن نماز خردسندى خدا را اراده مى كند، پس خدا او را به خاطر اين دو ركعت داخل بهشت مى كند.
خداوند فرموده است : يا عبادى الصالحين تنعموا بعبادتى فى الدنيا، فانكم بها تتعمون فى الجنه(٦٥) اى بندگان صالح من ! در دنيا بال عبادتم بهره مند و برخوردار شويد، چرا كه در آخرت نيز به سبب ، آن بر نعمتهاى بهشت دست خواهيد يافت
روزى پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم وارد مسجد شد و در مسجد عده اى از ياران و صحابه را ديد، حضرت رسولصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: آيا مى دانيد كه پروردگارتان چه فرموده است ؟! در جواب گفتند: خدا و رسولش آگاه ترند. پس پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: بدرستى كه پروردگارتان مى فرمايد: ان هذه الصلوات الخمس المفروضات من صلاه لوقتهم و حفافظ عليهن ، لقينى يوم القيامه و له عندى عهد، ادخله به الجنه(٦٦) همانا اين نمازهاى پنجگانه واجب را، هر كس در وقتش بپادارد و مراقب آنها باشد ملاقات مى كند مرا، در حالى كه پيش من عهد و قرارى است كه او را در داخل بهشت سازم
پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: بشارت مى دهم به نماز شب خوانها، كه خداوند به ملائكه امر مى فرمايد: كه (نماز شب خوان را) در اعلى عليين به همسايگى پيامبر و اهل بيت طاهرينش ببرند(٦٧)
پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: ان العبد اذاقام الى الصلاه فتحت له ابواب الجنان و كشفت له الحجب بينه و بين ربه واستقبلته الحور العين(٦٨) زمانى كه بنده به نماز مى ايستد، درهاى بهشت براى او باز مى شود و حجاب بين او و خدا برداشته مى شود و حوريان بهشتى به استقبال او مى آيند.
حضرت علىعليه‌السلام فرموده است كه پروردگار به فرشتگان مى فرمايد:
ما ملائكتى ! انظروا الى عندى ، احياليله ابتغاء مرضاتى ، اسكنوه الفردوس و له فيها مائه الف مدينه ،ء كل مدينه جميع ما تشتهى الانفس و تلذ الاعين(٦٩)
اى فرشتگان من ! بنده مرا ببينيد! كه شب را به خاطر خوشنودى من زنده داشت و نخوابيد، او را داخل بهشت كنيد، كه در آنجا براى او صدهزار - شهر است ، در هر شهرى هر چه دل بخواهد و چشم از ديدنش ببرد موجود است
پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرموده : ما من مومن مشى الى الجمعه الا خفف الله عليه احوال يوم القيامه ، ثم يومر به الى الجنه(٧٠) نيست مومنى كه به سوى نماز جمعه برود، مگر اينكه خداوند آسان مى فرمايد بر او، سختيهاى قيامت را، سپس او را به بهشت روانه مى كند.
پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: داخل بهشت شدم ، و در آنجا منبرهايى از لولو (در مرواريد) ديدم ، پرسيدم كه اى جبرئيل اين منابر براى كدام طائفه است ؟ گفت : للموذنين و للائمه من امتك(٧١) براى اذان گويان و پيشنماز امت تو.
مردى رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را ديد كه مشغول اصلاح و تعمير يكى از حجره هاى خود مى باشد، پيش آمده و عرض كرد: اجازه مى دهيد كه من اين كار را انجام بدهم ؟ (يا در اين كار به شما كمك كنم) حضرت فرمود: اشكالى ندارد.
چون آن مرد، كار را تمام نمود، حضرت رسولصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: آيا حاجتى دارى ؟ عرض نمود: آرى ، اى پيامبر خدا، حاجت و خواسته من بهشت است
حضرت سر مبارك را به زير افكندند، بعد فرمودند: نعم ، فلما ولى ما قالصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم له : يا عبدالله ! اعنا بطور السجود(٧٢) و چون آن شخص براه افتاد كه برود - پيامبر فرمود: اى بنده خدا! ما را با سجده زياد يارى كن(٧٣)
مردى نزد ابن عباس آمد و گفت : مرا كارى آموز كه به رحمت خداى بزرگ ، نزديك شوم
گفت : امام جماعتى باش ، كه من از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم شنيدم كه در وصف آنها فرمودند: من ام قوما صابر محتسبا، كان قائدهم و دليلهم الى الجنه هر كس پيشنماز از طائفه اى باشد كه صبور و سنجيده رفتارند، روز قيامت راهنما و راهبر آنها خواهد بود به سوى بهشت آن مرد گفت : امام از من نمى آيد و مرا استطاعت امام جماعت نيست گفت : موذن باش ! كه از حضرت پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم شنيدم كه فرمود: يحشر الموذنون على نجب من نور فى قباب من الدر و الياقوت(٧٤)
موذنها محشور مى شوند در حالى كه بر مركبهايى از نور سوارند، در كجاوه هايى كه از در و ياقوت و... قرار گرفته اند.
فصل هشتم : فرشته نجات
مرگ بريده شدن علاقه روح از بدن است مرگ ، يعنى آغاز سفر از اين دنيا به سراى آخرت
همانطور كه مى دانيم ، بعد از مرگ ، انسانرا به جايى منتقل مى كنند كه نامش قبر است ، و قبر منزل موقتى مردگان مى باشد. در هنگام مرگ و قبض روح ، ممكن است سختيها و شدايد فراوانى - در اثر اعمال و افكارى كه در دنيا كسب نموده است - به انسان هجوم آورد. و بعد از اين ناراحتيها و رنجهاى عالم قبر و برزخ شروع مى شود، تاريكى و ظلمت قبر سئوال نكير و منكر، فشار قبر، حمله حيوانات گوناگون به بدن و...
آدمى ، بايد خود را براى چنين سفرى آماده سازد و از حالا به فكر سختى هاى راه طولانى خود باشد. و اينجاست كه نماز - اين باشكوهترين عمل عبادى الهى - به يارى انسان مى شتابد و از او در بحرانى ترين و طوفانى ترين لحظات ، دستگيرى مى نمايد، چنانكه پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: ملكوت الموت به من گفت كه : هر كس مواظب اوقات نمازهاى پنجگانه اش باشد، من از مادر به او مهربانتر مى باشم(٧٥)
امام صادقعليه‌السلام فرمود: ان ملك الموت ، يدفع الشيطان عن المحافظ على الصلاه و يلقنه شهاده ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله ، فى تلك الاله العظيمه(٧٦)
ملك الموت به هنگام قبض روح ، شيطان را از آن انسانى كه بر نمازش محافظت داشته دفع مى كند، و در آن حالت هولناك و پر وحشت ، شهادت به توحيد و رسالت را به او تلقين مى كند.
پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: (الصلاه) شفيع بينه و بين ملك الموت و انس فى قبره و فراش تحت جنبه و جواب لمنكر و نكير(٧٧)
نماز شفيع نمازگزار در نزد ملك الموت و مونس در قبر و بسترى نيكو در قبر و پاسخ ، به سئوال نكير و منكر مى باشد.
سعيد بن جناح مى گويد: در مدينه ، در منزل امام محمد باقرعليه‌السلام بودم
حضرت ابتدا، بدون اينكه سئوالى شده باشد، فرمود: من اتم ركوعه ، لم تدخله وحشه فى قبره(٧٨) هر كس ركوع خود را درست و كامل به جاى آورد، وحشت قبر به او راه نيابد.
پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: ما من عبد، اهتم بمواقيت الصلاه و مواضع الشمس ، الا ضمنت الروح عند الموت و انقطاع الهموم و الاحزان و النجاه من النار(٧٩)
بنده اى نيست كه به وقتهاى نماز و مواضع خورشيد، اهتمام دارد، مگر اينكه راحتى و آسايش در موقع مرگ و از بين رفتن ناراحتيها و غمها و رهايى از آتش را برايش ضمانت مى نمايم
پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: صلاه الليل ، سراج لصاحبها فى القبر(٨٠) نماز شب ، چراغى است براى صاحبش در قبر. خداوند به يكى از پيامبرانش خطاب نموده ، فرمود. قم فى ظلمه الليل ، اجعل قبرك روضه من رياض الجنه تيرگى شب ، به عبادت برخيز تا قبر تو را باغى از باغهاى بهشت قرار دهم
پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: ان القبر ينادى كل يوم بخمس كلمات ، انا بيت الفقر، فاحملوا الى كنزا، انا بيت الظلمه فاحملوا الاى سراجا،... قبر در هر روز به اين كلمات پنجگانه ندا در مى دهد، من خانه فقر و تهيدستيم ، پس ذخيره اى براى خودتان به اينجا بفرستيد. من خانه تاريكى ام ، چراغى در اين خانه بيافروزيد،... گفته شد: آنها كدامند؟ حضرت فرمود: و اما السراج فصلاه الليل و اما الكنز فكلمه شهاده لا اله الا الله چراغ اين خانه ظلمانى ، نماز شب است و گنج آن ، كلمه شهادت لا اله الا الله و... مى باشد.(٨١)
حضرت رضا فرمود: بر شما باد به نماز شب ! نيست بنده اى كه آخر شب برخيزد و هشت ركعت نماز شب و دو ركعت نماز شفع و يك ركعت نماز وتر را بجاى آورد، و در قنوت وتر، هفتاد مرتبه استغفار كند، مگر آنكه پاسخ داده شود از عذاب قبر و از عذاب جهنم و طولانى شود و عمر او(٨٢)
وقتى كه جناب ابوذر غفارىرحمه‌الله به مكه معظمه مشرف گرديده بود نزد كعبه ا يستاد، و خطاب به مردمى كه براى حج از اطراف عالم در مسجد الحرام جمع گشته بودند، فرمود:
ايها الناس ! منم جندب بن سكن غفارى ، منم خير خواه شما و مهربان بر شما، به سوى من بياييد.
مردم از اطراف دور او جمع شدند، فرمود:
اى مردم ! هر گاه يكى از شما خواست به سفرى برود، هر آينه زاد و توشه اى براى خود بر مى دارد به آن اندازه كه در سفر دارد و چاره اى از آن ندارد، پس هر گاه چنين است ، سفر آخرت سزاوارتر است به زاد و توشه راه ، در اين هنگام مردى برخاست و گفت : پس ما را راهنمايى كن اى ابوذر! فرمود: صل ركعتين فى سواء الليل لوحشه القبور(٨٣) در تاريكى شب ، دو ركعت نماز بخوان ، تا وحشت قبر را بياد داشته باشى
فصل نهم : باران رحمت ، پژواك پاكى
گناه ، يعنى : كار بد، عمل زشت ، نافرمانى ، معصيت و... در اسلام هرگونه كارى كه بر خلاف فرامين الهى باشد، گناه است و گناه هر چند كوچك باشد، چون نافرمانى خداست ، بزرگ است معصيت و سر پيچى از دستورات الهى ، مستوجب عقوبت و عذاب شديد است ، و مرتكب هر يك از گناهان (چه صغيره و چه كبيره) متناسب با نوع عمل زشتش مجازات خواهد شد.
وظيفه ما اين است كه به هيچ عنوان از دستورات الهى سرپيچى ننموده و وظايفى كه خداى مهربان براى ما مقرر فرموده انجام بدهيم
اگر خداى ناكرده ، گناهى از ما صادر شود، لازم و واجب است كه فورى توبه نموده و اظهارا پشيمانى و ندامت بكنيم و براى اينكه توبه ما مقبول درگاه الهى شود و گناهانمان پاك گردد، بايد كارها و اعمال نيكى انجام بدهيم كه برترين و بهترين اين اعمال ، نماز مى باشد. نماز، خود مانع اينست كه آدمى به سوى گناه برود ان الصلاه تنهى عن الفحشاء و المنكر و از طرفى موجب ريزش گناهان و قبولى توبه است نماز، انسان را از ذلت عاصى بودن در مى آورد و لباس عزت و بزرگى به انسان مى پوشاند، و رحمت و بخشش الهى را شامل حال انسان مى نمايد.
خداوند متعال فرموده است : و قدم الصلاه ، طرفى النهار و زلفا من الليل ، ان الحسنات يذهبن السيئات ، ذلك ذكرى للذاكرين(٨٤) نماز را در دو طرف (اول و آخر) روز بپاداريد، و نيز در ساعت تاريكى شب ، كه البته خوبى و نيكو كاريهاى شما، زشتى و بدكاريهايتان را نابود مى سازد، اين (كه نماز سيئات شما را محو مى كند) يادآورى است براى اهل ذكر.
حضرت علىعليه‌السلام در مورد اينكه ، كدام آيه اميدوار كننده تر از آيات ديگر مى باشد؟ چنين فرمود: شنيدن از حبيب خودم رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم كه فرمود: آيه اقم الصلاه طرفى النهار و... اميدوار كننده ترين آيات قرآنى مى باشد. به خدايى كه مرا بشير و نذيرگردانيد، اگر يكى از شما قيام نمايد به وضو، گناهان آن اعضاء ساقط مى شود و با توجه نمودن به قبله ، گناهانش آمرزيده مى شود، و هيچ گناهى بر صحيفه عملش نماند، (و همچنين ما بين دو نماز) بعد فرمود: يا على ! منزلت نماز پنجگانه براى امت من ، مانند نهرى است بر در خانه شخصى ، اگر در بدنش چرك باشد و هر روز پنج مرتبه در آن غسل نمايد، آيا هيچ چركى باقى مى ماند؟ گفتم : نه ! فرمود: به خدا قسم ، نماز پنج گانه براى امت من هم ، پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: خمس صلوات افتر ضهن الله - عز وجل - من اءحسن و ضوء هن و صلاهن لوقتهن و اءتم ركوعهن و خشوعهن ، كان له على الله عهد اءن يغفرله(٨٥) آنگاه كه بنده خدا به نماز مى ايستد و همه توجهش به سوى الله باشد، در حالى نمازش پايان مى يابد كه مانند روز تولدش پاك است
حضرت علىعليه‌السلام فرمود: و انها لتخت الذنوب حتى الورق و تطلقها اطلاق الربق(٨٦)
نماز، گناهان را همچون برگهاى پاييزى مى ريزد، و غل و زنجيرهاى معاصى را از گردنها مى گشايد.
پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرموده است : من صلى ركعتين لم يحدث فيهما نفسه بشى ء من الدنيا، غفرلما تقدم من ذنبه(٨٧)
هر كه دو ركعت نماز بخواند و در آن چيزى از امور دنيا را به خاطر خود نگذارند، همه گناهان او آمرزيده مى شود.
حضرت محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: من صلى الخمس كفر الله عنه الذنوب ما بين كل صلاتين(٨٨)
هر كس نمازهاى پنجگانه را بپا دارد، اگر ميان هر دو نماز هم خطايى از او سربزند خداوند مى بخشد.
پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: الملائكه تصلى على احدكم مادام فى مصلاه الذى صلى فيه الله اغفره ، اللهم ارحمه(٨٩)
فرشتگان براى هر يك از شما، مادامى كه در مصلا نماز باشد دعا مى كنند. ميگويند خدايا او را ببخش ، خدايا بر او رحمت نما.
از حضرت رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نقل است كه فرمود:
خداوند مى فرمايد: مامن عبد من عبادى آمن بى و صدق بك وصلى فى مسجدك على خلاء من الناس الا غفرت له ما تقم من ذنبه و ما تاخر(٩٠) هر كس از بندگان من ، به من ايمان آورد و ترا تصديق كند و در خلوت مسجد تو، نماز بخواند، من همه گناهان او را چه گذشته و چه آينده مى بخشم
حضرت امام جعفر صادقعليه‌السلام فرموده اند: اذا قام المصلى الى الصلاه نزلت عليه الرحمه من اغنان السماء الى الارض و حفت به الملائكه و ناداه ملك : لو يعلم هذا المصلى ما فى الصلاه ، ما انفتل (٩١) چون نمازگزاران به نماز مى ايستد، رحمت بر او از افق آسمان تا زمين فرود مى آيد و فرشتگان گرداگرد او را فرا مى گيرند، و فرشته اى آوازش مى دهد كه : اگر اين نمازگزار مى دانست كه چه در نماز هست ، از نماز منصرف نمى شد.
و حضرت علىعليه‌السلام مى فرمايد: الصلاة تنزل الرحمة(٩٢) نماز رحمت را نازل مى كند.
و در قرآن آمده است : ويرجوا رحمة ربه(٩٣)
كسی كه شب را در سجود و قيام بوده) به رحمت الهى اميدوار است آرى ، رحمت بيكران الهى هميشه و در همه حال شامل نمازگزاران است
حضرت امام صادقعليه‌السلام مى فرمايند: من صلى ر كعين يعلم يقول فيها انصرف و ليس بينه و بين الله ذنب الاغفره له(٩٤)
هر كس دو ركعت نماز بخواند در حالى كه بداند چه مى گويد، از نماز فارغ شود در حالى كه بين او و پروردگار گناهى نباشد، مگر آنكه آمرزيده شود
عن اءبى جعفرعليه‌السلام قال : ثلاث كفارات ، اسباغ الوضوء فى السبرات و المشى بالليل و النهار الى الجماعات ، و الحافظة على الصلوات(٩٥) سه چيز كفاره گناهان مى باشد، گرفتن وضوى كامل در شدت سرما، رفتن به نمازهاى جماعت در روز و شب و مراقبت نمودن بر وقتها و شرايط نماز.
پيامبر اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: من ام ايمانا و احتسبا، غفر له ما تقدم من ذنبه و ما تاخر(٩٦)
هر كس از سر ايمان و با محاسبه نفس پيشنماز مردم شود گناهان گذشته و آينده او آمرزيده شود.
امام باقرعليه‌السلام : هركس ده سال براى رضاى خدا اذان بگويد، خداوند به شمار هر چه كه چشم او مى بيند و آن مقدار كه آواز او به جانب آسمان بالا مى رود، گناهانش را مى بخشد.
از امام صادقعليه‌السلام روايت است كه فرمود: هر كس از شما، روز جمعه را درك كند مثل اين است كه جز به عبادت به كار ديگرى مشغول نباشد، چرا كه در آن روز گناهان بندگان ، آمرزيده مى شود، و رحمت الهى نازل مى گردد.(٩٧)
امام باقرعليه‌السلام مى فرمايند: من اذن سبع سنين محتسبا، جاء يوم القيامه و لا ذنب له(٩٨)
هر كس براى خدا هفت سال اذان با محاسب و وقت شناسى بگويد، در روز رستاخيز، بدون گناه وارد محشر مى شود.
وقتى شخصى در دل شب نماز بپا مى دارد، خدا به فرشتگانش مى گويد: بنده ام را ببينيد، چگونه در تاريكى شب با من خلوت نموده ، در حالى كه بيهوده گرايان در لهو و لعب به سر مى برند و غافلان در خوابند، شما شاهد باشيد بنده ام را آمرزيده ام(٩٩)
حكايت ابوعثمان مى گويد: من با سلمان فارسى ، زير درختى نشسته بودم ، او شاخه خشكى را گرفت و تكان داد تا تمام برگهايش فرو ريخت ، سپس به من رو كرد و گفت : سئوال نكردى چرا اين كار را كردم ؟
گفتم : بگو ببينم منظورت چه بود؟ گفت : اين همان كارى بود كه پيامبر انجام داد، هنگامى كه در خدمتش زير درختى نشسته بودم ، سپس پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم اين سئوال را از من كرد و فرمود: سلمان نمى پرسى چرا اين كار را كردم ؟ من عرض نمودم ، بفرمائيد! چرا؟ فرمود: هنگامى كه مسلمان وضو بگيرد و خوب وضو بگيرد، سپس نمازهاى پنجگانه را بجا آورد، گناهان او فرو مى ريزد، همانگونه كه برگهاى اين شاخه فرو ريخت (١٠٠)
فصل دهم : آفتاب امن و امان
دوزخ گودالى است بى پايان و آتشى است افروخته شده كه در آن انواع عذابها و اصناف شدتها و اقسام بلاها است ادراك آنها فوق فهم ماست و به تحقيق مقابل و ضد بهشت است چنانكه در بهشت انواع نعمتها و لذتها موجود و ذره اى ناراحتى نيست در جهنم انواع شدتها و ناراحتيها موجود و اندكى آسايش و راحتى نيست ، عذابهايى مانند، آب داغ ، آب مسموم ، لباسهاى آتش زا، زنجير و غل و... در انتظار بدكاران بخصوص بى نمازان است
نماز ركن بزرگ دين است و اگر كسى دينش كامل نباشد، يا به مسائل دينى بخصوص فرايض الهى بى اعتنا باشد نتيجه اى جز گرفتارى در جهنم نخواهد داشت البته گنهكاران از افراد ديندار نيز، به تناسب اعمالشان در عذاب خواهند بود. مگر نمازگزاران چرا كه نماز در آن موقع حساس هم ، به داد انسان مى رسد و دست او را گرفته و از آتش جهنم بيرون مى برد.
نخواهى كه مانى به رنج دراز |
مكن تكيه جز بر ستون نماز |
پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: ما من صلاه يحضر وقتها الا نادى ملك بين يدى الناس ايها الناس قوموا الى نيرانكم التى واقدتموها على ظهوركم ، فاطفئوها بصلاتكم
هيچ نمازى وقتش نمى رسد مگر آنكه فرشته اى نداى عمومى در مى دهد كه بپاخيزيد آن آتشهايى كه با دستهاى خود، بر پشت خويش بر افروخته ايد، با نماز خود خاموش بنمائيد.
حضرت رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در خطبه شعبانيه فرمود:
و ظهور كم ثقيله من اوزاركم فخففوا عنها بطول سجودكم واعملوا ان الله (تعالى ذكره) اقسم بعزته ان لا يعذب المصلين و الساجدين و ان لا يروعهم بالنار(١٠١)
دوش شما بار سنگينى دارد از گناهان شما سبك كنيد آنها را به طور سجود بدانيد كه خداى تعالى به عزت خود قسم خورده كه نماز خوانان و ساجدان را عذاب نكند و آنها را در روز قيامت به هراس دوزخ نياندازند.
پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: تكون صلاه العبد سترا بينه و بين النار(١٠٢) نماز بنده بين او و آتش جهنم ساتر و حائل است
امام صادقعليه‌السلام فرمود: من قبل الله منه صلاه واحده لم يعذبه ، و من قبل منه حسنه لم يعذبه(١٠٣) آن كسى كه خداوند از او يك نماز بپذيرد عذابش نخواهد كرد و آن كس كه از او كار نيك بپذيرد عذاب نخواهد كرد.
حكايت : معاذبن جبل گفت : من با رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و گروهى ديگر در غزوه تبوك بوديم ، از شدت گرمى آفتاب بى تاب بوديم و هر جمعى و گروهى به جاى پناهنده شديم ما با پيامبر خدا در جايى كه نزديك به آن حضرت بود فرود آمديم ، به نزديكش رفتم و عرض كردم : اى رسول خدا! مرا به كارى دلالت و راهنمايى فرما تا به بهشت داخل شوم و از آتش دوزخ رهايم كند.
حضرت رسولصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: معاذ از چيز بزرگى پرسيدى ، ولى اين آسان است ، بر كسى كه خدا بر او آسان كرده باشد و آن مطلب اين است كه خدا را به يگانگى بپرستى و شريك برايش نياورى و نماز يوميه و زكات واجبه و روزه ماه مبارك رمضان را به جاى آورى(١٠٤)
پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: من ادرك الصلاه اربعين يوما فى الجماعه كتب له برائه من النفاق و برائه من النار(١٠٥)
هر كس چهل روز نماز را با جماعت بخواند برائت از نفاق و رهايى از آتش جهنم برايش لازم گشته و همين در نامه اعمالش نوشته مى شود.
حضرت علىعليه‌السلام فرمود: طول القنوت و السجود ينجى من عذاب النار(١٠٦)
قنوت و سجده طولانى در نماز، نمازگزار را از عذاب آتش نجات مى دهد.
حضرت علىعليه‌السلام فرمود: اذا سجد احدكم فليباشر بكفيه الارض ، لعل يصرف عنه العل يوم القيامه(١٠٧)
هرگاه يكى از شما سجده كند دو كف دست را بر زمين بگذارد. اميد است كه غلهاى روز قيامت را زا (دستهاى) او بر طرف گرداند.
حضرت امام صادقعليه‌السلام مى فرمايد: ما من قدم سعت الى الجمعه حرم الله جسدها على النار(١٠٨)
گامى به سوى نماز جمعه برداشته نمى شود، مگر آنكه خداوند بدن صاحب گام را بر آتش دوزخ حرام فرمايد.
حضرت رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: هر كه نماز صبح را به جماعت دريابد و در مسجد حاضر شود، حقتعالى فرمايد: كه نظر كنيد اى ملائكه به سوى اين بنده مومن ، كه مرا اختيار كرد و دست از خواب كشيد و فريضه مرا به جماعت اداء نمود، به عزت و جلال خود سوگند كه او را به آتش نسوزانم(١٠٩)
امام صادقعليه‌السلام فرمود: معناى سلام در پايان هر نماز عبارت از امان است ، به آن معنى كه هر كس دستور خداى تعالى و سنت پيامبر را با حالت خشوع انجام داد، او از بلاى دنيا در امان است ، و از عذاب آخرت بدور است(١١٠)
پيامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: افتتحوا عيونكم عند الوضوء، لعلها لاترى نار جهنم(١١١)
چشمان خود را در هنگام وضوء باز گذاريد بدان اميد كه آتش دوزخ را نبينيد.
فصل يازدهم : آفتاب آزادى
در قرآن ، نام شيطان ذكر شده از اين موجود به زشتى سخن به ميان آمده و همواره ، مسلمان را به پرهيز از وسوسه هاى شيطانى تشويق نموده است
شيطان ، اين دشمن ديرينه انسان ، از همان موقعى كه از درگاه الهى رانده شد، سوگند ياد كرد كه تمام انسانها را گمراه كند، مگر بندگان مخلص را. او براى گمراه كردن انسان - به شكلهاى گوناگون - در همه جا حاضر است و كمى غفلت باعث مى شود كه آدمى را در معصيت الهى بيندازد.
با ايمان و تقوى و عمل به فرامين الهى ، موجبات دورى و رهايى از دامهاى شيطان ، فراهم مى آيد و در اين ميان نماز، اين قلعه محكم ، مانع و رادع بزرگى در مقابل دسايس شيطان است و يكى از پاداشهاى بزرگ نماز، رهايى از دامهاى شيطان مى باشد.
پيامبر عظيم الشان اسلام فرمود:
لا يزال الشيطان هائبا لابن آدم ذعرا منه ما صلى الصلوات الخمس لوقهن ، فاذا ضيعهن اجترا عليه ، فادخلى فى العظام(١١٢)
شيطان تا موقعى كه فرزند آدم نمازهاى پنجگانه را در وقت خودشان بپا مى دارد، از او ترسان و خائف است ، ولى وقتى نمازها را ضايع نمود، شيطان بر او جرات يافته و او را در گناهان بزرگ مى اندازد.
حضرت امام صادقعليه‌السلام فرمود: و عليكم بطول الركوع و السجود فان احدكم اذا طال الركوع و السجود هتف ، ابليس من خلفه فقال يا ويله اطاع و عصيت و سجد و ابيت(١١٣)
بر شما باد به طول ركوع و سجود، كه هر گاه يكى از شما ركوع و سجودش طول بكشد شيطان بدنبال او فرياد مى زند، واى بر من ، او اطاعت كرد من معصيت كردم ، او سجده كرد من سرباز زدم
شيخ طوسى در تهذيب و ديگران از شخصى بنام يسع بن عبدالله روايت كرده اند كه گفت : به امام صادقعليه‌السلام عرض كردم : من گاهى براى خواسته ام كه دارم سه بار استخاره مى كنم و بر طبق ميل من نيست و من مى خواهم تصميم بگيرم انجام دهم يا رها كنم ؟ فرمود:
انظر اذا قمت الى الله ، فان الشيطان ابعد ما يكون من الانسان اذا قام الى الصلاه ، اى شى يقع فى قبلك فخدبه ، وافتح المصحف فانظر ماترى فخدبه(١١٤)
بنگر آنگاه كه به درگاه خدا (براى نماز) مى ايستى ، زيرا شيطان هيچ گاه از انسان دورتر از آن وقتى كه به نماز مى ايستد نيست ، بنگر كه چه در دلت مى افتد پس همان بگير و قرآن را بگشا و هر چه در آن مى بينى همان را بگير (و عمل كن)
قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : الصلاه كراهه للشيطان(١١٥)
پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: نماز... كراهت و ناراحتى شيطان مى باشد.
حضرت امام زمان عج فرمود: فما ارغم انف الشيطان شى ء مثل الصلاه ، فصلها و ارغم انف الشيطان(١١٦)
هيچ چيزى مانند نماز، بينى و دماغ شيطان را به خاك نمى مالد، پس نمازگزار و بينى شيطان را به خاك بمال
حضرت علىعليه‌السلام فرمود: الصلاه حصن من سطوات الشيطان(١١٧)
- نماز قلعه و دژى است محكم در برابر خطرات و ناراحتيهاى شيطان
پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : الصلاه تسود وجه الشطان(١١٨)
فصل دوازدهم : پرواز با بال ملائك
فرشته يا ملك عبارت از موجودى لطيف و فعال است ، طبقات و افراد آن در سراسر عالم وجود منتشرند، و هر يك در تدبير اين عالم و ساير عوالم ، به امر الهى ، وظيفه اى را به عهده دارند.(١١٩)
پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: فرشتگان ، خدمتگزاران ما و خدمتگزاران دوستان ما هستند. ملائكه طاعات و عبادتهاى سختى انجام مى دهند، و خدا را شب و روز تسبيح مى گويند و هر كارى را كه خدا فرموده است بدون كوچكترين معصيتى انجام مى دهند، و هر يك از طائفه ملائكه ماءمور شخصى كه برايشان معين شده انجام مى دهند. عده اى از ملائكه ماءمور ثبت و ضبط اعمال و كردارهاى آدميان مى باشند و با بررسى احاديث و رواياتى كه در اين فصل آورده ايم مشخص خواهد شد كه ملائكه الهى (يك طائفه از آنها) ماءمورند كه همراه نمازگزاران باشند، برايشان دعا نموده و طلب خير و مغفرت بنمايند و ثواب و پاداشهاى نمازگزاران را بنويسند.
امام صادقعليه‌السلام فرمود: ما من عبد من شيعتنا يقوم الى الصلاة الا اكتنفه بعدد من خالفه ، ملائكه يصلون خلفه يدعون اللّه عز وجل له حتى يفرغ من صلاته(١٢٠)
هيچ بنده اى از شيعيان ما به نماز نمى ايستد، مگر آنكه به شماره مخالفينش ، فرشتگان در پشت سر او به نماز مى ايستند و براى او دعاى خير مى كنند تا از نماز فارغ شود.
امام صادقعليه‌السلام فرمود: للمصلى ثلاث خصال ، اذا قام فى صلاته يتناثر عليه البر من اعناق السماء الى مفرق راءسه و تحف به الملائكه من تحت قدميه الى اعنان السماء و ملك ينادى : ايها المصلى لو تعلم من تناجى ما انتفلت. (١٢١)
نمازگزار را سه خصلت است : آن گاه كه در نماز مى ايستد مدالهاى نيكى از آغوش آسمان تا فرق سر او ستاره باران مى كنند، و فرشتگان از زير پا و سجاده نمازگزار گرفته تا آغوش آسمان او را در بر مى گيرند و ندا در مى دهند: اى نمازگزار اگر بدانى با كه مناجات مى كنى هيچ گاه التفات و توجهى به سوى ديگران نخواهى كرد.
اسحاق بن عمار گويد، به امام جعفر صادق گفتم : يا ابا عبداللّه خبر ده مرا از با فضيلت ترين وقت براى نماز صبح فرمود: هنگام طلوع فجر چون خداوند مى فرمايد:( إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كَانَ مَشْهُودًا )
بدين معنى كه نماز صبح را فرشته روز و فرشته شب هر دو مشاهده مى كنند، پس هر گاه بنده ، نماز صبح را هنگام طلوع فجر بخواند، دو مرتبه براى او نوشته مى شود، هم فرشته صبح مى نويسد و هم فرشته شب
پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: ان العبد اذا قام فى الصلاة ، رفع اللّه الحجاب بينه و بنى عبده وواجهه بوجهه و قامت الملائكه من لدن منكبيه الى الهواء يصلون بصلاته و يومنون على دعائه(١٢٢)
چون بنده (مؤ من) به نماز مى ايستد، حجاب ميان خدا و او رفع مى شود و خدا رو به او مى نمايد و ملائكه از كتفهاى او تا آسمان صف مى كشند و با نماز او نماز مى كنند، و بر دعاى او آمين ميگويند.
پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: هر كه از شما از خانه خود با وضو بيرون آيد و نماز را مسجد با مسلمانان به جماعت اداء نمايد و انتظار نماز ديگر برد ملائكه براى او دعا كنند، كه خداوند!! او را بيامرز، خداوندا! بر او رحم كن و بر او رحمت كن و بر او رحمت بفرست(١٢٣)
امام صادقعليه‌السلام فرمود: روزى اميرالمؤ منين با فرزندش محمد حنفيه نشسته بود، فرمود اى محمد ظرف آبى براى من حاضر ساز تا براى نماز وضو گيرم ، محمد ظرف آبى آورد و حضرت مشغول وضوء گرفتن شد و آنرا با آداب و مستحبات و دعاهاى وضو، به پايان رساند، پس از آن فرمود: يا محمد، من توضا مثل وضوئى و قال مثل قولى ، خلق اللّه عز و جل ، من كل قطرة ملكا يقدسه و يسبحه و يكبره و يكتب اللّه تعالى ثواب ذلك الى يوم القيامة(١٢٤)
اى محمد! هركس وضو بگيرد مانند اين وضويى كه من گرفتم و بگويد مانند گفتارى كه من گفتم ، خداوند متعال از هر قطره آب وضويش فرشته اى خلق مى كند كه تقديس و تسبيح و تكبير كند خدا را و ثواب آنرا براى وضو گيرنده ، مى نويسند تا روز رستاخيز. پيامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به ابوذر فرمود: يا اباذر! اذا كان فى ارض قفر فتوضا او تيمم ثم اذن و اقام و صلى امر اللّه عزوجل الملائكه فصفوا خلفه صفا لما يرى طرفاه يركعون بركوعه و يسجدون بسجوده و يومنون على دعائه(١٢٥)
اى ابوذر! هرگاه بنده اى در بيابانى تنها باشد و وضو بسازد يا تيمم كند، سپس اذان و اقامه بگويد و نماز بخواند خداى عزيز و جليل فرشتگان را امر كند كه پشت سر او صفى تشكيل دهند كه دو طرف آن ديده نشود و به نماز او اقتدا نمايند و به دعايا و آمين گويند.
حضرت علىعليه‌السلام مى فرمايد: ان الانسان اذا كان فى الصلاة فان جسده و ثيابه و كل شى ء حوله يسبح(١٢٦)
به راستى كه انسان مؤ من ، وقتيكه به نماز مى ايستد بدن و لباسش و هر چه در كنار او قرار گرفته تسبيح مى گويند.
امام صادقعليه‌السلام فرمود: من مشى الى المسجد لم يضع رجله على رطب و لا يابس الا سبحت له الارض الى لارضين السابعة(١٢٧)
هر كسى به سوى مسجد روانه شود، پاى خود را به هيچ خشك وترى نمى گذارد، مگر آنكه تا زمين هفتم او را تسبيح كند.
خداوند متعال به داود نبى خطاب كرده فرمود: اى داود! هر كه نماز بخواند بخاطر من در حالى كه مردمان به خواب هستند، امر مى كنم ملائكه را براى او استغفار كنند، بلكه هر تر و خشكى كه در عالم است برايش طلب عفو كنند و بهشت مشتاق او مى گردد.(١٢٨)
فصل سيزدهم : پاداش بى شمار
پيامبر گرامى اسلام فرمود: چون بنده اى رو به قبله كند و نماز را با اخلاص تمام ، و نيت ناب آغاز كرده تكبيره الاحرام گويد، آن گاه كه اعوذ باللّه من الشيطان الرجيم گفت ، به شماره هر تار مويى كه در بدن دارد خداوند ثواب يكسال عبادت در ديوان اعمال او ثبت مى كند، و چون ركوع كند و تسبيح گويد مانند كسى است كه به وزن خود زر سرخ در راه خدا صدقه داده باشد.(١٢٩)
امام صادقعليه‌السلام فرمود: صلاة فريضة خير من عشرين حجة و حجة خير من بيت مملو ذهبا يتصدق منه حتى يفنى(١٣٠)
يك نماز واجب از بيست حج بالاتر است و يك حج بهتر است از خانه اى كه پر از طلا باشد و همه آن در صدقه مصرف شود.
در روايتى وارد شده است كه : اگر يك نفر به امام جماعت اقتدا كند، هر ركعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز را دارد و اگر دو نفر اقتدا كنند هر ركعتى ثواب ششصد نماز دارد و هر چه بيشتر شوند ثواب نمازشان بيشتر مى شود تا به ده نفر برسند و عده آنان كه از ده گذشت ، اگر تمام آسمانها كاغذ و درياها مركب و درختان قلم ، و جن و انس و ملائك نويسنده شوند، نمى توانند ثواب يك ركعت آن را بنويسند.
اميرالمؤ منينعليه‌السلام فرموده : نماز همسايه مسجد نماز نيست مگر در مسجد. پرسيدند: همسايه مسجد كيست ؟ فرمود: هر كسى كه صداى مؤ ذن را بشنود..(١٣١)
اميرالمؤ منينعليه‌السلام فرموده : نماز همسايه مسجد نماز نيست مگر در مسجد. پرسيدند: همسايه مسجد كيست ؟ فرمود: هر كسى كه صداى مؤ ذن را بشنود...(١٣٢)
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرموده : من مشى الى مسجد من مساجد اللّه فله بكل خطوة خطاها حتى يرجع الى منزله عشر حسنات و يمحى عنه عشر سيئات و يرفع له عشر درجات(١٣٣)
هر كس به سوى مسجدى از مساجد گام بردارد، به هر قدمى كه در رفت و برگشت برداشته باشد ده حسنه خواهد بود و ده گناه از نامه عملش پاك شود و ده درجه رتبه او را بالا برند.
امام صادقعليه‌السلام فرمود: ايما مسافر صلى الجمعه رغبة فيها و حبا لها، اعطاه اللّه اجر مائة جمعة للمقيم(١٣٤)
هر مسافرى كه نماز جمعه را از سر اشتياق و محبّت به جاى آورد خداوند اجر صد نماز جمعه اى كه شخص غير مسافر مى خواند، به عطا مى فرمايد.
حضرت رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: من غسل يوم الجمعه و اغتسل فبكروا بتكرودنى فانصت كان له بكل خطوة كاجر عبادة سنة صيامها و قيامها(١٣٥)
هر كس وضو بگيرد و در بامداد روز جمعه غسل كند در صبح به مسجد برود و نزديك شود و (هنگام خطبه) ساكت باشد و گوش فرا دهد، مانند ثواب يكسال نماز و روزه براى او است
پيامبر گرامىصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: من اذن اربعين عاما محتسبا بعثة اللّه عزوجل يوم القيامة و له عمل اربعين صديقا عملا مبرورا مستقبلا(١٣٦)
هر كس چهل سال براى خدا و به حساب خدا اذان بگويد، خداى عزّوجلّ به روز رستاخيز او را مبعوث مى كند در حالى كه براى او عمل چهل صديق است عمل مبرور و مستقبل (قبول شده) كه خدا با اشتياق و خوشنودى آن عمل را پذيرفته است همچنانكه مؤ ذّنان را فضيلت است كسى كه جواب مؤ ذّن را بگويد نيز ثواب بسيار دارد.
از صادق آل محمدعليه‌السلام روايت است كه فرمود: هر كه آواز مؤ ذّن را بشنود و بگويد: مرحبا بالقائلين عدلا و مرحبا بالصلوة و اهلا(١٣٧)
حق تعالى بفرمايد تا هزار حسنه در ديوان عمل او بنويسد و هزار سيئه محو كنند و هزار درجه براى او عطا كنند.
حضرت اميرالمؤ منينعليه‌السلام فرمود: هر كسى يك دهم شب را به نماز بسر برد در حالى كه نيتش فقط خدا و اجر الهى باشد، پروردگار به فرشتگان مى فرمايد به عدد آنچه كه از برگ و دانه و درختان در اين شب روييده مى شود و به شماره تمام نى ها و شاخه هاى تازه ، اجر و ثواب براى او بنويسند. و هر كس دو سوّم شب را به نماز بگذراند، به شماره شنهاى بيابان حسنات برايش است ، كمترين حسنه اش سنگين تر از ده برابر كوه احد خواهد بود.(١٣٨)
فصل چهاردهم : دست در دست دعا تا آسمان اجابت
دعا در لغت به معناى خواندن است ، چه اين خواندن همراه خواستن باشد و چه به صورت نيايش و مناجات
دعا صرف نظر از آثار نيكى كه دارد، نوعى عبادت و برقرارى ارتباط ميان بنده و خداست ، وقتى كه انسان خواسته اى داشته باشد يا يك مشكلى برايش پيش بيايد يا محتاج به چيزى باشد، رو به خدا مى آورد و خواسته هايش را با او درميان مى گزارد، خداوند سفارش فراوانى به دعا كردن نموده است و از بندگانش خواسته كه او را بخوانند و از او طلب حاجات بكنند، حضرت امام صادقعليه‌السلام فرمود: عليكم بالدّعا؛ بر شما باد به دعا كردن و يا پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به حضرت علىعليه‌السلام فرموده اند: يا علىّ، اوصيك بالدّعا. اى على ترا به دعا سفارش مى نمايم و...
و براى اينكه دعاى انسان در محضر خداى متعال مورد قبول واقع شود و به اجابت برسد، بايد شرايطى را در نظر گرفت كه از بهترين و پرقدرت ترين شرط اجابت دعا، در نماز و همگام با نماز بودن آنانست و انسان بانماز مى تواند دعاهايش را به استجابت برساند. قبول شدن دعا، برترين پاداشى است كه ، انسان نمازگزار، از خالق خود مى گيرد.
پيامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: من ادى فريضة فله عنداللّه دعوة مستجابةٌ(١٣٩)
هر كس نماز واجبى را بخواند، نزد خدا، دعاى مستجابى خواهد داشت
روايت شده است كه : سلوا اللّه حوائجكم السنيّة فى صلوة الصبح حاجات مهم خود را در نماز صبح ، از خداوند مساءلت كنيد.(١٤٠)
امام صادقعليه‌السلام فرمود: ان العبد اذا عجل ، فقام لحاجته يقول اللّه (عزوجل): اما يعلم عبدى انى انا اقضى الحوائج(١٤١)
بدرستى كه ، بنده در نماز عجله مى كند و براى كار خودش بر مى خيزد خداوند مى فرمايد: آيا بنده من نمى داند كه من حاجات او را برآورده مى كنم
در روايتى از امام عسگرىعليه‌السلام نقل شده كه موسى بن عمرانعليه‌السلام به خدا عرض كرد: الهى ! ما جزاء من صلى الصلوات لوقتها؟ قال : اعطيته سوله و ابيحه جنتى(١٤٢)
پروردگارا! پاداش كسى كه نماز را در وقت خود بخواند چيست ؟. فرمود: خواسته اش را مى دهم و بهشتم را در اختيارش قرار مى دهم
امام محمد باقرعليه‌السلام از جدّش رسولخداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم روايت كرد كه فرموده : اذا كان آخر الليل يقول اللّه سبحانه : هل من داع فاجيبه ؟ هل من سائل فاعطيه سوله(١٤٣)
زمانى كه سحر فرا مى رسد خداوند سبحان مى فرمايد، آيا دعا كننده اى هست تا دعايش را اجابت كنم ؟ آیا در خواست كننده اى هست تا حاجاتش را برآورده سازم
بلال حبشى از پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم روايت نمود، كه فرمود: المؤ ذنون امناء المؤ منين على صلواتهم و صومهم و لحومهم و دمائهم لا يسئلون اللّه (عزوجل) الا اعطاهم و لا يشفعون فى شيى ء الا شفعود(١٤٤)
اذان گويان امينان مؤ منين اند بر نمازهايشان و روزه هاشان و بر گوشتهايى كه مصرف مى كنند و بر جان هايشان كه در پناه اسلام محفوظ است ، هيچ خواسته اى از خداى عزّ وجلّ نخواهند مگر آنكه خداوند خواسته آنان را بآنان عطا فرمايد و درباره هيچ كس شفاعت نكنند مگر آنكه شفاعتشان مورد پذيرش قرار مى گيرد.
حضرت علىعليه‌السلام فرمود: من صلى تسع ليلة اعطاه اللّه عشر دعوات ، مستجابات و اعطاه كتابه بيمينه يوم القيامه(١٤٥) ، كسى كه يك نهم شب را نماز بگزارد، خداى تعالى به او ده دعاى مستجاب عطا مى فرمايد و روز قيامت نامه عملش را به دست راستش مى دهد.
پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: ما من عبد يقوم من الليل ، فيصلى ركعتين فيدعوا فى سجوده اربعين من اخوانه يسميهم باسمائهم و اسماء آبائهم الا و لم يسئل اللّه تعالى شيئا الا اعطاه(١٤٦)
هر بنده اى كه شب را برخيزد، پس دو ركعت نماز گزارد و در سجود نماز، چهل نفر از برادران مؤ منش را با نامشان و نام پدرانشان دعا كند از خداى بزرگ هر چيزى را كه بخواهد خداوند به او عطا مى كند.
فصل پانزدهم : از سوره سلام
صبح خيزى و سلامت طلبى چون حافظ |
هر چه دارم همه از دولت قرآن دارم |
پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرموده اند: الصلاة راحة للبدن(١٤٧)
راحتى جسم و جان هم در نماز است
امام صادقعليه‌السلام فرمود: عليكم بصلاة الليل ، فانها سنه نبيكم و داب الصالحين قبلكم و مطردة الداء عن اجسامكم(١٤٨)
بر شما باد به اقامه نماز شب ، چون نماز شب سنّتى است از پيغمبرتان ، نماز شب آداب و رسم صالحان و پاكان است كه پيش از شما بودند، و نماز شب موجب طرد و دفع بلا و برطرف كننده بيماريها و دردها از بدنهاى شما مى باشد.
اميرالمؤ منينعليه‌السلام فرمود: صلاة الليل مصحة للبدن(١٤٩)
نماز شب بهبودى بخش تن است و تندرستى مى آورد.
دلا بسوز كه سوز تو كارها بكند |
نماز نيمه شبى دفع سد بلا بكند |
فصل شانزدهم : نماز يعنى نجات و نور
در قرآن آمده است كه :( فَلَوْلَا أَنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُسَبِّحِينَ ﴿ ١٤٣ ﴾ لَلَبِثَ فِي بَطْنِهِ إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ ) (١٥٠) اگر يونسعليه‌السلام از تسبيح كنندگان نبود براى هميشه تا روزى كه مردم برانگيخته بشوند همچنان در شكم ماهى مى ماند.
منظور از تسبيح و ستايش حضرت يونسعليه‌السلام ، نماز او بود و همين حقيقت با عظمت ، علت نجاتش از شكم ماهى شد.(١٥١)
خدا در قرآن فرموده است :
( وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ ) (١٥٢)
و طلب يارى نماييد در حوائج و مهمّات دنيا و آخرت به صبر و به نماز كه اشرف عبادات و اعظم قربات است و به درستيكه اينها دشوارند مگر براى متواضعان و فروتنان
پيامبر اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: ايها الناس ما من عبد الا و هو يضرب عليه بجزائم معقودة فاذا اذهب ثلث الليل و بقى ثلثه ، اتاه ملك ، فقال له : قم فاذكر اللّه فقد ذنى الصبح ، قال فان هو تحرك و ذكر اللّه ، انحلت عنه عقدة و ان هو قام فتوضا و دخل فى الصلاة انحلت عنه العقد كلهن ، فيصبح حين يصبح قرير العين(١٥٣)
اى مردم ! هيچ بنده اى نيست مگر اينكه ريسمانى چند بر او گره خورده است ، پس چون دو سوم از شب گذشت و ثلث ديگرش باقى مانده ، فرشته اى نزد او مى آمد و به او مى گويد: برخيز ياد خدا كن كه صبح نزديك است ، پس اگر بجنبد و ياد خدا كند، يك گره از وى باز شود، و اگر برخيزد، وضو بگيرد و مشغول نماز شود، همه گره ها از وى باز گردد، تا اينكه با چشمى روشن و شادمان وارد صبح شود.
امام صادقعليه‌السلام فرمود: ما يمنع احدكم اذا دخل عليه غم من غموم الدنيا ان يتوضا ثم يدخل مسجده ، فيركع ركعتين فيدعوا اللّه فيها؟ اما سمعت اللّه يقول واستعينوا بالصبر و الصلاة(١٥٤)
چه چيز منع مى كند كه يكى از شما را هرگاه غمى از غمهاى دنيا بر او وارد شود، وضو بسازد و داخل مسجد خود شده ، دو ركعت نماز بجاى آرد و دعا نمايد تا خدا غم او را دفع كند؟ آيا نشنيدى كه خدا فرمود: استعانت جوئيد به صبر و صلاة
حذيفه گويد: كان رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم اذا حربه امر فزع الى الصلاة(١٥٥)
شيوه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم چنان بود كه چون مشكلى براى او پيش مى آمد به نماز پناه مى برد و از آن استعانت مى جست
حكايت : نوشته اند كه ابن عبّاس از گذرى مى گذشت كه خبر مرگ فرزندش را به او دادند، در اين وقت از مركب پياده شد و به كنارى رفت و دو ركعت نماز بجاى آورد و بازگشت و آنگاه گفت : ما همان كارى را كه خدا به ما دستور داده بود انجام داديم(١٥٦)
فصل هفدهم : ازدياد رزق و روزى در نماز
پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: الصلاة بركة فى الرّزق(١٥٧)
نماز بركت در رزق و روزى مى شود.
امام صادقعليه‌السلام فرمود: كذب من زعم انه يصلى بالليل و هو يجوع ان صلاة الليل تضمن رزق النهار(١٥٨)
اگر كسى گفت من نماز شب مى خوانم و روز در گرسنگى به سر مى برم ، دروغ گفته است ، زيرا كه نماز شب ضامن روزى ، روز است
حضرت رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: بدانيد هيچ چيزى مؤ من را به خدا نزديك نمى كند، مگر آنكه نماز شب و تسبيح و تهليل گفتن و استغفار و گريه هاى نيمه شب و خواندن قرآن تا طلوع فجر و متصل نمودن نماز شب به نماز صبح ، پس هر كه چنين باشد او را بشارت مى دهم به فراوانى روزى كه بدون رنج و زحمت و زور بازو بدستش آيد.(١٥٩)
روايت كرده شيخ مفيد كه : ان صلاة الليل تدرالرزق (ويا) تجلب الرزق(١٦٠)
نماز شب روزى را جلب كرده و زياد مى كند.
پى نوشت ها
۱- نهج البلاغه ، خطبه ۱۴۳.
۲- نهج البلاغه ، حكمت ۲۶۸.
۳- من لا يحضر، ص ۱۳۳ الكافى ، ج ۱، ص ۷۳.
۴- نوال : عطا بهره ، نصيب (فرهنگ عميد).
۵- يعنى آگاهت بكنم
۶- مجمع البيان فى تفسير القرآن ، امين الاسلام طبرسى ، ج ۵، ص ۵۱۶. تفسير اثنى عشرى ج ۱۴، ص ۲۸۸، عيون اخبار الرضا شيخ صدوق ج ۲، ص ۷، وسايل الشيعه شيخ حر عاملى ج ۴، ص ۹۵۲ و ثواب الاعمال ، ج ۷ ص ۲۰۶.
۷- نهج البلاغه ، حكمت ۱۳۶، بحارالانوار، علامه مجلسى ، ص ۹۹، من لا يحضره الفقيه ، ج ۱، ص ۱۳۶ والكافى ، ج ۳ ص ۲۶۵.
۸- نهج البلاغه ، حكمت ۱۳۶، بحارالانوار، علامه مجلسى ، ص ۹۹، من لا يحضره الفقيه ، ج ۱، ص ۱۳۶ والكافى ، ج ۳ ص ۲۶۵.
۹- فروغ كافى ، ج ۳، ص ۲۶۴، حديث ۱، التهذيب ح ۵۰۷. من لا يحضره الفقيه ، ج ۱، ص ۱۳۵، بحار، ج ۸۲، ص ۲۰۹، سفينه البحار ج ۲، ص ۴۲.
۱۰- تفسير نوين ، ص ۲۷۱.
۱۱- كليات حديث قدسى ، ص ۲۱۰، اوصل كافى ، ج ۱، ص ۳۴۵، اسرار الصلاه ، ملكى تبريزى ، ص ۵.
۱۲- ميرزا جواد ملكى تبريزى ، در رساله لقاء الله ، ص ۱۷۱ - ۱۷۰.
۱۳- قرآن مجيد، سوره فجر، آيه آخر.
۱۴- سوره توبه آيه ۷۲.
۱۵- بحار الانوار، ج ۸۲، ص ۲۳۱ خصال صدوق ، ج ۲، ص ۵۲۲.
۱۶- بحار الانوار، ج ۸۲، ص ۲۳۱ خصال صدوق ، ج ۲، ص ۵۲۲.
۱۷- ثواب الاعمال صفحه ۹۷ و سفينه البحار ج ۲، ص ۴۶.
۱۸- علامه مجلسى ، حليه المتقين ص ۳۲۹.
۱۹- امام خمينى (ره) سر الصلاه ، ص ۱۵۶ و پرواز در ملكوت ، ص ۲۵۱، ج ۲، به نقل از مصباح الشريعه
۲۰- سوره اسرى ، آيه ۷۹.
۲۱- شهيد دستغيب (ره)، قلب سليم ، ص ۲۰۸ و اين مطلب در تفسير برهان ، ج ۲، ص ۴۴۰ و تفسير عياشى ج ۲، ص ۳۱۴ آمده است
۲۲- ضياء آبادى سيد محمد، شب مردان خدا، ص ۳۶.
۲۳- آداب الصلوه ، ص ۱۵۵.
۲۴- سوره مومنون ، آيه ۹-۱.
۲۵- سوره حج ، آيه ۷۷.
۲۶- ارشاد القلوب
۲۷- قلب سليم ، ص ۲۰۷.
۲۸- بحار، ج ۸۷، ص ۱۲۳.
۲۹- مائده ، آيه ۵۴.
۳۰- مجمع البحرين ، ج ۱، ص ۴۴.
۳۱- كليات حديث قدسى ، ص ۵۸۴، ح ۵۵۳.
۳۲- بحار، ج ۸۰، ص ۱۲، خصال ، ج ۱، ص ۷۸ و سفينه البحار، ج ۲، ص ۴۳.
۳۳- حليه المتقين ، ص ۳۲۸.
۳۴- بحار، ج ۸۰، ص ۱۱، امالى صدوق ، ص ۱۷۷.
۳۵- امالى مفيد، ص ۱۶۴، من لا يحضره الفقيه ، ج ۱، ص ۱۳۵، المستدرك ج ۱، ص ۲۵۶، محجه البيضاء ج ۱، ص ۳۵۲، و جامع السعادت ، ج ۳، ص ۳۲۸.
۳۶- رساله لقاء الله ، ۱۳۳ و ۱۳۴.
۳۷- قصار الجمل ، ج ۱، ص ۳۹۱، بحار، ج ۸۷، ص ۲۴۴، وسائل ج ۳، ص ۳۷۵.
۳۸- كنزالعمال ، ج ۷، ص ۲۸۸ و اسرار الصلاه شهيد ثانى (ملحقان)، ص ۱۴۷.
۳۹- بحار، ج ۷۸، ص ۱۵۹، ج ۴۸ و كنز العمال ، ج ۷، ص ۴۶۳.
۴۰- سفينه البحار، ج ۲، ص ۴۴.
۴۱- بحار، ج ۸، ص ۳۸۲.
۴۲- الرساله العليه من الاحاديث النبويه ، ص ۵۲.
۴۳- ثواب الاعمال ، صفحه ۹۹، حديث ۱۰ و ارشاد القلوب ديلمى ، ج ۲، ص ۱۷.
۴۴- پرواز در ملكوت ، ج ۲، ص ۷ و ۸.
۴۵- وسائل ، ج ۳، ص ۲۷۰.
۴۶- رساله لقاء الله ، ص ۱۳۱ و ارشاد القلوب ديلمى ، ج ۲، ص ۱۸.
۴۷- ثواب الاعمال ، ص ۹۶.
۴۸- رساله لقاء الله ۱۷۲.
۴۹- رساله العليه فى الاحاديث النبويه ، ص ۵۲.
۵۰- محسن قرائتى ، معاد، ص ۲۴۵.
۵۱- عقبه : گردنه ، راه سخت كوهستانى ، راه دشوار.
۵۲- مفتاح الفلاح ، ص ۴۳ (دعايى وضو در موقع مسح پا).
۵۳- هزار و يك سخن ، ص ۳۳۰.
۵۴- ثواب الاعمال شيخ صدوق ، ۶۷۶ و ۶۷۷، بهار، ج ۷۶، ص ۳۷۰.
۵۵- ثواب الاعمال ، ص ۶۰ و ۶۱.
۵۶- منازل آلاخره ، شيخ عباس قمى ، ص ۲۱ و ۲۲ و مستدرك الوسايل ، ج ۱، ص ۱۴۸.
۵۷- بحار، ج ۸۲، ص ۲۳۱ و خصال شيخ صدوق ، ح ۲، ص ۵۲۲.
۵۸- ثواب الاعمال ، ص ۱۰۱.
۵۹- پرواز در ملكوت ، ج ۱، ص ۳۸.
۶۰- معارج ۳۵ - ۱۹.
۶۱- مومنون ۱۱-۱.
۶۲- رعد ۲۴ - ۲۲.
۶۳- بحار، ج ۸۲، ص ۲۳۱ و كنزالعمال ، ج ۷، ص ۲۰۹.
۶۴- بحار، ج ۸۴، ص ۲۴۲، التهذيب ، ج ۱، ص ۲۰۳ و من لا يحضره الفقيه ، ج ۱، ص ۱۳۵.
۶۵- كليات حديث قدسى ، ص ۲۳۹ و وسائل الشيعه ، ج ۱، ص ۶۱.
۶۶- ج ۱، ص ۱۳۴، ثواب الاعمال ، ص ۵۴، بحار، ج ۱۷ و ۸۰.
۶۷- ارشاد القلوب ، ج ۲، ص ۱۸.
۶۸- كنزالعمال ، ج ۷، ص ۲۹۸.
۶۹- ثواب الاعمال ، ص ۱۰۲ و لقاء الله ، ص ۱۷۷.
۷۰- شهيد دستغيب ، جمعه و نماز، ص ۱۶.
۷۱- الرساله العليه فى الاحاديث النبويه ، ص ۵۵.
۷۲- اسرار الصلوه ، جواد آملى ، جامع احاديث شيعه ، ج ۵، ص ۲۲۷، بحار، ج ۸۵، ص ۱۶۵.
۷۳- جوادى آملى ، اسرار الصلاه ، ص ۶۶، جامع احاديث شيعه ، جبيره ص ۲۲۷، بحار، ج ۸۵، ص ۱۶۵.
۷۴- الرساله العليه فى الاحاديث النبويه ، ص ۵۵.
۷۵- ثواب الاعمال ، ص ۶۱، بحار، ج ۶، ص ۲۴۴.
۷۶- وسائل الشيعه ، ج ۳، ص ۱۹، من الا يحضره الفقيه ، ج ۱، ص ۴۲.
۷۷- بحار، ج ۸۲، ص ۲۳۱ خصال صدوق ، ج ۲، ص ۵۲۲.
۷۸- ثواب الاعمال ، ص ۶۱، بحار، ج ۶، ص ۲۴۴.
۷۹- سفينه البحار، شيخ عباس قمى ، ج ۲، ص ۴۳.
۸۰- الرساله العليه ، ص ۱۷۶.
۸۱- نشان از بى نشانها، ص ۳۱۴.
۸۲- سفينه البحار، ج ۲، ص ۳۹۷.
۸۳- بحار، ج ۹۶، ص ۲۵۸، منازل الاخره ، ص ۳.
۸۴- هود، آيه ۱۱۴.
۸۵- كنزالعمال ، ج ص ۲۶۷
۸۶- بحار ج ۸۴، ص ۲۶۱. محجة البيضاء ج ۱، ص ۳۸۲
۸۷- بحار، ج ۸۴، ص ۲۴۹، معراج السعاده ، ص ۶۶۸، محجه البيضاء، ج ۱، ص ۳۴۹.
۸۸- بحار، ج ۸۲، ص ۲۱۹.
۸۹- كنز العمال ، ج ۷، ص ۲۹۶.
۹۰- كليات حديث قدسى ، ص ۲۹۴.
۹۱- بحار، ج ۸۴، ص ۲۶۰، وسايل الشيعه ، ج ۲، ص ۲۱.
۹۲- بحار، ج ۸۳، ص ۷۶۴
۹۳- بحار، ج ۸۴ ص ۲۶۴.
۹۴- وسائل الشيعه ، ج ۴ ص ۶۸۶ - فروع الكافى ، ج ۳، ص ۲۶۶ - سفينه البحار ج ۲، ص ۴۵
۹۵- بحار، ج ۸۰ ص ۱۵ الخصال ، ج ۱ ص ۴۲
۹۶- الرساله العليه ، ص ۵۵.
۹۷- ثواب الاعمال ، ص ۸۸
۹۸- همان ماخذ، ص ۵۷
۹۹- بحار، ج ۸۴، ص ۱۳۷.
۱۰۰- تفسير كشف الاسرار، ج ۴، ص ۴۵۴، تفسير نمونه ، ج ۹، ص ۲۶۸، داستانها و حكايتهاى نماز، ج ۱، ص ۹۲، و امالى طوسى ، ج ۱ت ص ۱۷۰.
۱۰۱- امالى شيخ صدوق ، ص ۹۴، عيون الاخبار الرضا، ج ۱، ص ۲۳۰، بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۳۵۶ و روضه المتقين ، ج ۳، ص ۲۷۷.
۱۰۲- بحار الانوار، ج ۸۲، ص ۲۳۱، خصال صدوق ، ص ۵۲۲.
۱۰۳- فروع كافى ، ج ۳، ص ۲۶۶، وسايل الشيعه ، ج ۳، ص ۲۳، من لا يحضر، ج ۱، ص ۱۳۶، التهذيب ج ۱، ص ۲۰۳ الكافى ، ج ۱، ص ۷۳.
۱۰۴- راهى بسوى سعادت ، ص ۲۰ و ۲۱.
۱۰۵- راهى به سوى سعادت ، ص ۲۰ و ۲۱.
۱۰۶- نماز از ديدگاه قرآن و احاديث ، ص ۱۳.
۱۰۷- ثواب الاعمال ، ص ۶۲.
۱۰۸- جمعه و نماز (جهاد هفتگى) شهيد دستغيب شيرازى ، ص ۱۶.
۱۰۹- حليه المتقين ، علامه مجلسى ، ص ۲۸۵.
۱۱۰- سر الصلوه امام خمينى (ره)، ص ۱۸.
۱۱۱- ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ، شيخ صدوق ، ص ۴۰.
۱۱۲- بحار، ج ۸۰، ص ۱۱، امالى صدوق ، ص ۲۹۰، ثواب الاعمال ، ص ۲۰۷، و عيون الاخبار، ج ۲، ص ۲۸، كنزالعمال ، ج ۷، ص ۳۱۹ و سفينه البحار، ج ۲، ص ۴۳.
۱۱۳- الكافى ، ج پ ، ص ۷۳، من لا يحضره الفقيه ، ج ۱، ص ۱۳۶، عرفان اسلامى ، ج ۶، ص ۳۱.
۱۱۴- چهل حدث ، ج ۱، ص ۶۷، بحارالانوار، ج ۹۱، ص ۲۴۳، مستدرك ، ج ۶، ص ۲۵۸.
۱۱۵- بحار، ج ۸۲، ص ۲۳۱، و خصال صدوق ، ج ۲، ص ۵۲۲.
۱۱۶-بحار الانوار، ج ۸۰، ص ۱۴۶، و الاحتجاج ، ص ۲۶۷.
۱۱۷- غرر الحكم
۱۱۸- كنز العمال ، ج ۷، ص ۲۸۴.
۱۱۹- فرهنگ ديوان امام خمينى (ره) ۲۵۹.
۱۲۰- ثواب الاعمال ، ص ۶۴.
۱۲۱- ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ، ص ۶۲ و ۶۳، من لا يحضره الفقيه ، ج ۱، ص ۱۳۵.
۱۲۲- ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ، ص ۶۲ و ۶۳، من لا يحضره الفقيه ، ج ۱، ص ۱۳۵.
۱۲۳- عين الحيوه ، ص ۵۱۳.
۱۲۴- ثواب الاعمال ، ص ۳۸ و ۳۹ (شبيه اين در بحار و امالى هم آمده است)
۱۲۵- مكارم الاخلاق طبرسى ، ص ۴۶۶.
۱۲۶- ميزان الحكمه ، ج ۵، ص ۳۷۷ و بحار، ج ۸۲، ص ۲۱۳.
۱۲۷- ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ، ص ۵۱ و ۵۲، تهذيب ، ج ۳، ص ۲۷۵.
۱۲۸- ارشادالقلوب ، ج ۲، ص ۵ و رساله لقاءاللّه ، ص ۱۲۹.
۱۲۹- شرح و تفصيل كاملنماز و روزه ، ص ۴۷.
۱۳۰- وسائل ، ج ۳، من لايحضره الفقيه ، ج ۱، ص ۱۳۴ و التهذيب ج ۱، ص ۲۰۳ و الكافى ج ۱، ص ۷۳ و صلوه الخاشعين ، ص ۳۴.
۱۳۱- حليه المتقين ، ص ۳۲۸.
۱۳۲- حليه المتقين ، ص ۳۲۸.
۱۳۳- ثواب الاعمال ، ص ۶۷۶.
۱۳۴- ثواب الاعمال ، ص ۶۳.
۱۳۵- جمعه و نماز، شهيد دستغيب ، ص ۱۷، (به نقل از رساله شهيد ثانى ۱۷).
۱۳۶-پرواز در ملكوت ، ج ۲، ص ۵.
۱۳۷- الرسالة العليه فى احاديث النبويه ، ص ۵۶.
۱۳۸- ثواب الاعمال ، ص ۱۰۰ و ۱۰۱.
۱۳۹- عيوناخبار الرضا، ج ۲، ص ۲۸، وسائل الشيعه (كتاب الصلاه).
۱۴۰- نشان از بى نشانها، ص ۳۳۱.
۱۴۱- وسائل الشيعه ، ج ۳، ص ۲۴ و قصارالعمل ، ج ۱، ص ۳۳۸.
۱۴۲- بحار، ج ۸۴، ص ۲۰۴، چهل حديث رسول محلاتى ، ج ۱، ص ۶۵.
۱۴۳- ارشاد القلوب ، ج ۲، ص ۱۸، و بحار، ج ۸۷، ص ۱۶۷.
۱۴۴- پرواز در ملكوت ، ج ۲، ص ۴.
۱۴۵- رساله لقاء اللّه ، ص ۱۷۴.
۱۴۶- الاربعينيّات ، ص ۱۳۹ و المصباح شيخ طوسى
۱۴۷- بحار، ج ۸۲، ص ۲۳۱ و خصال صدوق ، ج ۲، ص ۵۲۲.
۱۴۸- قصارالجمل ، ج ۱، ص ۹۰، ثواب الاعمال ، ص ۶۸، تفسير صافى ، ص ۳۶۵، وسائل ، ج ۳، ص ۲۷۱.
۱۴۹- وسائل الشيعه ، ج ۵، حديث ۱۴، سفينه البحار، ج ۲، ص ۴۶.
۱۵۰- سوره صافات ، آيات ۱۴۴ و ۱۴۳.
۱۵۱- مجمع البيان ، ج ۸، ص ۴۵۹.
۱۵۲- سوره بقره ، آيه ۴۵.
۱۵۳- امالى شيخ مفيد، ص ۲۰۸ و ۲۰۹ (مجلس ۲۳ حديث ۱۶).
۱۵۴- تفسير عياشى ، ج اول ، ص ۴۳، و تفسير اثنى عشرى ، ج ۱، ص ۱۳۶ و مجمع البيان فى تفسير القرآن ، ج ۱، ص ۱۰۰.
۱۵۵- چهل حديث ، ج ۱، ص ۷۱، تفسير درّالمنثور، ج ۱، ص ۶۷.
۱۵۶- چهل حديث ، ج ۱، ص ۷۱، تفسير درّالمنثور، ج ۱، ص ۶۷.
۱۵۷- خصال صدوق ، ج ۲، ص ۵۲۲ و بحار، ج ۸۲، ص ۲۳۱.
۱۵۸- وسائل ، ج ۳، ص ۲۷۷ و محاسن البرقى ، ص ۶۱.
۱۵۹- ارشادالقلوب ، ج ۲، ص ۱۷ و ۱۸.
۱۶۰- وسائل ، ج ۵، حديث ۳۵، ثواب الاعمال ، ص ۶۹، سفينه البحار، ج ۲، ص ۴۶.
فهرست مطالب
مقدمه ۲
توهم از بار فرائض ۴
فصل اول : بزرگترين پاداش ، پرواز قله قربت ۸
فصل دوم : خشنوى خدا ۱۱
فصل سوم : در ستيغ سعادت ۱۴
فصل چهارم : در محراب محبت ۱۷
فصل پنجم : آفتاب آيينه ۲۰
فصل ششم : روايت رهايى ۲۳
فصل هفتم : از سجاده تا بهشت ۲۵
فصل هشتم : فرشته نجات ۲۹
فصل نهم : باران رحمت ، پژواك پاكى ۳۲
فصل دهم : آفتاب امن و امان ۳۷
فصل يازدهم : آفتاب آزادى ۴۱
فصل دوازدهم : پرواز با بال ملائك ۴۳
فصل سيزدهم : پاداش بى شمار ۴۷
فصل چهاردهم : دست در دست دعا تا آسمان اجابت ۵۰
فصل پانزدهم : از سوره سلام ۵۳
فصل شانزدهم : نماز يعنى نجات و نور ۵۴
فصل هفدهم : ازدياد رزق و روزى در نماز ۵۶
پى نوشت ها ۵۷
فهرست مطالب ۶۴