حضور در کربلا و آغاز امامت
در واقعه عاشورا، امام سجاد (ع) به دلیل بیماری شدید نتوانست در میدان نبرد شرکت کند، اما پس از شهادت پدر، مسئولیت سنگین امامت و حفظ پیام عاشورا را بر عهده گرفت. ایشان به همراه اهل بیت به اسارت برده شدند و در کوفه و شام با خطبه‌های روشنگرانه، چهره واقعی حکومت اموی را افشا کردند.
دوران امامت و مبارزه فرهنگی
امامت ایشان ۳۴ سال به طول انجامید و در این مدت با وجود فشارهای سیاسی و اختناق شدید، امام سجاد (ع) با بهره‌گیری از دعا، نیایش و تربیت معنوی، فرهنگ اهل بیت را زنده نگه داشت. ایشان با نگارش آثار ارزشمندی مانند:
صحیفه سجادیه: مجموعه‌ای از دعاهای عمیق و عرفانی که به «زبور آل محمد» شهرت دارد
رساله حقوق: منشوری جامع از حقوق انسان‌ها، خداوند، جامعه و خانواده
نقش مهمی در هدایت جامعه ایفا کردند.
ویژگی‌های اخلاقی و اجتماعی
امام سجاد (ع) نمونه‌ای بی‌نظیر از عبادت، زهد، تواضع، کرامت و صبر بود. ایشان شب‌ها به عبادت می‌پرداختند و مخفیانه به فقرا کمک می‌کردند. در برابر ظلم، با زبان دعا و اخلاق، مبارزه‌ای نرم و مؤثر داشتند
شهادت امام سجاد (ع): مظلومیت در اوج عبادت
زمان و مکان شهادت
امام سجاد (ع) بنا بر مشهورترین روایت‌ها، در روز ۲۵ محرم سال ۹۵ هجری قمری در مدینه به شهادت رسیدند. البته برخی منابع، تاریخ‌های دیگری مانند ۱۲، ۱۸، ۱۹ یا ۲۲ محرم را نیز ذکر کرده‌اند. ایشان در سن ۵۷ سالگی و پس از ۳۴ سال امامت از دنیا رفتند
نحوه شهادت
امام سجاد (ع) به دستور هشام بن عبدالملک یا ولید بن عبدالملک، خلیفه اموی، با زهر مسموم شدند. این اقدام به دلیل نفوذ گسترده امام در میان مردم و نقش ایشان در افشای فساد حکومت اموی صورت گرفت. امام با دعاها، تربیت شاگردان و روشنگری‌های فرهنگی، تهدیدی جدی برای حکومت وقت محسوب می‌شدند.
لحظات پایانی زندگی
در شب شهادت، امام سجاد (ع) به فرزندشان، امام محمد باقر (ع)، فرمودند: «پسرم، برایم آب بیاور تا وضو بگیرم.» وقتی امام باقر (ع) آب آورد، امام فرمودند: «این آب مناسب وضو نیست، در آن حیوان مرده‌ای افتاده است.» پس از تعویض آب، امام فرمودند: «پسرم! این همان شبی است که وعده‌اش را داده‌اند.» سپس سفارش‌هایی درباره شترشان که ۲۲ بار با آن به حج رفته بودند، کردند.
پس از نوشیدن زهر، امام سوره‌های واقعه و زمر را تلاوت کردند و با آیه‌ای از سوره زمر، روحشان را به خدا سپردند:
«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی صَدَقَنَا وَعْدَهُ وَأَوْرَثَنَا الْأَرْضَ نَتَبَوَّأُ مِنَ الْجَنَّةِ حَیْثُ نَشَاءُ ۖ...» (زمر: ۷۴)
تشییع و خاکسپاری
پیکر مطهر امام سجاد (ع) با حضور گسترده مردم مدینه، از نیکوکار تا گناهکار، تشییع شد. همه زبان به ستایش ایشان گشودند و گریه کردند. ایشان در قبرستان بقیع در کنار امام حسن مجتبی (ع)، امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) به خاک سپرده شدند