ماه های رحمت ترجمه کتاب فضائل الاشهر الثلاثه

نویسند : مرحوم شیخ صدوق رضوان اللّه علیه

مترجم: سید محمّد حسینی بهارانچی

ذکراین کتاب توسط مؤسسه فرهنگی - اسلامی شبکة الامامین الحسنینعليهما‌السلام بصورت الکترونیکی برای مخاطبین گرامی منتشر شده است.

لازم به ذکر است تصحیح اشتباهات تایپی احتمالی، روی این کتاب انجام گردیده است.

مقدمه

الحمد للّه المحمود برحمته و المشکور بنعمته و المدعو باجابته و المبشّر عباده بالرحمه و إجابه الدعوه الذی لا إله إلاّ هوالرحمان الرحیم و صلواته الدائمه علی أفضل أنبیائه و رسله سیّد ولد آدم و خاتم النبیّین محمّد المصطفی من برّیته و علی المصطفین من عترته و أهل بیته الأئمّه الهادین المهدیّین الذین أذهب اللّه عنهم الرجس و طهّرهم تطهیرا و لعنه اللّه علی أعدائهم و ظالمیهم و غاصبی حقوقهم و منکری فضائلهم و مناقبهم اجمعین.

انگیزه تألیف

دوست داشتم کتاب شریف «فضائل الأشهر الثلاثه» نوشته مرحوم شیخ المحدثین محمّدبن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی اعلی اللّه مقامه الشریف که از أعاظم علما و مورد اعتماد خلف و سلف بوده و به دعای حضرت بقیّه اللّه عجل اللّه فرجه الشریف این توفیقات را حاصل نموده و در باره فضایل ماه های رجب و شعبان و ماه مبارک رمضان تألیف نموده است را به فارسی ترجمه و در اختیار دوستان اهل البیتعليهم‌السلام قرار دهم، شاید بهره ای هم به این حقیر روسیاه عاید شود. از این رو، کتاب یاد شده را در سفر عمره رجبیّه سال 1384 ه.ش همراه خود به مدینه و مکه بردم و در ساعات فراغت آن را ترجمه نمودم؛ به امید آن که همه مومنین و مؤمنات در خانه ها و مراکز فرهنگی و مشاهد مشرّفه و مساجد و مجالس دینی از آن استفاده نمایند. این کتاب کتاب دعاو زیارت نیست، ولی روایات مندرجه در آن بسیار مشوّق و راهگشا است و انسان را به دعا و عبادت و روزه و ذکر خداوند ترغیب می نماید. اهمیت این کتاب از آن جاست که عمده برکات و عنایات خداوند و استجابت دعاها و آمرزش گناهان و قبولی اعمال و تأمین توشه آخرت و عاقبت به خیری و قرب به خداوند در سه ماه مبارک رجب و شعبان و ماه رمضان حاصل می شود و طبق روایاتی که وارد شده اگر کسی دراین سه ماه آمرزیده نشود و یا دعای او مستجاب نگردد در ماه های دیگر برای او امیدی نخواهد بود جز آن که عرفات را درک کند. از خداوند توفیق قبولی و ثبات و حسن عاقبت را خواستاریم.

خادم اهل البیتعليهم‌السلام

سید محمّد حسینی بهارانچی

شخصیت مرحوم صدوقرحمه‌الله

کتاب «فضائل الأشهر الثلاثه» از کتب مرحوم صدوقرحمه‌الله است که اخیرا با تحقیق جناب آقای میرزا غلامرضا عرفانیان از سوی انتشارات «دارالمحجّه البیضاء (دارالرسول الاکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله ) چاپ شده و این حقیر برای استفاده برادران و خواهران دینی و دوستان اهل البیتعليهم‌السلام آن را به فارسی ترجمه نمودم. صاحب کتاب «الذریعه» می فرماید: کتاب «فضائل الأشهر الثلاثه» از کتب شیخ صدوقرحمه‌الله است و محدث نوری در کتاب های خود و علامه مجلسی در کتاب بحار آن را به شیخ صدوق نسبت داده و از آن نقل نموده اند.» سپس می گوید: «این کتاب در سه بخش تدوین شده است: 1- فضایل ماه رجب؛ 2- فضایل ماه شعبان؛ 3- فضایل ماه رمضان، و مؤلف هر بخش این کتاب را کتاب مستقلی قرارداده (ولی به علت مختصر بودن آنها همه را در یک مجلّد گردآورده) و در کتاب صوم «من لایحضره الفقیه» به هر کدام آنها اشاره نموده و به نام کتاب «فضائل الأشهر الثلاثه» معروف گردیده است.(1) »

مؤلف کتاب محمّدبن علی بن حسین بن بابویه قمی، معروف به صدوق است که در سال 311 هجری قمری در شهر قم متولد شده و هفتاد و چند سال زندگی نموده و درسال 381 هجری قمری در شهر ری

1- (1)1- الذریعه، ج 16/252

به لقاء اللّه پیوسته است مرحوم صدوق، طبق نقل بعضی از مورخین، حدود نوزده سال از زمان غیبت صغرای امام زمانعليه‌السلام را درک نموده است؛ چرا که وفات «سمری»، آخرین نایب خاصّ آن حضرت، در سال 329 هجری قمری واقع شده است و پس از آن مرحوم صدوق نزدیک به نیم قرن از غیبت کبرای امام زمانعليه‌السلام را درک نموده است. مرحوم صدوق مورد علاقه و محبّت امام زمانعليه‌السلام بوده؛ چنان که ولادت او نیز با دعای آن بزرگوار انجام گرفته است و تفصیل آن در مقدمه کتاب های «من لایحضره الفقیه» و «کمال الدین و تمام النعمه» و خصال و غیره بیان شده است. عادت مرحوم صدوقرحمه‌الله این بوده که فتاوای خود را با ذکر متن احادیث معصومینعليهم‌السلام بیان می نموده ودر اثر دعای حضرت بقیّه اللّه عجّل اللّه فرجه الشریف کتاب های فراوان و متون اوّلیه شیعه با سندهای متصل در فقه و تفسیر و تاریخ و اخلاق و فضایل و غیره به دست با برکت او به رشته تحریر درآمده و مورد اعتماد و استفاده علمای شیعه بلکه اهل تسنّن و عموم مردم قرارگرفته است. او تمام عمر خود را صرف حفظ و نشر معارف شیعه و خدمت به خاندان نبوتعليهم‌السلام نموده است. خلوص نیّت و نورانیّت قلم او برای همه علما و علاقه مندان و دوستان اهل البیتعليهم‌السلام مشهود است. حشره اللّه و ایّانا مع محمّد و آله صلوات اللّه علیهم اجمعین.

باب فضایل ماه مبارک رجب

اشاره

(1) کتاب فضایل ماه مبارک رجب، تألیف ثقه المحدّثین و رییس اهل حدیث مرحوم ابوجعفر محمّد بن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه قمی رضوان اللّه تعالی علیهم اجمعین. از اصول حدیث شیعه و مورد اعتماد علمای گذشته و حال و آینده بوده و خواهد بود. از خداوند متعال علوّ درجات نویسنده وحافظین آثار و سخنان اهل البیتعليهم‌السلام و آمرزش این حقیر مترجم و خوانندگان محترم را خواستاریم.

پاداش روزه در ماه رجب

(2) 1- حضرت علیّ بن موسی الرضاعليه‌السلام فرمود: «کسی که اولین روز

1- (1)1- أخبرنا أبو جعفرمحمّدبن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه رضی اللّه عنه قال: حدّثنا محمّدبن إبراهیم بن إسحاق الطالقانی قال: حدّثنا أحمدبن محمّد الکوفی الهمدانی مولی بنی هاشم قال: حدثنا علیّ بن الحسن بن علیّ بن فضّال عن أبیه عن أبی الحسن علی بن موسی الرضاعليه‌السلام قال: من صام أوّل یوم من رجب رغبه فی ثواب اللّه عزّوجلّ وجبت له الجنّه ومن صام یوما فی وسطه شفّع فی مثل ربیعه و مضر و من صام فی آخره جعله اللّه من ملوک الجنّه و شفّعه فی أبیه و أمّه و إبنه و إبنته و أخیه و عمّه و عمّته و خاله و خالته ومعارفه و جبرانه و إن کان فیهم مستوجب للنار.

ماه رجب را برای رسیدن به پاداش خداوند روزه بگیرد بهشت برای او واجب می گردد؛ و کسی که روز نیمه ماه رجب را روزه بگیرد به اندازه جمعیت قبیله ربیعه و مضر( دو قبیله بزرگ عرب )روز قیامت حق شفاعت پیدا می کند؛ و کسی که روز آخر ماه رجب را روزه بگیرد خداوند او را از پادشاهان بهشت قرار می دهد و شفیع پدر و مادر و فرزند و برادر و عمو و عمه و دایی و خاله و آشنایان و همسایگان خود خواهد گردید؛ گرچه آنها بعضا مستحق آتش باشند.»

(1)2- انس بن مالک گوید: از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله شنیدم که می فرمود: «کسی که یک روز از ماه رجب را از روی ایمان و اخلاص روزه بگیرد خداوند بین او و بین دوزخ در قیامت هفتاد خندق فاصله قرار می دهد که عرض هر خندق به اندازه فاصله بین زمین تا آسمان است.»

(2)3- سالم فرزند علی بن ابی حمزه بطائنی گوید: چند روز قبل از

1- (1)2- حدّثنا عبد الرحمن بن محمّدبن خالد البجلی قال: حدّثنا عمرابن محمّدبن درستویه الفارسی قال: حدثنا حماد بن أبی سلیمان عن أنس بن مالک قال: سمعت النبیّصلى‌الله‌عليه‌وآله یقول: من صام یوما من رجب إیمانا و إحتسابا جعل اللّه تبارک و تعالی بینه و بین النار سبعین خندقا عرض کلّ خندق مابین السماء إلی الأرض.

2- (2)3- حدثنا محمّدبن أحمد السنانی قال: حدثنا محمّدبن أبی عبداللّه الکوفی قال: حدثنا موسی بن عمران النخعی عن عمّه الحسین بن یزید عن علی بن سالم عن أبیه قال: دخلت علی الصادق جعفربن محمّدعليهما‌السلام فی رجب و قد بقیت أیّام فلمّا نظر إلیّ قال لی یا سالم هل صمت فی هذا الشهر شیئا قلت: لا واللّه یابن رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله قال لی:

پایان ماه رجب خدمت امام صادقعليه‌السلام رسیدم. هنگامی که آن حضرت مرا مشاهده نمود فرمود: «ای سالم! آیا در این ماه روزه گرفته ای؟» گفتم: ای فرزند رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله ! به خدا سوگند، نه! فرمود: «همانا فضایل و برکاتی از تو فوت شده که جز خداوند کسی نمی داند.»

سپس فرمود: «این ماهی است که خداوند آن را بر ماه های دیگر فضیلت داده و حرمت آن را بزرگ شمرده و کرامت خویش را بر روزه داران این ماه واجب نموده است.»

(1)گفتم: ای فرزند رسول خدا! آیا اگر من در باقیمانده این ماه روزه بگیرم به برخی از پاداش روزه داران دراین ماه نایل می شوم؟ امام صادقعليه‌السلام فرمود: «ای سالم! هرکس یک روز از آخر این ماه را روزه بگیرد از شدّت جان دادن و وحشت قیامت و عذاب قبر ایمن خواهد بود؛ و هر کس دو روز از آخر این ماه را روزه بگیرد به او جواز عبور از صراط داده خواهد شد؛ و هرکس سه روز از آخر این ماه را روزه بگیرد از وحشت قیامت و سختی های آن ایمن خواهد بود و بیزاری و نجات از

1- (1)لقد فاتک من الثواب مالا یعلم مبلغه إلاّ اللّه عزّوجلّ إنّ هذا الشهر قد فضّله اللّه و عظّم حرمته و أوجب للصائمین فیه کرامته قال: قلت له: یابن رسول اللّه فإن صمت ممّا بقی شیئا هل أنال فوزا ببعض ثواب الصائمین فیه؟ فقال یا سالم: من صام یوما من آخر هذا الشهر کان ذلک أمانا له من شدّه سکرات الموت و أمانا له من هول المطّلع و عذاب القبر و من صام یومین من آخر هذا الشهر کان له بذلک جواز علی الصراط و من صام ثلاثه أیّام من آخر هذا الشهر أمن یوم الفزع الأکبر من أهواله و شدائده و أعطی براءه من النار.

آتش دوزخ به او داده خواهد شد.»

(1)4- حضرت باقرعليه‌السلام فرمود: «هرکس روز اول و یا وسط و یا آخر ماه رجب را روزه بگیرد خداوند بهشت را برای او واجب می گرداند و او را در بهشت همنشین ما قرار می دهد؛ و هرکس دو روز از ماه رجب را روزه بگیرد به او گفته می شود گذشته های تو بخشوده گردید، عمل خود را از سر بگیر؛ و هرکس سه روز از ماه رجب را روزه بگیرد به او گفته می شود گذشته و آینده تو بخشیده شد، پس برای هر کس می خواهی از برادران و اهل معرفت خود شفاعت کن؛ و هرکس هفت روز از ماه رجب را روزه بگیرد درهای هفتگانه دوزخ به روی او بسته می شود؛ و هرکس هشت روز از ماه رجب را روزه بگیرد درهای هشتگانه بهشت به روی او گشوده می گردد و از هر دری از درهای بهشت که به خواهد می تواند وارد شود.»

1- (1)4- حدّثنا محمّدبن إبراهیم بن اسحاق قال: حدّثنا عبدالعزیزبن یحیی البصری قال: حدّثنا المغیره بن محمّدقال: حدّثنا جابربن سلمه قال: حدثنا حسن بن حسین عن عامرالسرّاج عن سلام الجعفی عن أبی جعفر محمّدبن علیعليهما‌السلام قال: من صام من رجب یوما و احدا من أوّله أو وسطه أوآخره أوجب اللّه له الجنّه و جعله معنا فی درجاتنا «درجتنا» یوم القیامه و من صام یومین من رجب قیل له: إستأنف فقد غفرلک ما مضی و من صام ثلاثه أیّام من رجب قیل له: غفرلک ما مضی و ما بقی فاشفع لمن شئت من مذنبی إخوانک و أهل معرفتک (مغفرتک) و من صام سبعه أیّام من رجب أغلقت عنه أبواب النیران السبعه و من صام ثمانیه أیّام من رجب فتحت له أبواب الجنان الثمانیه فیدخلها من أیّها شاء.

(1)5- حضرت باقرعليه‌السلام فرمود: «هرکس هفت روز از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند او را با سلامت از صراط عبور می دهد و از آتش دوزخ نجاتش خواهد داد و بهشت رابرای او واجب و در غرفه های آن اسکانش خواهد داد.»

(2)6- حضرت صادقعليه‌السلام فرمود: «هرگز از روزه روز بیست و هفتم ماه رجب دریغ مکن؛ چرا که در آن روز نبوت و پیامبری بر حضرت محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله نازل گردید و پاداش روزه گرفتن در آن برای شما مانند روزه گرفتن در شصت ماه خواهد بود.»

(3)7- حضرت رضاعليه‌السلام فرمود: «خداوند پیامبر خود حضرت

1- (1)5- حدّثنا محمّدبن إبراهیم بن إسحق قال حدّثنا عبدالعزیزبن یحیی قال: حدّثنا المغیره بن محمّدقال: حدّثنی جابربن سلمه قال: حدّثنی الحسین بن الحسن عن عامرالسراّج عن سلام النخعی قال: قال ابوجعفر محمّدبن علیعليهما‌السلام : من صام سبعه أیّام من رجب أجازه اللّه علی الصراط و أجازه - أجاره من النار و أوجب له غرفات الجنان.

2- (2)6- حدّثنا محمّدبن الحسن بن أحمد بن الولید قال: حدّثنا محمّدبن الحسن الصفار عن أحمدبن أبی عبداللّه البرقی عن القاسم بن یحیی عن جدّه الحسین بن راشد قال: قال الصادق جعفربن محمّدعليهما‌السلام : لاتدع صیام یوم سبعه و عشرین من رجب فإنّه الیوم الذی نزلت فیه النبوّه علی محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله وثوابه مثل ستّین شهرا لکم.

3- (3)7- حدّثنا أبی قال: حدّثنی سعدبن عبداللّه قال حدّثنی أحمدبن الحسین بن (عن) الصقر عن أبی الطاهر محمّدبن حمزه بن الیسع عن الحسن بن بکار الصیقل عن أبی الحسن الرضاعليه‌السلام : بعث اللّه محمّدا لثلاث لیال مضین من رجب فصوم ذلک الیوم کصوم سبعین عام قال سعدبن عبداللّه: کان مشایخنا یقولون: إنّ ذلک غلط من الکاتب و ذلک انّه ثلاث لیال بقین من رجب.

محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله را در بیست و هفتم ماه رجب به نبوت و پیامبری مبعوث نمود. از این رو، روزه گرفتن در آن روز مانند هفتاد سال روزه گرفتن است.» (1)8- حضرت موسی بن جعفرعليه‌السلام فرمود: «حضرت نوحعليه‌السلام روز اول ماه رجب سوار بر کشتی شد و به همراهان خود فرمود: «آن روز را روزه بگیرند»؛ و هر کس روز اول ماه رجب را روزه بگیرد آتش دوزخ به اندازه مسافت یکسال از او دور می گردد؛ و هرکس هفت روز از ماه رجب را روزه بگیرد درهای هفتگانه دوزخ به روی او بسته خواهد گردید؛ و هرکس هشت روز از ماه رجب را روزه بگیرد درهای هشتگانه بهشت به روی او باز خواهد گردید ؛ و هرکه پانزده روز از ماه رجب را روزه بگیرد به خواسته خود می رسد و هر کس بیشتر از آن را روزه بگیرد خداوند عطای بیشتری به او خواهد داد.»

1- (1)8- حدّثنا محمّدبن الحسن قال: حدّثنا الحسن بن الحسین بن عبدالعزیز المهتدی عن سیف بن المبارک عن أبی الحسنعليه‌السلام قال: إنّ نوحاعليه‌السلام رکب السفینه أوّل یوم من رجب فامر من معه أن یصوموا ذلک الیوم و قال: من صام ذلک تباعدت عنه النار مسیره سنه و من صام سبعه أیّام أغلقت عنه أبواب النیران السبعه و من صام ثمانیه أیّام فتحت له الجنان الثمانیه و من صام خمسه عشر یوما أعطی مسألته و من زاد زاده اللّه.

(1)9- همان حدیث قبل ازامام صادقعليه‌السلام .

(2)10- حضرت زین العابدینعليه‌السلام فرمود: «رجب نهری است در بهشت، سفیدتر از شیر و شیرین تر از عسل، هرکس یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند از آن نهر او را سیرآب خواهد نمود.»

(3)11- و فرمود: «ماه رجب ماه بزرگی است و خداوند پاداش اعمال نیک را در آن چندبرابر می دهد و گناهان در آن ماه بخشوده می گردد؛ و هرکس یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد آتش دوزخ به اندازه مسافت یک سال از اودور می شود؛ و هرکس سه روز از آن را روزه بگیرد بهشت برای او واجب می گردد.»

1- (1)9- و حدّثنا محمّدبن الحسن بن أحمدبن الولید قال: حدّثنا محمّدبن الحسن الصفّار قال: حدّثنا أحمدبن محمّدبن عیسی قال: حدّثنا أحمدبن محمّد بن أبی نصر البزنطی عن أبان بن عثمان عن کثیر النوا عن أبی عبداللّهعليه‌السلام إنّ نوحا رکب السفینه أوّل یوم من رجب فأمر من معه أن یصوموا ذلک الیوم و قال: من صام ذلک الیوم تباعدت عنه النار مسیره سنه.

2- (2)10- حدّثنا محمّدبن الحسن قال: حدّثنا الحسن بن الحسین بن عبدالعزیزالمهتدی عن سیف المبارک عن أبیه عن أبی الحسنعليه‌السلام قال: رجب نهر فی الجنّه أشدّ بیاضا من اللبن و أحلی من العسل من صام یوما من رجب سقاه اللّه من ذلک النهر.

3- (3)11- و بهذا الاسناد قال: قال أبوالحسنعليه‌السلام : رجب شهر عظیم یضاعف اللّه فیه الحسنات و یمحو فیه السیّئات و من صام یوما من رجب تباعدت عنه النار مسیره سنه و من صام ثلاثه أیّام وجبت له الجنّه.

نام های ماه رجب و رحمت فراوان خداوند

(1)12- ابوسعید خدری گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: آگاه باشید! همانا ماه رجب ماه پر برکت خداوند است و آن ماه بزرگی است و آن را ماه أصمّ می گویند؛ چرا که ماه های دیگر به فضیلت و حرمت آن نمی رسد (و قتال در آن حرام است و ماه اصبّ نیز به آن می گویند چون رحمت خداوند در آن فراوان سرازیر می شود)

(2)سپس فرمود: «آگاه باشید که ماه رجب ماه خداست وماه شعبان ماه من و ماه رمضان ماه امت من است؛ و هرکس یک روز از ماه رجب را از روی خلوص و ایمان روزه بگیرد مستحق رضوان و خشنودی بزرگ 1- (1)12- حدّثنا محمّدبن اسحاق بن احمد اللیثی قال: حدّثنا محمّدبن الحسین الأزدی قال: حدّثنا أبوالحسن علی بن محمّد بن علی المقری قال: حدّثنا الحسن بن المروزی عن أبیه عن یحیی بن عباس قال: حدّثنا علی بن عاصم قال: حدّثنا أبوهارون العبدی عن أبی سعید الخدری قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : ألا ان رجب شهراللّه الأصمّ و هوشهر عظیم و إنّما سمّی الأصمّ لأنّه لایقارنه شهر من الشهور عنداللّه عزّوجلّ حرمه و فضلا و کان أهل الجاهلیّه یعظّمونه فی جاهلّیتها فلّما جاء الإسلام لم یزدد إلاّ تعظیما و فضلا.

2- (2)الا و من صام من رجب یوما إیمانا و احتسابا إستوجب رضوان اللّه الأکبر و أطفی صومه فی ذلک الیوم غضب اللّه عزوجل و أغلق عنه بابا من أبواب النار ولو أعطی ملاء الارض ذهبا ماکان بافضل من صومه و لایستکمل أجره بشی ء من الدنیا دون الحسنات اذا أخلصه للّه عزّوجلّ و له إذا أمسی دعوات مستجابات إن دعی شیئا فی عاجل الدنیا أعطاه اللّه و إلاّ أدخّر له من الخیر أفضل ما دعی به داع من أولیائه و أحبّائه و أصفیائه.

خداوند می شود و غضب و خشم خداوند براو خاموش و دری از درهای آتش به روی او بسته می گردد و اگر زمین پر از طلا باشد و در راه خدا بدهد به پاداش و فضیلت آن نمی رسد و چیزی از دنیا نمی تواند معادل آن باشد مگر حسنات و اعمال نیک؛ اگر برای خدا انجام گرفته شده باشد.

و برای روزه دار در ماه رجب دعاهای مستجاب ده دعای مستجاب می باشد که اگر برای دنیای خود خواستار شود مستجاب می گردد و گرنه همانند بهترین دعای اولیا و دوستان وبرگزیدگان خدا برای او ذخیره می گردد.

(1)هر که دو روز از ماه رجب را روزه بگیرد اهل آسمان ها و اهل زمین نمی توانند پاداش او را نزد خداوند بیان کنند و پاداش ده نفر از صادقین (یعنی ائمه معصومینعليهم‌السلام که در طول عمر خود اعمال خیر و عبادت خدا را انجام داده باشند برای او نوشته می شود و در قیامت نیز به اندازه

1- (1)و من صام من رجب یومین لم یصف الواصفون من أهل السموات و الأرض ماله عنداللّه من الثواب والکرامه و کتب له من الأجر مثل أجور عشره من الصادقین فی عمرهم بالغه أعمارهم ما بلغت و یشفع یوم القیامه فی مثل ما یشفعون فیه ویحشرهم فی زمرتهم حتّی یدخل الجنّه و یکون من رفقائهم ومن صام من رجب ثلاثه أیّام جعل اللّه بینه و بین النار خندقا أو حجابا طوله مسیره سبعین عاما و یقول اللّه عزّوجلّ له عند إفطاره: لقد وجب حقّک علیّ و وجبت لک محبّتی و ولایتی أشهدکم یاملائکتی انّی قد غفرت له ما تقدم من ذنبه و ما تأخّر.

آنان حق شفاعت خواهد داشت و خداوند او را با آنان محشور خواهد نمود تا این که داخل بهشت گردد و با آنان هم نشین شود.

(1)و هرکس سه روز از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند بین او و بین دوزخ خندق و یا حجابی قرار می دهد که طول آن هفتاد سال راه خواهد بود و در وقت افطار به او می فرماید: «حق تو بر من واجب شد و محبت و ولادت من بر تو لازم گردید» سپس به ملائکه خود می فرماید: «ای ملائکه! گواه باشید که من گناهان گذشته و آینده او را بخشیدم.

(2)و هر کس چهار روز از ماه رجب راروزه بگیرد از همه بلاها و آفت ها - مانند جنون و جذام و پیسی و فتنه دجال - عافیت می یابد و عذاب قبر از او بر طرف می گردد و پاداش اولیا و تواّبین و اواّبین (نیایش کنندگان) به

1- (1)و من صام من رجب أربعه أیّام عوفی من البلایا کلّها من الجنون و الجذام و البرص و فتنه الدجال و أجیر من عذاب القبر و کتب له أجور أولی الالباب و التوابین الأواّبین و أعطی کتابه یمینه فی أوائل العابدین.

2- (2)و من صام من رجب خمسه أیّام کان حقّا علی اللّه عزوجل أن یرضیه یوم القیامه و بعث یوم القیامه و وجهه کالقمر لیله البدر و کتب له عدد رمل عالج حسنات و أدخل الجنّه بغیر حساب و یقال له تمّن علی ربّک ما شئت. و من صام من رجب سته أیام خرج من قبره و لوجهه نور یتلألأ أشدّ بیاضا من نورالشمس و أعطی ذلک نورا یستضی ء به أهل یوم الجمع القیامه و بعث من الآمنین حتّی یمرّ علی الصراط بغیر حساب و یعافی عقوق الوالدین و قطیعه الرحم. و من صام من رجب سبعه أیّام فإنّ لجهنّم سبعه أبواب یغلق اللّه لصوم کلّ یوم بابا من أبوابها و حرّم اللّه جسده علی النار.

او داده می شود و نامه عمل او در گروه اول عبادت کنندگان به دست راست او داده می شود.

(1)و هر کس پنج روز از ماه رجب را روزه بگیرد بر خداوند لازم است که روز قیامت او را خشنود نماید و صورت او در قیامت مانند ماه شب چهارده نورانی باشد و هرکس یازده روز از ماه رجب را روزه بگیرد پاداش او بیش از هر کس خواهد بود، جز کسی که همانند او یا بیشتر روزه گرفته باشد.

(2)و هر کس دوازده روز از ماه رجب را روزه بگیرد روز قیامت دو حلّه

1- (1)و من صام من رجب ثمانیه أیّام فإنّ للجنّه ثمانیه أبواب یفتح له بصوم کلّ یوم بابا من أبوابها و یقال له: أدخل من أیّ أبواب الجنان شئت و من صام من رجب تسعه أیّام خرج من قبره و هو ینادی لا اله إلاّ اللّه و لایصرف وجهه دون الجنّه و خرج من قبره ولوجهه نوریتلألأ لأهل الجمع حتّی یقولوا هذا نبیّ مصطفی و إنّ أدهی ما یعطی أن یدخل الجنّه بغیر حساب ومن صام من رجب عشره أیّام جعل اللّه عزوجل له جناحین أحضرین منضومین بالدر و الیاقوت یطیربهما علی الصراط کالبرق الخاطف إلی الجنان و أبدل اللّه سیّئاته حسنات و کتب من المقرّبین القواّمین للّه بالقسط و کأنّه عبداللّه عزوجل ألف عام قائما صابرا محتسا.

2- (2)و من صام أحد عشر یوما من رجب لم یواف یوم القیامه عند ربّه أفضل ثوابا منه إلاّ من صام مثله أوزاد علیه و من صام من رجب إثنا عشر یوما کسی یوم القیامه حلّتین خضراوبن من سندس و استبرق یجیر بهما لو دلیت حلّه منهما إلی الأرض لأضاء ما بین شرقها و غربها و صارت الدنیا أطیب من ریح المسک و من صام من رجب ثلاثه عشر یوما و ضعت له یوم القیامه مائده من یاقوت أخضر فی ظلّ العرش قوائمها من درّ أوسع من الدنیا سبعین مرّه علیها صحاف الدرّ و الیاقوت فی کلّ صفحه سبعون ألف لون من الطعام لایشبه اللون اللون و لا الریح الریح فیأکلّ منها و الناس فی شدّه شدیده و کرب عظیمه.

سبز از سندس و استبرق به او پوشانده خواهد شد که به وسیله آنها به گنهکاران پناه خواهد داد و آن حلّه ها به قدری نورانی است که اگر یکی از آنها به طرف زمین آویخته شود شرق و غرب آن را روشن می کند و زمین خوشبوتر از مشک خواهد شد. و کسی که سیزده روز از ماه رجب را روزه بگیرد برای او در سایه عرش الهی مائده ای از یاقوت سبز قرار خواهد گرفت که پایه های آن از درّ خواهد بود (مقدار) آن بیش از هفتاد برابر دنیاست. و بر آن مائده کاسه هایی از درّ و یاقوت قرار دارد و در هر کاسه ای از آن هفتاد هزار نوع از طعام است که هر کدام آنها طعم و بوی خاصی دارد و او از آن غذاها استفاده خواهد نمود، در حالی که مردم در قیامت در بلا و سختی بزرگی خواهند بود.

(1)و کسی که چهارده روز از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند پاداشی به او خواهد داد که نه چشمی دیده ونه گوشی شنیده ونه برقلب کسی

1- (1)و من صام من رجب أربعه عشر یوما أعطاه اللّه من الثواب مالا عین رأت ولا أذن سمعت ولاخطر علی قلب بشر من قصور الجنان التی بنبت بالدر و الیاقوت و من صام خمسه عشر یوما وقف یوم القیامه موقف الآمنین فلایمرّبه ملک و لا رسول و لانبّی إلاّ قال: طوبی لک أنت آمن مشرّف مقرّب مقبوط محبور ساکن الجنان.

خطور نموده است و آن قصرهایی است در بهشت که از درّ و یاقوت ساخته شده است. و کسی که پانزده روز از ماه رجب را روزه بگیرد روز قیامت در موقف آمنین قرار می گیرد و هیچ پیامبر و رسول و ملکی بر او نمی گذرد جز آن که می گوید: خوشا به حال تو که در امن و اکرام و مقرّب و مغبوط و محبور الهی هستی و ساکن بهشت او گردیده ای!

(1)و کسی که شانزده روز از ماه رجب را روزه بگیرد از نخستین کسانی خواهد بود که بر مرکب هایی از نور سوار می شوند و در بالای عرصه بهشت پرواز می نمایند تابه مقام «دارالرحمان» می رسند.

(2)و کسی که هفده روز از ماه رجب را روزه بگیرد روز قیامت برای عبور از صراط هفتاد هزار چراغ از نور برای او قرار می دهند تا از صراط عبور نماید و داخل بهشت گردد و ملائکه او را مشایعت می کنند و به او سلام و خوش آمد می گویند.

(3)و کسی که هیجده روز از ماه رجب را روزه بگیرد در کنار حضرت

1- (1)و من صام من رجب سته عشر یوما کان من أوائل من یرکب علی دوابّ من نور یطیر بهم فی عرضه الجنان إلی دار الرحمن.

2- (2)و من صام سبعه عشر یوما وضع له یوم القیامه علی الصراط سبعون ألف مصباح من نور حتّی یمرّ علی الصراط بنور تلک المصابیح إلی الجنان یشیّعه الملائکه بالترحیب و التسلیم.

3- (3)و من صام من رجب ثمانیه عشر یوما زاحم إبراهیم فی قّبه فی جنّه الخلد علی سررالدر و الیاقوت

ابراهیم خلیلعليه‌السلام در قبّه بهشتی قرار خواهد گرفت و بر تخت هایی از درّ و یاقوت تکیه خواهد زد.

(1)و کسی که نوزده روز از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند در بهشت مقابل قصر حضرت آدم و ابراهیمعليهما‌السلام قصری برای او بنا خواهد نمود وچون وارد قصر خود می شود به آنان سلام می کند و آنان نیز از روی اکرام و استحقاق چنین مقامی به او سلام می کنند و برای هر روزه ای که گرفته پاداش هزارسال روزه خواهد بود. و کسی که بیست روز از ماه رجب را روزه بگیرد مانند آن است که خدا را بیست هزار سال عبادت کرده باشد.

(2)و کسی که بیست ویک روز از ماه رجب را روزه بگیرد روز قیامت می تواند به اندازه دو قبیله (بزرگ عرب) ربیعه و مضّر از گنهکاران شفاعت نماید.

(3)و کسی که بیست و دو روز از ماه رجب را روزه بگیرد از آسمان به او

1- (1)و من صام من رجب تسعه عشر یوما بنی اللّه له قصرا من لؤلؤ رطب بجذاء قصر آدم و إبراهیم فی جنّه عدن فیسلّم علیهما و یسلّمان علیه تکرمه و إیمانا بحقه و کتب له بکلّ یوم یصوم منها کصیام ألف عام:

2- (2)و من صام من رجب عشرین یوما فکأنما عبداللّه عزوجل عشرین ألف عام و من صام من رجب إحدی و عشرین یوما شفّع یوم القیامه فی مثل ربیعه و مضر کلّهم من أهل الخطایا و الذنوب.

3- (3)و من صام من رجب إثنین و عشرین یوما نادی مناد من السماء أبشر یا ولیّ اللّه من اللّه بالکرامه العظیمه و مرافقه الذین أنعم اللّه علیهم من من النبیّین و الصدّیقین و الشهداء و الصالحین و حسن أولئک رفیقا. و من صام من رجب ثلاثه و عشرین یوما نودی من السماء طوبی لک یا عبداللّه نصبت قلیلا و نعمت طویلا طوبی لک إذا کشف الغطاء عنک و افضیت الی جسیم ثواب ربّک الکریم و جاورت الخلیل فی دارالسلام.

ندا می شود: «ای ولی خدا! ما از سوی خداوند به تو بشارت می دهیم به کرامت بزرگ الهی و هم نشینی با پیامبران و صدّیقین و شهدا و صالحین، و البته آنان هم نشینان نیکی هستند.

و کسی که بیست و سه روز از ماه رجب را روزه بگیرد از آسمان به او ندا می رسد: «خوشا به حال تو ای بنده خدا! تو در مدت کوتاهی خود را به زحمت انداختی و نعمت طولانی را به دست آوردی. خوشا به حال تو! هنگامی که پرده ها کنار رود و تو به ثواب بزرگ پرودرگار کریم خویش نایل گردی و در بهشت همنشین حضرت خلیل الرحمان شوی.

(1)و کسی که بیست و چهار روز از ماه رجب را روزه بگیرد ملک الموت به صورت جوانی بالباس دیباج سبز، سوار بر اسبی از اسب های بهشتی، بر او وارد می شود، در حالی که حریر معطّر و ظرفی از طلا پر از

1- (1)و من صام من رجب أربعه و عشرین یوما إذا نزل به ملک الموت یری له فی صوره شابّ علیه حلّه من دیباج أخضر علی فرس من أفراس الجنان و بیده حریر أخضر ممسک بالمسک الاذفر و بیده قدح من ذهب مملوء من شراب الجنان فسقاه إیاه عند خروج نفسه فهوّن علیه سکرات الموت ثمّ یأخذ روحه فی تلک الحریره فیفوح منها رایحه یستنشقها أهل سبع سماوات فیظلّ فی قبره ریّان و یبعث من قبره ریّان حتّی یرد حوض النبیّ صلّی اللّه علیه و آله.

شراب بهشتی در دست دارد، و در وقت گرفتن جان او از شراب بهشتی به او می نوشاند تا مرگ برای او آسان شود، و چون روح او را قبض می کند و در آن حریر می گذارد بوی خوشی از آن ساطع می گردد و اهل آسمان ها از آن استفاده می کنند، و چون وارد قبر خود می شود سیرآب و شادکام است و در قیامت نیز چون مبعوث می گردد سیرآب و شادکام خواهد بود تا این که درکنار کوثر بر رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله وارد شود.

(1)و کسی که بیست و پنج روز از ماه رجب را روزه بگیرد هنگامیکه از قبر خارج می شود هفتاد هزار ملک به استقبال او می آیند که در دست هرکدام آنان پرچمی از درّ و یاقوت است و انواع زیورها و زینت ها رابا خود آورده و می گویند: «ای ولیّ خدا! همانا تو به خدای خود پناهنده شدی.» پس او نخستین کسی خواهد بود که با مقرّبین و کسانی که از خدای خود راضی و خداوند از آنان راضی بوده وارد بهشت می شوند و این سعادت بزرگی خواهد بود.

(2)و کسی که بیست و شش روز از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند در

1- (1)و من صام من رجب خسمه و عشرین یوما فإنّه إذا أخرج من قبره یلقاه سبعون ألف ملک بید کلّ ملک منهم لواء من در و یاقوت و معهم طرائف الحلیّ فیقولون یا ولیّ اللّه إلتجأت إلی ربّک فهو من أوّل الناس دخولا فی جنّات عدن مع المقرّبین الذین رضی اللّه عنهم و رضوا عنه و ذلک الفوز العظیم.

2- (2)و من صام من رجب سته و عشرین یوما بنی اللّه له فی ظلّ العرش مأه قصر من درّ و یاقوت علی رأس کلّ قصر خیمه حریر من حریر الجنان یسکنها ناعما و الناس فی الحساب.

سایه عرش خود یکصد قصر از درّ و یاقوت برای او بنا می کند و بر بالای هر قصری خیمه ای از حریر بهشتی خواهد بود و ولیّ خدا در مدتی که مردم مشغول حساب هستند در آن خیمه های حریر متنعّم می باشد.

(1)و کسی که بیست و هفت روز از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند قبر او را به اندازه چهارصد هزار سال راه وسعت می دهد و پر از مشک و عنبر می نماید.

(2)و کسی که بیست و هشت روز از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند بین او و آتش دوزخ هفت خندق قرار می دهد که مسافت هر خندق به اندازه فاصله زمین تا آسمان و مسافت پانصد سال راه می باشد. و کسی که بیست و نه روز از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند او را می آمرزد، گرچه او راهزن باشد و یا زنی باشد که هفتاد مرتبه زنا داده و سپس برای خدا و نجات از دوزخ روزه گرفته باشد است.

(3)و کسی که سی روز از ماه رجب را روزه بگیرد منادی از طرف خداوند به او می گوید: «ای بنده خدا! گذشته های تو بخشیده شد پس در

1- (1)و من صام من رجب سبعه و عشرین یوما وسّع اللّه علیه القبر مسیره أربعمائه ألف عام و ملاء جمیع ذلک مسکا و عنبرا.

2- (2)و من صام من رجب ثمانیه و عشرین یوما جعل اللّه عزّوجلّ بینه و بین النار سبع خنادق کلّ خندق ما بین السماء و الأرض مسیره خمسمأه عام.

3- (3)و من صام من رجب تسعه و عشرین یوما غفراللّه له و لو کان عشّارا ولو کانت إمرأه فاجره فجرت سبعین مرّه بعدما أرادت به وجه اللّه تعالی و الخلاص من جهنّم یغفراللّه لها.

آینده اعمال خود را از سر بگیر.» و خداوند در هر درجه ای از درجات بهشتی چهل شهر به او عطا خواهد نمود که در هر کدام هزارهزار قصر می باشد و در هر قصری هزارهزار خانه ودر هر خانه ای هزارهزار سفره از طلا و در هر سفره ای هزار هزار ظرف و در هر ظرفی هزار هزار نوع از غذا و نوشابه و در هر خانه ای از آن خانه ها چهل هزار تخت از طلا قرار دارد و مساحت هر تختی هزار ذراع در دو هزار ذراع می باشد و بر هر تختی یک حورالعین بهشتی قرار دارد که بافته های موی سر او سیصد هزار دنباله از نور است و هر دنباله ای از آن هزار میلیون نگهبان دارد که آن را با مشک و عنبر خوشبو می کنند تا این که روزه دار رجب به آن برسد. آری همه این نعمت ها برای کسی است که تمام ماه رجب را روزه گرفته باشد.»

(1)ابوسعید خدری می گوید: چون سخن رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به این جا

1- (1)و من صام من رجب ثلاثین یوما نادی مناد من السماء یا عبداللّه أمّا ما مضی فقد غفرلک فاستأنف العمل فیما بقی و أعطاه اللّه فی الجنان کلّها فی کلّ جنّه أربعین مدینه و فی کلّ أربعین ألف ألف قصرفی کلّ قصر أربعون ألف ألف بیت فی کلّ بیت أربعون ألف ألف مائده من ذهب علی کلّ مائده أربعون ألف ألف قصعه فی کلّ قصعه أربعون ألف ألف لون من الطعام و الشراب لکلّ طعام و شراب من ذلک لون علی حده فی کلّ بیت أربعون ألف سریر من ذهب طول کلّ سریر ألف ذراع فی الفی ذراع علی کلّ سریر جاریه من الحور علیها ثلاثمأه ألف ذوابه من نور یحمل کلّ ذوابه منها ألف ألف ألف وصیفه یغلقها بالمسک و العنبر إلی أن یوافیها صائم رجب هذا لمن صام شهر رجب کلّه.

رسید، به آن حضرت گفته شد: کسی که در اثر بیماری و ضعف و ناتوانی و یا عذر حیض و نفاس از روزه ماه رجب عاجز باشد، چه باید بکند تا به این پاداش ها برسد؟

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «باید هر روزی قرص نانی را صدقه بدهد.» سپس فرمود: «سوگند به خدایی که جان من در اختیار اوست، اگر آن مقدار را صدقه بدهد آنچه گفته شد و بیشتر از آن به او داده خواهد شد.» تا این که فرمود: «اگر جمیع خلایق از اهل آسمان ها و زمین بخواهند پاداش روزه دار رجب را محاسبه نمایند هرگز نمی توانند یک دهم آن را به دست آورند.»

(1)گفته شد: یا رسول اللّه! کسی که از دادن این صدقه عاجز باشد چه باید بکند تا به این پاداش ها برسد؟ رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: او باید در هر روز از ماه رجب صد مرتبه بگوید: سبحان الإله الجلیل، سبحان من لا

1- (1)قیل: یا نبیّ اللّه فمن عجر عن صیام رجب لضعف أو لعلّه کانت به أو إمره غیر طاهره یصنع ماذا؟ لینال ما وصفت قال: یتصدّق فی کلّ یوم برغیف علی المساکین و الذی نفسی بیده إنّه إذا تصدق بهذه الصدقه فینال ما وصفت واکثر، إنّه لو اجتمع جمیع الخلائق علی أن یقدّروا قدر ثوابه من أهل السموات و الأرضین ما بلغوا عشر ما یصیب فی الجنان من الفضائل و الدرجات قیل یا رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : فمن لم یقدر علی هذه الصدقه یصنع ماذا؟ لینال ما وصفت قال: فیسبّح اللّه عزوجل کلّ یوم من رجب إلی تمام ثلاثین یوما بهذا التسبیح مأه مره: سبحان الاله الجلیل سبحان من لاینبغی التسبیح إلاّ له سبحان الأعزّ الأکرم سبحان من لیس العزّ و هوله أهل.

ینبغی التسبیح إلاّ له، سبحان الأ عزّالأکرم، سبحان من لبس العزّ و هو له أهل.»

روزه داران و عبادت کنندگان در ماه رجب

(1)13- ابورمحه حضرمی می گوید: از امام باقرعليه‌السلام شنیدم که می فرمود: «چون روز قیامت می شود از عرش الهی ندا می رسد: «أین الرجبیّون» (یعنی: کجایند آنهایی که در ماه رجب روزه می گرفتند و عبادت می کردند؟) پس عده ای از اهل محشر قیام می کنند، در حالی که صورت های آنان نورانی است و بر سر آنان تاج هایی زیبا از درّ و یاقوت قرار دارد و با هر کدام آنان هزار ملک در طرف راست و هزار ملک در طرف چپ همراه هستند و به او بشارت می دهند و می گویند: گوارا باد کرامت الهی برای تو!

(2)سپس از ناحیه پروردگار به آنان ندا می رسد: ای بندگان من! به عزّت

1- (1)13- حدّثنا المظفر بن جعفربن المظفر العلوی السمرقندی قال: حدّثنا جعفربن محمّدبن مسعود العیاشی عن أبیه قال: حدّثنا الحسین بن إشکیب عن محمّدبن علی الکوفی عن أبی جمیله المفضل بن صالح عن أبی رمحه الحضرمی قال: سمعت جعفربن محمّدبن علیعليه‌السلام یقول: إذا کان یوم القیامه نادی مناد من بطنان العرش أبن الرجبیون فیقوم اناس بضی ء وجوهم لأهل الجمع علی رؤسهم تیجان الملک مکلّله بالدرّ و الیاقوت مع کلّ واحد منهم ألف

2- (2)ملک عن یمینه و ألف ملک عن یساره یقولون هنیأ لک کرامه اللّه عزوجل یا عبداللّه، فیأتی النداء من عنداللّه جلّ جلاله: عبادی و أمائی و عزّتی و جلالی لأکرمنّ مثواکم و لأجزلنّ عطاکم (عطایاکم) و لأوتینّکم من الجنّه غرفا تجری من تحتها الأنهار خالدین فیها و نعم أجر العاملین انکم تطوّعتم بالصوم لی فی شهر عظمت حرمته و أوجبت حقه ملائکتی أدخلوا عبادی و إمائی الجنّه ثمّ قال جعفربن محمّدعليه‌السلام : هذا لمن صام من رجب شیئا ولو یوما واحدا فی (من) أوله أو وسطه أو آخره.

و جلالم سوگند، من شما را گرامی خواهم داشت و عطای فراوان به شما خواهم نمود و غرفه های بهشتی که در زیر آنها نهرهایی جاری است را به شما خواهم داد و شما در آن نعمت ها جاوید خواهید بود و این ها چه نیکو پاداشی است برای عمل کنندگان. همانا شما برای من در ماه رجب - که حرمت آن بزرگ بود - با میل خود روزه گرفتید. پس ای ملائکه من! بندگانم را وارد بهشت نمایید.»

سپس امام باقرعليه‌السلام فرمود: «این پاداش ها برای کسی است که مقداری از ماه رجب را - ولو یک روز - از اول یا وسط و یا آخر روزه گرفته باشد.»

حدیث أمّ داود و اجابت دعای او

(1)14- ابراهیم بن عبید (عبد) اللّه بن علا می گوید: فاطمه

1- (1)14- حدثنی جماعه من أصحابنا قالوا: حدّثنا أبوالحسن عبیداللّه بن محمّدبن جعفر الفصبانی البغدادی قال: حدّثنا أبوعیسی عبیداللّه بن الفضل بن هلال و کان أهل مصر یسمّونه شیطان الطاق لایمانه رحمه اللّه قال: حدّثنا عبداللّه بن مجری البلوی قال: حدّثنا إبراهیم بن عبداللّه بن الفضل بن العلاء المدنی قال حدثتنی فاطمه بنت عبداللّه بن إبراهیم بن الحسین. و جماعه من أصحابنا قالوا: حدّثنا أبوالحسین عبیداللّه بن محمّدبن جعفر القصانی قال: حدّثنا أبومحمّد الحسین بن وسیف العدل قال: حدّثنا علی بن یعقوب قال: حدّثنا إبراهیم بن عبیداللّه بن العلاء المدنی قال: حدثتنی فاطمه بنت عبداللّه بن إبراهیم بن الحسین.

دخترعبداللّه بن ابراهیم بن حسین برای من نقل نمود که چون ابوالدوانیق (منصور دوانیقی) عبداللّه بن حسن بن حسین را پس از کشتن دو فرزند او محمّد و ابراهیم کشت، فرزند من داود بن حسین را به زنجیر بستند و با عمو زادگان او حسنین (حسین) به عراق بردند. فرزند من داود مدتی در زندان بود و من هیچ خبری از او نداشتم جز آن که به درگاه خدا تضرّع می کردم و از خداوند نجات او را می طلبیدم و به برادران خود از زهّاد و اهل عبادت درخواست می کردم که از خدا بخواهند من فرزند خود را قبل از مردن ببینم. آنها نیز برای خواسته من دعا می کردند. در همین حال از بعضی به من خبر می رسید که او را کشته اند و بعضی نیز می گفتند که او زنده است،(1) ولی او و عموزادگان او را زیر دیوار گذارده اند. این (گونه

1- (1)و حدّثنا أبومحمّدالحسن بن حمزه العلوی رضی اللّه عنه قال: حدّثنا أبوغانم اسماعیل بن عبدالرحمن الحارثی یمکه قال: حدّثنا أبو محمّد عبداللّه بن محمّد العلوی قال: حدّثنا إبراهیم بن عبیداللّه بن العلاء. و حدّثنا حمزه بن محمّدبن احمدبن جعفربن محمّدبن زیدبن علی بن الحسن بن علی ابن أبی طالبعليه‌السلام قالوا: أخبرنا أبوالحسین محمّدبن الحسین الدینوری قال: حدّثنا یعقوب بن نعیم بن رقاره قال: حدّثنا جعفربن أحمد ابن عبدالجبار السبیعی بالمدینه عن أبیه عن إبراهیم بن عبداللّه بن العلاء قال: حدثنی فاطمه بنت عبداللّه بن ابراهیم. و حدّثنا جعفربن محمّد بن قولویه قال: حدّثنا أبو عیسی عبیداللّه ابن الفضل بن محمّد بن الهلال الطائی قال: حدّثنا أبو محمّد عبداللّه بن محمّد العلوی قال: حدّثنا إبراهیم بن عبیداللّه بن العلاء قال: حدثتنی فاطمه بنت عبداللّه بن إبراهیم قالت: لمّا قتل ابوالدوانیق عبداللّه بن الحسن ابن الحسین بعد قتل ابنیه محمّد و ابراهیم.

خبر(ها (مصیبت را بر من سخت تر می کرد و و اندوه من بیشتر می گردید و هرچه دعا می کردم به اجابت نمی رسید تا این که پیر و ناتوان شدم و کار بر من سخت شد. پس خدمت امام صادقعليه‌السلام رسیدم، در حالی که آن حضرت بیمار بود و چون از حال او سؤال نمودم و برای شفای آن حضرت دعا کردم و خواستم از خدمتش مرخّص شوم، به من فرمود: «ای امّ داود! از فرزند خود چه خبری داری؟» البته من آن حضرت را در کودکی در کنار فرزندم داود شیر داده بودم (و من مادر رضاعی او بودم و فرزندم برادر رضاعی او بود). چون امام صادقعليه‌السلام از فرزندم داود سؤال نمود من گریان شدم و گفتم: فدای شما شوم، داود از دستم رفت، او در عراق محبوس است و من از او هیچ خبری ندارم و از او ناامید شده ام و دلم برای اوتنگ شده است. از شما خواهش می کنم که در حق برادر خود دعا کنید.

(1)امّ داود می گوید: امام صادقعليه‌السلام فرمود: «ای امّ داود! برای چه از

1- (1)و حدّثنا الشریف محمّدبن الحسن بن اسحق بن الحسین بن اسحق بن موسی بن جعفربن محمّد بن علی بن الحسین بن علی بن أبی طالبعليهم‌السلام قال: حدّثنا ابوجعفر محمّدبن حمزه بن الحسین بن سعید المدینی قال: حدثنی أبی قال: حدثنی أبو محمّد عبداللّه بن محمّد البلوی قال: حدثنی إبراهیم بن عبیداللّه بن العلاء قال: حدثتنی فاطمه بنت عبداللّه بن إبراهیم بن الحسین قالت:

دعای استفتاح و اجابت آن غافل شده ای؟ آن دعایی است که به برکت آن خداوند درهای آسمان را باز می کند و تو می توانی ملائکه را ملاقات کنی و آنها به تو بشارت نجات خواهند داد و آن دعای مستجاب است و هرکس آن را بخواند پاداش او جز بهشت نخواهد بود.» امّ داود می گوید: گفتم: ای فرزند پاکان و صادقین! چه باید بکنم؟

(1)امام صادقعليه‌السلام فرمود: «ای امّ داود! ماه رجب نزدیک است و آن ماه بسیار مبارکی است و دعا در آن مستجاب است. پس تو روزهای سیزده و چهارده و پانزدهم آن را که ایّام البیض است روزه بگیر و نزدیک ظهر روز

1- (1)لمّا قتل ابوالدوانیق عبداللّه بن الحسن بن الحسین بعد قتل ابنیه محمّد و إبراهیم حمل ابنی داود بن الحسین من المدینه مکبّلا بالحدید مع بنی عمه الحسنین إلی العراق فغاب عنّی حینا وکان هناک مسجونا فانقطع خیره و أعمی أثره و کنت أدعو اللّه و أتضرّع الیه وأسأله خلاصه و استعین باخوانی من الزهاد والعباد و أهل الجد و الاجتهاد و أسألهم أن یدعوا اللّه لی أن یجمع بینی و بین ولدی قبل موتی فکانوا یفعلون ولا یقصرون فی ذلک و کان یصل إلی انّه قد قتل و یقول قوم: لا، قد بنی علیه أسطوانه مع بنی عمّه فتعظم مصیبتی و اشتدّ جزنی ولا أری لدعائی إجابه و لا لمسألتی نجحا فضاق بذلک ذرعی و کبر سنّی و رقّ عظمی و صرت إلی حدّ الیاس من ولدی لضعفی و انقضاء عمری قال: ثمّ إنی دخلت علی أبی عبداللّه جعفربن محمدعليه‌السلام و کان علیلا فلمّا سألته عن حاله ودعوت له و هممت الانصراف قال لی:

پانزدهم غسل کن و نافله نماز ظهر را بخوان و رکوع و سجده و قنوت آن را به نیکی انجام ده و در دو رکعت اول آن، در رکعت اول حمد و قل یا أیّها الکافرون و در رکعت دوم آن حمد و قل هواللّه أحد را بخوان و در شش رکعت باقیمانده، بعد از حمد از(1)سوره های کوتاه هرکدام راکه خواستی بخوان. سپس نماز ظهر را بخوان و پس از آن باز هشت رکعت نافله عصر را بخوان و رکوع و سجود و قنوت آن را نیکو به جای آور و باید نمازهای تو در پاکیزه ترین لباس و در اتاقی نظیف و بر روی فرشی نظیف باشد و خود را معطّر نمایی چرا که ملائکه آن را دوست می دارند و بکوش که در آن حال کسی بر تو وارد نشود و با تو سخن نگوید و تو را مشغول ننماید.»

(2)مؤلف گوید: مرحوم صدوق پس از آنچه گذشت می فرماید: سایر

1- (1)یا أم داود - ما الذی بلغت عن داود؟ و کنت قد أرضعت جعفربن محمّد بلبنه - فلمّا ذکره لی بکیت و قلت: جعلت فداک أین داود؟ داود محتبس فی العراق و قد انقطع عنی خبره و یئست من الاجتماع معه و إنّی لشدیده الشوق الیه و التلهّف علیه و أنا أسألک الدعاء له فانه اخوک من الرضاعه قالت: قال لی أبوعبداللّه: یا أمّ داود فأین انت عن دعاء الاستفتاح و الاجابه و النجاح؟ و هوا الدعاء الذی یفتح اللّه عزوجل له أبواب السماء و تتلّقی الملائکه و تبّشر بالاجابه و هوالدعاه المستجاب الذی لا یحجب عن اللّه عزّوجلّ و لا لصاحبه عنداللّه تبارک و تعالی ثواب دون الجنّه قال: قلت: و کیف لی یابن الاطهار الصادقین؟ قال یا أمّ داود: فقد دنی هذا الشهر الحرام یریدعليه‌السلام شهر رجب - و هو شهر مبارک عظیم الحرمه مسموع الدعاه فیه فصومی منه ثلاثه أیّام الثالث عشر و الرابع عشر و الخامس عشر و هی الأیّام البیض ثمّ اغتسلی فی یوم النصف منه عند زوال الشمس و صلّی الزوال ثمان رکعات ترسلین فیهنّ و تحسنین رکوعهن و سجودهنّ و قنوتهنّ تقرأ فی الرکعه الأولی بفاتحه الکتاب و قل یا أیّها الکافرون و فی الثانیه قل هواللّه أحد و فی الستّ البواقی من السور القصار ما أحببت:

2- (2)ثمّ تصلّین الظهر ثمّ ترکعین بعد الظهر ثمان رکعات تحسنین رکوعهن و سجودهن و قنوتهن ولتکن صلاتک فی أطهر أثوابک فی بیت نظیف علی حصیر نظیف و استعملی الطیب فانّه تحیّه الملائکه واجتهدی أن لا یدخل علیک أحد یکلّمک أو یشغلک - الباقی ذکر فی کتاب عمل السنه ما کتبت هاهنا من أرادأن یکتب فلیکتب من عمل السنه- فإذا فرغت من الدعاء فاسجدی علی الأرض و عفرّی خدّیک علی الارض و قولی:

آداب عمل أمّ داود در کتاب «عمل السّنه» ذکر شده به آن کتاب مراجعه شود (لکن مرحوم محدث قمی در کتاب مفاتیح الجنان، از مصباح شیخ طوسی این قسمت را چنین بیان نموده است: «بخواند حمد را صد مرتبه و سوره اخلاص را صد مرتبه و آیه الکرسی را ده مرتبه و بعد از اینها بخواند سوره انعام وبنی اسرائیل وکهف و لقمان ویس و صافات و حآم سجده و حآمعسآقآ و حم دخان و فتح و واقعه و ملک و نآ و إذا السماء انشقّت و ما بعدش را تا آخر قرآن و چون از اینها فارغ شود در حالی که رو به قبله باشد بگوید: صدق اللّه العظیم الذی لا إله إلاّ هو الحیّ القیوم...»)

(1)سپس امام صادقعليه‌السلام به امّ داود می فرماید: «هنگامی که از دعا فارغ

1- (1)«لک سجدتُ و بک آمنت فارحم ذلّی و فاقتی و کبوتی لوجهی» واجهدی أن تسبح عیناک و لو مقدار رأس الذباب دموعا فإنّه إجابه هذا الدعاء حرقه القلب و انسکاب العبره فاحفظی ما علّمتک ثمّ احذری أن یخرج عن یدیک إلی ید غیرک ممن یدعو به لغیر حقّ فانّه دعاء شریف و فیه اسم اللّه الأعظم الذی اذا دعی به أجاب و أعطی ولو أنّ السموات و الأرض کانتا رتقا و البحار بأجمعها من دونها و کان ذلک کلّه بینک و بین حاجتک یسهّل اللّه عزوجل الوصول إلی ما تریدین و أعطاک طلبتک و قضی لک حاجتک و بلغک آمالک و لکلّ من دعا بهذا الدعاء الاجابه من اللّه تعالی ذکرا کان أو أنثی.

گردیدی بر خاک سجده کن و گونه های خود را بر خاک بگذار و بگو: «لک سجدتُ و بک آمنت فارحم ذلّی و فاقتی و کبوتی لوجهی» و بکوش ولو به اندازه بال مگس اشک از چشم تو خارج گردد؛ همانا نشانه اجابت این دعا سوختن دل و جاری شدن اشک است. پس(1)آنچه به تو آموختم را نگهداری کن و سعی کن در اختیار کسی قرار ندهی که برای خواسته

1- (1)ولو أنّ الجنّ و الانس أعداء لولدک لکفاک اللّه مؤنتهم و أخرس عنک ألسنتهم و ذلّل لک رقابهم إن شاء اللّه قالت أمّ داود: فکتب لی هذا الدعاء و انصرفت منزلی و دخل شهر رجب فتوخّیت الأیّام و صمتها و دعوت کما أمرنی و صلیّت المغرب و العشاء الآخره و أفطرت ثمّ صلیّت من اللیل ماسنح لی مرتّب فی لیلی و رأیت فی نومی کلّ من صلیت علیه من الملائکه والأنبیاء و الشهداء و الأبدال و العباد و رأیت النبیّصلى‌الله‌عليه‌وآله فإذا هو یقول لی: یا بنیّه یا أمّ داود أبشری فکلّ من ترین أعوانک و اخوانک و شفعائک و کلّ من ترین یستغفرون لک و یبشّرونک بنجح حاجتک فابشری بمغفره اللّه و رضوانه فجزیت خیرا عن نفسک و أبشری بحفظ اللّه لولدک وردّه علیک إن شاء اللّه.

غیرحقی انجام دهد؛ چراکه آن دعای شریفی است و در آن اسم اعظم خدا نهفته است. که اگر کسی به وسیله آن خدا را بخواند خواسته او اجابت می شود و خداوند او را ردّ نمی کند بلکه اگر درهای آسمان ها و زمین به روی کسی بسته شده باشد و دریاها سر راه حاجت او مانع باشند خداوند به وسیله این دعا حاجت او را برآورده می نماید و تو نیز به حاجت خود می رسی و خداوند مشکل تو را آسان می کند و تو را به آرزویی که داری خواهد رساند و اگر جن و انس دشمن فرزند تو باشند خداوند شرّ همه آنان را از او برطرف خواهد نمود و آنان را در مقابل تو گنگ و ذلیل می کند. إن شاء اللّه.»

(1)امّ داود می گوید: امام صادقعليه‌السلام این دعا را برای من نوشت و من به خانه خود باز گشتم تا این که ماه رجب رسید و من در ایّام البیض طبق دستور آن حضرت روزه گرفتم و دعاهایی که او امر نموده بود خواندم و (چون روز پانزدهم گذشت) نماز مغرب و عشا را خواندم و افطار نمودم و هنگامی که پاسی از شب گذشت و نماز شب را چنان که عادت داشتم

1- (1)قالت أمّ داود: فانتبهت عن نومی فواللّه ما مکثت بعد ذلک إلاّ مقدار مسافه الطریق من العراق للراکب المجدّ المسرع حتّی قدم علیّ داود فقال یا أمّاه: إنّی لمحتبس بالعراق فی أضیق المحابس و علیّ ثقل الحدید و أنا فی حال الیأس من الخلاص إذنمت فی لیله النصف من رجب فرأیت الدنیا قد خفضت لی حتّی رأیتک فی حصیر فی صلاتک و حولک رجال رؤسهم فی السماء و أرجلهم فی الأرض علیهم ثیاب خضر یسبّحون من حولک و قال قائل جمیل الوجه حلیه النبیّصلى‌الله‌عليه‌وآله نظیف الثوب طیّب الریح حسن الکلام فقال:

خواندم و خوابیدم در خواب کسانی که بر آنان صلوات فرستاده بودم مانند ملائکه و پیامبران و شهدا و بندگان بزرگ خدا را مشاهده نمودم. در آن بین رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله را دیدم و آن حضرت به من فرمود: «ای دخترم، امّ داود! بشارت باد تو را! همه این هایی که می بینی یاران و برادران و شفعای تواند وهمه آنها برای تو استغفار می کنند و تو را بشارت می دهند که حاجتت برآورده شده و من نیز تو را به مغفرت خدا و خوشنودی او بشارت می دهم. خدا تو را جزای خیر بدهد. همانا خداوند فرزند تو را حفظ نمود و او را به تو باز خواهد گرداند. ان شاءاللّه.»

(1)امّ داود می گوید: پس من از خواب بیدار شدم و به خدا سوگند، فاصله خواب من و بازگشت فرزندم داود بیش از مسافت حرکت یک سوار تندرو که از عراق به مدینه برسد نبود. و چون فرزندم را ملاقات نمودم به من گفت: ای مادر! من در عراق در سخت ترین زندان زیر غل و زنجیر زندانی بودم و امیدی به نجات خود نداشتم تا این که در شب نیمه

1- (1)یابن العجوز الصالحه أبشر فقد أجاب اللّه عزوجل دعاء أمک فانتبهت فإذا أنا برسول أبی الدوانیق فادخلت علیه من اللیل فأمر بفکّ حدیدی و الاحسان إلیّ و أمر لی بعشره آلاف درهم و أنا أحمل علی نجیب و استسعی باشدّ السیر فاسرعت حتّی دخلت إلی المدینه قالت أمّ داود: فمضیت به إلی أبی عبداللّهعليه‌السلام فسلّم علیه و حدّثه بحدیثه فقال له الصادقعليه‌السلام : إنّ أبا الدوانیق رأی فی النوم علیاعليه‌السلام یقول له: أطلق ولدی و إلا لألقینّک فی النار و رأی کأنّ تحت قدمیه النیران فاستیقظ و قد سقط فی یده فأطلقک.

رجب در خواب دیدم که دنیا زیر قدم من جمع شد و من تو را دیدم که روی حصیری نماز می خواندی و اطراف تو مردانی بودند که سرهای آنان در آسمان و پاهایشان روی زمین بود و لباس های سبزی برتن داشتند و اطراف تو تسبیح خدا را می گفتند. پس گوینده ای از بین آنان، زیبا صورت، با لباسی نظیف و معطّر و صدایی دلنشین، به زیبایی پیامبر اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله ، به من فرمود: «ای فرزند پیر زن صالحه! البشاره! خداوند دعای مادر تو را مستجاب نمود.» و چون از خواب بیدار شدم، ناگهان دیدم فرستاده ابوالدوانیق نزد من حاضر شده و مرا نزد او بردند و او دستور داد آهن ها را از بدن من جدا کردند و به من احسان نمود و ده هزار درهم به من داد و مرا بر اسب تندرو سوار نمودند و با تمام سرعت به مدینه رساندند. امّ داود می گوید: پس من فرزندم را خدمت امام صادقعليه‌السلام بردم و چون بر آن حضرت سلام نمود و قصه خود را بیان کرد امام صادقعليه‌السلام فرمود: «ابوالدوانیق (نیز) در آن شب علیعليه‌السلام را در خواب دید و آن حضرت به او فرمود: فرزند مرا آزاد کن وگرنه تو را در آتش خواهم انداخت. پس ابوالدوانیق در خواب دید که زیر قدم های او دریایی از آتش است از خواب بیدار شد و از وحشت و اضطرابی که پیدا نموده بود تو را آزاد کرد.»

پاداش عبادت و روزه در ماه رجب

(1)15- امام صادقعليه‌السلام از پدرانش، از امیرالمؤمنینعليهم‌السلام نقل نموده که فرمود: «کسی که روز اول و یا وسط و یا آخر ماه رجب را روزه بگیرد گناهان گذشته و آینده او بخشوده خواهد شد؛ و کسی که سه روز از اول ماه رجب و سه روز از وسط و سه روز از آخر ماه رجب را روزه بگیرد گناهان گذشته و آینده او بخشیده می شود؛ و کسی که(2) یک شب از شب های ماه رجب را به عبادت خدا طی کند خداوند او را از آتش دوزخ آزاد می فرماید و شفاعت او را در باره هفتاد هزار نفر از گنهکاران می پذیرد؛ و کسی که در ماه رجب برای خشنودی خدا صدقه بدهد

1- (1)15- حدّثنا أبومحمّد جعفربن نعیم الحاجم قال: حدّثنا احمدبن ادریس عن محمّدبن الحسین بن أبی الخطاب قال: حدّثنا اسماعیل بن مهران و حدّثنا علی بن عبداللّه اوراق قال: حدّثنا سعدبن عبداللّه عن الهیثم ابن أبی مسروق النهدی قال: حدّثنا اسماعیل بن مهران عن محمّدبن یزید عن سفیان الثوری قال: حدثنی اسماعیل بن مهران عن محمّدبن یزید عن سفیان الثوری قال: حدثنی جعفربن محمّد عن أبیه محمّدبن علی عن أبیه علی بن الحسین عن أبیه الحسین عن أخیه الحسن بن علی عن علی بن أبی طالبعليهم‌السلام :

2- (2)من صام یوما من رجب فی أوّله أو فی وسطه أو فی آخره غفرله ما تقدّم من ذنبه و ما تأخّر و من صام ثلاثه أیّام من رجب فی أوّله و ثلاثه أیّام فی وسطه وثلاثه أیّام فی آخره غفر له ما تقدّم من ذنبه و ما تأخّر و من أحیی لیله من لیالی رجب أعتقه اللّه من النار و قبل شفاعته فی سبعین ألف رجل من المذنبین و من تصدّق بصدقه من رجب ابتغاء وجه اللّه أکرمه اللّه یوم القیامه فی الجنّه من الثواب مالا عین رأت و لا اذن سمعت ولا خطر علی قلب بشر.

خداوند در بهشت او را گرامی می دارد و پاداشی به او می دهد که نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه برقلب بشری خطور کرده باشد.»

(1)16- مالک بن انس می گوید: به خدا سوگند، چشم من شخصیتی را بهتر از حضرت جعفربن محمّد صادقعليه‌السلام از جهت زهد و فضیلت و عبادت و ورع - ندید و من هر زمانی خدمت آن حضرت می رسیدم او به من توجه می نمود و مرا اکرام می کرد. پس روزی به آن حضرت گفتم: ای فرزند رسول خدا! پاداش کسی که یک روز از ماه رجب را از روی ایمان و خلوص روزه بگیرد چیست؟ پس آن حضرت از پدر خود، از جدّ خود نقل نمود - گرچه به خدا سوگند، اگر خود می فرمود صادق بود - که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «کسی که از روی ایمان و خلوص یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد آمرزیده خواهد شد.» پس من به آن حضرت گفتم: پاداش کسی که یک

1- (1)16- حدّثنا علی بن احمدبن محمّدبن عمران الدقّاق قال: حدّثنا محمّدبن أبی عبداللّه الکوفی قال: حدّثنا موسی بن عمران النخعی عن عمّه الحسین بن یزید النوفلی قال: سمعت بن أنس الفقیه یقول: و اللّه ما رأت عینی أفضل من جعفربن محمّد زهدا و فضلا و عباده و ورعا فکنت أقصده فیکرمنی و یقبل علی فقلت له یوما: یابن رسول اللّه ما ثواب من صام یوما من رجب إیمانا و احتسابا؟ قال - و کان و اللّه اذا قال صدق -: حدّثنی أبی عن أبیه عن جدّه قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : من صام یوما من رجب إیمانا و إحتسابا غفرله فقلت له: یابن رسول اللّه فما ثواب من صام یوما من شعبان؟ قال: حدثنی أبی عن أبیه عن جده قال: قال رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله: من صام یوما من شعبان إیمانا و احتسابا غفرله.

روز از ماه شعبان را روزه بگیرد چیست؟ امام صادقعليه‌السلام باز فرمود: پدرم، از جدش امیرالمؤمنینعليهم‌السلام نقل نمود که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «کسی که از روی ایمان و خلوص یک روز از ماه شعبان را روزه بگیرد آمرزیده خواهد شد.»

(1)17- عبداللّه بن طائی می گوید: امام صادقعليه‌السلام فرمود: «کسی که روز بیست و هفتم ماه رجب را روزه بگیرد پاداش هفتاد سال روزه برای او نوشته می شود.»

(2)18- عبدالسلام بن صالح هروی می گوید: حضرت رضاعليه‌السلام فرمود: «کسی که روز اول ماه رجب را روزه بگیرد روز قیامت خداوند از او راضی می شود؛ و کسی که دو روز از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند در قیامت از او راضی می شود؛ و کسی که سه روز از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند در روز قیامت از او راضی می شود و او را راضی خواهد نمود و طلبکاران او را نیز از او راضی خواهد نمود؛ و کسی که هفت روز

1- (1)17- حدّثنا عبدالواحد بن محمّدبن عبدوس النیشابوری العطّار قال: حدّثنا علی بن محمّد بن قتیبه النیسابوری قال: حدّثنا حمدان بن سلیمان قال: حدّثنا علی بن نعمان قال: حدّثنا عبداللّه بن طائی عن الصادق جعفربن محمّدعليهما‌السلام : من صام سبعه و عشرین من رجب کتب له أجر صیام سبعین سنه.

2- (2)18- حدّثنا عثمان بن عبداللّه بن تمیم القزوینی قال: حدّثنا أبی قال: حدّثنا أحمدبن علی الأنصاری عن عبدالسلام بن صالح الهروی قال: قال علی بن موسی الرضاعليه‌السلام : من صام أوّل یوم من رجب رضی اللّه عنه یوم یلقاه و من صام یومین من رجب رضی اللّه عنه یوم یلقاه و من صام ثلاثه أیّام من رجب

از ماه رجب را روزه بگیرد هنگامی که از دنیا می رود درهای آسمان های هفتگانه به روی او گشوده می شود تا به ملکوت اعلی برسد؛ و کسی که هشت روز از ماه رجب را روزه بگیرد درهای هشتگانه بهشت به روی او گشوده می گردد؛ و کسی که پانزده روز از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند هر خواسته و جاجتی داشته(1)باشد برآورده می کند مگر آن که درخواست گناه و یا درخواست قطع رحم کند؛ و کسی که همه ماه رجب را روزه بگیرد از گناهان خود پاک می شود مانند روزی که از مادر متولّد گردیده است و از دوزخ آزاد می گردد و با برگزیدگان و نیکان وارد بهشت می شود.»

تا این جا به حمد اللّه و المنّه کتاب فضایل ماه رجب به پایان رسید. و صلّی اللّه علی محمّد و آله و سلّم.

مترجم گوید: از خداوند کریم می خواهیم که به آبروی صاحبان این احادیثعليهم‌السلام توفیق روزه داری و عبادت خود را در ماه رجب و ماه شعبان و ماه مبارک رمضان به ما عطا فرماید.

1- (1)رضی اللّه عنه و أرضاه و أرضی عنه خصمائه یوم یلقاه و من صام سبعه أیام من رجب فتحت أبواب السماوات السبع بروحه إذا مات حتّی یصل إلی الملکوت الأعلی و من صام ثمانیه أیّام من رجب فتحت له ابواب الجنّه الثمانیه و من صام من رجب خمسه عشر یوما قضی اللّه عزّوجلّ له کلّ حاجه إلاّ أن یسأله فی مأثم أوفی قطیعه رحم ومن صام شهر رجب کلّه خرج من ذنوبه کیوم ولدته أمّه وأعتق من النار و أدخل الجنّه مع المصطفین الأخیار.

باب فضایل ماه مبارک شعبان

اشاره

کتاب فضایل ماه مبارک شعبان، تألیف رئیس المحدثین ابی جعفر محمّدبن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، معروف به صدوق رضی اللّه عنه این کتاب نیز همانند کتاب های دیگر مؤلف از اصول حدیث شیعه و مورد اعتماد و قبول علمای شیعه أعلی اللّه کلمتهم است.

پاداش روزه در ماه شعبان

(1)19- امام صادقعليه‌السلام فرمود: «روزه ماه رمضان اندوخته بنده است برای روز قیامت و هیچ بنده ای نیست که فراوان در ماه شعبان روزه بگیرد جز آن که خداوند امر معاش او را اصلاح و شرّ دشمنان را از او دفع می کند و کمترین پاداش کسی که یک روز از ماه شعبان را روزه بگیرد این است که بهشت برای او واجب می گردد.»

(2)20- امام صادقعليه‌السلام ، از پدران خود، از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل نموده که

1- (1)19- أخبرنا الشیخ الفقیه أبوجعفر محمّدبن علی بن الحسین بن بابویه رضی اللّه عنه قال: حدّثنا أبی رحمه اللّه عن أحمدبن إدریس قال: حدّثنا محمّدبن عیسی بن عبید عن یونس بن عبدالرحمن عن عبداللّه بن فضل الهاشمی عن الصادق جعفربن محمّدعليهما‌السلام قال: صیام شهر رمضان ذخر للعبد یوم القیامه و ما من عبد یکثر الصیام فی شعبان إلاّ أصلح اللّه أمر معیشته و کفاه شرّ عدوّه و إن أدنی ما یکون لمن یصوم یوما من شعبان أن تجب له الجنّه.

2- (2)20- حدّثنا أبی رضی اللّه عنه قال: حدّثنا محمّدبن أبی القاسم عن محمّدبن علی الکوفی عن نصر بن مزاحم عن أبی عبدالرحمن المسعودی عن العلاء بن یزید العرنی قال: قال الصادق جعفربن محمّدعليه‌السلام : حدثنی أبی عن أبیه عن جدهعليه‌السلام قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله شعبان شهری و شهر رمضان شهر اللّه فمن صام یوما من شهری کنت شفیعه یوم القیامه و من صام یومین من

آن حضرت فرمود: «ماه شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه خداست و هرکس یک روز از ماه من را روزه بگیرد من روز قیامت او را شفاعت خواهم کرد؛ و هر کس دو روز از آن را روزه بگیرد خداوند گناهان گذشته و آینده او را می بخشد؛ و هرکس سه روز از آن را روزه بگیرد به او گفته می شود: از گذشته پاک شدی، عمل خود را از سر بگیر.»

(1)سپس فرمود: «و هر کس ماه رمضان را روزه بگیرد و عفّت و زبان خود را حفظ کند و به کسی آزاری نرساند خداوند گناهان گذشته و آینده او را می بخشد و از آتش دوزخ آزاد و در بهشت او را جایگزین خواهد نمود و شفاعت او را در باره گنهکاران از اهل توحید به عدد رمل های بیابان عالج می پذیرد.» 1- (1)شهری غفراللّه له: ما تقدّم من ذنبه و ما تأخّر ومن صام ثلاثه أیّام من شهری قیل له استأنف العمل ومن صام شهر رمضان یحفظ فرجه ولسانه و کفّ أذاه عن الناس غفراللّه ذنوبه ما تقدّم منها و ما تأخّر و أعتقه من النار و أحلّه دارالقرار و قبل شفاعته فی عدد رمل عالج من مذنبی أهل التوحید.

پاداش استغفار در ماه شعبان

(1)21- حسن بن فضّال می گوید: از حضرت رضاعليه‌السلام شنیدم که می فرمود: «هرکس در ماه شعبان هفتاد مرتبه استغفار نماید خداوند گناهان او را می بخشد، گرچه به اندازه ستاره های آسمان باشد.»

فضیلت شب نیمه ماه شعبان

(2)22- حسن بن فضّال نیز می گوید: از حضرت رضاعليه‌السلام در باره فضیلت شب نیمه ماه شعبان سؤال نمودم، فرمود: «شب نیمه شعبان شبی است که خداوند در آن شب عدّه ای را از آتش دوزخ آزاد می نماید و گناهانی را در آن شب می بخشد.»

گفتم: آیا افزون بر شب های دیگر نمازی برای آن شب وارد شده

1- (1)21- حدّثنا محمّدبن إبراهیم بن اسحق الطالقانی قال: حدّثنا أحمد بن محمّد الهمدانی قال أخبرنا علی بن الحسین بن علی بن فضال عن أبیه قال سمعت علی بن موسی الرضاعليهما‌السلام یقول: من إستغفر اللّه تبارک و تعالی فی شعبان سبعین مرّه غفراللّه ذنوبه ولو کانت مثل عدد النجوم.

2- (2)22- و بهذا الاسناد قال: سألت علی بن موسی الرضاعليه‌السلام عن لیله النصف من شعبان قال: هی لیله یعتق اللّه فیها الرقاب من النار و یغفر الذنوب فیها قلت هل جعل فیها صلاه زیاده علی سائر اللیالی؟ فقال لیس فیها شی ء موظّف ولکن إن أحببت أن تطوّع فیها بشی ء فعلیک بصلاه جعفربن أبی طالب و أکثر فیهامن ذکر اللّه عزوجل و من الاستغفار و الدعاء فإنّ أبیعليه‌السلام کان یقول: الدعاء فیها مستجاب قلت له: إنّ الناس یقولون إنّها لیله الصکاک فقالعليه‌السلام : تلک لیله القدر فی شهر رمضان.

است؟ فرمود: «دستور خاصی در آن وراد نشده، لکن اگر دوست می داری عبادت مستحبّی در آن انجام دهی بر تو باد به نماز جعفربن ابی طالبعليه‌السلام و زیاد در آن شب به ذکر خدا و استغفار و دعا مشغول باش. همانا پدرم موسی بن جعفرعليه‌السلام می فرمود: در آن شب دعا مستحاب است.» گفتم: مردم می گویند: آن شب، شب برات گرفتن است؟ فرمود: «شب برات گرفتن از آتش جهنّم شب قدر است (که) در ماه مبارک رمضان (قرار دارد).»

(1)23- امام صادقعليه‌السلام فرمود: «علیعليه‌السلام همواره دوست می داشت که خود را برای عبادت در چهار شب فارغ نماید: 1 - شب اول ماه رجب؛ 2- شب عید قربان؛ 3- شب عید فطر؛ 4- شب نیمه شعبان.»

فضیلت و شرافت ماه شعبان

(2)24- عبداللّه بن عباس می گوید: خدمت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله سخن از

1- (1)23- حدّثنا أبی رحمه اللّه قال: حدّثنا أحمد بن إدریس قال: حدّثنا محمّدبن یحیی قال: حدّثنا أبو جعفرأحمد بن عبداللّه عن أبیه عن وهب بن وهب عن الصادق جعفربن محمّد عن أبیهعليه‌السلام قال: کان علیعليه‌السلام یعجبه أن یفرغ نفسه أربع لیال من السنه: أوّل لیله من رجب و لیله النحر و لیله الفطر و لیله النصف من شعبان.

2- (2)24- حدّثنا محمّدبن إبراهیم بن أحمدالمعادی قال: حدّثنا محمّدبن الحسین قال: حدّثنا أبوالحسن علی بن محمّد بن علی قال: حدّثنا الحسن بن محمّد المروی عن أبیه عن یحیی بن عباس قال: حدّثنا علی بن عاصم الواسطی قال: أخبرنی عطاء بن السائب عن سعیدبن جبیر عن ابن عباس قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله و قد تذاکروا عنده فضائل شعبان فقال شهر شریف و هو شهری و حمله العرش تعظّمه و تعرف حقّه و هو شهر یزاد فیه أرزاق المؤمنین و هو شهر، العمل فیه یضاعف والحسنه بسبعین و السیّئه محطوطه و الذنب مغفور و الحسنه مقبوله والجبّار جلّ جلاله یباهی فیه بعباده و ینظر إلی صیامه و صوّامه و قوّامه وقیامه فیباهی به حمله العرش فقام علیّ ابن أبی طالبعليه‌السلام فقال: بأبی أنت و أمّی یا رسول اللّه صف لنا شیئا من فضائله لنزداد رغبه فی صیامه و قیامه و لنجتهد للجلیل عزّوجلّ فیه فقال النبیّصلى‌الله‌عليه‌وآله .

فضایل ماه شعبان به میان آمد. پس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «ماه شعبان ماه با شرافتی است و آن ماه من است و حاملین عرش آن را بزرگ می دارند و حق آن را می شناسند و آن ماهی است که ارزاق مؤمنین در آن زیاد می گردد و عبادت در آن هفتاد برابر پاداش دارد و گناه و معصیت در آن بخشوده می شود و عمل خیر در آن پذیرفته می گردد و خداوند در آن ماه به بندگان خود (که اهل عبادت هستند (و به سحر خیزان و روزه داران خود دراین ماه بر حاملین عرش مباهات می نماید.»

ابن عباس می گوید: سخن رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله که به این جا رسید علیّ بن ابی طالبعليه‌السلام برخاست و گفت: پدر و مادرم فدای شما باد! یارسول اللّه! شمه ای از فضایل این ماه رابیان کنید تا رغبت ما به سحرخیزی و روزه داری در آن زیاد شود و در عبادت خدا کوشا باشیم.

(1)رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «هرکس روز اول ماه شعبان را روزه بگیرد

1- (1)من صام اوّل یوم من شعبان کتب اللّه له سبعین حسنه تعدل عباده سنه.

خداوند هفتاد حسنه به او می دهد که هر حسنه اش معادل یک سال عبادت است.

(1)و هرکس دو روز از ماه شعبان را روزه بگیرد گناه (گناهان (بزرگ او بخشوده می شود.

(2)و هر کس سه روز از ماه شعبان را روزه بگیرد هفتاد درجه از درجات بهشتی که از درّ و یاقوت ساخته شده برای او افزوده می شود.

(3)و هر کس چهار روز از ماه شعبان را روزه بگیرد وسعت روزی پیدا می کند.

(4)و هر کس پنج روز از ماه شعبان را روزه بگیرد مورد علاقه و محبت بندگان خدا قرار می گیرد.

(5)و هر کس شش روز از ماه شعبان را روزه بگیرد هفتاد نوع بلا از او دور می گردد.

(6)و هر کس هفت روز از ماه شعبان را روزه بگیرد در تمام عمر از شرّ شیطان و لشکر او محفوظ می ماند.

1- (1)و من صام یومین من شعبان حطّت عنه السیّئه الموبقه.

2- (2)و من صام ثلاثه أیّام من شعبان رفع له سبعین درجه فی الجنان من درّ و یاقوت.

3- (3)و من صام أربعه من شعبان وسع علیه فی الرزق.

4- (4)و من صام خمسته أیّام من شعبان حبّب إلی العباد.

5- (5)و من صام سته أیّام من شعبان صرف عنه سبعون لونا من البلاء.

6- (6)و من صام سبعه أیّام من شعبان عصم من و ابلیس و جنوده دهره و عمره.

(1)و هر کس هشت روز از ماه شعبان را روزه بگیرد از دنیا نمی رود تا از «حیاض القدس» بنوشد.

(2)و هر کس نه روز از ماه شعبان را روزه بگیرد منکر و نکیر در قبر با او مهربان خواهند بود.

(3)و هر کس ده روز از ماه شعبان را روزه بگیرد قبر او هفتاد ذراع وسعت پیدا می کند.

(4)و هر کس یازده روز از ماه شعبان را روزه بگیرد یازده مناره از نور بر قبر او نصب می شود.

(5)و هر کس دوازده روز از ماه شعبان را روزه بگیرد در هر روزی هفتاد هزار ملک او را در قبر زیارت می کنند تا قیامت برپا شود.

(6)و هر کس سیزده روز از ماه شعبان را روزه بگیرد ملائکه هفت آسمان برای او استغفار می کنند.

1- (1)و من صام ثعانیه أیّام من شعبان لم یخرج من الدنیا حتّی یسقی من حیاض القدس.

2- (2)و من صام تسعه ثمانیه أیّام من شعبان عطف علیه منکر و نکیر عندما بسألانه.

3- (3)و من صام عشره أیّام من شعبان وسع اللّه علیه قبره سبعین ذراعا.

4- (4)و من صام أحد عشر یوما من شعبان ضرب علی قبره احدی عشره مناره من نور.

5- (5)و من صام إثنی عشر یوما من شعبان زاره فی قبره کلّ یوم سبعون ألف ملک إلی النفخ فی الصور.

6- (6)و من صام ثلاثه عشر یوما من شعبان إستغفرت له ملائکه سبع سماوات.

(1)و هر کس چهارده روز از ماه شعبان را روزه بگیرد چهارپایان و درندگان و ماهیان دریا برای او استغفار می کنند.

(2)و هر کس پانزده روز از ماه شعبان را روزه بگیرد خداوند به او خطاب خواهد نمود: من تو را به آتش نمی سوزانم.

(3)و هر کس شانزده روز از ماه شعبان را روزه بگیرد هفتاد دریای آتش از او خاموش می شود.

(4)و هر کس هفده روز از ماه شعبان را روزه بگیرد همه درهای آتش به روی او بسته خواهد شد.

(5)و هر کس هیجده روز از ماه شعبان را روزه بگیرد همه درهای بهشت به روی او گشوده می شود.

(6)و هر کس نوزده روز از ماه شعبان را روزه بگیرد هفتاد قصر از درّ و یاقوت در بهشت به او داده می شود.

1- (1)و من صام أربعه عشر یوما من شعبان الهمت الدواب و السباع حتّی الهیتان فی البحور أن یستغفروا له.

2- (2)و من صام خمسه عشر یوما من شعبان ناداه ربّ العزّه لا أحرقک بالنار.

3- (3)و من صام سته عشر یوما من شعبان أطفی ء عنه سبعون بحرا من النیران.

4- (4)و من صام سبعه عشر یوما من شعبان أغلقت عنه أبواب النیران کلّها.

5- (5)و من صام ثمانیه عشر یوما من شعبان فتحت له أبواب الجنان کلّها.

6- (6)و من صام تسعه عشر یوما من شعبان أعطی سبعین ألف قصر من الجنان من درّ و یاقوت. و من صام عشرین یوما من شعبان زوّج سبعین ألف زوجه من الحورالعین.

و هر کس بیست روز از ماه شعبان را روزه بگیرد هفتاد هزار حورالعین بهشتی به او تزویج می شود.

(1)و هر کس بیست و یک روز از ماه شعبان را روزه بگیرد ملائکه بال های خود را بر او می کشند و به او خوشآمد می گویند.

(2)و هر کس بیست و دو روز از ماه شعبان را روزه بگیرد هفتاد حلّه از سندس و استبرق به او پوشانده می شود.

(3)و هر کس بیست و سه روز از ماه شعبان را روزه بگیرد هنگامی که از قبر خارج می شود بر مرکبی از نور سوار می شود و به طرف بهشت پرواز می نماید.

(4)و هر کس بیست و چهار روز از ماه شعبان را روزه بگیرد به او برائت از نفاق داده می شود.

(5)و هر کس بیست و پنج روز از ماه شعبان را روزه بگیرد اجازه پیدا

1- (1)و من صام أحد و عشرین یوما من شعبان رحّبت له الملائکه و مسحته بأجنحتها.

2- (2)و من صام إثنین و عشرین یوما من شعبان کسی سبعین حلّه من سندس و استبرق.

3- (3)و من صام ثلاثه و عشرین یوما من شعبان أتی بدابّه من نورحین (عندخ ل) خروجه من قبره فیرکبها طیّارا إلی الجنّه.

4- (4)و من صام أربعه و عشرین یوما من شعبان أعطی برائه من النفاق.

5- (5)و من صام خمسه و عشرین یوما من شعبان شفّع فی سبعین ألف من أهل التوحید.

می کند که هفتاد هزار از گنهکاران از اهل توحید را شفاعت نماید.

(1)و هر کس بیست و شش روز از ماه شعبان را روزه بگیرد خداوند (جواز) عبور از صراط برای او می نویسد.

(2)و هر کس بیست و هفت روز از ماه شعبان را روزه بگیرد خداوند برائت از آتش دوزخ را برای او می نویسد.

(3)و هر کس بیست و هشت روز از ماه شعبان را روزه بگیرد صورت او روز قیامت نورانی خواهد بود.

(4)و هر کس بیست و نه روز از ماه شعبان را روزه بگیرد به رضوان و خشنودی بزرگ خدا نایل می شود.

(5)و هر کس سی روز از ماه شعبان را روزه بگیرد جبرئیلعليه‌السلام از مقابل عرش به او خطاب می کند: عمل خود را از سر بگیر که خداوند همه گذشته های تو را بخشید و خداوند به او خطاب می فرماید: اگر گناهان تو

1- (1)و من صام سته و عشرین یوما من شعبان کتب اللّه له جوازا علی الصراط.

2- (2)و من صام سبعه و عشرین یوما من شعبان کتب له برائه من النار.

3- (3)و من صام ثمانیه و عشرین یوما من شعبان یهلّل وجهه یوم القیامه.

4- (4)و من صام تسعه و عشرین یوما من شعبان نال رضوان اللّه الأکبر.

5- (5)و من صام ثلاثین یوما من شعبان ناداه جبرئیل من قدّام العرش یا هذا إستأنف العمل عملا جدیدا فقد غفرلک ما مضی و تقدّم من ذنوبک و الجلیل عزوجل یقول: لو کان ذنوبک عدد نجوم المساء و قطر الأمطار و ورق الأشجار و عدد الرمل والثری و أیام الدنیا لغفرتها لک و ما ذلک علی اللّه بعزیز بعد صیامک شهر شعبان قال ابن عباس: هذا لشهر شعبان.

به اندازه ستاره های آسمان و دانه های باران و برگ درختان و رمل بیابان و روزهای دنیا باشد من برای تو بخشیدم و این رحمت و مرحمت خدا برای تو بعید نیست؛ چرا که ماه شعبان را روزه گرفته ای.»

ابن عباس در پایان این حدیث می گوید: این همه ثواب برای روزه ماه شعبان است.

سخنان حکیمانه سلمان فارسی

(1)25- امام صادقعليه‌السلام از پدران خود نقل نموده که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله روزی به اصحاب خود فرمود: «کدامیک از شما همیشه روزه هسیتد؟» سلمان گفت: من. رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «کدام یک از شما همه شب ها به عبادت مشغولید؟» سلمان گفت :من. رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «کدام یک از شما هر روز یک ختم قرآن انجام می دهد؟» سلمان گفت: من. در این هنگام یکی از اصحاب رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله (عمربن خطاب) به خشم آمد و گفت: یا رسول اللّه! سلمان فارسی می خواهد بر ما قریش فخر نماید؛

1- (1)25- حدّثنا احمدبن محمّد بن یحیی العطّار قال: حدّثنا أبی عن أحمد بن محمّدبن عیسی عن نوح بن شعیب النیسابوری عن عبداللّه بن عبداللّه الدهقان عن عروه ابن أخی شعیب العقرقوفی عن شعیب عن أبی بصیر قال: سمعت الصادقعليه‌السلام یحدّث عن أبیه عن أبائهعليهم‌السلام قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یوما لأصحابه أیکم یصوم الدهر فقال سلمان: أنا یا رسول اللّه فقال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : فأیّکم یحیی اللیل فقال سلمان: أنا یا رسول اللّه قال: فأیکم یختم القرآن فی کلّ یوم؟ فقال سلمان أنا یا رسول اللّه فغضب بعض أصحابه فقال: یا رسول اللّه:

او می گوید: من همه روزها روزه هستم، در حالی که بیشتر روزها غذا می خورد! و می گوید: همه شب ها به عبادت مشغول است، در حالی که بیشتر شب ها به خواب می رود! او می گوید: هر روز یک ختم قرآن انجام می دهد، در حالی که بیشتر اوقات در روز ساکت است!

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «آرام باش ای عمر! تو کجا می توانی شخصیتی که همانند لقمان حکیم است را بشناسی؟ از او سؤال کن تا حکمت آنچه گفته رابرای تو بیان نماید.»

(1)پس عمر به سلمان فارسی گفت: مگر این نیست که می گویی همیشه روزه هستی؟ سلمان فرمود: آری. عمر گفت: من تو را دیده ام که بسیاری از روزها غذا می خوری. سلمان فرمود: مقصود من چیزی نیست که تو فکر می کنی، بلکه من سه روز از هر ماه (یعنی اول و وسط و آخر آن) را روزه می گیرم و خداوند می فرماید: (من جاء بالحسنه فله عشر امثالها) و

1- (1)إنّ سلمان رجل من الفرس یرید أن یفتخر علینا معاشر قریش قلت: أیّکم یصوم الدهر فقال: أنا و هو أکثر أیامه یأکل وقلت: أیکم یحیی اللیل فقال: أنا و هو أکثر لیله ینام وقلت: أیکم یختم القرآن فی کلّ یوم فقال: أنا و هو أکثر نهاره صامت. فقال النبیّصلى‌الله‌عليه‌وآله : مه یا فلان أنّی لک بمثل لقمان الحکیم سله فانّه ینبئک فقال الرجل لسلمان: یا أباعبداللّه: ألیس زعمت أنّک تصوم الدهر؟ قال: نعم فقال رأیتک فی أکثر نهارک تأکل فقال لیس حیث تذهب إنّی أصوم الثلاثه فی الشهر و قال اللّه: من جاء بالحسنه فله عشر أمثالها و أصل شعبان بشهر رمضان فذلک صوم الدهر فقال: ألیس زعمت أنّک تحیی اللیل؟ فقال: نعم فقال: أنت أکثر لیلک نائم فقال: لیس حیث تذهب و لکنیّ سمعت رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یقول:

ماه شعبان را (نیز) به ماه رمضان متصل می کنم و این ثواب روزه دایم را دارد.

عمر گفت: مگر نگفتی همه شب ها را به عبادت می ایستی؟ سلمان فرمود: «آری. عمر گفت: من می بینم که تو بیشتر شب ها در خواب هستی! سلمان فرمود: مقصود من چیزی نیست که تو فکر می کنی، بلکه من از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله شنیدم که می فرمود: «هرکس با وضو بخواند مانند آن است که همه شب را عبادت کرده باشد و من با وضو می خوابم».

(1)عمر گفت: مگر نگفتی که در هر روز یک بار قرآن را ختم می کنی؟ سلمان فرمود: آری. عمر گفت: من می بینم که تو در روز ساکت هستی و چیزی نمی خوانی! سلمان فرمود: مقصود من چنین نیست که تو فکر می کنی، بلکه من از حبیب خود رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله شنیدم که به علی بن ابی طالبعليه‌السلام می فرمود: «یا اباالحسن! مثل تو در امت من مثل «قل هواللّه احد» است که هرکس یک مرتبه آن را قرائت کند ثلث قرآن را قرائت نموده و هرکس دو مرتبه آن را قرائت کند دو ثلث قرآن را قرائت نموده و هر کس سه مرتبه آن را قرائت کند (2)قرآن را ختم نموده است و هرکس تو

1- (1)من نام علی طهر فکأنما أحی اللیل کله و أنا أبیت علی طهرفقال: ألیس زعمت أنک تختم القرآن فی کلّ یوم؟ قال: نعم قال: فأنت أیّامک صامت فقال: لیس حیث تذهب و لکنیّ سمعت حبیبی رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یقول: لعلیّ بن أبی طالب: «یا أبا الحسن مثلک فی أمّتی مثل قل هواللّه أحد فمن قرأها مرّه فقد قرأ

2- (2)ثلث القرآن و من قرأها مرّتین فقد قرأ ثلثی القرآن و من قرأها ثلاثا فقد ختم القرآن و من أحبّک بلسانه فقد کمل له ثلث الإیمان ومن أحبّک بلسانه وقلبه فقدکمل له ثلثا الإیمان و من أحبّک بلسانه و قلبه ونصرک بیده فقد استکمل الإیمان و الذی بعثنی بالحق یاعلیّ لو أحبّک أهل الأرض کمحّبه أهل السماء لک لما عذّب أحد بالنار» و أنا أقرأ قل هواللّه أحد فی کلّ یوم ثلاث مراّت فقام و کأنّه ألقم حجرا.

را به زبان دوست بدارد یک ثلث از ایمان را یافته و هرکس تو را به زبان و قلب دوست بدارد دو ثلث از ایمان را یافته است و هرکس تو را به زبان و قلب دوست بدارد و با دست خود نیز تو را یاری کند ایمان او کامل گشته است. یا علی! سوگند به خدایی که مرا به حق مبعوث نمود، اگر اهل زمین همانند اهل آسمان تو را دوست می داشتند احدی گرفتار آتش نمی گردید.» و من هر روز سه مرتبه سوره «قل هواللّه أحد» را می خوانم. پس عمر محکوم گردید و از کنار سلمان برخاست.

عادت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در باره روزه های مستحبی

(1)26- اسامه بن زید می گوید: عادت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله این بود که

1- (1)26- حدّثنا أحمدبن الحسن القطّان قال: حدّثنا عبدالرحمن بن محمّدبن الحسین قال: حدّثنا یزیدبن سنان البصری نزیل مصر قال: حدّثنا عبدالرحمن بن مهدی قال: حدّثنا ثابت بن قیس العمری قال: حدثنی أبوسعید المقری قال: حدثنی أسامه بن زید قال: کان رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یصوم الأیّام حتّی یقال: لا یفطر و یفطر حتّی یقال: لایصوم قلت رأیته یصوم من شهر مالا یصوم فی شی ء من الشهور؟ قال:نعم قلت أیّ الشهور؟ قال: شهر شعبان کان یقول: هو شهر یغفل الناس عنه بین رجب و شهر رمضان و هو شهر یرفع فیه الأعمال إلی ربّ العالمین جل جلاله فأحبّ أن یرفع لی عملی و أنا صمائم.

مدتی پیاپی روزه می گرفت تا گفته می شد او همیشه روزه است و مدتی پیاپی روزه نمی گرفت تا گفته می شد دیگر روزه نمی گیرد. ابوسعید حذری می گوید: به اسامه گفتم: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در کدام یک از ماه ها بیشتر مقید به روزه گرفتن بود؟ اسامه گفت: ماه شعبان را مقید بود که روزه بگیرد و می فرمود: «ماه شعبان ماه من است و مردم از روزه گرفتن در آن غافلند و آن ماهی است که اعمال مردم به درگاه پروردگار عالم بالا می رود و من دوست دارم که در حال روزه اعمالم بالا رود.»

(1)27- امام باقرعليه‌السلام می فرماید: عادت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله این بودکه ماه شعبان را روزه می گرفت و به ماه مبارک رمضان متصل می نمود و مردم را نهی می نمود که چنین کنند (و روزه دو ماه را برای خود واجب بدانند) و می فرمود: «ماه شعبان و ماه رمضان ماه های خداست و روزه گرفتن در آنها کفّاره گناهان گذشته و آینده است.»

مترجم گوید: شاید نهی مردم از اتصال برای این باشد که گمان نکنند روزه ماه شعبان واجب است.

(2)28- یونس بن یعقوب می گوید: از امام صادقعليه‌السلام سؤال کردم: آیا از

1- (1)27- حدّثنا محمّدبن الحسن رحمه اللّه علیه قال: حدّثنا الحسین بن الحسن بن أبان عن الحسین بن سعیدبن الحسین بن علوان عن عمرو بن خالد عن أبی جعفرعليه‌السلام قال: کان رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یصوم شعبان وشهر رمضان یصلهما و ینهی الناس أن یصلوهما و کان یقول هما شهراللّه و هما کفاره لما قبلهما و ما بعدهما من الذنوب.

2- (2)28- حدّثنا أبی رحمه اللّه قال: حدّثنا سعدبن عبداللّه قال: حدّثنا أحمدبن محمّدبن عیسی عن الحسین بن سعید عن عبدالرحمن بن أبی نجران عن یونس بن یعقوب قال: سألت أبا عبداللّهعليه‌السلام عن صوم شعبان کان أحد من آبائک یصومه؟ فقال کان خیر أیائی رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله کان أکثر صیامه فی شعبان.

پدران شما کسی اهل روزه ماه شعبان بوده است؟ امام صادقعليه‌السلام فرمود: «آری، بهترین پدران من رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله (است که (بیشترین روزه او در ماه شعبان بوده است.»

(1)29- زیدبن اسلم می گوید: از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در باره روزه ماه رجب سؤال شد. رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «چرا از روزه ماه شعبان غافلید؟»

اسباب آمرزش در سخنان حضرت رضاعليه‌السلام

(2)30- امام صادقعليه‌السلام فرمود: «به خدا سوگند، روزه ماه شعبان و روزه ماه رمضان سبب آمرزش خداوند خواهد بود.»

ص :65

1- (1)29- حدّثنا محمّدبن أبی علی بن إسحاق قال: حدّثنا حامد بن شعیب قال: حدّثنا شریح بن یوسف قال: حدّثنا و کیع عن سفیان عن زیدبن أسلم قال: سئل رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله عن صوم رجب قال: و أین أنتم عن شعبان.

2- (2)30- حدّثنا أحمدبن محمّد بن یحیی العطّار قال: حدّثنا سعدبن عبداللّه عن أحمد بن محمّد عن أحمد بن محمّد بن أبی نصر البزنطی عن سعدبن إبراهیم عن معاویه بن عمار عن أبی عبداللّهعليه‌السلام قال: إن صوم الثلثین و صوم اتباعه صوم شعبان شهرین متتابعین توبه من اللّه و اللّه. (و فی نسخه: إنّ صوم ثلاثین یوما وصوم رمضان شهرین متتابعین توبه من اللّه)

(1)31- علی بن فضّال می گوید: حضرت رضاعليه‌السلام فرمود: «هرکسی روز اول ماه شعبان را روزه بگیرد رحمت خدا بر او واجب می گردد، و هرکس دو روز از ماه شعبان را روزه بگیرد روز قیامت رحمت و مغفرت و کرامت خداوند بر او واجب می گردد، و هرکس ماه مبارک رمضان را روزه بگیرد رحمت خداوند بر او واجب می گردد. و هر کس سه روز از آخر ماه شعبان را روزه بگیرد و آن را به روزه ماه مبارک رمضان وصل کند خداوند پاداش روزه دوماه پی درپی را برای او می نویسد. و هرکس ماه رمضان را از روی ایمان و خلوص روزه بگیرد از گناهان خود خارج می گردد مانند وقتی که از مادر متولد شده است.»

(2)سپس حضرت رضاعليه‌السلام فرمود: پدرم از پدرانش نقل نمود که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «کسی که ماه رمضان را درک نماید و آمرزیده نشود از رحمت خدا دور است (از رحمت خدا دور باد)؛ و کسی که شب قدر را

1- (1)31- حدّثنا محمّدبن إبراهیم بن إسحاق قال: حدّثنا أحمدبن محمّد الکوفی عن علی بن الحسین بن علی بن فضال عن أبیه عن أبی الحسن الرضاعليه‌السلام قال: من صام أوّل یوم من شعبان وجبت له الرحمه و من صام یومین من شعبان و جبت له الرحمه و المغفره و الکرامه من اللّه عزوجل یوم القیامه و من صام شهر رمضان وجبت له الرحمه و من صام ثلاثه أیام من آخر شعبان و وصلها بصیام شهر رمضان کتب اللّه له صوم شهرین متتابعین و من صام شهر رمضان إیمانا و إحتسابا خرج من الذنوب کیوم ولدته أمّه.

2- (2)ثمّ قالعليه‌السلام : حدّثنی أبی عن أبیه عن جدّهعليهم‌السلام إنّ رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله قال: من أدرک شهر رمضان فلم یغفرله فأبعده اللّه و من أدرک لیله القدر فلم یغفرله فأبعده اللّه و من حضر الجمعه مع المسلمین فلم یغفر له فأبعده اللّه و من أدرک

درک کند و آمرزیده نشود از رحمت خدا دور است (از رحمت خدا دور باد)؛ و کسی که در نماز جمعه شرکت کند و آمرزیده نشود از رحمت خدا دور است (از رحمت خدا دور باد)؛ و کسی که پدر و مادر و یا یکی از آنان را درک کند و آمرزیده نشود از رحمت خدا دور است (از رحمت خدا دور باد)؛ و کسی که نام مرا بشنود و بر من صلوات بفرستد و آمرزیده نشود از رحمت خدا دور است (از رحمت خدا دور باد).»

(1)گفته شد: یا رسول اللّه! چگونه می شود کسی بر شما صلوات بفرستد و آمرزیده نشود؟ رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «اگر بنده ای بر من صلوات بفرستد و بر آل من صلوات نفرستد آن صلوات بر می گردد و بر صورت او زده می شود، در حالی که اگر کسی بر من و آل من صلوات بفرستد آمرزیده خواهد شد.»

فضیلت متصل نمودن روزه ماه شعبان به ماه رمضان

(2)32- امام صادقعليه‌السلام ، از پدرانش، از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل نموده که

1- (1)والدیه أو أحدهما فلم یغفر له فأبعده اللّه و من ذکرت عنده فصلّی علیّ فلم یغفر له فأبعده اللّه قیل یا رسول اللّه: کیف یصلّی علیک ولایغفرله؟ فقال: إن العبد إذا صلّی علیّ و لم یصلّ علی آلی تلک الصلاه فضرب بها وجهه و إذا صلّی علیّ و علی آلی غفرله.

2- (2)32- حدّثنا علی بن أحمد بن عبداللّه بن أحمد بن أبی عبداللّه البرقی عن أبیه عن جدّه عن إبن فضال عن مروان بن مسلم (سلم) عن الصادق جعفربن محمّد عن أبیه عن أبائهعليهم‌السلام : قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : شعبان شهری و رمضان شهر اللّه فمن صام من شهری یوما وجبت له الجنّه ومن صام منه یومین کان من رفقاء النبیّین و الصدّیقین یوم القیامه و من صام الشهر کلّه و وصله بشهر رمضان کان ذلک توبه له من کلّ ذنب صغیر أو کبیر ولو من دم حرام.

فرمود: «ماه شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه خداست. پس هر کس یک روز از ماه من را روزه بگیرد بهشت برای واجب می گردد، و هرکس دو روز از آن را روزه بگیرد در قیامت هم نشین پیامبران و صدّیقین خواهد بود، و هرکس همه ماه شعبان را روزه بگیرد و به ماه رمضان متصل نماید این عمل توبه او خواهد بود از هر گناه کوچک و یا بزرگ، حتی ریختن خون حرام.»

اهتمام رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نسبت به روزه ماه شعبان

(1)33- حضرت رضاعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فراوان در ماه شعبان روزه می گرفت و همسران آن حضرت (نیز) اگر روزه ای برعهده داشتند در ماه شعبان می گرفتند که مانع از بهره مند شدن رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از آنان نشده باشند (چرا که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در ماه شعبان روزه می گرفت) و می فرمود: «ماه شعبان ماه من است و آن بهترین ماه هابعد از ماه مبارک رمضان است. پس هر کس یک روز آن را روزه بگیرد من در قیامت شفیع

1- (1)33- حدّثنا محمّدبن إبراهیم قال: حدّثنا عبدالعزیز بن بحیی قال: حدثنی أحمدبن عبداللّه الکوفی عن سلیمان المروزی عن الرضا علی بن موسی صلوات اللّه علیه إنّه قال: کان رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یکثر الصیام فی شعبان ولقد کانت نسائه إذا کان علیهنّ صوم أخّرنه إلی شعبان مخافه أن یمنعن رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله حاجته و کانعليه‌السلام یقول:

او خواهم بود، و هرکس ماه رمضان را از روی ایمان و خلوص روزه بگیرد گناهان گذشته و آینده او بخشوده می گردد.»

(1)و می فرمود: «برای روزه دار تاوقتی که افطار می کند؛ چیزی (گناهی( نوشته نمی شود اگر کاری که ناقض روزه باشد انجام ندهد.» و فرمود: «برحاجی نیز چیزی نوشته نمی شود تا از حج فارغ گردد، مشروط به این که کاری که حج او را باطل می کند انجام نداده باشد.» و فرمود: «بر انسانی که به خواب رفته نیزچیزی نوشته نمی شود تا بیدار شود، به شرط آن که حرامی را انجام نداده باشد.» و فرمود: «بر بچه نابالغ نیز چیزی نوشته نمی شود تا وقتی که بالغ گردد.» و فرمود: «بر مجاهد فی سبیل اللّه نیز چیزی نوشته نمی شود تابه منزل خود باز گردد، مادامی که کاری نکرده باشد که جهاد او را باطل نماید.» و فرمود: «بر دیوانه نیز چیزی نوشته نمی شود تا از جنون خود خارج گردد.» و فرمود:

1- (1)شعبان شهری و هو أفضل الشهور بعد شهر رمضان فمن صام فیه یوما کنت شفیعه یوم القیامه و من صام شهر رمضان إیمانا و إحتسابا غفرت له ذنوبه ما تقدّم منها و ما تأخّر و إنّ الصائم لایجری علیه القلم حتی یفطر مالم یأت بشی ء ینقض و إن الحاج لایجری علیه القلم حتّی یرجع مالم یأت بشی ء یبطل حجّه و إنّ الناثم لایجری علیه القلم حتّی ینتبه مالم یکن یأت علی حرام و إن الصبیّ لا یجری علیه القلم حتّی یبلغ و إنّ المجاهد فی سبیل اللّه لایجری علیه القلم حتّی یعود إلی منزله مالم یأت بشی ء یبطل جهاده و إنّ المجنون لایجری علیه القلم حتّی یفیق و إنّ المریض لایجری علیه القلم حتی یصبح ثمّ قالعليه‌السلام : إن مبایعه اللّه رخیصه فاشتروها قبل أن تغلو.

«بر مریض نیز چیزی نوشته نمی شود تا سلامت یابد.»

سپس فرمود: «معامله های خدا با شما برای شما ارزان و سودمند است. پس دریابید آنها را، قبل از آن که قیمت آن بالا رود.»

پاداش استغفار در ماه شعبان

(1)34- حضرت رضاعليه‌السلام فرمود: «روزه ماه شعبان کفّاره گناهان بزرگ است، حتّی اگر کسی خون حرامی به گردن داشته باشد و در ماه شعبان چند روز روزه بگیرد و از دنیا برود من امیدوارم که آمرزیده شود.» ابراهیم بن میمون گوید: به آن حضرت گفتم: بهترین دعادر این ماه چیست؟ فرمود: «استغفار.» سپس فرمود: «کسی که در هر روز از ماه شعبان هفتاد مرتبه استغفار کند مانند این است که در ماه های دیگر هفتاد هزار مرتبه استغفار نموده باشد.» گفتم: چگونه استغفار کنم؟ فرمود: «بگو: أستغفراللّه و أساله التوبه.»

1- (1)34- حدّثنا أحمدبن زیاد بن جعفرالهمدانی رحمه اللّه قال: حدّثنا علی بن إبراهیم بن هاشم، قال: حدّثنا جعفربن سلمه الأهوازی قال: حدّثنا إبراهیم بن محمّد الثقفی قال: أخبرنا إبراهیم بن میمون قال: حدّثنا عنهعليه‌السلام : صوم شعبان کفاره الذنوب العظام حتّی لو أنّ رجلا بلی بدم حرام فصام من هذا الشهر أیّاما و مات رجوت له المغفره قال: قلت: فما أفضل الدعاء فی هذا الشهر؟ فقال: الإستغفار، إنّ من إستغفر فی شعبان کلّ یوم سبعین مرّه کان کمن إستغفر فی غیره من الشهور سبعین ألف مرّه قلت: فکیف أقول: قال: قل: أستغفراللّه و أسأله التوبه.

(1)35- محمّدبن ابی حمزه می گوید: امام صادقعليه‌السلام فرمود: «هر کس در هر روز از ماه شعبان هفتاد مرتبه بگوید: «أستغفراللّه الذی لا اله إلاّ هو الرّحمان الرّحیم الحیّ القیّوم و أتوب إلیه»، نام او در افق مبین نوشته خواهد شد.» گفتم: أفق مبین چیست؟ فرمود: «فضایی است مقابل عرش الهی و در آن نهرهایی است که به اندازه ستارگان آسمان جام های نوشیدنی کنار آنها قرار دارد.»

زیارت خداوند از بنده مؤمن خود

(2)36- عبداللّه بن مرحوم ازدی می گوید: از امام صادقعليه‌السلام شنیدم که

1- (1)35- حدثنی محمّدبن الحسن قال: حدثنی أحمدبن إدریس عن محمّدبن أحمد عن موسی بن جعفر البغدادی عن محمّدبن جمهور عن عبداللّه بن عبدالرحمن عن محمّدبن أبی حمزه عن أبی عبداللّهعليه‌السلام قال: من قال فی کلّ یوم من شعبان سبعین مرّه: «أستغفراللّه الذی لا إله الاّ هو الرحمن الرحیم الحیّ القیوّم و أتوب إلیه» کتب فی الأفق المبین قال: قلت: و ما الأفق المبین؟ قال: قاع بین یدی العرش فیها أنهار تطرد فیه من القدحان عدد النجوم.

2- (2)36- حدثنی أبی رحمه اللّه قال: حدّثنا سعدبن عبداللّه عن علی بن أبی سلمان بن الزربی (الفروی) قال: حدّثنا الحسن بن محبوب عن عبداللّه بن مرحوم الازدی قال: سمعت أبا عبداللّهعليه‌السلام یقول: من صام أول یوم من شعبان وجبت له الجنّه ألبتّه و من صام یومین نظر اللّه إلیه فی کلّ یوم و لیله فی دارالدنیا و دام نظره الیه فی الجنّه و من صام ثلاثه أیّام زار اللّه فی عرشه من جنّته فی کلّ یوم قال: ابوجعفرمحمّدبن علی مصنف هذا الکتاب رضی اللّه عنه و أرضاه: معنی زیاره اللّه عزوجل زیاره حجج اللّه تعالی من زارهم فقد زار اللّه و من یکون له فی الجنّه من المحلّ ما یقدر علی الارتفاع إلی درجه النبیّ و الأئمه صلوات اللّه علیهم حتّی یزورهم فیها فمحلّه و زیارتهم زیاره اللّه کما أن طاعتهم طاعه اللّه و معصیتهم معصیه اللّه و متابعتهم متابعه اللّه ولیس ذلک علی ما یذکره أهل التشبیه تعالی اللّه عمّا یقولون علوّا کبیرا.

می فرمود: «هرکس روز اول ماه شعبان را روزه بگیرد به راستی بهشت برای او واجب می شود؛ و هرکس دو روز از ماه شعبان را روزه بگیرد خداوند در هر روز و شب در دنیا به او نظر رحمت می کند و این رحمت برای او ادامه خواهد داشت تا به بهشت داخل شود؛ و هرکس سه روز از ماه شعبان را روزه بگیرد خدا را در بهشت همه روزه زیارت می نماید.» شیخ صدوق در پایان این حدیث می فرماید: معنای زیارت خداوند زیارت حجت های الهی است که هرکس آنان را زیارت کند مانند این است که خدا را زیارت نموده باشد و کسی که در بهشت بتواند از محل خود بالا رود و به درجه رسول خدا و ائمهعليهم‌السلام برسد و آنان را زیارت نماید مقام بلندی خواهد داشت. آری، زیارت آنان زیارت خداوند است؛ چنان که اطاعت از آنان نیز اطاعت خدا و معصیت و نافرمانی از آنان نافرمانی خداوند می باشد. سپس می گوید: زیارت خداوند که در این حدیث آمده به این معناست، نه به معنایی که اهل تشبیه می گویند (و خدا را جسم می دانند، در حالی که او منزّه از جسمانیت است).

آثار و برکات روزه ماه شعبان

(1)37- امام صادقعليه‌السلام ، از پدرانش، از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل نمود که آن حضرت فرمود: «ماه شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه خدا و بهار فقراست و خداوند عید قربان را برای این قرار داده که فقرای شما از گوشت قربانی سیر شوند. پس شما باید آنان را سیر کنید.»

(2)38- امام صادقعليه‌السلام فرمود: پدرم همیشه ماه شعبان را روزه می گرفت و به ماه مبارک رمضان متصل می نمود و می فرمود: «روزه دو ماه پیاپی سبب قبولی توبه خداوند است.»

(3)39- امام صادقعليه‌السلام فرمود: «زن های پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله روزه های قضای

1- (1)37- حدّثنا جعفربن محمّد بن علی بن الحسین بن علی بن عبداللّه بن المغیره الکوفی رضی اللّه عنه قال: حدّثنا جدّی الحسین بن علی عن جدّه عبداللّه بن المغیره عن إسماعیل بن أبی زیاد عن الصادق جعفربن محمّد عن أبیه عن آبائهعليهم‌السلام قال: قال رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله: شعبان شهری و رمضان شهر اللّه و هو ربیع الفقراء و إنّما جعل الأضحی لیشبع مساکینکم من اللحم فاطعموهم.

2- (2)38- حدّثنا محمّدبن الحسن بن أحمد بن الولید قال: حدّثنا محمّدبن الحسن الصفار قال: حدّثنا العباس بن معروف قال: حدّثنا علی بن مهزیار عن الحسن بن سعید عن زرعه عن المفضل بن عمر عن أبی عبداللّهعليه‌السلام قال: کان ابیعليه‌السلام یصل ما بینهما و یقول: صوم شهرین متتابعین توبه من اللّه.

3- (3)39- حدّثنا علی بن إبراهیم عن أبیه عن محمّدبن أبی عمیر عن حفض البخنری عن أبی عبداللّهعليه‌السلام قال: کن نساء النبیّصلى‌الله‌عليه‌وآله إذا کان علیهن صیام أخّرن ذلک إلی شعبان کراهیه أن یمنعن رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله حاجته و إذا کان شعبان صمن و صام معهنّ قال: و کان رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یقول: شعبان شهری:

خود را تأخیر می انداختند تا در ماه شعبان انجام دهند تا بتوانند در اختیار رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله باشند و چون ماه شعبان می رسید آنها نیز مانند رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله روزه می گرفتند.»

امام صادقعليه‌السلام سپس فرمود: «رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله همیشه می فرمود: «شعبان ماه من است.»

(1)40- سماعه بن مهران می گوید: به امام صادقعليه‌السلام گفتم: آیا از پدران شما کسی بوده که ماه شعبان را روزه بگیرد؟ فرمود: «آری، بهترین پدران من، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله ، همیشه ماه شعبان را روزه می گرفته است.»

(2)41- ابوالصباح می گوید: از امام صادقعليه‌السلام شنیدم که می فرمود: «به خدا سوگند، روزه ماه شعبان و ماه رمضان سبب پذیرفته شدن توبه از سوی خداوند است.»

1- (1)40- حدّثنا أبی رضی اللّه عنه قال: حدّثنا سعدبن عبداللّه قال: حدّثنا أحمد بن محمّد بن عیسی و محمّد بن الحسین بن أبی الخطاب جمعیا عن عمربن عیسی عن سماعه بن مهران قال: قلت: لأبی عبداللّهعليه‌السلام : هل صام أحد من أبائک شعبان؟ قال: خیر آبائی رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله و کان یصوم.

2- (2)41- حدّثنامحمّدبن الحسن قال: حدّثنا محمّدبن الحسین قال: حدّثنا الحسین بن الحسین بن أبان عن الحسین بن سعید عن محمّدبن أبی عمیر عن سلمه صاحب السابری عن أبی الصباح قال: سمعت أبا عبداللّهعليه‌السلام یقول: صوم شعبان و شهر رمضان و اللّه توبه من اللّه.

(1)42- امام صادقعليه‌السلام فرمود: «هرکس سه روز از ماه شعبان را روزه بگیرد بهشت برای او واجب می گردد و رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در قیامت برای او شفاعت خواهد نمود.»

روزه گرفتن در ماه شعبان به احترام رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله

(2)43- امام صادقعليه‌السلام فرمود: «از پدرم شنیدم که می فرمود: عادت پدرم زین العابدینعليه‌السلام این بود که چون هلال ماه شعبان دیده می شد اصحاب خود را جمع می نمود و به آنان می فرمود: آیا می دانید این چه ماهی است؟ این ماهی است که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله بارها می فرمود: «شعبان ماه من است.» پس آگاه باشید و برای محبّت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله و تقرّب به آن حضرت در این ماه روزه بگیرید. سپس می فرمود: سوگند به آن خدایی که جان علی بن الحسین به دست اوست، من از پدرم حسین بن

1- (1)42- حدّثنا أحمدبن زیاد بن جعفر الهمدانی قال: حدّثنا علی بن إبراهیم بن هاشم عن أبیه عن ابن أبی عمیر عن أبان عن أبی عبداللّهعليه‌السلام قال: من صام ثلاثه أیّام من شعبان وجبت له الجنّه و کان رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله شفیعه یوم القیامه.

2- (2)43- وبهذا الاسناد قال: قال أبوعبداللّهعليه‌السلام سمعت أبی قال: کان أبی زین العابدینعليه‌السلام إذا هلّ شعبان جمع أصحابه فقال: معاشر أصحابی أتدرون أی شهر هذا؟ هذا شهر شعبان وکان رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یقول: شعبان شهری ألا فصوموا فیه محبّه لنبیّکم وتقرّبا إلی ربّکم فو الذی نفس علی بن الحسین بیده لسمعت أبی الحسین بن علی یقول: سمعت أمیرالمؤمنینعليه‌السلام یقول: من صام شعبان محبّه نبیّ اللّهعليه‌السلام و تقربّا إلی اللّه عزوجل أحبّه اللّه عزوجل و قرّبه من کرامته یوم القیامه و أوجب له الجنّه.

علیعليهما‌السلام شنیدم که می فرمود: «هرکس برای دوستی پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله و تقرّب به خدای عزّوجلّ ماه شعبان را روزه بگیرد خداوند او را دوست خواهد داشت و روز قیامت او را به کرامت خویش نزدیک و بهشت را برای او واجب خواهد نمود.»

(1)44- حمزه بن حمران می گوید: امام صادقعليه‌السلام فرمود: هنگامی که شب نیمه ماه شعبان می رسید عایشه گمان می کرد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نزد زن های دیگر خود رفته است پس او از غیرت زنانه خود بی تاب می شد و چادر به خود می پیچید - که به خدا سوگند چادر او از خزّ و دیباج و کتّان و پنبه نبود بلکه تنها از مو و کلک شتر بود - و سپس به یکایک حجره های زن ها سر می زد تا این که می دید رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله گوشه ای در حال سجده است و با خدای خود چنین می گوید: (2)«سجد لک سوادی و

1- (1)44- حدّثنا أبی رضی اللّه عنه قال: حدّثنا عبداللّه بن جعفر الحمیری قال: حدّثنا محمّدبن الحسین بن أبی الخطاب عن محمّدبن سنان عن حمزه بن حمران عن أبی عبداللّهعليه‌السلام قال: لمّا أن کانت لیله النصفت من شعبان ظنّت الحمیراء أن رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله بعض نسائه فدخلها من الغیره مالم تصبر حتی قامت و تلففّت بشمله لها و أیم اللّه ما کان خزا و لا دیباجا و لا کتانا و لا قطنا ولکن کان فی سداه الشعر و لحمته أوبار الابل فقامت تطلب رسول اللّه فی حجر نسائه حجره حجره فبینما هی کذلک إذا نظرت إلی رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله ساجدا کالثوب الباسط علی وجه الأرض فدنت منه قریبا فسمعته و هو یقول: «سجد لک سوادی و جنانی و آمن بک فؤادی و هذه یدای و ما جنیت بهما علی نفسی یا عظیم یرجی لکلّ عظیم إغفرلی الذّنب العظیم فإنّه لایغفر الذّنب العظیم إلاّ العظیم» ثمّ رفع رأسه ثمّ عاد ساجدا فسمعته و هو یقول: «أعوذ بنور وجهک الّذی أضائت له السموات والأرضون و تکشفت له الظلمات و صلح علیه أمر الأوّلین و الآخرین من فجاه نقمتک و من تحویل عافیتک و من زوال نعمتک الّلهم ارزقنی قلبا تقیّا نقیّا من الشرک بریئا لا کافرا و لا شقیّا» ثمّ وضع خدّه علی التّراب و یقول:

2- (2)«أعفر وجهی فی التراب وحقّ لی أن أسجد لک» فلمّا همّم الإنصراف هرولت المرأه إلی فراشها فأتی رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله فراشها و اذا لها نفس عالٍ فقال لها رسول اللّه صلی اللّه علیه وآله ما هذا النفس العالی أما تعلمین أیّ لیله هذه إنّ هذه اللیله لیله النصف من شعبان فیها یکتب آجال و فیها تقسم أرزاق و إنّ اللّه عزّوجلّ لیغفر فی هذه اللیله من خلقه أکثر من عدد شعر معزی بنی کلب و ینزل اللّه عزّوجلّ ملائکته إلی السماء الدنیا و إلی الأرض بمکّه.

جنانی و آمن بک فؤادی...» یعنی خدایا من برای تو صورت خود را به خاک گذاردم و قلب من به تو ایمان دارد. سپس صورت مبارک خود را روی خاک گذارده و می گوید: «خدایا، من صورت خود را در مقابل تو به خاک می سایم و البته سجده نمودن صورت و به خاک ساییدن آن در پیشگاه تو سزاوار است.» و چون رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از عبادت خود فارغ می گردید عایشه فورا به اتاق خود باز گشت و چون رسول خدا به اتاقش باز گشت هنوز صدای نفس عایشه بلند بود. پس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به او فرمود: «این چه شتابی است که تو داری؟ مگر نمی دانی امشب چه شبی است؟ امشب شب نیمه ماه شعبان است که در آن عمرهای مردم تعیین می شود و ارزاق آنان تقسیم می گردد و خداوند در این شب فراوان از بندگان خود می بخشد و ملائکه رحمت خود را امشب به آسمان دنیا می فرستد و در سرزمین مکه فرود می آیند.»

مرحوم صدوق در پایان این حدیث می فرماید: روایات صحیح از اهل البیتعليهم‌السلام رسیده که تعیین عمرها و اجل های مردم و روزی آنان در شب قدر، یعنی شب بیست و سوم ماه رمضان خواهد بود.

(1)مترجم گوید: این روایت با آن روایات منافات ندارد و ممکن است در دو وقت آجال و ارزق مردم تعیین گردد و این دلیل اهمیت شب نیمه شعبان است؛ همان گونه که ولادت حضرت بقیه اللّه عجلّ اللّه فرجه الشریف نیز دلیل دیگری برای شرافت این شب است.

دستور روزه یوم الشک از امیرالمؤمنینعليه‌السلام

(2)45- حضرت عبدالعظیم حسنی از سهل بن سعد نقل نموده که گوید: از حضرت رضاعليه‌السلام شنیدم که می فرمود: «روزه ماه رمضان با دیدن ماه شروع می شود و با دیدن ماه ختم می شود واز ما نیست کسی که

1- (1)الصحیح عند أهل البیتعليهم‌السلام أنّ کتب الآجال و قسمه الأرزاق یکون فی لیله القدر لیله ثلاث و عشرین من شهر رمضان.

2- (2)45- حدّثنا علی بن أحمد (ره) قال: حدّثنا محمّدبن هارون الصوفی عن أبی تراب عبیداللّه بن موسی الرویانی عن عبدالعظیم بن عبداللّه الحسنی عن سهل بن سعد قال سمعت الرضاعليه‌السلام یقول: الصوم للرویه و الفطر للرؤیه و لیس منّامن صام قبل الرؤیه للرؤیه و أفطر قبل الرؤیه للرؤیه قال: فقلت له یابن رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله: فماتری فی صوم یوم الشک فقال: حدّثنی أبی عن جدی عن آبائهعليهم‌السلام قال: قال أمیرالمؤمنینعليهم‌السلام : لأن أصوم یوما من شعبان أحبّ إلیّ من أن أفطر یوما من شهر رمضان

قبل از دیدن ماه (رمضان به نیّت ماه رمضان (روزه بگیرد و یا قبل از دیدن ماه (شوال) افطار کند و روزه نگیرد.» سهل بن سعد می گوید: به آن حضرت گفتم: نظر شما در باره روزه یوم الشک (یعنی روزی که معلوم نیست آخر ماه شعبان است و یا اول ماه رمضان (چیست؟ فرمود: پدرم، از پدرانش، از امیرالمؤمنینعليه‌السلام نقل نمودند که فرمود: «من یک روز از ماه شعبان را روزه بگیرم بیشتر دوست می دارم تا این که یک روز از ماه رمضان را افطار نمایم.»

(1)مرحوم صدوق پس از نقل حدیث فوق می فرماید: این حدیث غریبی است که ما جز با این سند آن را نیافته ایم و من این حدیث را جز از علی بن احمد نشنیده ام.

روزه ماه شعبان و شفاعت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله

(2)46- امیرالمؤمنینعليه‌السلام می فرماید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه خداست. پس کسی که ماه مرا روزه بگیرد من در قیامت شفیع او خواهم بود، و کسی که ماه خدا را روزه بگیرد

1- (1)قال مصنف هذا الکتاب: هذا حدیث غریب لا أعرفه إلاّ بهذا الاسناد و لم أسمعه إلاّ من علیّ بن أحمد.

2- (2)46- قال: حدّثنا الحسن بن محمّدبن سعید الهاشمی قال حدّثنا فرات بن إبراهیم بن فرات الکوفی قال حدّثنا محمّدبن أحمد بن علی الهمدانی قال: حدّثنا الحسن بن علی المعروف بأبی علی الشامی قال: حدّثنا عبداللّه بن سعید الرمدقانی قال: حدّثنا عبدالواحد بن عتاب قال: حدّثنا عاصم ابن

خداوند در قبر انیس او می باشد و غریب و تنهایی او را (1)برطرف می نماید و چون از قبر خارج می شود صورت او نورانی است و نامه عمل او در دست راست اوست و نامه مخلّد بودن او در بهشت در دست چپ اوست و چون در محضر پروردگار قرار می گیرد به او خطاب می شود: ای بنده من! پس خداوند می فرماید: دست بنده من را بگیرید و نزد پیامبرم ببرید. پس او را نزد من می آورند و من به او می گویم: آیا ماه من (یعنی شعبان) را روزه گرفتی؟ و چون می گوید: آری، من می گویم: امروز من شفیع تو خواهم بود. پس خدای متعال می فرماید: من حقوق خود را از بنده ام گذشت نمودم و اما حقوق خلق را پس هرکس از او بگذرد من به او چنان عوضی خواهم داد تا خشنود گردد.»

(2)رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله سپس می فرماید: «پس من دست او را می گیرم و او

1- (1)أمیرالمؤمنین علیّ بن أبی طالبعليه‌السلام قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله شعبان شهری و رمضان شهر اللّه عزّوجلّ فمن صام شهری کنت له شفیعا یوم القیامه و من صام شهر اللّه عزّوجلّ أنس اللّه و حشته فی قبره ووصل وحدته و خرج من قبره مبیضّا وجهه أخذ الکتاب بیمینه و الخلد بیساره حتّی یقف بین یدی ربه عزوجل فیقول: سلیمان قال: حدّثنا خزیمی عن الضحّاک عن عبدی فیقول: لبیک سیّدی فیقول عزوجل: صمت لی قال: فیقول: نعم یا سیّدی فیقول تبارک و تعالی خذوا بید عبدی حتی تأنوا به نبیّی فأوتی به فأقول: صمت شهری فیقول: نعم فأقول له: أنا أشفع لک الیوم قال: (2)فیقول اللّه تعالی: أمّا حقوقی فقد ترکتها لعبدی و أمّا حقوق خلقی فمن عفا عنه فعلیّ عوضه حتّی یرضی قال النبیّصلى‌الله‌عليه‌وآله : فآخذ بیده حتّی أنتهی به إلی الصراط: فأجده زحفا زلقا لایثبت علیه أقدام الخاطئین فآخذ بیده فیقول لی صاحب الصراط من هذا یا رسول اللّه فأقول:

را به طرف صراط می برم و صراط را می بینم که باریک است و قدم های خطاکاران بر آن قرار نمی گیرد پس مأمور صراط می گوید: این کیست یا رسول اللّه! من می گویم: او فلان شخص (گنهکار) از امت من است که در دنیا ماه من رابه امید شفاعت من روزه می گرفته و ماه رمضان رانیز به امید وعده های رحمت خدا روزه می گرفته است. پس او به وسیله عفو الهی از صراط می گذرد تا این که به در بهشت می رسد. پس من برای او در بهشت را می کوبم و رضوان به من می گوید: ما امروز مأمور شده ایم که در بهشت را برای امت تو باز گردانیم.»

(1)امیرالمؤمنین سپس فرمود: «ماه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله را روزه بگیرید تا او در قیامت شفیع شما باشد، و ماه خدا، یعنی ماه رمضان را روزه بگیرید تا از رحیق مختوم، یعنی جام های مهر شده بهشتی بنوشید، و هر کس ماه شعبان را با روزه گرفتن به ماه مبارک رمضان متصل نماید خداوند برای او ثواب دو ماه را می نویسد.»

1- (1)هذا فلان باسمعه من أمتّی کان قد صام فی الدنیا شهری إبتغاء شفاعتی و صام شهر ربّه إبتغاء وعده فیجوز الصراط بعفو اللّه عزوجل حتّی ینتهی إلی باب الجنّه فاستفتح له فیقول رضوان ذلک الیوم أمرنا ان نفتح الیوم لأمّتک قال: ثمّ قال أمیرالمومنینعليه‌السلام : صوموا شهر رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یکن لکم شفیعا و صوموا شهر اللّه تشربوا من الرحیق المختوم و من وصلها بشهر رمضان کتب له صوم شهرین متتابعین.

پاداش نماز شب نیمه ماه شعبان

(1)47- امام حسنعليه‌السلام می فرماید: عایشه در انتهای حدیث مفصّلی در باره نیمه شعبان گفت: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «در این شب حبیب من جبرئیلعليه‌السلام بر من فرود آمد و گفت: ای محمّد! به امت خود بگو در این شب ده رکعت نماز بخوانند ودر هر رکعت بعد ازحمد ده مرتبه قل هواللّه أحد را بخوانند و سپس به سجده روند و بگویند: «ألّلهمّ لک سجد سوادی و جنانی و بیاضی یا عظیم کلّ عظیم إغفر ذنبی العظیم و إنّه لایغفر غیرک یا عظیم» و چون این نماز را بخوانند خداوند هفتاد و دو هزار گناه را بر آنها می بخشد و به همان اندازه حسنات برای آنان می نویسد و از پدر و مادرشان نیز هفتاد و دو هزار گناه را می بخشد.»

1- (1)47- حدّثنا أبو محمّد عبدوس بن علی بن العباس الجرجانی فی منزله بسمرقند قال: أخبرنا ابوالعباس جعفربن محمّد بن مرزوق السعرانی قال: حدّثنا عبداللّه بن سعید الطائی قال: حدّثنا عباد بن صهیب عنه شام بن حیان عن الحسن بن علی بن أبی طالبعليه‌السلام قال: قالت عائشه فی آخر حدیث طویل فی لیله النصف أنّ رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله ، قال: فی هذه اللیله هبط علیّ «حببیی جبرئیلعليه‌السلام فقال لی یا محمّد مرأمتک اذا کان لیله النصف من شعبان أن یصلی أحدهم عشر رکعات فی کلّ رکعه یتلو فاتحه الکتاب و قل هواللّه أحد: عشر مرات ثمّ یسجد و یقول: فی سجوده: «الّلهم لک سجد سوادی و جنانی و بیاضی یاعظیم کلّ عظیم اغفرذنبی العظیم و إنّه لا یغفر غیرک یا عظیم» فإذا فعل ذلک محی اللّه عزّوجلّ إثنین و سبعین ألف سیّئه وکتب له من الحسنات مثلها و محی اللّه عزوجل عن والدیه سبعین ألف سیّئه.

(1)48- عمربن حمر می گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله همیشه ماه شعبان را روزه می گرفت و به ماه رمضان متصل می نمود.

(2)49- عایشه می گوید: من ندیدم رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در ماهی بیش از ماه شعبان روزه بگیرد.

(3)50- عایشه همچنین می گوید: ندیدم رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در ماهی بیش از آنچه در ماه شعبان روزه می گرفت روزه بگیرد.

1- (1)48- حدّثنا ابوأحمد محمّدبن جعفر بن پندار الشافعی قال: حدّثنا أبوالعباس الحماری جعفربن بندار الشافعی قال: حدّثنا أبوعبداللّه محمّدبن إبراهیم بن زیاد الرازی بمکّه قال: حدّثنا علی بن الأزهر الأهوازی قال: حدّثنا فضل بن عیاض عن لیث عن نافع عن عمربن حمر، أن النبیّصلى‌الله‌عليه‌وآله کان یصل شعبان بشهر رمضان.

2- (2)49- حدّثنا أبواحمد محمّدبن جعفر بن پندار الشافعی قال: حدّثنا أبوحامد أحمد بن اسحق الهروی قال: حدّثنا أبوجعفر أحمدبن یحیی بن زهر الشهری قال: حدّثنا عبداللّه بن محمّد بن یحیی بن أبی بکر قال: حدّثنا عمرو بن عبدالغفار قال: حدّثنا سفیان الثوری عن صفوان بن سلیمان عن عائشه قالت ما رأیت رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یصوم فی شهر اکثر ما کان یصوم من شعبان.

3- (3)50- حدّثنا أبوأبواحمد الحسین بن أحمد بن حمویه بن عبید النیسابوری الوراق قال: حدّثنا محمّدبن حمدون بن خالد قال: حدّثنا الربیع بن سلیمان قال: حدّثنا ابن وهب قال: أخبرنی ابن أبی لیعه و مالک بن أنس و عمروبن الحرث أخبرنا النصر حدثنی عن أبی سلمه بن عبدالرحمن عن عایشه زوجه النبیصلى‌الله‌عليه‌وآله : قالت: ما رأیت رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله فی شهر أکثر صیاما منه فی شعبان.

(1)کتاب فضایل ماه شعبان به حمدالهی و توفیق او در این جا خاتمه یافت و صلّی اللّه علی محمّد و آله الطاهرین.

1- (1)ثمّ کتاب فضائل شعبان بحمد اللّه و حسن توفیقه و صلواته علی نبیّه محمّد و عترته الطاهرین کتبه بیمناه الوازره الشیخ میرزا غلام الرضا عرفانیان فی تاریخ 13/1/1389

باب فضایل ماه مبارک رمضان

اشاره

کتاب فضایل ماه مبارک رمضان از رئیس المحدثین ابی جعفر محمّدبن علی بن حسین بن بابویه قمی، معروف به صدوق رضی اللّه عنه، از اصول حدیث شیعه و مورد اعتماد علمای امامیه اعلی اللّه کلمتهم است.

خطبه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در آداب و فضایل ماه رمضان

(1)51- امام باقرعليه‌السلام می فرماید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در آخرین جمعه از ماه شعبان خطبه ای خواند و پس از حمد و ثنای الهی فرمود: «ای مردم! ماهی بر شما سایه افکنده که در آن شبی قرار دارد که بهتر از هزار ماه است و آن ماه مبارک رمضان است که خداوند روزه آن را بر شما واجب نموده و عبادت و نماز در هر شب از آن معادل هفتاد شب از ماه های

1- (1)51- أخبرنا الشیخ أبوجعفر محمّدبن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه الفقیه رضی اللّه عنه قال: حدّثنا أبی رحمه اللّه عن محمّدبن یحیی العطّار عن أحمدبن محمّد بن عیسی عن الحسین بن محبوب عن أبی أیوب عن أبی الورد عن أبی جعفرعليه‌السلام قال: خطب رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله فی آخر جمعه من شعبان فحمد اللّه و أثنی علیه ثمّ قال: أیها الناس إنّه قد أظلّکم شهر فیه لیله خیر من ألف شهر و هو شهر رمضان فرض اللّه صیامه و جعل قیام لیله منه بتطوّع صلاه کمن تطوّع بصلاه سبعین لیله فیما سواه من الشهور و جعل لمن

دیگر است، وکسی که در این ماه کار خیر و عملی نیکی را انجام دهد مانند کسی خواهد بود که واجبی از واجبات خداوند را انجام داده باشد و کسی که واجبی از واجبات الهی را در این ماه انجام دهد مانند این است که هفتاد واجب را در ماه های دیگر انجام داده باشد.»

(1)سپس فرمود: «ماه مبارک رمضان ماه صبر است و پاداش صبر در راه خدا بهشت است و این ماه ماه مساوات و برابری و ماه مواسات و تأمین نیاز بندگان خداست و خداوند در این ماه روزی بندگان مؤمن خود را زیاد می کند. در این ماه هرکس یک مؤمن روزه دار را افطاری بدهد نزد خداوند پاداش آزاد کردن یک بنده در راه خدا را دارد و (سبب) آمرزش گناهان گذشته او خواهد بود.» به رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله گفته شد: همه ما توانایی افطاری دادن به یک مؤمن را نداریم، چه باید بکنیم؟ رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «خداوند کریم است. او این پاداش را به کسی که تنها توانایی افطاری دادن با یک شربت

1- (1)تطوّع فیه بخصله من خصال الخیر والبرّ کأجر من أدیّ فریضه من فرائض اللّه عزوجل ومن أدیّ فیه فریضه من فرائض اللّه کان کمن أدیّ سبعین فریضه فیما سواه من الشهور و هو شهر الصبر و إنّ الصبر ثوابه الجنّه و هو شهر المساواه «المواساه» و هو شهر یزیداللّه فیه فی رزق المؤمنین و من فطر فیه مؤمنا صائما کان له بذلک عند اللّه عتق رقبه و مغفره لذنوبه فیما مضی فقبل له یا رسول اللّه: لیس کلنّا یقدر علی أن یفطر صائما فقال: إن اللّه تعالی کریم یعطی هذا الثواب منکم من لا یقدر إلاّ علی مذقه من لبن ففطّر بها صائما أو شربه من ماء عذب أو تمرات لا یقدر علی أکثر من ذلک ومن خفّف فیه عن

شیر و یا آب و یا چند دانه خرما را دارد نیز عطا خواهد نمود.»

(1)آن گاه فرمود: «و هرکس در این ماه به مملوک خود تخفیف بدهد و بر او سخت گیری نکند خداوند حساب قیامت او را سبک می گیرد و به او سخت گیری نخواهد نمود.» سپس فرمود: «این ماهی است که اول آن رحمت و وسط آن آمرزش و آخر آن اجابت دعا و آزاد شدن از آتش دوزخ خواهد بود. و شما در این ماه از چهار خصلت بی نیاز نخواهید بود؛ با دو خصلت خدا را از خود خشنود کنید: یکی شهادت به یکانگی خداوند و دیگری شهادت به رسالت من و دو خصلت دیگر که چاره ای از آن ندارید: این که از خداوند در این ماه درخواست عافیت کنید و حوایج دنیایی و دخول در بهشت و نجات از دوزخ را خواستار شوید.»

سخنان اولیای خدا در باره فضیلت و برکات ماه رمضان

(2)52- محمّدبن مسلم ثقفی می گوید: از امام باقرعليه‌السلام شنیدم که

1- (1)مملوکه خفّف اللّه عنه حسابه وهو شهر أوّله رحمه و وسطه مغفره و آخره إجابه و عتق من النار و لا غنی بکم فیه عن أربع خصال خصلتین ترضون اللّه تعالی بهما و خصلتین لا غنی بکم عنهما أمّا اللتان ترضون اللّه تعالی بهما فشاده أن لا إله إلاّ اللّه و أنّی رسول اللّه و أمّا اللتان لاغنی بکم عنهما فتسألون اللّه حوائجکم و الجنّه و تسألون فیه العافیه و تتعوذّون من النار.

2- (2)52- حدّثنا أبی رضی اللّه عنه قال: حدّثنا سعدبن عبداللّه عن أحمدبن الحسین عن محمّدبن جمهور عن محمّدبن زیاد عمّن سمع (عن مسمع) عن محمّد بن مسلم الثقفی یقول: سمعت أباجعفر محمّدبن علی الباقرعليه‌السلام یقول: إنّ للّه تعالی ملائکه موکّلین بالصائمین یستغفرون لهم فی کلّ یوم من شهر رمضان الی آخره، و ینادون الصائمین کلّ لیله عند إفطارهم: أبشروا عباداللّه فقد جعتم قلیلا و ستشبعون کثیرا بورکتم و بورک فیکم، حتّی إذا کان آخر لیله من شهر رمضان نادی: أبشروا عباداللّه غفرلکم ذنوبکم و قبل توبتکم فانظروا کیف تکونون فیما تستأنفون.

می فرمود: «خداوند را ملائکه ای است که مأموریت دارند در هر روز از ماه رمضان برای روزه داران دعا کنند تا این که ماه رمضان تمام شود آنان هر شب هنگام افطار به روزه داران می گویند: «بشارت باد شما را که گرسنگی کمی را تحمّل نمودید و زود است که برای همیشه سیر باشید! شما برکت یافتید و اهل شما نیز برکت یافتند» و هنگامی که شب آخر ماه مبارک رمضان می رسد به آنان خطاب می شود: «بشارت باد شما را، ای بندگان خدا! همانا خداوند گناهان شما را بخشید و توبه شما را پذیرفت، پس بنگیرید که در آینده چه خواهید کرد.»

(1)53- حضرت رضاعليه‌السلام ، از پدرانش، از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل نموده که

1- (1)53- حدّثنا محمّدبن إبراهیم بن اسحاق(رض) قال حدّثنا احمدبن محمّد الکوفی قال: حدّثنا علی بن الحسن بن علی بن فضال عن ابیه عن ابی الحسن علی بن موسی الرضا عن آبائه علیه وعليهم‌السلام قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله إنّ شهر رمضان عظیم یضاعف اللّه فیه الحسنات و یمحو فیه السیّئات و یرفع فیه الدرجات من تصدق فی هذا الشهر بصدقه غفراللّه له ومن أحسن فیه إلی ما ملکت یمینه غفر اللّه ثمّ قالعليه‌السلام : إنّ شهرکم هذا لیس کالشهور إذا أقبل إلیکم أقبل بالبرکه و الرحمه و إذا أدبر عنکم أدبر بغفران الذنوب هذا شهر، الحسنات فیه مضاعفه و أعمال الخیر فیه مقبوله و من صلّی منکم فی هذا الشهر للّه عزّوجلّ رکعتین یتطوّع بهما غفراللّه له ثمّ قالعليه‌السلام إن الشقیّ حقّ الشقیّ من خرج عنه هذا الشهر و لم یغفرذنوبه فحینئذ یخسر حین یفوز المحسنون بجوائز الربّ الکریم.

فرمود: ماه رمضان ماه بزرگی است و خداوند برای اعمال نیک در آن پاداش دوچندان می دهد و گناهان بندگان خود را می بخشد و درجات آنان را بالا می برد؛ و هرکس در ماه رمضان صدقه بدهد خداوند او را می بخشد؛ و هرکس به زیردستان خود (که روزه دار هستند) تخفیف بدهد خداوند او را می آمرزد.» سپس فرمود: «این ماه مانند ماه های دیگر نیست. این ماه با برکت و رحمت به طرف شما خواهد آمد و چون می رود گناهان شما را می شوید. در این ماه حسنات و اعمال خیر پذیرفته می شود و پاداش دوچندان خواهد داشت؛ و هرکس دراین ماه دو رکعت نماز مستحبی بخواند خداوند او را می بخشد.»

تا این که فرمود: «به راستی شقیّ و بدبخت است کسی که این ماه براو بگذرد و آمرزیده نشود؛ چنین کسی در آن هنگام که خداوند کریم به نیکوکاران جوایزی را می دهد زیانکار و ناامید خواهد بود.»

(1)54- محمّدبن مروان می گوید: از امام صادقعليه‌السلام شنیدم که

1- (1)54- حدّثنا محمّدبن الحسن بن احمدبن الولید رضی اللّه عنه قال: حدّثنا الحسین بن الحسین عن الحسین بن سعید عن ابن ابی عمیر عن جمیل ابن صالح عن محمّدبن مروان قال: سمعت الصادق جعفربن محمّدعليه‌السلام یقول: ان للّه تعالی فی کلّ لیله من شهر رمضان عتقاء و طلقاء من النار إلاّ من أفطر علی مسکر فإذا کان آخر لیله منه أعتق فیها مثل ما اعتقه فی جمیعه.

می فرمود: «خداوند در هر شبی از شب های ماه مبارک رمضان عده ای رااز آتش دوزخ آزاد می فرماید، جز کسی که با شراب افطار نموده باشد؛ وچون شب آخر ماه مبارک رمضان می رسد در آن شب خداوند به اندازه ای که در تمام این ماه آزاد نموده آزاد خواهد نمود.»

منادی رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله قبل از رسیدن ماه رمضان

(1)55- امام باقرعليه‌السلام می فرماید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله سه روز قبل ازماه مبارک رمضان به بلال می فرمود: «صدا بزن تا مردم جمع شوند.» سپس برمنبر بالا می رفت و حمد و ثنای خداوند را به جای می آورد و سپس می فرمود: «ای مردم! این ماه مبارک رمضان است که به شما نزدیک شده و آن بهترین ماه ها نزد خداوند است و در آن شبی است که از هزار ماه بهتر است. دراین ماه درهای دوزخ بسته می شود و درهای بهشت باز

1- (1)55- حدّثنا أبی رحمه اللّه قال: حدّثنا سعدبن عبداللّه قال: حدّثنا أحمدبن محمّدبن عیسی عن الحسن بن علی بن فضال عن سیف بن عمیره عن عبیداللّه بن عبداللّه عمن سمع ابا جعفرالباقرعليه‌السلام یقول: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله لمّا حضر شهر رمضان وذلک لثلاث بقین من شعبان قال لبلال: ناد فی الناس فجمع الناس ثمّ صعد المنبر فحمد اللّه و أثنی علیه ثمّ قال: أیّها الناس إن هذا الشهر قد حضرکم و هو سیدالشهور فیه لیله خیر من ألف شهر تغلق فیه أبواب النیران و تفتح فیه أبواب الجنان فمن أدرکه فلم یغفر له فأبعده اللّه و من أدرک والدیه فلم یغفرله فأبعده اللّه و من ذکرت عنده فصلّی علیّ فلم یغفرله فأبعده اللّه.

می گردد. پس هرکس که این ماه را درک کند و آمرزیده نشود از رحمت خدا دورباد(دور خواهد بود)، و هرکس نام مرا بشنود و صلوات بر من بفرستد و آمرزیده نگردد از رحمت خدا دور باد (دور خواهد بود).»

مترجم گوید: پیش تر گذشت که هرکس بر آن حضرت صلوات بفرستد و بر آل او نفرستد از رحمت خدا دور است.(و ملعون خواهد بود)

(1)56- ابن عباس می گوید: عادت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله این بود که چون ماه مبارک رمضان می رسید هر اسیری را آزاد می نمود و هیچ سائلی را محروم نمی فرمود.

سخنان رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله هنگام دیدن هلال ماه مبارک رمضان

(1)62- جابربن عبداللّه انصاری می گوید: امام باقرعليه‌السلام فرمود: عادت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله این بود که چون هلال ماه رمضان را می دید روی مبارک خویش را به طرف قبله می کرد و می فرمود:«خدایا، این ماه را برای ما امن و ایمان و سلامت و اسلام و عافیت مجلّل و رزق وسیع و سلامت از

1- (1)62- حدّثنا محمّدبن الحسن بن احمد بن الولید قال: حدّثنا الحسین بن الحسن بن أبان عن الحسین بن سعید عن الحسین بن علوان عن عمرو بن شمر عن جابر عن أبی جعفرالباقرعليه‌السلام قال: کان رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله إذا نظر إلی هلال شهر رمضان إستقبل القبله بوجهه.

بیماری و (توفیق) تلاوت قرآن و توانایی برای نماز و روزه قرار ده. خدایا، ما را برای روزه ماه رمضان سالم بدار و او را نیز از ناحیه ما سالم بدار (و برکات آن را برای ما میّسر فرما) تا چون ماه رمضان به پایان می رسد تو ما را آمرزیده باشی.»

(1)سپس روی مبارک خود را به طرف مردم نمود و فرمود: «ای مردم مسلمان! (بدانید) هنگامی که هلال ماه رمضان طلوع می کند شیاطین غلّ می شوند و درهای آسمان و درهای بهشت و ابواب رحمت الهی (به روی بندگان خدا) باز می گردد و درهای دوزخ بسته می شود و دعاها مستجاب می گردد و خداوند هر روز هنگام افطار عده ای را از آتش جهنم آزاد می کند، و در هر شب منادی پروردگار صدا می زند: آیا سائلی هست (که از خدای خود سؤال کند)؟ آیا استغفار کننده ای هست (که از گناه خود

1- (1)ثمّ قال: «الّلهم اهلّه علینا بالامن و الایمان و السلامه و الاسلام و العافیه المجلّله و الرزق الواسع و دفع الأسقام و تلاوه القرآن و العون علی الصلاه و الصیام اللهمّ سلّمنا لرمضان و سلّمه لنا و سلمه منّاحتّی ینقضی شهر رمضان و قد غفرت لنا» ثمّ یقبل بوجهه علی الناس و یقول: یا معشرالمسلمین إذا طلع هلال شهر رمضان غلّت مرده الشیاطین (الشیطان) و فتحت أبواب السماء و ابواب الجنان و ابواب الحرمه و غلّقت أبواب النیران و استجیب الدعاء و کان للّه عزّوجلّ عند کلّ فطره عتقاء یعتقهم من النار ونادی (ینادی خ ل) مناد کلّ لیله: هل من سائل؟ هل من مستغفر؟ الّلهم اعط کلّ منفق خلفا و اعط کلّ ممسک تلفا حتّی اذا طلع هلال شوال نودی المؤمنون أن اغدوا الی جوائزکم فهو یوم الجائزه ثمّ قال ابوجعفرعليه‌السلام أما والذی نفسی بیده ما هی بجائزه الدنانیر و الدراهم.

توبه نماید)؟ سپس می گوید: خدایا، هر کس چیزی در راه تو می دهد برای او جایگزین کن، و هرکس از انفاق در راه تو خودداری می کند مال او را تلف کن. (این ندا ادامه دارد (تا هلال ماه شوّال طلوع کند و چون هلال ماه شوال طلوع می کند ندا می شود: ای مؤمنان! بیایید جوایز خود را بگیرید، همانا امروز روز جایزه است.»

امام باقرعليه‌السلام سپس فرمود: «آگاه باشید! سوگند به خدایی که جان من در اختیار اوست، جوایز آن روز درهم و دینار نیست (،بلکه عنایات خاصّه پروردگار کریم است).»

آثار روزه و صدقه و استغفار و دعا در ماه رمضان

(1)57- امام صادقعليه‌السلام می فرماید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به اصحاب خود

1- (2)57- حدّثنا جعفربن علیّ بن الحسن بن علیّ بن عبداللّه بن المغیره عن اسماعیل بن أبی زیاد عن الصادق جعفربن محمّد عن أبیه عن آبائهعليهم‌السلام قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله لأصحابه: ألا أخبرکم بشی ء إن أنتم فعلتموه تباعد الشیطان عنکم کما تباعد المشرق من المغرب قالوا بلی قال: الصوم یسوّد وجهه و الصدقه تکسر ظهره و الحبّ فی اللّه و الموازره علی العمل الصالح یقطع دابره و الإستغفار یقطع وتینه و لکلّ شی ء زکوه و زکوه الأبدان الصیام.

می فرمود: «آیا به شما کاری را یاد بدهم که اگر انجام دهید شیطان به اندازه فاصله مشرق تا مغرب از شما دور گردد؟» گفتند: آری. فرمود: «روزه بگیرید؛ که روزه صورت شیطان را سیاه می کند، و صدقه بدهید که صدقه کمر او را می شکند، و با بندگان خدا دوستی نمایید و بر عمل صالح و شایسته جدیّت داشته باشید تا رشته او را قطع کند، و استغفار و توبه نمایید تا رگ حیات او را قطع نماید و هر چیزی را زکاتی است و زکات بدن روزه است.»

(1)58- یونس بن ظبیان می گوید: به امام صادقعليه‌السلام گفتم: ای فرزند رسول خدا! چه چیز شیطان را از ما دور می نماید؟ فرمود: «روزه صورت او را (از خشم و ناراحتی) سیاه می کند، و صدقه کمر او را می شکند، و دوستی در راه خدا و کوشش بر اعمال خیر رشته او را قطع می کند، و استغفار و توبه رگ حیات او را جدا می سازد.»

(2)59- امام صادقعليه‌السلام می فرماید: امیرالمؤمنینعليه‌السلام می فرمود: «بر

1- (1)58- حدّثنا محمّدبن علی ماجیلویه قال: حدّثنا عمّی محمّدبن أبی القاسم عن أحمدبن أبی عبداللّه البرقی عن أبیه عن محمّدبن سنان عن المفضل بن عمرعن یونس بن ظبیان قال: قلت للصادق جعفربن محمّدعليه‌السلام : یابن رسول اللّه ما الذی یباعد عنّا إبلیس؟ قال: الصوم یسوّد وجهه و الصدقه تکسر ظهره و الحب فی اللّه و الموازره علی العمل الصالح یقطعان دابره و الاستغفار یقطع وتینه.

2- (2)59- حدّثنا أبی رحمه اللّه قال: حدّثنا علی بن موسی الکمیذانی قال: حدّثنا أحمدبن محمّد بن عیسی عن علی بن الحسین عن محمّدبن عبید عن عتبه بن هارون قال: حدّثنا ابویزید عن حصین عن الصادق جعفربن محمّد عن أبیه عن آبائهعليهم‌السلام قال أمیرالمؤمنینعليه‌السلام : علیکم فی شهر رمضان بکثره الاستغفار و الدعاء فأمّا الدعاء فیدفع عنکم به البلاء فأمّا الاستغفار فتمحی به ذنوبکم.

شما باد در ماه مبارک رمضان به دعا و استغفار فراوان؛ چراکه دعا بلا را از شما دفع می کندو استغفار وسیله آمرزش شما می باشد.»

(1)60- امام صادقعليه‌السلام ، از پدرانش، از امیرالمؤمنینعليهم‌السلام نقل نموده که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «خداوند شش خصلت را از من کراهت دارد و من نیز آنها را از اوصیای از فرزندانم و پیروان آنان پس از من کراهت دارم: 1- بازی کردن در نماز؛ 2- عمل زناشویی در بین روزه؛ 3- منت نهادن بعد از صدقه؛ 4- وارد شدن در مساجد در حال جنابت؛ 5- نگاه کردن در خانه های مردم؛ 6- خندیدن در قبرستان.»

1- (1)60- حدّثنا محمّدبن الحسن بن أحمد بن الولید رضی اللّه عنه قال: حدّثنا محمّدبن الحسن الصفار عن احمد بن محمّدبن عیسی عن الحسین ابن موسی عن غیاث بن إبراهیم عن الصادق جعفربن محمّد عن أبیه عن آبائهعليهم‌السلام قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : إنّ اللّه تبارک و تعالی کره لی ستّ خصال و کرهتهن للأوصیاء من ولدی و أتباعهم من بعدی: العبث فی الصلاه و الرفث فی الصیام و المنّ بعد الصدقه و إتیان المساجد جنبا و التطّلع فی الدور و الضحک بین القبور.

خطبه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در باره ماه مبارک رمضان

(1)61- امیرالمؤمنینعليه‌السلام می فرماید: روزی رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله برای ما خطبه خواند و فرمود: «ای مردم! ماه خدا همراه با برکت و رحمت و آمرزش به شما نزدیک گردیده است. و آن نزد خداوند بهترین ماه هاست و روزهای آن بهترین روزهاست و شب های آن بهترین شب هاست و ساعت های آن بهترین و با برکت ترین ساعت هاست. و آن ماهی است که شما در آن میهمان خدا هستید و برای ضیافت الهی دعوت شده اید و مورد انعام و کرامت او می باشید. نفس های شما در این ماه تسبیح خداوند می باشد و خواب شما عبادت است و اعمال شما در این ماه مقبول و پذیرفته است و دعاهای شما مستجاب است. پس (اکنون) با نیّت های صادق و دل های پاک از خدای خود بخواهید تا به شما در این ماه توفیق روزه داری و تلاوت کتاب خود را عطا فرماید، همانا شقّی و بد سیرت است کسی که در این ماه بزرگ از آمرزش خداوند محروم بماند.»

1- (1)61- حدّثنا محمّدبن إبراهیم بن اسحاق قال: حدّثنا أحمدبن محمّد الهمدانی قال: حدّثنا علی بن الحسن بن علی بن فضال عن أبیه عن أبی الحسن علی بن موسی الرضاعليه‌السلام عن أبیه موسی بن جعفر عن أبیه الصادق جعفربن محمّد عن أبیه الباقر عن أبیه زین العابدین عن أبیه سیّد الشهداء الحسین بن علی عن أبیه سیّد الوصیین أمیرالمؤمنین علیّ بن أبی طالبعليهم‌السلام قال: إنّ رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله خطبنا ذات یوم فقال:

(1)سپس فرمود: (ای مردم!) به وسیله گرسنگی و تشنگی خود در این ماه به یاد گرسنگی و تشنگی قیامت باشید! و بر فقرا و مستمندان (در این ماه) احسان و انفاق نمایید و بزرگ ترهای خود را احترام کنید، و بر خردسالان ترحّم نمایید، و به خویشان خود صله و احسان نمایید، و زبان های خود را (از سخن های باطل و بیهوده و حرام (حفظ نمایید، و چشم های خود را از نگاه به آنچه نباید به آن نگاه کنید حفظ نمایید، و گوش های خود را از شنیدن چیزهایی که گوش فرا دادن به آنها حرام است نگاه دارید، و با یتیمان مردم مهربانی کنید تا دیگران به یتیمان شما مهربانی نمایند، و از گناهان خود در این ماه (2)به درگاه خداوند توبه کنید،

1- (1)أیّها الناس إنّه قد أقبل الیکم شهراللّه بالبرکه و الرحمه و المغفره شهر هو عنداللّه أفضل الشهور و أیامه افضل الأیّام و لیالیه أفضل اللیالی و ساعاته افضل الساعات هو شهر، دعیتم فیه إلی ضیافه اللّه و جعلتم فیه من أهل کرامه اللّه انفاسکم فیه تسبیح و نومکم فیه عباده و عملکم فیه مقبول ودعائکم فیه مستجاب فاسألوا اللّه ربّکم بنیّات صادقه و قلوب طاهره أن یوّفقکم لصیامه و تلاوه کتابه فإنّ الشقیّ من حرم من غفران اللّه فی هذا الشهر العظیم و اذکروا بجوعکم و عظشکم فیه جوع یوم القیامه و عطشه و تصدّقوا علی فقرائکم و مساکینکم و وقّروا کبارکم و ارحموا صغارکم و صلوا أرحامکم و احفظوا ألسنتکم و غضّوا عمّا لایحلّ النظر الیه أبصارکم و عمّا لایحلّ الإستماع الیه اسماعکم و تحنّنوا علی أیتام الناس یتحنن علی أیتامکم.

2- (2)و توبوا إلی اللّه من ذنوبکم و ارفعوا إلیه أیدیکم بالدعاء فی أوقات صلواتکم فإنّها أفضل الساعات ینظر اللّه عزّوجلّ فیها بالرحمه إلی عباده یجیبهم إذا ناجوه و یلبیهم إذانادوه و یستجیب لهم إذا دعوه، یا أیّها الناس إنّ انفسکم مرهونه بأعمالکم ففکّوها بإستغفارکم و ظهورکم ثقیله من أوزارکم فخفّفوا عنها بطول سجودکم و اعلموا أنّ اللّه تعالی ذکره أقسم بعزّته أن لایعذّب المصلّین و الساجدین و لایروّعهم بالنار یوم یقوم الناس لربّ العالمین.

و در اوقات نمازها دست نیاز به درگاه او بلند کنید؛ چرا که اوقات نماز بهترین ساعاتی است که خداوند در آن به بندگان خود نظر رحمت می افکند و چون او را بخوانند نیاز آنان را اجابت می نماید و به ندای آنان لبیّک می گوید و چون دعا کنند دعای آنان را مستجاب می نماید. ای مردم! شما گرو اعمالتان هستید، پس به وسیله استغفار، خود را آزاد نمایید؛ و پشت های شما از گناهانتان سنگین شده، پس با سجده های طولانی خود بار سنگین گناه را از دوش خود بردارید.

(1)(ای مردم!) بدانید که خدای متعال به عزّت خود سوگند یاد نموده که هرگز نمازگزاران و سجده کنندگان را عذاب نکند و در روزی که همه مردم برای حساب سر از قبرها در می آورند آنان را از آتش دوزخ نترساند. ای مردم! هرکس دراین ماه به یک مؤمن روزه دار افطاری بدهد پاداش او آزاد کردن یک بنده و آمرزش گناهان گذشته او خواهد بود.»

1- (1)أیّها الناس من فطّر منکم صائما مؤمنا فی هذا الشهر کان له بذلک عنداللّه عتق نسمه و مغفره لما مضی من ذنوبه فقیل یا رسول اللّه و لیس کلّنا یقدر علی ذلک فقالعليه‌السلام : إتّقوا النار ولو بشق تمره إتّقوا النار ولو بشربه من ماء أیّها الناس من حسّن منکم فی هذا الشهر خلقه کان له جوازا علی الصراط یوم تزلّ فیه الأقدام ومن خفّف فی هذا الشهر عمّا ملکت یمینه خفّف اللّه عنه حسابه ومن

گفته شد: ای رسول خدا! همه ما توانایی افطاری دادن به مؤمن را نداریم (چه باید بکنیم؟). رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «خود را از آتش دوزخ نجات دهید؛ گرچه افطاری دادن شما با پاره خرمایی باشد. (باز فرمود:) و خود را از آتش دوزخ نجات دهید؛ گرچه (افطاری دادن شما) با شربت آبی باشد.

(1)ای مردم! هرکس در این ماه اخلاق خویش را نیکو نماید او در روزی که مردم بر صراط می لغزند و به دوزخ سقوط می کنند گذرنامه عبور خواهد داشت؛ و هرکس در این ماه به زیردستان خود تخفیف بدهد (تا بتوانند روزه بگیرند) خداوند حساب او را در قیامت سبک خواهد نمود؛ و هرکس در این ماه از آزار رساندن به مردم خودداری کند خداوند خشم خود را در قیامت از او برخواهد داشت؛ و هرکس در این ماه به یتیمی اکرام کند خداوند در روز قیامت به او اکرام خواهد نمود؛ و هرکس در این ماه صله رحم کند (و جدایی ها را مبدّل به وصل و محبت نماید) خداوند او را در قیامت به رحمت خود واصل می فرماید؛ و هرکس در این ماه با خویشان خود قطع رحم نماید خداوند روز قیامت

1- (1)کفّ فیه شرّه کفّ اللّه فیه غضبه یوم یلقاه و من أکرم فیه یتیما اکرمه اللّه یوم یلقاه ومن وصل فیه رحمه و صله اللّه برحمته یوم یلقاه ومن قطع فیه رحمه قطع اللّه عنه رحمته یوم یلقاه و من تطوع فیه بصلاه کتب له برأه من النار و من أدیّ فیه فرضا کان له ثواب من أدی سبعین فریضه فیما سواه من الشهور ومن اکثر فیه من الصلاه علیّ ثقّل اللّه میزانه یوم تخفّف الموازین و من تلافیه آیه من القرآن کان له مثل اجر من ختم القرآن فی غیره من الشهور.

رحمت خود را از او قطع خواهد نمود.» سپس فرمود: «و هر کس در این ماه نماز مستحبی بخواند خداوند برائت و جدایی او را از دوزخ ثبت می فرماید؛ و هرکس در این ماه واجبی از واجبات خدا را انجام دهد مانند آن خواهد بود که هفتاد واجب خدا را در ماه های دیگر انجام داده باشد؛ و هرکس در این ماه فراوان بر من صلوات بفرستد خداوند میزان و اعمال نیک او را در روزی که میزان ها (و اعمال مردم) سبک خواهد بود سنگین می نماید؛ و هرکس در این ماه آیه ای از قرآن را تلاوت نماید مانند آن خواهد بود که در ماه های دیگر قرآن را ختم نموده باشد.

(1)ای مردم! به راستی درهای بهشت در این ماه گشوده است، پس از خدای خود بخواهید که بر روی شما بسته نشود؛ و درهای دوزخ در این ماه بسته است، پس از خدای خود بخواهید که آنها را بر روی شما باز نفرماید؛ و شیاطین در این ماه به زنجیر بسته شده اند، پس از خدای خود بخواهید که آنان را بر شما مسلّط نفرماید.»

امیرالمؤمنینعليه‌السلام می فرماید: سخن رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله چون به اینجا

1- (1)أیّها الناس إنّ ابواب الجنان فی هذا الشهر مفتّحه فاسألوا ربّکم (أن) لایغلقها علیکم و أبواب النیران مغلقه فاسألوا ربّکم (أن) لایفتحها علیکم و الشیاطین مغلوله فاسألوا ربّکم (أن) لایسلّطها علیکم قال أمیرالمؤمنینعليه‌السلام (فقمت خ ل) فقلت: یا رسول اللّه ما أفضل الأعمال فی هذا الشهر؟ فقال: یا أبا الحسن أفضل الأعمال فی هذا الشهر الورع عن محارم اللّه ثمّ بکی فقلت: یا رسول اللّه ما یبکیک فقال: یاعلی ابکی لما یستحلّ منک فی هذا الشهر کأنّی

رسید من برخاستم و گفتم: «ای رسول خدا! بهترین اعمال این ماه چیست؟» رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «ای ابوالحسن! بهترین اعمال این ماه پرهیز از محارم و کارهای حرام است.» و سپس گریان شد. پس من گفتم: «ای رسول خدا! برای چه گریان شدید؟» فرمود: «گریه می کنم برای هتک حرمتی که دراین ماه نسبت به تو می شود. اکنون من می بینم که تو در حال نماز هستی و در پیشگاه پروردگار خود به عبادت ایستاده ای و شقی ترین و پست ترین اهل عالم که همتای پی کننده ناقه صالحعليه‌السلام است بر می خیزد و با شمشیر ضربتی بر سر تو می زند و محاسن تو را به خون سرت خضاب می نماید!»

(1)امیرالمؤمنینعليه‌السلام می فرماید: من به رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله گفتم: «آیا در این وقت دین من سالم خواهد بود؟» فرمود: «آری، این در حال سلامت دین تو خوهد بود.» سپس فرمود: «یا علی! هرکس تو را بکشد مرا کشته است

1- (1)بک و أنت تصلّی لربّک و قد انبعث أشقی الأوّلین و الآخرین شقیق عاقر ناقه ثمود فضربک ضربه علی فرقک (قرنک) فخضّب منها لحیتک قال: امیرالمؤمنینعليه‌السلام : فقلت: یا رسول اللّه: و ذلک فی سلامه من دینی؟ فقال: فی سلامه من دینک ثمّ قالعليه‌السلام : یا علیّ من قتلک فقد قتلنی و من ابغضک فقد ابغضنی و من سبّک فقد سبّنی لانّک منیّ کنفسی روحک من روحی و طینتک من طینتی إنّ اللّه تبارک و تعالی خلقنی و ایّاک و اصطفانی و إیّاک واختارنی للنبّوه و اختارک للامامه و من أنکر إمامتک فقد أنکرنی نبوّتی یاعلیّ أنت وصیّی و أبو ولدی و زوج ابنتی و خلیفتی علی امّتی فی حیاتی و بعد موتی أمرک أمری و نهیک نهی أقسم بالذی بعثنی بالنبوّه و جعلنی خیر البریّه انّک لحجّه اللّه علی خلقه و أمینه علی سره و خلیفته علی عباده.

و هرکس تو را به خشم آورد مرا به خشم آورده و هرکس به تو دشنام بدهد به من دشنام داده است؛ چرا که تو مانند جان منی، روح تو از روح من است و طینت تو از طینت من است. خداوند چون من و تو را آفرید ما را از بین بندگان خود برگزید. پس مرا برای نبوّت و پیامبری انتخاب نمود و تو را برای امامت و رهبری. بنابراین هرکس امامت تو را انکار نماید به راستی نبوّت مرا انکار نموده است. یا علی! تو در حیات و پس از مرگ من وصیی و جانشین من و پدر فرزندان من و همسر دختر من و جانشین من بر امت من می باشی. امر تو امر من است و نهی تو نهی من است. سوگند به خدایی که مرا به پیامبری مبعوث کرد و بهترین خلق خود قرار داد، همانا تو حجّت خدا بر خلق او و امین الهی بر سرّ او و جانشین او بر بندگان او هستی.»

عنایات بی شمار خداوند به روزه داران ماه رمضان

(1)63- سعیدبن جبیر می گوید: از ابن عباس سؤال کردم: پاداش کسی که ماه مبارک رمضان را روزه بگیرد و حق آن را بشناسد چیست؟ ابن عباس گفت: آماده باش ای پسر جبیر، تا حدیثی برای تو بخوانم که تا کنون گوش تو آن را نشنیده باشد و بر قلب تو خطور نکرده باشد. پس خویش را برای پاسخ به آنچه سؤال نمودی آماده کن که در آن علم اوّلین و آخرین نهفته است.

1- (1)63- حدّثنا محمّدبن إبراهیم المعاذی قال: حدّثنا أحمدبن متویه (حیویه) الجرجانی المذکر قال: حدّثنا ابواسحاق إبراهیم بن بلال قال: حدّثنا أبوعبداللّه محمّدبن کرام قال: حدّثنا احمدبن عبداللّه قال: حدّثنا سفیان بن عیینه قال: حدّثنا معاویه بن أبی اسحاق عن سعیدبن جبیرقال: سألت ابن عباس مالمن صام شهر رمضان و عرف حقّه؟

(1)سعیدبن جبیر می گوید: پس من از نزد ابن عباس خارج گردیدم و خود را آماده نمودم و فردای آن روز نماز صبح را خواندم و صبح گاه نزد او رفتم. سپس او را یادآوری نمودم که آن حدیث را برای من بیان کند. ابن عباس روی خود را به من نمود و گفت: به آنچه می گویم گوش کن! همانا من از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله شنیدم که می فرمود: «اگر شما بدانید که ماه مبارک رمضان چه برکاتی برای شما دارد خدا را بیش از این شکر خواهید کرد.»

(2)سپس فرمود: «هنگامی که شب اول ماه مبارک رمضان می رسد خداوند همه گناهان امت من را که در آشکارا و پنهان انجام داده اند می بخشد و دو هزار هزار درجه به درجات شما می افزاید و پنجاه شهر در بهشت برای شما بنا می کند.

و در روز دوم برای هر گامی که در آن بر می دارید عبادت یک سال و

1- (1)قال: تهیّأ یابن جبیر حتّی احدّثک بمالم تسمع اذناک و لم یمر علی قلبک و فرغ نفسک لما سألتنی عنه فما اردته فهو علم الأولین و الآخرین قال سعیدبن جبیر: فخرجت من عنده فتهیّأت له من الغد فبکرت الیه مع طلوع الفجر فصلیت الفجر ثمّ ذکر الحدیث فحوّل وجهه إلی فقال: إسمع منی ما اقول: سمعت رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یقول: لو علمتم مالکم فی شهررمضان لزدتم للّه شکرا.

2- (2)إذا کان أوّل لیله غفراللّه تعالی لامّتی الذنوب کلها سرّها و علانیتها و رفع لکم ألفی ألف درجه ویبنی لکم خمسون مدینه و کتب اللّه عزوجل لکم یوم الثانی بکلّ خطوه تخطونها فی ذلک الیوم عباده سنه و ثواب نبی و کتب لکم صوم سنه.

روزه یک سال و پاداش یک پیامبر را برای شما می نویسد.

(1)و در روز سوم به اندازه هر مویی که در بدن شما هست باغی در بهشت از درّ سفید به شما عطا می کند که در بالای آن دوازده هزار اتاق از نور و در پایین آن نیز دوازده هزار اتاق از نور است و در هر خانه ای هزار تخت و بر هر تختی حوریه ای قرار دارد و در هر روزی هزار ملک به دیدن شما می آیند و هر کدام هدیه ای برای شما می آورند.

(2)و در روز چهارم هفتاد هزار قصر بهشتی به شما عطا می فرماید که در هر قصری هفتاد هزار اتاق است و در هر اتاقی پنجاه هزار تخت و بر هر تختی حوریه ای نشسته و مقابل هر حوریه ای هزار خادمه خمّار قرار دارد که یکی از آنان بهتر است از دنیا و آنچه در دنیاست.

(3)و در روز پنجم هزار هزار شهر بهشتی به شما عطا می کند که در هر شهری هزار اتاق و در هر اتاقی هفتاد هزار مائده بهشتی است و بر هر

1- (1)و أعطاکم اللّه یوم الثالث بکلّ شعره علی ابدانکم جنّه فی الفردوس من درّه بیضاء فی أعلاها إثنی عشر ألف بیت من النور و فی أسفلها اثنی عشر ألف بیت فی کلّ ببت ألف سریر علی کلّ سریر حوراء یدخل علیکم کلّ یوم ألف ملک مع کلّ ملک هدیّه. و أعطاکم اللّه یوم الرابع فی جنّه الخلد سبعین ألف قصر فی کلّ قصر سبعون ألف بیت فی کلّ بیت خمسون ألف سریر علی کلّ (2)سریر حوراء بین یدی کلّ حوراء ألف وصیفه خمار احدیهن خیر من الدنیا و ما فیها.(3)و أعطاکم اللّه یوم الخامس فی جنّه المأوی ألف ألف مدینه فی کلّ مدینه سبعون ألف بیت فی کلّ بیت سبعون ألف مائده علی کلّ مائده سبعون ألف قصعه فی کلّ قصعه سبعون ألف نوع من الطعام لایشبه بعضه بعضا.

مائده ای هفتاد هزار از ظرف غذا و در هر ظرفی هفتاد هزار نوع غذاست که هیچ کدام به دیگری شباهت ندارد.

(1)و در روز ششم در دارالسلام بهشتی یکصد هزار شهر به شما عطا می فرماید که در هر شهری یکصد خانه است و در هر خانه ای یکصد هزار اتاق و در هر اتاقی یکصد هزار تخت طلاست و طول هر تختی هزار ذراع است و بر هر تختی همسری از حورالعین قرار دارد که بر او سی هزار چادر زینت قرار دارد که از درّ و یاقوت بافته شده و هر چادر را یکصد جاریه حمل می کنند.

(2)و در روز هفتم در جنّه النعیم پاداش چهل هزار شهید و چهل هزار صدّیق به شما عطا خواهد نمود.

(3)و در روز هشتم پاداش عمل شصت هزار عابد و شصت هزار زاهد را به شما عطا خواهد نمود.

1- (1)و أعطاکم اللّه عزّوجلّ یوم السادس فی دارالسلام مأه ألف مدینه فی کلّ مدینه مأه دارفی کلّ دار مأه ألف بیت فی کلّ بیت مأه ألف سریر من ذهب طول کلّ سریر ألف ذراع علی کلّ سریر زوجه من الحورالعین علیها ثلاثون ألف ذوابه منسوجه بالدر و الیاقوت یحمل کلّ ذوابه مأه جاریه.

2- (2)و أعطاکم اللّه یوم السابع فی جنّه النعیم ثواب أربعین ألف شهید و أربعین ألف صدّیق.()3و أعطاکم اللّه یوم الثامن عمل ستیّن ألف عابد و ستیّن ألف زاهد. و أعطاکم اللّه عزّوجلّ یوم التاسع ما یعطی ألف عالم و ألف معتکف و ألف مرابط.

(1)و در روزنهم خداوند عزّوجلّ پاداش هزار عالم و هزار معتکف و هزار مجاهد فی سبیل اللّه رابه شما عطا می کند. و در روز دهم استحقاق انجام هفتاد هزار حاجت را به شما عطا می فرماید و برای شما خورشید و ماه و ستاره ها و چهارپایان و پرندگان و درندگان و هر سنگ و کلوخ و هر خشک و تر و ماهیان دریاها و برگ درختان استغفار می کنند.

(2)و در روز یازدهم پاداش چهار حج و چهار عمره برای شما نوشته می شود که هر حجّی با پیامبری از پیامبران و هر عمره ای با صدّیق و شهیدی انجام گرفته باشد.

(3)و در روز دوازدهم خداوند ایمانی به شما می دهد که گناهان شما مبدّل به حسنات و حسنات شما چندین برابر مضاعف گردد و برای شما هرحسنه ای هزار حسنه نوشته شود.

(4)و در روز سیزدهم خداوند برای شما سیزده برابر عبادت اهل مکه و

1- (1)و أعطاکم اللّه عزّوجلّ یوم العاشر قضاء سبعین ألف حاجه و استغفر لکم الشمس و القمر والنجوم و الدواب و الطیر و السباع و کلّ حجر ومدر و کلّ رطب و یابس و الحیتان فی البحار و الأوراق علی الاشجار.

2- (2)و کتب اللّه عزّوجلّ لکم یوم أحد عشر ثواب أربع حجات و عمرات کلّ حجّه مع نبیّ من الانبیا و کلّ عمره مع صدیق و شهید.

3- (3)و جعل اللّه عزّوجلّ لکم یوم اثناعشر ایمانا یبدل اللّه سیّئاتکم حسنات و یجعل حسناتکم اضعافا و یکتب لکم لکلّ حسنه ألف حسنه.

4- (4)و کتب اللّه عزّوجلّ لکم یوم ثلاثه عشر مثل عباده أهل مکه و المدینه و أعطاکم اللّه بکلّ حجر و مدر ما بین مکّه و المدینه شفاعه.

مدینه را می نویسد و به اندازه هر سنگ و کلوخی که بین مکه و مدینه هست حق شفاعت به شما خواهد داد.

(1)و در روز چهاردهم مانند این می مانید که حضرت آدم و نوح و ابراهیم و موسی و داود و سلیمانعليهم‌السلام را ملاقات نموده و با هر پیامبری دویست سال خدا را عبادت کرده باشید.

(2)و در روز پانزدهم خداوند حوایج دنیا و آخرت شما را برآورده می فرماید و پاداش حضرت ایوّب را به شما عطا می کند و حاملین عرش برای شما استغفار می کنند و در قیامت خداوند چهل نور برای شما قرار می دهد؛ ده نور در سمت راست و ده نور در سمت چپ و ده نور در جلو و ده نور در پشت سر خواهید داشت.

(3)و در روز شانزدهم پاداش شما این است که چون از قبر خارج می شوید شصت حلّه بهشتی بر شما پوشیده می شود و بر شتری سوار

1- (1)ویوم اربعه عشر فکانّما لقیتم آدم و نوحا و بعدهما إبراهیم و موسی وبعده داود و سلیمان وکأنّما عبدتم اللّه عزّوجلّ مع کلّ نبیّ مأتی سنه

2- (2)و قضی لکم عزّوجلّ یوم خمسه عشر حوائج الدنیا و الآخره و أعطاکم اللّه ما یعطی اللّه ایوّب و استغفرلکم حمله العرش و أعطاکم اللّه عزّوجلّ یوم القیامه أربعین نورا عشره عن یمینکم و عشره عن یسارکم و عشره امامکم و عشره خلفکم.

3- (3)و أعطاکم اللّه یوم ستّه عشر اذا خرجتم من القبر ستّین حلّه تلبسونها و ناقه ترکبونها و بعث اللّه الیکم غمامه تظلّکم من حرّ ذلک الیوم

می شوید و ابری بر سر شما سایه می افکند تا از حرارت آن روز آسیب نبینید.

(1)و در روز هفدهم خداوند عزّوجلّ می فرماید: من روزه داران و پدر و مادر آنان را بخشیدم و سختی های قیامت را از آنان برطرف نمودم.

(2)و در روز هیجدهم خداوند عزّوجلّ جبرائیل و میکائیل و اسرافیل و حاملین عرش و کروّبین را امر می نماید تا برای امت حضرت محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله تا سال آینده استغفار نمایند و پاداش مجاهدین جنگ بدر را به شما عطا خواهد نمودم.

(3)و در روز نوزدهم هیچ ملکی در آسمان ها و زمین باقی نمی ماند جز آن که از پروردگار خود برای زیارت قبور شما در هر روز اذن می گیرند و هنگامی که قبور شما را زیارت می کنند با خود هدیه و نوشابه ای می آورند.

(4)و چون بیست روز از ماه مبارک رمضان می گذرد خداوند هفتاد هزار

1- (1)و یوم سبعه عشر یقول اللّه عزّوجلّ: إنّنی قد غفرت لهم و لآبائهم ودفعت عنهم شدائدهم یوم القیامه.

2- (2)و إذا کان یوم ثمانیه عشر أمراللّه عزّوجلّ جبرئیل و میکائیل و إسرافیل و حمله العرش و الکروبیین أن یستغفروا لامه محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله إلی السنه القابله و أعطاکم اللّه عزّوجلّ ثواب البدریّین.

3- (3)فإذا کان یوم التاسع عشرلم یبق ملک فی السموات و الأرض الا استأذنوا ربّهم فی زیاره قبورکم فی کلّ یوم و مع کلّ ملک هدیّه و شراب.

4- (4)فإذا تم لکم عشرون یوما بعث اللّه عزّوجلّ الیکم سبعین ألف ملک یحفظونکم من کلّ شیطان رجیم و کتب اللّه عزّوجلّ لکم بکلّ یوم صمتم صوم مأه سنه و جعل بینکم وبین النار خندقا و أعطاکم ثواب من فی التوراه و الانجیل و الزبور والفرقان و کتب اللّه عزّوجلّ لکم بکلّ ریشه علی جبرئیلعليه‌السلام عباده سنه و أعطاکم ثواب تسبیح العرش و الکرسیّ و زوّجکم بکلّ آیه فی القرآن ألف حوراء.

ملک را می فرستد تا شما را از شرّ هر شیطان رجیمی حفظ نمایند و به اندازه هر روزی که روزه گرفته اید خداوند برای شما پاداش یکصد سال روزه می نویسد و بین شما و بین دوزخ خندقی قرار می دهد و پاداش همه کسانی که تورات و انجیل و زبور و قرآن را قرائت نموده اند را به شما خواهد داد و به اندازه هر پری از بال های جبرئیلعليه‌السلام عبادت یک سال را به شما عطا می کند و پاداش تسبیح عرش و کرسی را به شما می دهد و به اندازه آیات قرآن برای هر آیه هزار حوریه به شما تزویج می نماید.

(1)و در روز بیست و یکم قبرهای شما را به اندازه هزار فرسنگ وسعت می دهد و تاریکی و وحشت را از شما برطرف می نماید.

(2)و در روز بیست و دوم خداوند ملک الموت را همان گونه که بر پیامبرانعليهم‌السلام می فرستد نزد شما می فرستد و ترس منکر و نکیر و اندوه دنیا و آخرت را از شما برطرف می فرماید.

1- (1)و یوم أحد و عشرین وسع اللّه علیکم القبر ألف فرسخ و یرفع عنکم الظلمه و الوحشه و یجعل قبورکم کقبور الشهداه و یجعل وجوهکم کوجه یوسف بن یعقوبعليه‌السلام .

2- (2)و یوم إثنین و عشرین یبعث اللّه عزّوجلّ الیکم ملک الموت کما یبعث إلی الأنبیاءعليهم‌السلام و یرفع عنکم هول منکر و نکیر و یرفع عنکم همّ الدنیا و الآخره.

(1)و در روز بیست و سوم (تقدیر می فرماید تا) با پیامبران و صدّیقین و شهدا (به آسانی) بر صراط بگذرید و مانند آن می مانید که هر یتیم و هر عریانی را از امت مرا سیر نموده و پوشانده باشید.

(2)و در روز بیست و چهارم (تقدیر می شود که) از دنیا خارج نشوید تا هر کدام از شما مکان خود را در بهشت ببیند و پاداش هزار مریض و هزار غریب که در راه خدا حرکت نموده باشند و آزاد کردن هزار بنده از فرزندان اسماعیل را به شما می دهند.

(3)و در روز بیست و پنجم از ماه مبارک رمضان خداوند برای شما هزار قبّه سبز بنا می کند و بر بالای هر قبّه ای خیمه ای از نور زده می شود و

1- (1)و یوم ثلاث و عشرین تمرون علی الصراط مع النبیّین و الصدّیقین و الشهداء فکأنما أشبعتم کلّ یتیم فی امّتی و کسوتم کلّ عریان من امّتی.

2- (2)و یوم اربعه و عشرین لاتخرجون من الدنیا حتی یری کلّ وأحد منکم مکانه من الجنّه و یعطی کلّ واحد ثواب ألف مریض و ألف غریب خرجوا فی طاعه اللّه عزّوجلّ و أعطاکم ثواب ألف رقبه من ولد اسماعیل.

3- (3)و یوم خمس و عشرین منه بنی اللّه عزّوجلّ لکم تحت العرش ألف قبه خضراء علی رأس کلّ قبه خیمه من نور یقول اللّه تبارک و تعالی یا أمّه محمّد انا ربّکم و انتم عبیدی وإمائی استظلوا بظل عرشی فی هذه القباب و کلوا و اشربوا هنیئا فلاخوف علیکم ولا انتم تحزنون یا أمّه محمّد و عزّتی وجلالی لابعثنّکم إلی الجنّه یتعجّب منکم الأوّلون و الآخرون و لأتوّجنّ کلّ واحد منکم بألف تاج من نور ولأرکبنّ کلّ واحد منکم علی ناقه خلقت من نور، زمامها من نور، و فی ذلک الزمام ألف حلقه من ذهب فی کلّ حلقه ملک قائم علیها من الملائکه بید کلّ ملک عمود من نور حتی یدخل الجنّه بغیرحساب.

خداوند می فرماید: ای امّت محمّد! من پروردگار شمایم و شما بندگان من هستید، زیر سایه عرش من در این قبّه ها استراحت کنید و بخورید و بیاشامید و گوارا باد این نعمت ها برای شما! اکنون نه خوفی بر شما هست ونه اندوهی دارید. ای امت محمّد! به عزّت و جلالم سوگند، من شما را به گونه ای به بهشت خواهم برد که اولین و آخرین به شگفت آیند و بر سر هر کدام از شما هزار تاج از نور خواهم گذارد و شما را بر شتری از نور سوار خواهم نمود که افسار آن نیز از نور است و آن افسرار هزار حلقه از طلا دارد و بر هر حلقه ای ملکی از ملائکه ایستاده و به دست هر ملکی عمودی از نور است تا شما بدون حساب وارد بهشت شوید.

(1)و در روز بیست و ششم ماه مبارک رمضان خداوند به شما نظر رحمت می افکند و همه گناهانتان را می بخشد جز خون ها(ی به ناحق ریخته شده) و رشوه ها و اموال حرام، و خانه های شما هر روز هفتاد هزار مرتبه از غیبت و دروغ و بهتان تقدیس و پاک می گردد.

(2)و در روز بیست و هفتم مانند این می مانید که هر مؤمنی را هفتاد هزار سال یاری کرده و او را پوشانده و به هر مجاهد فی سبیل اللّه

1- (1)و إذا کان یوم سته و عشرین ینظر اللّه الیکم بالرحمه فیغفر لکم الذنوب کلّها الاّ الرشا (الدماء) و الأموال و قدّس بیتکم کلّ یوم سبعین ألف مرّه من الغیبه و الکذب و البهتان.

2- (2)و یوم سبعه و عشرین فکأنّما نصرتم کلّ مؤمن و مؤمنه و کسوتم سبعین ألف عار و خدمتم ألف مرابط و کأنّما قرأتم کلّ کتاب أنزل اللّه عزّوجلّ علی أنبیائه.

خدمت کرده باشید و هر کتابی را که بر پیامبران گذشته نازل شده قرائت نموده باشید.

(1)و در روز بیست و هشتم خداوند برای شما در بهشت خلد یکصد هزار شهر از نور و در «جنّه الماوی» یکصد هزار قصر از نقره قرار می دهد و در «جنّه الجلال» سه هزار منبر از مشک قرار می دهد و در جوف هر منبری هزار خانه از زعفران قرار می دهد که در هر بیتی از آنها تختی از درّ و یاقوت و بر هر تختی همسری از حورالعین قرار دارد.

(2)و در روز بیست و نهم خداوند هزار هزار جایگاه و مقام به شما می دهد که در داخل هر مقام و جایگاه قبّه سفیدی است و بر هر قبّه سفیدی تختی از کافور سفید قرار دارد و بر هر تختی هزار بستر از سندس سبز پهن شده و بر روی هر بستری حوریه ای است که بر او هفتاد هزار حلّه قرار دارد که به هشتاد هزار رشته نور از درّ و یاقوت مزیّن است.

1- (1)و یوم ثمانیه وعشربن جعل اللّه لکم فی جنّه الخلد مأه ألف مدینه من نور و أعطاکم اللّه عزّوجلّ فی جنّه المأوی مأه ألف قصر من فضه و أعطاکم اللّه عزّوجلّ فی جنّه الجلال ثلاثه الاف منبر من مسک فی جوف کلّ منبر ألف بیت من زعفران فی کلّ بیت سریر من در و یاقوت علی کلّ سریر زوجه من الحورالعین.

2- (2)فإذا کان یوم تسعه و عشرین أعطاکم اللّه عزّوجلّ ألف ألف محلّه فی جوف کلّ محلّه قبّه بیضاء فی کلّ قبه سریر من کافور ابیض علی ذلک السریر ألف فراش من السندس الأخضر فوق کلّ فراش حوراء علیها سبعون ألف حلّه و علی رأسها ثمانون ألف ذوابه مکلّله بالدرّ و الیاقوت.

(1)و هنگامی که ماه مبارک رمضان تمام می شود خداوند برای هر روزی از آن برای شما پاداش هزار شهید و هزار صدّیق و عبادت پنجاه سال و روزه دو هزار روز (که در ماه های دیگر انجام شود) را می نویسد و به عدد گیاهانی که به وسیله رود نیل روییده می شود درجات شما را بالا می برد و خداوند برای شما برائت از آتش دوزخ و عبور از صراط و امان از عذاب را می نویسد؛ و بهشت را دری است به نام ریّان که جز در قیامت گشوده نمی شودو آن در به روی امت محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله که در ماه مبارک رمضان روزه می گرفته اند گشوده می شود و رضوان خازن بهشت ندا می کند: ای امت محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله ! به طرف ریّان بشتابید! پس امت من از این در وارد بهشت می شوند.»

سپس فرمود: «کسی که در ماه رمضان بخشوده نشود در چه ماهی می تواند بخشیده شود؟ و لاحول و لا قوّه إلاّ باللّه العلیّ العظیم.»

1- (1)فاذاتم ثلاثون یوما کتب اللّه عزّوجلّ لکم بکلّ یوم مرعلیکم ثواب ألف شهید وألف صدیق و کتب اللّه عزّوجلّ لکم عباده خمسین سنه و کتب اللّه عزّوجلّ لکم بکلّ یوم صوم الفی یوم و رفع لکم علی قدر ما انبت النبل درجات و کتب اللّه عزّوجلّ لکم برأه من النار و جوازا علی الصراط و أمانا من العذاب وللجنّه باب یقال لها الریان لایفتح ذلک (الی خ ل) الا یوم القیامه ثمّ یفتح للصائمین و الصائمات من أمّه محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله ثمّ ینادی رضوان خازن الجنّه یا أمّه محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله هلّموا الی الریان فیدخل أمّتی فی ذلک الباب إلی الجنّه فمن لم یغفرله فی شهر رمضان ففی أی شهر یغفرله و لاحول و لاقوه الا باللّه العلی العظیم.

دعاهای مستجاب

(1)64- امام صادقعليه‌السلام ، از پدرانش، از امیرالمؤمنینعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل نموده که فرمود: «برای چهار گروه درهای آسمان گشوده می شود و دعای آنان مستجاب می گردد و به عرش الهی می رسد: 1- دعای پدر برای فرزند؛ 2- نفرین مظلوم بر ظالم؛ 3- دعای معتمر (کسی که عمره انجام داده) تا وقتی که باز گردد؛ 4- دعای روزه دار تا وقتی که افطار کند.»

پایه های دیانت

(2)65- امام صادقعليه‌السلام فرمود: «اسلام بر پنج چیز پایه گذاری شده

1- (1)64- حدّثنا محمّدبن الحسن بن احمد بن الولید رضی اللّه عنه قال: حدّثنا محمّدبن الحسن الصفّار عن محمّدبن الحسین بن أبی الخطاب عن علی بن النعمان عن عبداللّه بن طلحه النهدی عن جعفر بن محمّد عن أبیه عن آبائه عن علیّعليهم‌السلام قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : أربعه لاترد لهم دعوه ویفتح لهم أبواب السماء و یصیر إلی العرش، دعاء الوالد لولده والمظلوم علی من ظلمه و المعتمر حتّی یرجع و الصائم حتّی یفطر.

2- (2)65- حدّثنا محمّدبن موسی بن المتوکلّ رحمه اللّه قال: حدّثنا علی ابن الحسین البغدادی عن احمدبن أبی عبداللّه البرقی عن أبیه عن محمّد بن سنان عن المفضل بن عمر عن الصادق جعفر بن محمّدعليه‌السلام قال: بنی الاسلام علی خمس دعائم علی الصلاه و الزکاه والصوم والحجّ و ولایه أمیرالمؤمنین و الائمه من ولده صلوات اللّه علیهم.

است: 1- نماز؛ 2- زکات؛ 3- روزه؛ 4- حج؛ 5- ولایت امیرالمؤمنین و امامان از فرزندان او صلوات اللّه علیهم اجمعین.»

بهترین ماه ها و بهترین شب ها

(1)66- امام صادقعليه‌السلام فرمود: «عدد ماه ها از ابتدای خلقت آسمان ها و زمین نزد خداوند در قرآن دوازده عدد و بهترین آنها نزد خداوند شهراللّه، یعنی ماه مبارک رمضان است و قلب ماه رمضان شب قدر است. و قرآن در نخستین شب ماه رمضان نازل گردیده و ماه رمضان با قرآن آغاز شده است.»

کیفیت نزول قرآن در ماه رمضان

(2)67- حفص بن غیاث می گوید: به امام صادقعليه‌السلام گفتم: از معنای آیه

1- (1)66- حدّثنا احمدبن علی بن إبراهیم قال: حدّثنا أبی عن أبیه إبراهیم بن هاشم عن عبداللّه بن المغیره عن عمرالشامی عن الصادق جعفربن محمّدعليهما‌السلام قال: إنّ عدّه الشهور عند اللّه إثنا عشر شهرا فی کتاب اللّه یوم خلق السموات و الأرض فغّره الشهور شهر اللّه عزّوجلّ و هو شهر رمضان و قلب شهر رمضان لیله القدر و نزل القرآن فی أوّل لیله من شهر رمضان و استقبل الشهر بالقرآن.

2- (2)67- حدّثنا أحمدبن محمّدبن یحیی العطّار قال: حدّثنا سعدبن عبداللّه عن القاسم بن محمّد عن سلیمان بن داود المنقری عن حفص بن غیاث قال: قلت للصادق جعفربن محمّدعليه‌السلام : أخبرنی عن قول اللّه عزّوجلّ «شهر رمضان الذی أنزل فیه القرآن» کیف أنزل القرآن فی شهر رمضان؟ و إنّما أنزل القرآن فی مدّه عشرین سنه اوله و آخره فقالعليه‌السلام : أنزل القرآن جمله واحده فی شهر رمضان إلی البیت المعمور ثمّ أنزل من البیت المعمور فی مدّه عشرین سنه.

«شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن» مرا با خبر نمایید که چگونه قرآن در ماه مبارک نازل گردید، در حالی که از ابتدا تا انتهای آن در مدت بیست سال نزول یافته است؟ امام صادقعليه‌السلام فرمود: «قرآن نخست یکجا در ماه رمضان در بیت المعمور نازل گردید، سپس در مدت بیست سال از بیت المعمور تدریجا نزول یافت.»

مناجات حضرت موسیعليه‌السلام با خدای خود

(1)68- زیاد بن منذر می گوید: امام باقرعليه‌السلام فرمود: چون خداوند با موسی بن عمرانعليه‌السلام تکلّم نمود، موسیعليه‌السلام گفت: خدایا، پاداش کسی که به نبوّت و پیامبری من و سخن گفتن تو با من گواهی بدهد و ایمان بیاورد چیست؟ خداوند متعال به او فرمود: ای موسی! ملائکه من نزد او می آیند و به او بشارت بهشت می دهند.

موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که مقابل تو بایستد و نماز

1- (1)68- حدّثنا محمّدبن علیّ ماجیلویه قال: حدثنی عمّی محمّدبن أبی القاسم عن محمّدبن أبی عبداللّه البرقی قال: حدثنی محمّدبن علی القرشی قال: حدثنی محمّدبن سنان عن زیاد بن المنذر عن أبی جعفر محمّدبن علی الباقرعليه‌السلام قال: لمّا کلّم اللّه موسی بن عمرانعليه‌السلام قال موسی: الهی ماجزاء من شهد أنی رسولک و نبیک و انک کلمتنی؟ قال: یا موسی تأتیه ملائکتی فتبشره بجنتی قال موسی: الهی ماجزاء من قام بین یدیک فصلی؟

بخواند چیست؟ خطاب شد: ای موسی! من به او در مقابل ملائکه خود مباهات می نمایم که او رکوع و سجود و قیام و قعود می کند و هرکس را من به او بر ملائکه خود مباهات کنم هرگز عذاب نخواهم نمود. موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که مسکین و فقیری را برای رضای تو اطعام کند چیست؟ خطاب شد: ای موسی! به منادی خود دستور می دهم در روز قیامت مقابل همه خلایق بگوید: فلان بن فلان را خداوند از آتش دوزخ آزاد نمود. موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که صله رحم می کند چیست؟ خطاب شد: ای موسی! عمر او را طولانی می کنم و سختی جان دادن را از او بر می دارم و خازنان بهشت به او می گویند: از هر دری که می خواهی وارد بهشت شو.

(1)موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که به مردم آزار نرساند و به آنها احسان نماید چیست؟ خطاب شد: ای موسی! روز قیامت آتش دوزخ به او خطاب می کند: من راهی به تو ندارم.

1- (1)فقال: یا موسی أیاهی بهم ملائکتی راکعا و ساجدا و قائما و قاعدا و من باهیت به ملائکتی لا أعذّبه قال موسی: إلهی ما جزاء من أطعم مسکینا ابتغاء وجهک؟ قال یا موسی: آمر منادیا ینادی یوم القیامه علی رؤس الخلایق: فلان بن فلان من عتقاء اللّه من النار قال: الهی فما جزاء من وصل رحمه؟ قال: یاموسی انسی فی عمره و اهون علیه سکرات الموت و ینادیه خزنه الجنّه هلّم الینا فادخل من أیّ أبوابها شئت قال موسی: الهی فما جزاء من کف اذاه عن الناس و بذل معروفه لهم؟

موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که با قلب و زبان خود به یاد تو باشد چیست؟ خطاب شد: ای موسی! من او را در روز قیامت در زیر سایه عرش و در پناه خود قرار خواهم داد.

موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که در آشکارا و پنهان به یاد حکمت (و عجایب خلقت) تو باشد چیست؟ خطاب شد: ای موسی! چنین کسی مانند برق خاطف از صراط عبور خواهد نمود.

موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که بر آزار و دشنام مردم صبر می کند چیست؟ خطاب شد: من او را در سختی ها و وحشت های قیامت کمک خواهم نمود.

(1)موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که از ترس تو چشمانش گریان شود چیست؟ خطاب شد: ای موسی! من صورت او را از حرارت آتش ایمن می دارم و او از وحشت بزرگ قیامت ایمن خواهد بود. موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که در وقت بلا و مصیبت

1- (1)قال یاموسی: یناجیه النار یوم القیامه لا سبیل لی الیک قال موسی: الهی ما جزاء من ذکرک بلسانه وقلبه؟ قال یاموسی اظله یوم القیامه بظل عرشی واجعله فی کنفی قال إلهی فما جزاء من تلاحکمتک سرّا و جهرا؟ قال یا موسی: یمر علی الصراط کالبرق الخاطف قال موسی: فما جزاء من صبر علی أذی الناس و شتمهم؟ قال: اعینه علی اهوال یوم القیامه قال: الهی ما جزاء من دمعت عیناه من خشیتک؟ قال: یاموسی آمن وجهه من حرّ النار و أومن یوم الفزع الأکبر قال: الهی فما جزاء من صبر عندالمصیبه و انفذ أمرک؟ قال: یاموسی له بکلّ نفس یتنفس درجه فی الجنّه و الدرجه خیر من الدنیا و ما فیها

صبر می کند و امر تو را اجرا می نماید چیست؟ خطاب شد: ای موسی! برای او به هر نفسی که می کشد درجه ای در بهشت خواهد بود و درجه بهشتی بهتر است از دنیا و آنچه در آن است.

موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که برای انجام واجبات تو صبر می کند چیست؟ خطاب شد: ای موسی! به هر واجبی که انجام می دهد درجه ای از درجات عالیه بهشتی را خواهم داد.

موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که در تاریکی شب برای اطاعت تو حرکت می کند چیست؟ خطاب شد: من در طول قیامت نور را برای او واجب می کنم و به عدد آنچه تاریکی شب و نور روز و نور ستارگان بر آنها می تابد پاداش نیک به او می دهم.

(1)موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، کیفر کسی که دست از معصیت تو بر نمی دارد چیست؟ خطاب شد: ای موسی! من نامه عمل او را از پشت سر

1- (1)قال: الهی فما جزاء من صبر علی فرائضک؟ قال: یا موسی له بکلّ فریضه یؤدّیها درجه من درجات العلی قال: إلهی فما جزاء من مشی فی ظلمه اللیل الی طاعتک؟ قال: أوجب له النور الدائمه یوم القیامه أن له من الحسنات بعدد کلّ شی ء مرّ علیه سواد اللیل و ضوء النهار و نور الکواکب قال: إلهی فما جزاء من لم یکف عن معاصیک؟ قال یاموسی: اعطیه کتابه بشماله من وراء ظهره قال: إلهی فماجزاء من زنا فرجه؟ قال یاموسی: یدخن یوم القیامه بدخان أنتن من ریح الجیف ویرفع فوق الناس قال: إلهی فما جزاؤ من أحبّ اهل طاعتک لحبّک؟ قال یا موسی احرّمه علی ناری قال: إلهی فما جزاء من لم یفتر لسانه عن ذکرک و التضرع و الاستعانه لک فی الدنیا؟

به دست چپ او می دهم. (و این نشانه عذاب و دوزخ خواهد بود)

موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، کیفر کسی که زنا می کند (و یا زنا می دهد) چیست؟ خطاب شد: ای موسی! در روز قیامت او به صورت دودی می شود بدبوتر از مردار و از سر مردم بالا می رود.

موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که اهل طاعت تو را به خاطر تو دوست می دارد چیست؟ خطاب شد: ای موسی! من او را بر آتش دوزخ حرام خواهم نمود.

موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که زبان او از ذکر تو و تضرّع و استعانت (و اظهار ذلّت به) تو خسته نمی شود چیست خطاب شد: ای موسی! من او را در سختی های آخرت کمک خواهم نمود.

موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، کیفر کسی که از روی عمد مؤمنی را بکشد چیست؟ خطاب شد: من روز قیامت نظر رحمت به او نمی کنم واز لغزش های او نمی گذرم.

موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که یک نفر کافر را دعوت به اسلام بکند (تا مسلمان شود) چیست؟ خطاب شد: ای موسی! او روز قیامت اجازه دارد برای هر که می خواهد شفاعت کند.

(1)موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که یک نفر را تشویق به

1- (1)قال یاموسی: أعینه علی شدائد الآخره قال: إلهی فما جزاء من قتل مؤمنا معتمّدا؟ قال: لا أنظر إلیه یوم القیامه و لا أقیله عثرته قال: إلهی فماجزاء من دعا نفسا کافره الی الاسلام؟ قال یا موسی: اذن یوم القیامه فی الشفاعه لمن یرید قال: یا موسی احشره یوم القیامه فی زمره المتّقین قال: إلهی فما جزاء من صلّی الصلاه لوقتها لم یشغلها عن وقتها دنیا؟

اطاعت از تو بکند و از نافرمانی تو بازدارد چیست؟ خطاب شد: ای موسی! من او را روز قیامت با متقین و پرهیزکاران محشور خواهم نمود.

موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که نماز خود را اول وقت می خواند و دنیا او را به خود مشغول نمی کند چیست؟ خطاب شد: ای موسی! من خواسته او را به او عطا می کنم و بهشت خود را برای او مباح می نمایم. موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که یتیمی را کفالت کند چیست؟ خطاب شد: ای موسی! من او را در قیامت در زیر سایه عرش خود قرار می دهم.

(1)موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که وضوی خود را از ترس تو کامل انجام می دهد چیست؟ خطاب شد: ای موسی! چون او را در قیامت محشور می کنم نوری از بین دو چشم او ساطع خواهد بود. موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که ماه رمضان را برای خشنودی مردم روزه می گیرد چیست؟ خطاب شد: او مانند کسی است که روزه نگرفته باشد.

1- (1)یا موسی أعطیه سؤله و أبیحه جنّتی قال: إلهی فما جزاء من کفّل الیتیم؟ قال: اظلّه یوم القیامه فی ظلّ عرشی قال: فما جزاء من أتّم الوضوء من خشیتک؟ قال: یا موسی ابعثه یوم القیامه له نور یتلألأ بین عینیه قال: الهی فما جزاء من صام شهر رمضان یرید به الناس؟ قال: یاموسی ثوابه کثواب من لم یصمه قال: إلهی فما جزاء من صام فی بیاض النهار یلتمس بذلک رضاک؟

(1)موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، پاداش کسی که برای تو روزه بگیرد چیست؟ خطاب شد: ای موسی! برای او در قیامت بهشت و امان از هر خوفی و آزادی از دوزخ خواهد بود.»

عنایات خاص خداوند به امت محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله

(2)69- جابربن عبداللّه انصاری می گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «خداوند به امت من در ماه رمضان پنج خصلت داده که به امت هیچ پیامبری قبل از من نداده است:

(3)1- هنگامی که شب اول ماه رمضان می رسد به آنان نظر رحمت می نماید و به هرکس نظر رحمت بکند او را عذاب نخواهد نمود؛

(4)2- بوی دهان آنان نزدیک افطار نزد خداوند بهتر از بوی مشک است؛

1- (1)قال: یا موسی له جنّتی و له الأمان من کلّ هول یوم القیامه و العتق من النار.

2- (2)69- حدّثنا أحمدبن زیاد بن جعفرالهمدانی رضی اللّه عنه قال: حدّثنا علی بن إبراهیم بن هشام عن أبیه عن ابن أبی عمیر عن المفضل بن عمر عن جابر بن یزید الجعفی عن أبی نصره (أبی حمزه) عن جابربن عبداللّه الأنصاری قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : اعطیت أمّتی خمس خصال فی شهر رمضان لم یعطهن أمّه نبی قبلی.

3- (3)أما واحده فانه إذا کان أوّل لیله من شهر رمضان نظر اللّه عزّوجلّ إلیهم و من نظر اللّه إلیه لم یعذبه.

4- (4)و الثانیه: خلوف أفواههم حین یمسون أطیب عنداللّه من ریح المسک.

(1)3- ملائکه در هر شب و روزی برای آنان استغفار می نمایند؛

(2)4- خداوند به بهشت می گوید: خود را زینت کن و برای (ورود( بندگان من آماده باش؛ شاید آنها از سختی ها و رنج های دنیا نجات یابند و به دار کرامت من وارد شوند؛

(3)5- هنگامی که شب آخر ماه رمضان می رسد خداوند همه آنان را می آمرزد.»

پس مردی از اصحاب عرض کرد: یا رسول اللّه! آیا شب آخر ماه رمضان شب قدر است؟ رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: خیر، لکن مگر نمی بینید که کارگران در پایان کار اجرت های خود را دریافت می کنند؟»

سخنان امیرالمؤمنینعليه‌السلام در باره بلاهای آخرالزمان

(4)70- اصبغ بن نباته می گوید: امیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمود: «زمانی براین

1- (1)و الثالثه: یستغفرلهم الملائکه فی کلّ یوم ولیله.

2- (2)و الرابعه: یقول اللّه عزّوجلّ لجنّه: تزیّنی و استعدّی لعبادی یوشک أن یستریحوا من نصب الدنیا و أذاها و یصیروا إلی دار کرامتی.

3- (3)و الخامسه: إذا کان آخرلیله من شهر رمضان غفراللّه عزّوجلّ لهم جمیعا فقال رجل: یا رسول اللّه أهی لیله القدر؟ قال: لا أما ترون العمّال إذا عملوا کیف یؤتون اجورهم؟

4- (4)70- حدّثنا أحمدبن محمّدبن یحیی العطّار (رضی اللّه عنه) قال: حدّثنا سعدبن عبداللّه قال: حدّثنا ابوالجوزا المبنه بن عبداللّه قال: حدّثنا الحسین بن علوان عن عمرو بن ثابت بن هرمز الحداد عن سعدبن ظریف عن الاصبغ بن نباته قال: قال أمیرالمؤمنین علی بن أبی طالبعليه‌السلام : یأتی علی الناس زمان یرتفع فیه الفاحشه و التصنّع و تنهتک فیه المحارم و یعلن فیه الزنا و یستحلّ فیه أموال الیتامی و یؤکلّ فیه الربا و یطفف فی المکائیل و الموازین و یستحلّ الخمر بالنبیذ و الرشوه بالهدیّه والخیانه بالامانه و یتشّبه الرجال بالنساء و

مردم خواهد آمد که حرمت اعمال زشت و ریاکاری از بین می رود و محارم الهی شکسته می شود و زنا آشکار می گردد و خوردن اموال یتیم حلال شمرده می شود و ربا و کم فروشی آشکار می گردد و شراب را با نام نبیذ و رشوه را با نام هدیه حلال می دانند و (در آن زمان) به امانت خیانت می شود و مردها به شکل زن ها در می آیند و زن ها به شکل مردها می شوند و به حدود و احکام نماز بی اعتنایی می گردد و حج را برای غیر خدا انجام می دهند در چنین زمانی بسا ماه شب اول زخامت پیدا می کند و به صورت شب دوم دیده می شود و بسا پنهان می گردد و مردم روز اول ماه رمضان روزه نمی گیرند و در آخر ماه روز عید فطر را روزه می گیرند.»

(1)سپس فرمود: «از چنین زمانی بترسید، زیرا ممکن است خداوند مردم را به واسطه گناهان غافلگیرانه کیفر دهد؛ چرا که به دنبال آن گناهان مرگ های فراوان رخ می دهد و مردم به ناگهانی می میرند تا جایی که شخصی اول روز سالم است و شامگاه در قبر خواهد بود و یا اول شب

1- (1)النساء بالرجال و یستخفّ بحدود الصلاه و یحجّ فیه لغیراللّه فإذا کان ذلک الزمان انتفخت الأهله تاره حتّی یری الهلال لیلتین و خفیت تاره حتّی یفطر شهررمضان فی أوله و یصام للعید فی آخره فالحذر الحذر حینئذ من اخذ اللّه علی غفله فان من وراء ذلک موت ذریع یختطف الناس اختطافا حتّی أنّ الرجل لیصبح سالما و یمسی دفینا و یمسی حیّا و یصبح میّتا. فإذا کان ذلک

سالم است و صبح گاه مرده او از خانه خارج می گردد. در چنین زمانی واجب است پیش دستی کردن در وصیت قبل از نزول بلا و خواندن نماز در اول اوقات از ترس آن که در آخر وقت مهلت خواندن نباشد.»

(1)سپس فرمود: «پس هر کدام از شما چنین زمانی را درک کند نباید در بستر برود مگر با طهارت و اگر بتواند که در همه حالات با طهارت و وضو باشد چنین کند؛ چرا که او هراس دارد که در چه ساعتی مأمورالهی برای قبض روح او می آید.» تا اینکه فرمود: «من به شما اعلان خطر نمودم و آگاهی لازم را به شما دادم! اگر بینا باشید و بدانید. و شما را موعظه نمودم؛ اگر پند بگیرید. پس در آشکارا و پنهان از خدای خود بترسید (و بکوشید) که جز مسلمان از دنیا نروید (؛ چرا که خداوند می فرماید) همانا هرکه آیینی غیر از اسلام را بپذیرد هرگز از او قبول نمی شود و او در آخرت از زیانکاران خواهد بود.»

1- (1)الزمان وجب التقدّم فی الوصیّه قبل نزول البلیّه و وجب تقدیم الصلاه فی أوّل وقتها خشیه فوتها فی آخروقتها فمن بلغ منکم ذلک الزمان فلا یبیتنّ لیّلهً الاّ علی طهرو إن قدر أن لایکون فی جمیع أحواله إلاّ طاهرا فلیفعل فإنّه علی وجل لایدری متی یأتیه رسول اللّه لقبض روحه و قد حذّرتکم و عرفتکم إن عرفتم و وعظتکم إن اتعظتم فاتقوا اللّه فی سرائرکم و علانیتکم و لاتموتنّ إلاّ وأنتم مسلمون و من یبتغ غیرالاسلام دینا فلن یقبل منه و هو فی الآخره من الخاسرین.

راه های پیروزی بر شیطان

(1)71- یونس بن ظبیان می گوید: به امام صادقعليه‌السلام گفتم: چه چیز شیطان را از ما دور می کند؟ امام صادقعليه‌السلام فرمود: «روزه روی او را سیاه می کند و صدقه کمر او را می شکند و دوستی در راه خدا و کوشش در اعمال صالح و کارهای خیر دنباله او را قطع می نمایند و استغفار رگ حیات او را قطع می کند.»

استحباب سحری خوردن و خواب قیلوله

(2)72- امام صادقعليه‌السلام می فرماید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «با خوردن سحری برای روزه گرفتن کمک بگیرید و با خواب (اول شب و خواب قیلوله (برای نماز شب کمک بگیرید.»

1- (1)71- حدّثنا محمّدبن علیّ ما جیلویه (ره) قال: حدثنی عمّی محمّد بن أبی القاسم قال: حدّثنا محمّدبن علی الکوفی قال: حدّثنا محمّدبن سنان عن المفضل بن عمرعن یونس بن ظبیان قال: قلت للصادقعليه‌السلام ما الذی یباعد عنّا ابلیس؟ قال: الصوم یسوّد وجهه و الصدقه تکسر ظهره والحبّ فی اللّه و الموازره علی العمل الصالح یقطعان دابره و الاستغفار یقطع وتینه.

2- (2)72- حدّثنا محمّدبن موسی بن المتوکل قال: حدّثنا محمّدبن یحیی العطّار قال: حدّثنا محمّدبن أحمد بن یحیی بن عمران الأشعری قال: حدّثنا ابوعبداللّه الرازی عن الحسن بن علی بن أبی حمزه عن رفاعه عن أبی عبداللّهعليه‌السلام قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : تعاونوا بأکلّ السحر علی صیام النهار و بالنوم علی الصلاه باللیل.

رمضان یکی از نام های پروردگار است

(1)73- امام صادقعليه‌السلام ، ازپدر خود، از پدرانش نقل نموده که فرمود: «نگویید «رمضان رفت و رمضان آمد»، بلکه بگویید «ماه رمضان (آمد و رفت)»؛ چراکه شما نمی دانید رمضان چیست، (و نام کیست. همانا رمضان یکی از نام های خداوند است).»

خطر روزه نگرفتن در ماه رمضان

(2)74- یونس بن عمّار می گوید: از امام صادقعليه‌السلام شنیدم که می فرمود: «کسی که یک روز از ماه رمضان را روزه نگیرد روح ایمان از او گرفته می شود.»

1- (1)73- حدّثنا أبی رحمه اللّه قال: حدّثنا سعدبن عبداللّه قال: حدّثنا محمّدبن الحسن قال: حدّثنا محمّدبن الحسین بن أبی الخطاب عن محمّدبن یحیی الخزاز عن طلحه بن زید عن الصادق جعفربن محمّد عن أبیه عن آبائهعليهم‌السلام قال: لاتقولوا رمضان ولا جاء رمضان قولوا: شهر رمضان فانکم لاتدرون ما رمضان.

2- (2)74- حدّثنا محمّدبن الحسن قال: حدّثنا أحمدبن ادریس عن محمّدبن أحمد بن یحیی بن عمران الأشعری عن إبراهیم بن هشام عن موسی بن عمران الهمدانی عن یونس بن عبدالرحمن عن یونس بن عمار قال: سمعت أبا عبداللّهعليه‌السلام یقول: من افطر یوما من شهر رمضان خرج الایمان منه.

اول ماه و اول افطار

(1)75- امام صادقعليه‌السلام فرمود: «هنگامی که ماه رجب مشخص گردید از اول رجب پنجاه و نه روز که گذشت (پس از آن ماه رمضان شروع می شود) پس تو روز شصتم را روزه بگیر.»

(2)76- امام باقرعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «چون قرص خورشید پنهان می شود روزه دار می تواند افطار کند و وقت نماز نیز داخل شده است.»

روزه گرفتن در مسافرت

(3)77- امام صادقعليه‌السلام فرمود: «روزه گرفتن در ماه رمضان در مسافرت مانند خوردن روزه در وطن است.»

1- (1)75- حدّثنا أبی رحمه اللّه قال: حدّثنا محمّدبن یحیی العطّار عن محمّدبن أحمد عن إبراهیم بن هاشم عن حمزه بن یعلی عن محمّدبن الحسین بن أبی خالد رفعه إلی أبی عبداللّهعليه‌السلام قال: إذا صحّ هلال رجب فعد تسعه و خمسین یوما و صم یوم ستّین.

2- (2)76- حدّثنا محمّدبن علیّ ما جیلویه عن عمه محمّدبن أبی القاسم عن أحمدبن أبی عبداللّه عن أبیه عن أحمدبن نصر الخراز عن عمروبن شمر عن جابر عن أبی جعفر الباقرعليه‌السلام قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : إذا غاب القرص أفطر الصائم و دخل وقت الصلاه.

3- (3)77- حدّثنا أبی رحمه اللّه قال: حدّثنا سعدبن عبداللّه قال: حدّثنا أحمدبن محمّدبن عیسی عن علی بن الحکم عن عبدالملک بن عتیه عن اسحاق بن عمار عن یحیی بن أبی العلی عن أبی عبداللّهعليه‌السلام قال: الصائم فی شهر رمضان فی السفر کالمفطر فیه فی الحضر.

حفظ حرمت ماه مبارک رمضان

(1)78- امام صادقعليه‌السلام می فرماید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «ماه رمضان ماه خداست و آن ماهی است که پاداش حسنات و کارهای نیک در آن دو چندان است و گناهان در آن بخشوده می گردد و آن ماه برکت و ماه انابه به درگاه خدا وماه توبه و ماه آمرزش و ماه آزاد شدن از آتش دوزخ و ماه به دست آوردن بهشت است. پس ای مردم، آگاه باشید و در این ماه از محرمات الهی دوری کنید و فراوان قرآن بخوانید و حوایج خود را از خداوند طلب کنید و همواره مشغول به ذکر پروردگار خویش باشید.»

سپس فرمود: «مبادا ماه رمضان نزد شما مانند ماه های دیگر باشد؛ چرا که ماه رمضان نسبت به ماه های دیگر حرمت و فضیلت بیشتری دارد.

1- (1)78- حدّثنا محمّدبن علیّ ماجیلویه قال: حدّثنی علی بن إبراهیم بن هاشم عن أبیه عن محمّدبن أبی عمیر عن غیرواحد عن أبی عبداللّه الصادقعليه‌السلام قال و قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله :شهر رمضان شهر اللّه عزّوجلّ و هو شهر یضاعف اللّه فیه الحسنات و یمحو فیه السیّئات و هوشهر البرکه و هو شهر الانابه و هو شهر التوبه و هو شهر المغفره و هو شهر العتق من النار و الفوز بالجنّه الا فاجتنبوا فیه کلّ حرام و اکثروا فیه من تلاوه القرآن و سلوا فیه حوائجکم و اشتغلوا فیه بذکر ربّکم و لایکوننّ شهر رمضان عندکم کغیره من الشهور فان له عنداللّه حرمه وفضلا علی سائر الشهور و لایکوننّ شهر رمضان یوم صومکم کیوم فطرکم.

و مبادا روزهایی که در ماه رمضان روزه می گیرید برای شما مانند روزهای دیگر باشد (و شما حرمت ماه رمضان را حفظ نکنید).»

(1)79- امام صادقعليه‌السلام فرمود: «کسی که عمل خلاف و خطایی (و یا اعتقاد غیرصحیحی) داشته باشد و در ماه شعبان و ماه رمضان توبه نکند خطا و گناه او بخشوده نخواهد شد تا به ماه شعبان وماه رمضان آینده برسد.»

پاداش دعا و انفاق در وقت افطار

(2)80- امام رضاعليه‌السلام می فرماید: «کسی که هنگام افطار قرص نانی را به فقیری بدهد خداوند گناهان او را می بخشد و پاداش آزاد کردن یک بنده از فرزندان اسماعیلعليه‌السلام را به او عطا می کند.»

(3)81- امام هشتمعليه‌السلام نیز می فرماید: «هرکس هنگام افطاربگوید:

1- (1)79- حدّثنا محمّدبن الحسن بن الولید رضی اللّه عنه قال: حدّثنا محمّدبن الحسن الصفار قال: حدّثنا محمّدبن الحسین بن أبی الخطاب عن النضر بن شعیب عن عبدالغفّار الجازی عن أبی عبداللّهعليه‌السلام قال: من کان علی امرلیس بحق لم یتب منه لم یغفرله فی شعبان وشهر رمضان لم یزل علیه إلی قابل.

2- (2)80- حدّثنا محمّدبن إبراهیم بن اسحاق قال: حدّثنا احمدبن محمّدالهمدانی قال: حدّثنا علی بن الحسین بن علی بن فضال عن أبیه عن أبی الحسن علی بن موسی الرضاعليه‌السلام : من تصدق وقت إفطاره علی مسکین برغیف غفراللّه له ذنبه و کتب له ثواب عتق رقبه من ولد اسماعیل.

3- (3)81- و بهذا الاسناد قال: قال الرضاعليه‌السلام : من قال عند إفطاره «اللهم لک صمنا بتوفیقک و علی رزقک افطرنا بامرک فتقبّله منّاو اغفرلنا انّک انت الغفور الرحیم». غفراللّه ما ادخل علی صومه من النقصان بذنوبه.

«خدایا، ما با توفیق تو روزه گرفتیم و به امر تو با رزق تو افطار کردیم، پس تو روزه ما را قبول کن و ما را ببخش که تو بخشنده و مهربانی»، خداوند گناهانی که او در آن روز انجام داده و سبب نقصان روزه او شده است را می بخشد.»

پاداش کارهای نیک در ماه مبارک رمضان

(1)82- حضرت رضاعليه‌السلام می فرماید: «حسنات و اعمال نیک در ماه رمضان پذیرفته است و گناهان بخشوده می شود؛ و هرکس در ماه رمضان یک آیه از قرآن را تلاوت کند مانند کسی خواهد بود که در غیر ماه

1- (1)82- و بهذا الاسناد قال الرضاعليه‌السلام : الحسنات فی شهر رمضان مقبوله و السیّئات فیه مغفوره من قرأ فی شهر رمضان آیه من کتاب اللّه عزّوجلّ کان کمن ختم القرآن فی غیره من الشهور و من ضحک فیه فی وجه أخیه المؤمن لم یلقه یوم القیامه إلا ضحک فی وجهه و بشره بالجنّه و من أعان فیه مؤمنا أعانه اللّه تعالی علی الجواز علی الصراط یوم تزل فیه الأقدام ومن کف فیه غضبه کف اللّه عنه غضبه یوم القیامه و من نصر فیه مظلوما نصره اللّه علی کلّ من عاداه فی الدنیا و نصره یوم القیامه عند الحساب و المیزان، شهررمضان شهر البرکه و شهر الرحمه و شهر المغفره و شهرالتوبه و الانابه، من لم یغفر له فی شهر رمضان ففی أی شهر یغفرله فاسألوا اللّه أن یتقبّل منکم فیه الصیام و لایجعله آخرالعهد منکم و أن یوفقکم فیه لطاعته و یعصمکم من معصیته إنه خیرمسؤل.

رمضان قرآن را ختم نموده باشد؛ و کسی که در ماه رمضان (از روی محبت) به روی برادر مؤمن خود لبخند بزند در روز قیامت او را ملاقات نخواهد نمود جز با لبخند و بشارت به بهشت؛ و کسی که در ماه رمضان به مؤمنی کمک کند خداوند در روزی که قدم ها بر صراط می لغزد، هنگام عبور از صراط، به او کمک خواهد نمود؛ و کسی که در این ماه خشم خود را فرو به برد خداوند در قیامت خشم و غضب خود را از او برخواهد داشت؛ و کسی که در این ماه مظلومی را یاری کند خداوند در دنیا در مقابل دشمنانش و در قیامت نیز در وقت حساب و میزان او را یاری خواهد نمود.»

سپس فرمود: «ماه رمضان ماه برکت و رحمت و مغفرت و توبه و انابه به درگاه خداوند است و کسی که دراین ماه آمرزیده نشود درچه ماهی می تواند آمرزیده شود؟ پس شما باید از خداوند درخواست کنید که او دراین ماه روزه های شما را قبول فرماید و این ماه رمضان را آخرین ماه رمضان شما قرار ندهد و دراین ماه توفیق اطاعت و بندگی به شما بدهد و از نافرمانی ومعصیت خود شما را حفظ نماید. همانا او بهترین مسؤول (و اجابت کننده دعای) شماست.»

آثار و پاداش روزه داری

(1)83- امام صادقعليه‌السلام می فرماید: امیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمود: «روزه (واجب در) ماه رمضان و سه روز روزه (مستحب در) هر ماهی (اول و وسط و آخر) اضطراب و وسو س ه سینه ها رااز بین می برد.»

همچنین روایت شده که روزه سه روز در هر ماه پاداش روزه دایم را دارد، و خداوند فرموده است: «هرکس یک حسنه وعمل نیک انجام دهد ما پاداش او را ده برابر می دهیم.»

سفارشات حضرت رضاعليه‌السلام در باره رؤیت هلال ماه رمضان

(2)84- حسن بن علی خزازّ می گوید: من در آخرین جمعه ماه شعبان

1- (1)83- حدّثنا محمّدبن الحسن بن أحمد بن الولید رضی اللّه عنه قال: حدّثنا محمّدبن الحسن الصفار عن احمدبن محمّد بن عیسی عن محمّدبن أبی عمیر عن حماد بن عثمان عن الحلبی عن أبی عبداللّهعليه‌السلام قال: قال امیرالمؤمنینعليه‌السلام : صیام شهر الصبر و صیام ثلاثه أیام فی کلّ شهر یذهب بلابل الصدور، و روی: صیام ثلاثه أیام فی کلّ شهر صیام الدهر، إن اللّه عزّوجلّ یقول: من جاء بالحسنه فله عشر أمثالها.

2- (2)84- حدّثنا محمّدبن إبراهیم بن اسحاق رضی اللّه عنه قال: حدّثنا أحمدبن محمّد الکوفی قال: اخبرنا المنذر بن محمّد قال: حدّثناالحسن بن علی الخزاز قال: دخلت علی أبی الحسن علی بن موسی الرضاعليه‌السلام آخرجمعه من شعبان و عنده نفر من أصحابه منهم عبدالسلام بن صالح و صفوان بن یحیی و أحمدبن محمّد بن محمّد بن أبی نصر ومحمّدبن اسماعیل بن بزیع و محمّدبن سنان و خادماه یاسر و نادر و غیرهما فقال:

خدمت حضرت علی بن موسی الرضاعليه‌السلام رسیدم و عده ای از اصحاب او نیز مانند عبدالسلام هروی و صوّان بن یحیی و احمدبن محمّدبن ابی نصر و محمّدبن اسماعیل بن بزیع و محمّدبن سنان و دو خادم آن حضرت یاسر و نادر و چند نفر دیگر نزد آن حضرت بودند. پس حضرت رضاعليه‌السلام فرمود: «ای شیعیان من! این آخرین روز از ماه شعبان است، هرکس دراین روز روزه بگیرد آمرزیده خواهد شد.»

(1)محمّدبن اسماعیل عرض کرد: ای فرزند رسول خدا! با روایتی که نقل شده که نباید یک روز و یا دو روز قبل از آمدن رمضان روزه گرفت چه باید کرد؟ حضرت رضاعليه‌السلام فرمود: «ای محمّدبن اسماعیل! رمضان یکی از نام های پروردگار است. از این رو، نباید گفته شود: «رمضان آمد و رمضان رفت». ماه رمضان ماه خداست و باید گفته شود: «ماه رمضان» آمد و یا ماه رمضان رفت.

محمّدبن اسماعیل پرسید: آیا صحیح است کسی بگوید من یک روز

1- (1)معاشر شیعتی هذا آخر یوم من شعبان من صامه احتسابا غفرله فقال له محمّدبن اسماعیل: یابن رسول اللّه فما تصنع بالخبر الذی روی فی النهی عن استقبال رمضان بیوم أو یومین فقالعليه‌السلام : یابن اسماعیل إن رمضان اسم من اسماء اللّه عزّوجلّ فلایقال له: جاء و ذهب و استقبل، و الشهر شهر اللّه عزّوجلّ و هو مضاف الیه فقال محمّدبن اسماعیل: فهل یجوز لأحد أن یقول: استقبلت شهر رمضان بیوم أو یومین قال: لا، لانّ الاستقبال إنّما بقع لشی ء موجود یدرک فأما ما لم یخلق فکیف یستقبل؟ فقال یابن رسول اللّه: شهر رمضان و ان لم یخلق قبل دخوله فقد وقع الیقین بأنه سیکون فقال:

و یا دو روز به استقبال ماه رمضان رفتم؟ حضرت فرمود: «خیر؛ چرا که استقبال در جایی گفته می شود که چیزی که به استقبال آن می روند وجود پیدا کرده باشد، اماچیزی که هنوز به وجود نیامده چگونه می توان به استقبال آن رفت؟» محمّدبن اسماعیل گفت: ای فرزند رسول خدا! ماه رمضان گرچه قبل از رسیدن به آن خلق نشده، لکن ما یقین داریم که خلق خواهد شد. حضرت رضاعليه‌السلام فرمود:

(1)«ای محمّدبن اسماعیل! تو از کجا یقین پیدا کرده ای که ماه رمضان خواهد آمد؟ ممکن است شب اول ماه رمضان طولانی شود و صبح آن صبح قیامت باشد و دیگر ماه رمضانی در دنیا وجود پیدا نکند و مردم پس از آن دیگر خورشید را نبینند و مساجدی روی زمین نباشد و کعبه و مسجدالحرام به آسمان برده شوند و حافظ قرآنی و ذاکر خدایی یافت نشود، زیرا در آن هنگام خداوند حجت خود را از روی زمین بر می دارد

1- (1)یا محمّد إن وقع لک الیقین انّه سیکون (فکیف وقع لک الیقین بأنّه سیکون) و ربما طالت لیله أوّل یوم من شهر رمضان حتّی یکون صبحها یوم القیامه فلا یکون شهر رمضان فی الدنیا أبدا فیصبح الناس لا یرون شمسا و لانهارا و لایرون من مساجد اللّه علی وجه الأرض شیئا و یرفع اللّه الکعبه و المسجد الحرام إلی السماء و أنسی فی مثل ذلک الزمان القرآن حتّی لابوجد فیهم للقرآن حافظ و لشی ء من تمجید اللّه ذاکر فحینئذ یرفع اللّه عزّوجلّ حجّته من الارض فتسیخ بأهلها و تسیر جبالها و تسجر بحارها و تبعثر قبورها و یکوّر عن السماء شمسها و ینکدر نجومها و ینتثر کواکبها فیومئذ وقعت الواقعه و انشقّت السماء فهی یومئذ واهیه

و بالا می برد و زمین اهل خود را فرو می برد و کوه ها به حرکت در می آیند و دریاها آتش می شوند و قبرها صاحبان خود را بیرون می ریزند و خورشید دگرگون می شود و ستارگان آسمان تاریک و پراکنده می شوند و حادثه قیامت رخ می دهد و آسمان شکافته می شود:( فَهِيَ يَوْمَئِذٍ وَاهِيَةٌ ) (یعنی: در آن روز آسمان دگرگون خواهد بود).»

(1)سپس فرمود: «ای شیعیان من! هنگامی که هلال ماه رمضان طلوع نمود با انگشتان خود به آن اشاره نکنید، لکن رو به قبله بایستید و دست های خود را به سوی آسمان بلند کنید و هلال ماه رمضان را مخاطب قرار دهید و بگویید: «پروردگار ما و پروردگار تو خداست و او ربّ العالمین است.»

سپس بگویید: «خدایا، هلال ماه مبارک رمضان را برای ما مبارک گردان و توفیق روزه ماه مبارک را به ما عطا فرما و ما را در آن سالم بدار و آن را در عافیت و آسانی از ما بپذیر و ما را به طاعت خود در این ماه

1- (1)ثمّ قالعليه‌السلام معاشر شیعتی إذا طلع هلال شهر رمضان فلا تشیروا إلیه بالاصایع ولکن استقبلوا القبله و ارفعوا ایدیکم إلی السماء و خاطبوا الهلال و قولوا: «ربّنا و ربّک اللّه ربّ العالمین الّلهم اجعله علینا هلالاً مبارکا و وفقّنا لصیام شهر رمضان و سلّمنا فیه و تسلّمنا منه فی یسر و عافیه و استعملنا فیه بطاعتک انّک علی کلّ شیی ء قدیر» فما من عبد فعل ذلک إلاّ کتبه اللّه تبارک و تعالی فی جمله المرحومین و أثبته فی دیوان المغفورین و لقد کانت فاطمه سیّده نساء العالمینعليها‌السلام تقول ذلک سنه فإذا طلع هلال شهر رمضان فکان نورها یغلب الهلال یخفی فإذا غابت عنه ظهر.

وا بدار، همانا تو بر هر چیزی قادر و توانایی.»

سپس فرمود: «هر بنده ای که هنگام دیدن هلال ماه رمضان چنین کند خداوند او را از مرحومین و کسانی که مورد رحمت خدا قرارگرفته اند قرار می دهد و نام او را در دفتر آمرزیده شدگان ثبت می نماید.»

سپس فرمود: «عادت حضرت فاطمه سیّده زنان عالمعليها‌السلام چنین بود. او چنین می گفت و چون هلال ماه رمضان طلوع می نمود نور آن بزرگوار بر نور ماه غالب بود و چون ماه نور فاطمهعليها‌السلام را می دید پنهان می شد و چون فاطمهعليها‌السلام از مقابل او دور می شد ظاهر می گردید.»

ندای رحمت الهی در ماه مبارک رمضان

(1)85- عبداللّه بن عباس می گوید: از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در ماه رمضان شنیدم که می فرمود: خداوند جلّ جلاله در هر شب از ماه رمضان

1- (1)85- حدّثنا محمّدبن علیّ ما جیلویه قال: حدّثنا عمّی محمّدبن أبی القاسم قال: حدّثنی محمّدبن علی القرشی قال: حدّثنا أبوالربیع أخبر به عن لیث بن أبی سلیم عن مجاهد قال: قال عبداللّه بن عباس: سمعت رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله ، و ذلک فی شهررمضان: إنّ اللّه جلّ جلاله یقول کلّ لیله من هذا الشهر: و عزّتی و جلالی لقد أمرت ملائکتی بفتح أبواب سماواتی للداعین من عبادی و إمائی فمالی أری عبدی الغافل ساهیا عنّی متی سألنی فلم أعطه؟ و متی نادانی فلم أجبه؟ و متی ناجانی فلم أقربه؟ و متی رجانی فخیّبته؟ و متی أملنی فحرمته و متی قصد بابی فحجبته ومتی تقرب فباعدته ومتی هرب منی فلم أدعه ومتی رجع إلیّ فلم أقبله؟

می فرماید: «سوگند به عزّت و جلالم، همانا من ملائکه خود را امر نمودم که درهای آسمان ها را برای دعای بندگانم باز کنند. چرا می بینم که بنده من غافل مانده است؟ او در چه ساعتی با من مناجات کرد که من به او نزدیک نبودم؟ و کی به من امیدوار شد که من او را ناامید کردم؟ و کی از من آرزویی داشت که او را محروم نمودم؟ و کی در خانه من را زد که من پاسخ او را ندادم؟ و کی به من تقرّب جست که من او را دور کردم؟ و کی از من فرار کرد که من او را رها کردم؟ و کی به من باز گشت و من او را نپذیرفتم؟ و کی اقرار به گناهان خود نمود که من به او ترّحم نکردم؟ و کی از من درخواست عفو نمود که من گناه او را نبخشیدم؟ و کی از گذشته های خود توبه نمود که من توبه او را نپذیرفتم؟

(1)ای بنده من! چگونه است که تو به در خانه پادشاهی می روی (و به عطای او امیدوار می شوی)، در حالی که او مملوک من است و به در خانه من نمی آیی و به من امیدوار نمی شوی؟ در حالی که من ملک الملوک و پادشاه پادشاهان هستم؟ آیا از کسی درخواست می کنی که خود از فقر و

1- (1)و متی أقرّ بذنوبه فلم أرحمه؟ و متی إستغفرنی فلم اغفرله ذنبه؟ ومتی تاب فلم أقبله توبته؟ عیدی کیف تقصد برجائک ملکا مملوکا و لاتقصدنی برجائک و أنا ملک الملوک؟ أم کیف تسأل من یخاف الفقر؟ و لاتسألنی و أنا الغنیّ الذی لا افتقر؟ أم کیف تخدم ملکا ینام و یموت و لا تخدمنی و أنا الحیّ الذی لایموت و لا یأخذنی سنه و لا نوم؟ یاسوئه لمن عصانی و یا بؤسا للقانطین من رحمتی بعزّتی حلفت لآخذنّه أخذ عزیز مقتدر یغضب لغضبه السماء و الأرض فأین تفرّ منّی إلاّ إلیّ و أنا اللّه العزیز الحکیم.

ناداری هراس دارد؟! و از من که غنی و بی نیاز هستم سؤال نمی کنی؟! چگونه خدمتگذار پادشاهی می شوی که نیازبه خواب دارد و عمر او پایان می پذیرد و به من که زنده و قیوّم هستم و مرگی برای من نیست و هرگز خوابی ندارم خدمت نمی کنی؟

چه زشت است حال کسی که معصیت مرا بکند و چه خطرناک است حال کسانی که از رحمت من ناامید باشند! به عزّت و جلالم سوگند، او را با خشم و قدرت خود مؤاخذه خواهم نمود. همانا برای خشم من آسمانها و زمین خشم می کنند. پس ای بنده من! برای چه و به کجا از من فرار می کنی؟ (مگر این نیست که همه چیز تو از من است و تو به سوی من باز خواهی گشت و من پروردگار عزیز وحکیم تو هستم.»

تقدیر امور در شب قدر

(1)86 - عبداللّه بن عباس می گوید: از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله شنیدم که می فرمود: «ماه رمضان مانند ماه های دیگر نیست؛ چراکه در ماه رمضان پاداش ها چند برابر داده می شود و ماه رمضان ماه روزه و ماه عبادت و

1- (1)86- حدّثنا محمّدبن علیّ ما جیلویه رضی اللّه عنه قال: حدّثنی عمی محمّدبن أبی القاسم قال: حدّثنی محمّدبن علی القرشی قال: حدّثنا ابوالربیع قال: حدّثنا جریر عن لیث بن أبی سلیم عن مجاهد قال: قال عبداللّه بن عباس: سمعت رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یقول: شهر رمضان لیس کالشهور لمّا تضاعف فیه من الاجور هو شهر الصیام و شهر القیام و شهر التوبه و الاستغفار و شهر تلاوه القرآن هو شهر أبواب الجنان فیه مفتّحه و أبواب النیران فیه مغلقه هو

ماه توبه و ماه استغفار و ماه تلاوت قرآن است و آن ماهی است که درهای بهشت در آن گشوده و درهای دوزخ بسته است و در این ماه عمرهای مردم تعیین می گردد و ارزاق آنان تقسیم می شود و در آن شبی است که همه چیز در آن تعیین می گردد ونام حجاج خانه خدا در آن سال نوشته می شود و ملائکه و روح (که اعظم ملائکه است) در آن شب به اذن خداوند بر روزه داران نازل می گردند و همه

(1)حوادث و مقدرات را (خدمت امامعليه‌السلام یا پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله ) ابلاع می نمایند (و تا طلوع صبح پی در پی خدمت پیامبر و امامعليهما‌السلام سلام می کنند) و کسی که در ماه رمضان بخشیده نشود تا سال آینده بخشوده نخواهد شد (جز آنکه عرفات را درک کند).»

سپس فرمود: «اکنون به اعمال صالحه و کارهای نیک بشتابید؛ چرا که باب توبه باز و دعا در این ماه مستجاب است. (پس در عبادت خداوند کوشا باشید) قبل از آن که قیامت فرا رسد و هرکس بگوید که واسفا که من چه خطاهایی در پیشگاه الهی مرتکب شدم و به راستی در دنیا از سخریّه کنندگان بودم!»

1- (1)شهر یکتب فیه الأجال و یبثّ فیه الأرزاق و فیه لیله فیها یفرق کلّ أمر حکیم و یکتب فیها وفد بیت اللّه الحرام تتنزّل الملائکه و الروح فیها علی الصائمین و الصائمات باذن ربّهم فی کلّ أمر سلام هی حتّی مطلع الفجر من لم یغفر له فی شهر رمضان لم یغفر إلی قابل فبادروا بالأعمال الصالحات الآن و باب التوبه مفتوح و الدعاء مستجاب قبل أن تقول نفس یا حسرتی علیّ ما فرّطت فی جنب اللّه و إن کنت لمن الساخرین.

حکمت و آثار سی روز روزه ماه مبارک رمضان

(1)87- امیرالمؤمنینعليه‌السلام می فرماید: عدّه ای از قوم یهود و خدمت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله رسیدند و آن کس که از همه آنان دانش بیشتری داشت مسایلی را از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله سؤال نمود و در بین سؤالات خود گفت: چرا خداوند بر امت شما سی روز روزه واجب نموده و بر امت های دیگر بیش از این واجب نموده است؟

(2)رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «آدمعليه‌السلام هنگامی که از آن شجره و گندم بهشت خورد سی روز در شکم او باقی ماند. پس خداوند بر فرزندان او

1- (1)87- حدّثنا علی بن احمدبن عبداللّه بن أبی عبداللّه البرقی قال: حدّثنا أبی عن جدّه أحمدبن أبی عبداللّه قال: حدّثنا أبوالحسن علی بن الحسین البرقی قال: حدّثنا أبی عن عبداللّه بن جبله عن معاویه بن عمار عن الحسن بن عبداللّه عن آبائه عن جدّه الحسن بن علی بن أبی طالبعليه‌السلام قال: جاء نفر من الیهود الی رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله فسأله اعلمهم عن مسائل فکان فیما سأله أن قال له: لأی شی ء فرض اللّه عزّوجلّ الصوم علی امتک بالنهار ثلاثین یوما و فرض اللّه علی الامم اکثر من ذلک؟

2- (2)فقال النبیّ صلّی اللّه علیه و آله: إنّ آدم لمّا أکلّ من الشجره بقی فی بطنه ثلاثین یوما ففرض اللّه عزّوجلّ علی ذریّته ثلاثین یوما الجوع و العطش و الذی یأکلونه باللیل تفضّل من اللّه عزّوجلّ علیهم و کذلک کان علی آدم ففرض اللّه ذلک علی أمّتی ثمّ تلا رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله هذه الآیه: «کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلّکم تتّقون أیّاما معدودات» قال الیهودی: صدقت یامحمّد فما جزاء من صامها؟ فقال النبیّصلى‌الله‌عليه‌وآله ما من مؤمن یصوم شهر رمضان إحتسابا إلاّ أوجب اللّه عزّوجلّ له سبع خصال

واجب نمود که سی روز گرسنه و تشنه باشند و آنچه در شب می خورند تفضّل الهی بر آنان است. بنابراین خداوند بر امت من نیز همین روزه را واجب نمود.» سپس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله آیه وجوب روزه را قرائت نمود که خداوند می فرماید:( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ) .

مرد یهودی گفت: راست گفتی ای محمّد! سپس گفت: ای محمّد! پاداش کسی که ماه رمضان را روزه بگیرد چیست؟ رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «هیچ مؤمنی ماه رمضان را برای خدا روزه نمی گیرد جزآن که خداوند هفت خصلت را برای او واجب خواهد نمود:

(1)1- هرچه از حرام در بدن او هست ذوب خواهد شد؛

2- به رحمت الهی نزدیک می شود؛

3- با روزه خود کفاره خطای پدرش آدمعليه‌السلام را می پردازد؛

4- سختی جان دادن بر او آسان می شود؛

5- روزه او (سبب) نجات از گرسنگی و تشنگی قیامت خواهد بود؛

6- با روزه ماه رمضان خداوند به او برائت ونجات از دوزخ را عطا می فرماید؛

1- (1)أوّلها - یذوب الحرام فی جسده. و الثانیه - یقرب من رحمه اللّه عزّوجلّ. و الثالثه - یکون قد کفرّ خطیئه أبیه آدم. و الرابعه - یهوّن علیه سکرات الموت. و الخامسه - أمان من الجوع و العطش یوم القیام ء. و السادسه - یعطیه اللّه برائه من النار. و السابعه - یطعمه اللّه عزّوجلّ من طیبات الجنّه قال: صدقت یا محمّد.

7- خداوند او را از طعام های بهشتی اطعام می نماید.»

مرد یهودی گفت: راست گفتی ای محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله

(1)88- هشام بن حکم می گوید: از امام صادقعليه‌السلام در باره حکمت روزه سؤال نمودم. امامعليه‌السلام فرمود: «حکمت و علت روزه این است که غنی و فقیر در یک صف قرار بگیرند؛ چرا که غنی و صاحب مال هیچ گاه گرسنگی را لمس نمی کند تا به فکر ترحّم نمودن به فقیر باشد. او همیشه آنچه را بخواهد توانایی تهیه و استفاده از آن را دارد و خداوند خواسته است با روزه گرفتن (مساواتی بین خلق خود برقرار نماید و طعم گرسنگی و تشنگی را به افراد ثروتمند بچشناند تا بر ضعیف ترحّم نمایند و گرسنه ها را سیر کنند.»

روزه داری که بهشت برای او واجب می گردد

(2)89- ابوسعید خدری می گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «هیچ

1- (1)88- حدّثنا أحمدبن زیاد بن جعفرالهمدانی قال: حدّثنا علی بن إبراهیم بن هاشم عن أبیه عن محمّدبن أبی عمیر قال: حدّثنا هشام بن الحکم قال: سألت أبا عبداللّهعليه‌السلام عن علّه الصیام قال: العلّه فی الصیام لیستوی به الغنیّ و الفقیر و ذلک أنّ الغنیّ لم یکن لیجد مسّ الجوع فیرحم الفقیر لأنّ الغنیّ کلّما أراد شیئآ قدر علیه فأراد اللّه عزّوجلّ أن یسوّی بین خلقه و أن یذیق الغنیّ مسّ الجوع و الألم لیحسن علی الضعیف ویطعم الجایع.

2- (2)89- حدّثنا محمّدبن موسی بن المتوکّل رحمه اللّه قال: حدّثنا علی بن الحسین السعد آبادی عن أحمدبن محمّدبن خالد عن سعید بن محمّد عن عمروبن عطیّه العوفی عن أبی سعید الخدری قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : ما من عبد دخل علیه شهر رمضان فصام نهاره و کفّ شرّه و غضّ بصره واجتنب ما حرّم اللّه علیه إلاّ أوجب اللّه له الجنّه.

بنده ای نیست که ماه رمضان را درک کند و روزه بگیرد و به مردم آزار نرساند و چشم خود را از حرام ببندد و از آنچه خداوند بر او حرام نموده پرهیز نماید جز آن که خداوند بهشت را برای او واجب خواهد نمود.»

ثبت نام حجاج در ماه مبارک رمضان

(1)90- اسحاق بن عمار از مسمعی نقل نموده که گوید: امام صادقعليه‌السلام را دیدم که فرزندان خود را وصیت می نمود و می فرمود: «هنگامی که ماه مبارک رمضان می رسد سخت در عبادت خدا بکوشید. همانا در ماه رمضان روزی ها تقسیم می شود و عمرها تعیین می گردد ونام حجاج خانه خدا در آن سال نوشته می شود و در ماه رمضان شبی هست که عبادت در آن بهتر از عبادت در هزار ماه است.»

1- (1)90- حدّثنا أبی رحمه اللّه قال: حدّثنا أحمدبن ادریس عن محمّدبن عبدالجبار عن صفوان بن یحیی عن اسحاق بن عمّار عن المسمعی إنّه سمع اباعبداللّهعليه‌السلام یوصی ولده و یقول: إذا دخل شهر رمضان فأجهدوا انفسکم فان فیه یقسم الأرزاق و یکتب الآجال و فیه یکتب وفد اللّه الذین یفدون إلیه و فیه لیله العمل فیها خیر من العمل فی ألف شهر.

شب قدر و پاداش احیای آن

(1)91- صالح بن ابی حمّاد می گوید: نامه ای به حضرت عسکریعليه‌السلام نوشتم و از آن حضرت در باره غسل در شب های ماه رمضان سؤال نمودم. امامعليه‌السلام در پاسخ من نوشت: «اگر می توانی در شب هفدهم ونوزدهم و شب بیست و یکم و شب بیست و سوم غسل کن. همانا در این شب ها امید شب قدر می رود و اگر نتوانستی همه این شب ها را احیا بگیری مواظبت کن که احیای شب بیست و سوم از تو فوت نشود. پس در آن شب یکصد رکعت نماز بخوان و در هر رکعت یک حمد و ده مرتبه سوره قل هواللّه أحد را قرائت کن.»

استغفار ملائکه و آمرزش خداوند برای روزه داران

(2)92- حسن بن فضّال می گوید: حضرت رضاعليه‌السلام فرمود: «خداوند

1- (1)91- حدّثنا علی بن احمد بن موسی رضی اللّه عنه قال: حدّثنی محمّدبن أبی عبداللّه الکوفی قال: حدّثنا ابوالخیر صالح بن أبی حماد قال: کتبت الی أبی محمّدالحسن بن علیّ بن محمّد بن علیّ بن موسی بن جعفر بن محمّدبن علیّ بن الحسین بن علیّ بن أبی طالب علیهم الصلاه و السلام، أسأله عن الغسل فی لیالی شهررمضان فکتب علیه السلام: إن استطعت ان تغتسل لیله سبعه عشره و لیله تسعه عشره و لیله احدی و عشرین و لیله ثلاث و عشرین فافعل فان فیها ترجی لیله القدر فان لم تقدر علی احیائها فلا یفوتنّک احیاء لیله ثلاث و عشرین تصلّی فیها مأه رکعه تقرأ فی کلّ رکعه الحمد مرّه و قل هو اللّه أحد، عشر مرّات.

2- (2)92- حدّثنا محمّدبن إبراهیم بن اسحاق قال: أخبرنا احمدبن محمّد الهمدانی عن علی بن الحسین بن علی بن فضال عن أبیه عن أبی الحسن علی بن موسی الرضاعليه‌السلام إنّه قال: إنّ للّه تبارک و تعالی ملائکه موکّلین بالصائمین و الصائمات یمسحونهم بأجنحتهم ویسقطون عنهم ذنوبهم و إنّ للّه تبارک و تعالی ملائکه قد و کّلهم بالاستغفار للصائمین و الصائمات لایعلم عددهم الا اللّه عزوجل.

ملائکه ای را مأمور روزه داران نموده که آنها بال های خود را بر روزه داران می کشند و گناهان را از دوش روزه داران برطرف می نمایند و خداوند ملائکه دیگری را - که عدد آنها را جز او کسی نمی داند - نیز مأمور نموده که برای روزه داران استغفار نمایند.»

(1)93- امام باقرعليه‌السلام می فرماید: «چون شب آخر ماه رمضان می رسد خداوند به اندازه ای که در تمام ماه رمضان از بندگان خود آمرزیده و از آتش دوزخ آزاد نموده آزاد خواهد نمود.»

(2)94- ابن عباس می گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «کسی که ماه رمضان را از روی ایمان و خلوص روزه بگیرد گناهان گذشته و آینده او

1- (1)93- و بهذا الاسناد قال: قال لی ابوجعفر الباقرعليه‌السلام : اذا کان آخر لیله من شهر رمضان أعتق فیها مثل ما أعتق فی جمیعه.

2- (2)94- حدّثنا محمّدبن موسی بن المتوکلّ قال: حدّثنا علی بن الحسین السعد آبادی عن أحمدبن أبی عبداللّه البرقی عن أبیه عن خلف بن حماد الأشهری عن أبی الحسین العبدی عن الأعمش عن عبایه بن ربعی عن عبداللّه بن عباس قال: قال النبیّصلى‌الله‌عليه‌وآله : من صام شهر رمضان إیمانا و إحتسابا غفرله ما تقدّم من ذنبه و ما تأخر و من قام لیله القدر إیمانا و إحتسابا غفر له ما تقدّم من ذنبه و ما تأخر.

بخشیده می شود ونیز کسی که از روی ایمان و خلوص شب قدر را احیا بدار و به عبادت خداوند مشغول باشد گناهان گذشته و آینده او بخشیده می گردد.»

مقام شیعیان نزد معصومینعليهم‌السلام

(1)95- ابن ابی نجران می گوید: از حضرت کاظمعليه‌السلام شنیدم که می فرمود: «هرکس با شیعیان ما دشمن باشد با ما دشمن خواهد بود و هرکس آنان را دوست بدارد ما را دوست داشته است؛ چرا که آنها از ما هستند و از طینت ما آفریده شده اند؛ و هرکس آنان را دوست بدارد او از ما خواهد بود و هرکس دشمن آنان باشد از ما نخواهد بود، همانا شیعیان ما بانور خداوند نظر می کنند و در رحمت خدا به سر می برند و با کرامت خداوند رستگارند. سپس فرمود: هیچ یک از شیعیان ما مریض نمی شود جز آن که ما نیز به خاطر او مریض خواهیم بود، و هیچ یک از آنان اندوهی پیدا نمی کند جز آن که ما نیز به خاطر او اندوهناک می شویم، و هیچ یک از آنان شاد

1- (1)95- حدّثنا أبی رحمه اللّه قال: حدّثنا عبداللّه بن جعفر عن احمد بن محمّد عن إبن أبی نجران قال: سمعت اباالحسینعليه‌السلام یقول: من عادی شیعتنا فقد عادانا و من والاهم فقد والانا لانهم منّا خلقوا من طینتنا من أحبهم فهو منّاومن ابغضهم فلیس منّاشیعتنا ینظرون بنور اللّه و یتقلبون فی رحمه اللّه و یفوزون بکرامه اللّه ما من أحد من شیعتنا یمرض إلا مرضنا لمرضه و لا یغتمّ إلاّ اغتممنا لغمه و لا یفرح إلاّ فرحنا لفرحه و لا یغیب عنّا أحد من شیعتنا این

نمی شود جز آن که ما نیز به سبب شادی او شاد می شویم، و هیچ یک از شیعیان ما در شرق و غرب عالم از خاطر ما دور نیستند و هر کدام آنان از دنیا برود و دینی به عهده او باشد دین او به عهده ما خواهد بود و اگر مالی به جای گذارد آن مال مربوط به ورثه او خواهد بود.»

(1)سپس فرمود: «شیعیان ما کسانی هستند که نماز را برپا می دارند و زکات مال خود را می پردازند و حج خانه خدا را انجام می دهند وماه رمضان را روزه می گیرند و ولایت و محبت اهل بیت پیامبر خودصلى‌الله‌عليه‌وآله را پذیرفته اند و از دشمنان آنان بیزار هستند.

آنان اهل ایمان و تقوا و پرهیزکاری می باشند. هرکس آنان را ردّ کند و مقامشان را انکار نماید خدا را ردّ نموده است، و هرکس آنان را متهم کند ونسبت ناروا به آنان بدهد برخدای خود اتهام وارد نموده؛ چرا که آنها بندگان راستین و دوستان حقیقی خدا هستند. به خدا سوگند، اگر یک نفر آنها در قیامت در باره جمعیتی مثل ربیعه و مضرّ (دو قبیله بزرگ عرب( شفاعت کند خداوند شفاعت او را می پذیرد؛ به خاطر آن حرمتی که نزد

1- (1)کان فی شرق الأرض و غربها و من ترک من شیعتنا دینا فهو علینا و من ترک منهم مالا فالورثه (فهو لورثته (شیعتنا الذین یقیمون الصلاه و یؤتون الزکاه و یحجّون البیت الحرام و یصومون شهر رمضان و یوالون أهل البیت و یبرؤن من أعدائنا اولئک أهل الایمان و التقی وأهل الورع و التقوی من ردّ علیهم فقد ردّ علی اللّه و من طعن علیهم فقد طعن علی اللّه لأنّهم عباداللّه حقّا و أولیائه صدقا و اللّه إن أحدهم لیشفع فی مثل ربیعه و مضر فیشفّعه اللّه فیهم لکرامته علی اللّه عزّوجلّ.

خداوند دارد.»

ماه توبه و بازگشت به خداوند

(1)96- حسن بن فضّال می گوید: امام هشتمعليه‌السلام فرمود: «هرکس می خواهد از گناهی به درگاه خدا توبه کند باید در ماه رمضان توبه کند؛ چرا که ماه رمضان ماه توبه و بازگشت و ماه آمرزش و رحمت الهی است و هیچ شبی از شب های آن نیست مگر آن که خداوند در آن شب عده ای رااز آتش جهنم آزاد می کند که همه آنها در اثر گناهان خود مستحق عذاب بوده اند.»

(2)97- حضرت رضاعليه‌السلام فرمود: «هرکس هنگام افطار به فقیری صدقه بدهد یعنی قرص نانی و یا چیز دیگری به او بدهد (خداوند گناه او را می بخشد و پاداش آزاد کردن یک بنده از فرزندان اسماعیلعليه‌السلام را نیز به

1- (1)96- حدّثنا محمّدبن بکران النقاش قال: حدّثنا احمدبن محمّد الهمدانی مولی بنی هاشم قال: أخبرنا علی بن الحسن بن علی بن فضال عن أبیه عن أبی الحسن علی بن موسی الرضاعليه‌السلام انه قال: من کان تائبا من ذنب فلیتب الی اللّه تبارک و تعالی منه فی شهر رمضان فإنّه شهر التوبه و الانابه و شهر المغفره و الرحمه و ما من لیله من لیالیه (إلاّ) و للّه تبارک و تعالی فیها عتقاء من النار کلّهم قد استوجبوا بذنوبهم النار.

2- (2)97- و بهذا الاسناد قال: قال علی بن موسی الرضاعليه‌السلام من تصدّق وقت افطار علی مسکین برغیف غفراللّه له ذنبه و کتب له ثواب عتق رقبه من ولد اسماعیل.

او می دهد.»

(1)98- حضرت رضاعليه‌السلام فرمود: «هرکس هنگام افطار بگوید: «خدایا، ما با توفیق تو و برای تو روزه گرفتیم و با روزی تو به دستور تو افطار کردیم. پس تو روزه ما را قبول کن و مارا بیامرز، همانا تو بخشنده و مهربان هستی»، خداوند گناهانی را که آن شخص در بین روزه خود انجام داده و نقصانی در روزه او وارد شده است را می آمرزد.»

روزه روز آخر ماه شعبان

(2)99- امیرالمؤمنینعليه‌السلام در باره روزی که معلوم نیست روز آخر ماه شعبان است و یا اول ماه رمضان فرمود: «من یک روز از ماه شعبان را روزه بگیرم بیشتر دوست می دارم تا این که یک روز از ماه رمضان را افطار کنم (و روزه نگیرم).»

مترجم گوید: مقصود امامعليه‌السلام این است که روزه روز شک واجب

1- (1)98- و بهذا الاسناد قال: قال علی بن موسی الرضاعليه‌السلام : من قال عندإفطاره: «اللهمّ لک صمنا بتوفیقک و علی رزقک افطرنا بامرک فتقبّله منّا و اغفرلنا انک انت الغفور الرحیم» غفراللّه ما ادخل علی صومه من النقصان بذنوبه.

2- (2)99- حدّثنامحمّدبن الحسن بن احمد بن الولید رضی اللّه عنه قال: حدّثنا الحسین بن الحسن بن ایان عن الحسین بن سعید عن إبراهیم بن أبی البلاد عن أبیه رفعه إلی أمیرالمؤمنینعليه‌السلام انه سئل عن الیوم المشکوک فیه فقال: أصوم یوما من شعبان أحب إلی من أن أفطر یوما من شهر رمضان.

نیست و حرام است کسی آن روز را به قصد ماه رمضان روزه بگیر، لکن اگر به قصد آخر ماه شعبان روزه بگیرد و سپس روشن شود که آن روز از ماه رمضان بوده کفایت می کندو قضای آن روز واجب نیست واگر معلوم نشود و یا معلوم شود که روز آخر ماه شعبان بوده آن روزه پاداش روزه ماه شعبان را خواهد داشت.

(1)100- سماعه بن مهران می گوید: از امام صادقعليه‌السلام در باره مردی که روز اول ماه رمضان را روزه گرفته و نمی دانسته که آن روز روز آخر ماه شعبان است و یا اول ماه رمضان سؤال نمودم. آن حضرت فرمود: «این مرد موفق به این روزه شده و قضایی برعهده او نیست.»

مترجم گوید: فقها فرموده اند روزه یوم الشک به قصد ماه رمضان حرام است، لکن بعضی از فقها طبق این روایت فرموده اند اگر این روز را به صورت مردد روزه بگیرد و بگوید: اگر از ماه رمضان است روزه ماه رمضان باشد و اگر از ماه شعبان است روزه ماه شعبان باشد، جایز و صحیح خواهد بود.

1- (1)100- و بهذا الاسناد عن الحسین بن سعید عن عثمان بن عیسی عن سماعه بن مهران قال: سألت أباعبداللّهعليه‌السلام عن رجل صام أوّل یوم من شهر رمضان و هو شاکّ لایدری أمن شعبان أم من رمضان؟ و کان من شهر رمضان فقال: هو یوم وفق لاقضاء له.

خطبه امیرالمؤمنینعليه‌السلام در باره فضیلت ماه رمضان

(1)101- امام صادقعليه‌السلام ، از پدرانش، از امیرالمؤمنینعليه‌السلام نقل نموده که آن حضرت در روز اول ماه رمضان در مسجد کوفه خطبه ای خواند و حمد و ثنای الهی را به بهترین و زیباترین عبارت بیان نمود و بر محمّد و آل آن حضرتعليهم‌السلام درود فرستاد و سپس فرمود: «ای مردم! این ماه را خداوند بر سایر ماه ها شرافت داده؛ همانند شرافت ما خانواده بر سایر مردم، و این ماه ماهی است که درهای رحمت خداوند در آن باز است و درهای دوزخ بسته است، و این ماهی است که خداوند ندای بندگان خود را در آن می شنود و دعاهای آنان را مستجاب می کند و به اشک مؤمن

1- (1)101- حدّثنا احمدبن هارون الفامی رضی اللّه عنه قال: حدّثنی محمّدبن عبداللّه بن جعفربن جامع عن أبیه عن هارون بن مسلم عن مسعده الربعی عن الصادق جعفربن محمّد عن أبیه عن آبائهعليهم‌السلام قال: خطب أمیرالمؤمنینعليه‌السلام فی أوّل یوم من شهر رمضان فی مسجد الکوفه فحمد اللّه بأفضل الحمد و أشرفها و أبلغها و اثنی علیه بأحسن الثناء و صلّی علی محمّد نبیّهصلى‌الله‌عليه‌وآله ثمّ قال: أیّها الناس: إن هذا الشهر شهر فضله اللّه علی سائر الشهور کفضلنا اهل البیت علی سائرالناس و هو شهر یفتح فیه ابواب السماء و ابواب الرحمه و یغلق فیه ابواب النیران و هو شهر یسمع فیه النداء و یستجاب فیه الدعاء و یرحم فیه البکاء و هو شهر فیه لیله نزلت الملائکه فیها من السماء فتسلم علی الصائمین و الصائمات باذن ربهم الی مطلع الفجر و هی لیله قدر فیها ولایتی قبل أن خلق آدمعليه‌السلام بالفی عام صیام یومها أفضل من صیام ألف شهر و العمل فیها أفضل من العمل فی ألف شهر،

روزه دار دراین ماه ترّحم می کند و در این ماه شبی است که ملائکه در آن به زمین فرود می آیند و با اذن پروردگار خود تا صبح به روزه داران سلام می کنند و آن شب قدر است که ولایت من دوهزار سال قبل از خلقت آدمعليه‌السلام در آن تقدیر و تثبیت شده است و روزه روز قدر و عبادت در آن بهتر از عبادت در هزار ماه است

(1)سپس فرمود: «ای مردم! خورشید در این ماه همراه با رحمت بر روزه داران طلوع می کند؛ چنان که ماه نیز در این ماه همراه رحمت بر آنان طلوع می نماید؛ و هیچ شب و روزی در این ماه نیست جز آن که از طرف خداوند براین امت از آسمان احسان و رحمت الهی پخش می شود و این نثار خداوند است بر آنان. پس کسی که در این ماه از نثار الهی به بدره ای دست یابد در قیامت مورد اکرام خدا خواهد بود واکرام خداوند چیزی جز بهشت نخواهد بود.

1- (1)أیّها الناس ان شموس شهر رمضان لتطلع علی الصائمین و الصائمات و ان اقماره لیطلع علیهم بالرحمه و ما من یوم و لیله من الشهر إلا و البر من اللّه تعالی یتناثر من السماء علی هذه الأمه فمن ظفر من نثار اللّه بدره کرم علی اللّه یوم یلقاها وما کرم عبد علی اللّه إلا جعل الجنّه مثواه عباداللّه إن شهرکم لیس کالشهور أیامه أفضل الأیّام و لیالیه أفضل اللیالی و ساعاته أفضل الساعات هو شهر الشیاطین فیه مغلوله محبوسه هو شهر یزید اللّه فیه الأرزاق و الآجال و یکتب فیه و فد بیته و هو شهر یقبل أهل الایمان بالمغفره و الرضوان و الروح و الریحان و مرضات الملک الدیان.

(1)سپس فرمود: «ای بندگان خدا! این ماه مانند ماه های دیگر نیست. همانا روزهای آن بهترین روزها و شب های آن بهترین شب ها و ساعت های آن بهترین ساعت هاست، و این ماه ماهی است که شیاطین در آن در غل و محبوس هستند، و خداوند ارزاق و عمرهای مردم را در آن زیاد می کند و نام حجاج خانه خدا در آن نوشته می شود، و این ماهی است که با آمرزش و خشنودی خدا و روح و ریحان و شادی به طرف اهل ایمان می آید.»

(2)سپس فرمود: «ای روزه دار! تدبیر و اندیشه ای در کار خود بکن. که

1- (1)أیّها الصائم تدبر امرک فانک فی شهرک هذا ضیف ربّک انظر کیف تکون فی لیلک و نهارک و کیف تحفظ جوارحک عن معاصی ربّک، انظر أن لا تکون باللیل نائما و بالنهار غافلا فینقضی شهرک و قد بقی علیک وزرک فتکون عند استیفاء الصائمین اجورهم من الخاسرین و عند فوزهم بکرامه ملیکهم من المحرومین و عند سعادتهم بمجاوره ربهم من المطرودین أیّها الصائم إن طردت عن باب ملیکک فأیّ باب تقصد و ان حرمک ربّک فمن ذا الذی یرزقک و ان اهانک فمن ذا الذی یکرمک و إن أذلّک فمن ذا الذی یعزک و إن خذلک فمن ذا الذی ینصرک و إن لم یقبلک فی زمره عبیده فإلی من ترجع بعبودیّتک و إن لم یقلک عثرتک فمن ترجو لغفران ذنوبک و إن طالبک بحقّه فماذا یکون حجتک.

2- (2)أیّها الصائم تقرب إلی اللّه بتلاوه کتابه فی لیلک و نهارک فان کتاب اللّه شافع مشفع یشفع یوم القیامه لأهل تلاوته فیعلمون درجات الجنّه بقرائه آیاته، بشر أیّها الصائم فانک فی شهر صیامک فیه مفروض و نفسک فیه تسبیح و نومک فیه عباده و طاعتک فیه مقبوله و ذنوبک فیه مغفوره و اصواتک فیه مسموعه و مناجاتک فیه مرحومه و لقد سمعت حبیبی رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یقول:

تو در این ماه میهمان پروردگار خود هستی. پس بنگر که در شب و روز آن چگونه خواهی بود و چگونه خود را از نافرمانی خداوند حفظ می کنی؟ پس خوب بیندیش که شب را به خواب و روز را به غفلت تمام نکنی و بترس که این ماه بگذرد و هنوز گناهان تو بر دوش تو مانده باشد و هنگامی که روزه دارها در پایان این ماه مزد خود را می گیرند تو از زیانکاران باشی و چون خداوند به آنان انعام می دهد تو محروم باشی و چون آنان در اثر عبادت و بندگی او سعادتمند می شوند تو از رانده شده ها باشی.»

(1)سپس فرمود: «ای روزه دار! اگر دراین ماه از خانه پروردگارت رانده شوی به در خانه چه کسی رو می کنی؟ و اگر خداوند تو را در این ماه از رحمت خود محروم نمود چه کسی به تو روزی خواهد داد؟ و اگر مورد اهانت او واقع شدی چه کسی می تواند تو را گرامی بدارد؟ و اگر او تو را ذلیل نمود چه کسی تو را عزیز خواهد نمود؟ و اگر تو را به خود واگذار نمود چه کسی تو را یاری خواهد نمود؟ و اگر تو را در زمره بندگان خود نپذیرفت به چه کسی در بندگی خود مراجعه خواهی نمود و اگر از لغزش های تو گذشت نکرد به چه کسی برای آمرزش گناهان خود امیدوار می شوی؟ و اگر حق خود را از تو مطالبه نمود چه حجتی در مقابل او خواهی داشت؟

1- (1)إنّ للّه تبارک و تعالی عند فطر کلّ لیله من شهر رمضان عتقاء من النار لایعلم عددهم إلاّ اللّه هو فی علم الغیب عنده فإذا کان آخر لیله منه أعتق فیها مثل ما أعتق فی جمیعه، فقام إلیه رجل من همدان فقال:

سپس فرمود: «ای روزه دار! با تلاوت قرآن در شب و روز (ماه رمضان) به خدای خود تقرّب بجوی. همانا کتاب خدا در روز قیامت برای اهل خود شفاعت می کند و شفاعت او پذیرفته می شود و مردم درجات بهشت را با تلاوت قرآن به دست می آورند. ای روزه دار! بشارت باد تو را! همانا تو در ماه صیام هستی و روزه بر تو واجب گردیده است. و نَفَس تو (که روزه دار هستی) در این ماه تسبیح خداوند است و خواب تو در این ماه عبادت است و عبادت تو مقبول است و گناهان تو بخشوده است ودعای تو مستجاب است و مناجات تو مورد عنایت و رحمت خداوند است.»

سپس فرمود: «همانا من از حبیب خود رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله شنیدم که می فرمود: خداوند هنگام افطار ماه رمضان عده ای را از آتش دوزخ آزاد می کند که عدد آنان را جز خدا کسی نمی داند و چون آخرین شب ماه رمضان می رسد در آن شب خداوند به اندازه ای که در همه ماه رمضان از آتش دوزخ آزاد نموده آزاد خواهد نمود.»

(1)پس مردی از اهل همدان برخاست و گفت: یاامیرالمؤمنین! از آنچه از حبیب خود رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله شنیده ای بیش از این بیان کن.

1- (1)یا أمیرالمؤمنین زدنا مما حدثک به حبیبک فی شهر رمضان فقال: نعم سمعت أخی و ابن عمّی رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یقول: من صام شهر رمضان فحفظ فیه نفسه من المحارم: دخل الجنّه قال الهمدانی: یا أمیرالمؤمنین زدنا مما حدثک به أخوک و ابن عمّک فی شهر رمضان قال: نعم سمعت خلیلی رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یقول: من صام رمضان ایمانا و احتسابا دخل الجنّه قال الهمدانی.

أمیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمود: «آری، شنیدم از برادر و پسرعمّ خود رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله که می فرمود: هرکس ماه رمضان را روزه بگیرد و در آن ماه خود رااز محارم الهی باز دارد داخل بهشت خواهد شد.»

(1)مرد همدانی گفت: بیش از این بگو! امیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمود: «آری، شنیدم از خلیل خودم رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله که می فرمود: هرکس از روی ایمان و خلوص ماه رمضان را روزه بگیرد داخل بهشت خواهد شد.»

(2)مرد همدانی گفت: یا امیرالمؤمنین! بیش از این برای ما بگو! امیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمود: «آری، شنیدم از سیّد اوّلین و آخرین - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله - که می فرمود: هرکس ماه رمضان را روزه بگیرد و در هیچ شبی از شب های آن باحرام افطار نکند داخل بهشت خواهد شد.»

مرد همدانی گفت: یا امیرالمؤمنین! بیش از این بگو! امیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمود: «آری، شنیدم از افضل پیامبران و مرسلین و ملائکه مقرّبین که

1- (1)یا أمیرالمؤمنین زدنا ممّا حدّثک به خلیلک فی هذا الشهر فقال: نعم سمعت سیّدالأولین و الآخرین رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یقول: من صام رمضان فلم یفطر فی شی ء من لیالیه علی حرام دخل الجنّه،

2- (2)فقال الهمدانی: یا أمیرالمؤمنین زدنا ممّا حدّثک به سیّدالاوّلین و الآخرین فی هذا الشهر فقال: نعم سمعت أفضل الأنبیاء والمرسلین و الملائکه المقرّبین یقول: انّ سیّد الوصیّین یقتل فی سیّد الشهور فقلت یا رسول اللّه و ما سیّد الشهور و من سیّد الوصیّین قال: أمّا سیّد الشهور فشهر رمضان و أمّا سیّد الوصیّین فانت یا علیّ فقلت یا رسول اللّه فإنّ ذلک لکائن؟ قال: ای و ربّی إنّه ینبعث أشقی أمّتی شقیق عاقر ناقه ثمود ثمّ یضربک ضربه علی فرقک تخضب منها لحیتک فأخذ الناس بالبکاء و النحیب فقطععليه‌السلام خطبته و نزل.

می فرمود: همانا سید اوصیا در سید ماه ها شهید خواهد شد. پس من گفتم: یا رسول اللّه! سیّد و آقای ماها و سیّد و آقای اوصیا کدام است؟ رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: امّا سیّد و آقای ماه ها ماه رمضان است و اما سید و آقای اوصیا تو هستی یا علی! پس من گفتم: یا رسول اللّه! آیا این خبر به وقوع می پیوندد؟ فرمود: آری، به خدا سوگند، چنین خواهد شد و شقی ترین امت من که همتای پی کننده ناقه صالحعليه‌السلام است حرکت خواهد نمود و ضربتی بر فرق تو خواهد زد که محاسن تو به خون سرت خضاب می شود.»

پس مردم شروع به گریه و ناله نمودند و امیرالمؤمنینعليه‌السلام خطبه خود را قطع نمود و از منبر پایین آمد.

نورانیّت ماه رمضان بین ماه های دیگر

(1)102- عبداللّه بن عامر، از پدر خود، از حضرت رضاعليه‌السلام نقل نموده

1- (1)102- حدّثنا الحسن بن أحمد بن ادریس عن أبیه عن عبداللّه بن عامر قال: حدّثنی أبی عن الرضاعليه‌السلام إنّه قال: إذا کان یوم القیامه زفّت الشهور إلی الحشر یقدمها شهر رمضان علیه من کلّ زینه حسنه فهو بین الشهور یومئذ کالقمر بین الکواکب فیقول اهل الجمع بعضهم لبعض: و ددنا لو عرفنا هذه الصور فینادی مناد من عنداللّه جل جلاله: یا معشر الخلائق هذه صور الشهور التی عدّتها عنداللّه إثنا عشر شهرا فی کتاب اللّه یوم خلق السموات و الأرض سیّدها و أفضلها شهر رمضان ابرزتها لتعرفوا فضل شهری علی سائر الشهور و لیشفع للصائمین من عبادی و إمائی و اشفّعه فیهم.

که فرمود: «هنگامی که قیامت برپا می گردد همه ماه ها به صورت زیبایی در محشر حاضر می شوند، در حالی که ماه مبارک رمضان با تمام زیبایی از جلو حرکت می کند و مانند ماه در میان ستارگان نورانیت دارد. پس اهل محشر می گویند: ای کاش می دانستیم این صورت های زیبا کیانند؟ پس ندایی از سوی پروردگار می رسد که: ای مردم! این صورت ماه هایی است که خداوند در قرآن آنان را از زمان خلقت آسمان ها و زمین دوازده ماه معرفی نموده است و با شرافت ترین و آقای همه آنها ماه مبارک رمضان است. من آنها را ظاهر نمودم تا شما فضیلت ماه من را (ماه رمضان را) برسایر ماه ها بدانید. و امروز او در حق روزه داران از بندگان من شفاعت می کند و من شفاعت او را می پذیرم.»

شرط قبولی نماز و زکات و روزه وحج

(1)103- عمار ساباطی می گوید: امام صادقعليه‌السلام فرمود: «چون روز قیامت فرا می رسد، نختسین چیزی که از بنده خدا پرسیده می شود

1- (1)103- حدّثنی محمّدبن موسی رحمه اللّه قال: حدّثنی عبداللّه بن جعفرالحمیری عن محمّدبن الحسین بن أبی الخطّاب عن الحسن بن محبوب عن هشام بن سالم عن عمار الساباطی عن أبی عبداللّهعليه‌السلام قال: أوّل ما یسئل عنه العبد اذا وقف بین یدی اللّه عزّوجلّ الصلوات المفروضات و عن الزکاه و عن الصیام المفروض و عن الحجّ و عن ولایتنا أهل البیت فان أقرّبولایتنا ثمّ مات علیها قبلت منه صلاته و صومه و زکاته وحجه فان لم یقر بولایتنا بین یدی اللّه عزّوجلّ لم یقبل منه شیئا من أعماله.

نمازهای واجب است، و سپس از زکات و از روزه واجب و از حج و از ولایت ما خاندان نبوت سؤال خواهد شد. پس اگر کسی با اقرار به ولایت ما از دنیا رفته باشد نماز و روزه و زکات و حج او پذیرفته می شود و اگر در پیشگاه خداوند به ولایت ما اقرار نکند هیچ کدام از اعمال او پذیرفته نمی شود.»

دعاهای مستجاب

(1)104- امام صادقعليه‌السلام ، از پدرانش، از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل می فرماید که آن حضرت فرمود: دعای چهار دسته از مردم مستجاب می گردد و درهای آسمان برای آنان گشوده می شود و دعایشان به عرش الهی می رسد:

1- دعای پدر در حق فرزند خود؛ 2- دعا و نفرین مظلوم در حق ظالم؛ 3- دعای معتمر (کسی که عمره به جا می آورد) تا وقتی که باز گردد؛ 4- دعای روزه دار تا وقتی که افطار کند.»

1- (1)104- حدّثنا محمّدبن الحسن بن أحمد بن الولید رضی اللّه عنه قال: حدّثنا محمّدبن الحسن الصفار عن محمّد بن الحسین بن أبی الخطاب عن علی بن النعمان عن عبداللّه بن طلحه النهدی عن جعفربن محمّد عن أبیه عن آبائهعليهم‌السلام قال: قال رسول اللّه صلّی للّه علیه و آله: أربعه لا تردّ لهم دعوه و تفتح لها أبواب السماء و تصیر إلی العرش، دعا الوالد لولده، و المظلوم علی من ظلمه و المعتمر حتّی یرجع و الصائم حتّی یفطر.

(1)105- سلیمان دیلمی می گوید: از امام صادقعليه‌السلام شنیدم که می فرمود: «زمستان، بهار (عبادت) مؤمن است که از شب های طولانی آن برای عبادت و از روزهای کوتاه آن برای روزه گرفتن استفاده می کند.»

(2)106- مفضّل می گوید: امام صادقعليه‌السلام فرمود: «اسلام بر پنج پایه و اساس بنا گردیده است: بر نماز و زکات و روزه و حج و ولایت امیرالمؤمنین و امامان از فرزندان آن حضرت صلوات اللّه علیهم اجمعین».

خواب رسولصلى‌الله‌عليه‌وآله خدا در باره آثار اعمال نیک

(3)107- عبدالرحمان بن هبیره می گوید: روزی خدمت رسول

1- (1)105- حدّثنا محمّدبن الحسن بن أحمد بن الولید رضی اللّه عنه قال: حدّثنا احمدبن ادریس قال: حدّثنا محمّدبن احمد بن یحیی بن عمران الأشعری عن إبراهیم بن اسحاق النهاوندی عن محمّدبن سلیمان الدیلمی عن أبیه قال: سمعت الصادقعليه‌السلام یقول: الشتاء ربیع المؤمن یطول فیه لیله فیستعین به علی قیامه و یقصر فیه نهاره فیستعین به علی صیامه.

2- (2)106- حدّثنا محمّدبن موسی بن المتوکلّ قال: حدّثنا علی بن الحسین السعدآبادی عن أحمد بن أبی عبداللّه عن أبیه عن محمّدبن سنان عن المفضّل بن عمر عن الصادق جعفربن محمّدعليه‌السلام قال: بنی الاسلام علی خمس دعائم علی الصلاه و الزکاه و الصوم و الحجّ و ولایه أمیرالمؤمنین و الائمه من ولده صلوات اللّه علیهم.

3- (3)107- حدّثنا صالح بن عیسی العجلی قال: حدّثنامحمّدبن علی بن علی قال: حدّثنا محمّد بن الصلت قال: حدّثنا محمّدبن بکیر قال: حدّثنا عباد بن عباد المهلبی قال: حدّثنا سعدبن عبداللّه عن هلال بن عبداللّه عن یعلی بن زید بن جذعان عن سعید بن المسیّب عن عبدالرحمن بن هبیره قال: کنا عند رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یوما فقال:

خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نشسته بودیم. رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «دیشب در خواب عجایبی را دیدم.» پس ماگفتیم: فدای شما شود جان و اهل و والاد ما! آنچه در خواب دیده اید را برای ما بیان فرمایید. رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

«من دیشب در خواب مردی از امت خود را دیدم که ملک الموت برای گرفتن جان او آمده بود، پس احسان او به پدر و مادر آمد و ملک الموت را از او دفع نمود.

(1)و مردی را دیدم از امت خود که گرفتار عذاب قبر بود، پس وضوی او آمد و او را نجات داد. و مردی را دیدم از امت خود که شیاطین او را احاطه نموده بودند، پس نماز او آمد و او را نجات داد. و مردی را از امت خود دیدم که از تشنگی بی تاب بود و هرچه می خواست وارد بر حوض شود او را منع می کردند، پس روزه او در ماه

1- (1)رأیت البارحه عجایب قال: فقلنا یا رسول اللّه و ما رأیت حدّثنا فداک أنفسنا و اهلونا و أولادنا فقال: رأیت رجلا من أمّتی قد أتاه ملک الموت لقبض روحه فجائه بره بوالدیه فمنعه منه و رأیت رجلا من أمّتی علیه عذاب القبر فجائه و ضوئه فمنعه منه و رأیت رجلا من أمّتی قد احتوشته الشیاطین فجاءه ذکر اللّه عزّوجلّ فنجاه من بینهم و رأیت رجلا من أمّتی قد احتوشته ملائکه العذاب فجائه صلائه فمنعته منهم و رأیت رجلا من أمّتی یلهث عطشا کلّما ورد حوضا منع فجائه صیام رمضان فسقاه و ارواه و رأیت رجلا من أمّتی و النبیّین

رمضان آمد و او را سیرآب نمود. و مردی را دیدم از امت خود که هرچه می خواست داخل جمعیت پیامبرانعليهم‌السلام برود او را منع می کردند، پس غسل جنابت او آمد و او را گرفت و در کنار من قرارش داد.

(1)و مردی را از امت خود دیدم که اطراف او را تاریکی احاطه نموده بود، پس حج و عمره او آمدند و او را از تاریکی نجات دادند و وارد نور نمودند. و مردی را از امت خود دیدم که با مؤمنین سخن می گفت و آنان با او سخن نمی گفتند، پس صله رحم او آمد و گفت: ای مؤمنین! با او سخن بگویید، او اهل صله رحم بوده است، پس مؤمنین با اوسخن گفتند و او را بین خود قرار دادند و با او مصافحه نمودند. و مردی را از امت خود دیدم که با دست و صورت خود مقابل آتش و شراره آن قرارگرفته بود و می کوشید تا خود را از آتش نجات دهد، پس راستگویی او آمد و بر سر او سایه افکند و او را از آتش نجات داد.

1- (1)حلقا حلقا کلّما أتی حلقهً طرّد فجائه اغتساله من الجنابه فأخذه بیده فاجلسه الی جنبی ورأیت رجلا من أمّتی من بین یدیه ظلمه و من خلفه ظلمه و عن یمینه ظلمه و عن شماله ظلمه و من تحته ظلمه مستنقعا فی الظلمه فجاءه حجّه و عمرته فاخرجاه من الظلمه و أدخلاه النور و رأیت رجلا من أمّتی یکلّم المؤمنین فلا یکلّمونه فجائه صلته الرحم قال: یا معشر المؤمنین کلّموه فإنّه کان واصلا لرحمه فکلّمه المؤمنون و صافحوه و کان معهم ورأیت رجلا من أمّتی یتّقی حرّ النار و شررها بیده و وجهه فجائته صدقته فکان ظلاًّ علی رأسه و

(1)و مردی را از امت خود دیدم که شعله های آتش از هر سو او راگرفته بود، پس امر به معروف ونهی از منکر او آمدند و او را نجات دادند و بین ملائکه رحمت قرار دادند. و مردی را از امت خود دیدم که با سر زانوهای خود حرکت می کند و بین او و بین رحمت خدا حجابی قرار گرفته است، پس اخلاق نیک او آمد و دست او را گرفت و او را داخل در رحمت خدا نمود. و مردی را از امت خود دیدم که لب پرتگاه دوزخ قرار گرفته بود، پس امید او به رحمت خدا آمد و او را نجات داد؛ و مردی را از امت خود دیدم که در آتش دوزخ سقوط نمود، پس اشک های او از خوف خدا آمد و او را نجات داد.

(2)و مردی را از امت خود دیدم که بر روی صراط مانند شاخه ای که باد

1- (1)سترا علی وجهه و رأیت رجلا من أمّتی قد اخذته الزبانیه من کلّ مکان فجائه أمره بالمعروف و نهیه عن المنکر فخلّصاه من بینهم فجعلاه مع ملائکه الرحمه و رأیت رجلا من أمّتی جاثیا علی رکبتیه بینه و بین رحمه اللّه حجاب فجاءه حسن خلقه فأخذ بیده فأدخله فی رحمه اللّه و رأیت رجلا من أمّتی قائما علی شفیر جهنّم فجاءه رجائه من اللّه عزّوجلّ فاستنقذه من ذلک و رأیت رجلا من أمّتی قد هوی فی النار فجائته دموعه التی بکی من خشیه اللّه فاستخرجه من ذلک ،

2- (2)و رأیت رجلا من أمّتی علی الصراط یرتعدکما ترتعد السعفه فی یوم ریح عاصف فجائه حسن ظنه باللّه فسکن رعدته و مضی علی الصراط و رأیت رجلا من أمّتی علی الصراط یرجف احیانا و یحید احیانا و یتعلق احیانا فجائته صلوته علی فاقامته علی قدمیه و مضی علی الصراط و رأیت رجلا من أمّتی انتهی الی ابواب الجنّه کلّما انتهی الی باب اغلق فجائته شهاده ان لا اله الا اللّه صادقا فافتتحت الابواب و دخل الجنّه.

تند او را حرکت دهد ساعتی آرام و ساعتی لرزان بود، پس حسن ظنّ و گمان نیک او به خدا آمد و او را آرام نمود و از صراط عبور کرد؛

و مردی را دیدم از امت خود که بر روی صراط گاهی می لرزید و گاهی آرام بود و گاهی آویزان می گردید، پس صلوات او بر من آمد و او را استوار نمود تا از صراط عبور کرد. و مردی را از امت خود دیدم که هرچه خود را به یکی از درهای بهشت می رساند آن در به روی اوبسته می گردید، پس شهادت او به یگانگی خداوند از روی صدق آمد و درهای بهشت به روی او گشوده شد و داخل بهشت گردید.»

(1)مرحوم صدوق می فرماید: من این حدیث را به این خاطر در اینجا ذکر نمودم که نام روزه ماه رمضان در آن برده شده بود.

کسی که ماه رمضان را درک کندو آمرزیده نشود

(2)108- جابربن عبداللّه انصاری می گوید: روزی رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله

1- (1)قال مصنف هذا الکتاب رضی اللّه عنه: ذکرت هذا الحدیث فی هذا الموضع لمّا فیه من ذکر صوم شهر رمضان.

2- (2)108- حدّثنا أبی رحمه اللّه قال: حدّثنا سعد بن عبداللّه قال: حدّثنا أحمدبن أبی عبداللّه البرقی عن أبیه عن محمّدبن زیاد عن عصام بن زید عن محمّدبن المنکدر (المکندر) عن جابربن عبداللّه الانصاری قال: ان رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله رقی المنبر فقال: آمین إلی أن رقی الدرجه الأولی ثمّ رقی الثانیه فقال: آمین ثمّ رقی الدرجه الثالثه فقال: آمین فقالوا: یا رسول اللّه قلت: آمین ثلاث مرات فقال: جائنی جبرئیلعليه‌السلام فقال: شقی عبد ذکرت عنده فلم یصلّ علیک فقلت: آمین ثمّ قال: شقی عبد ادرک شهر رمضان فانسلخ عنه و لم یغفرله فقلت: آمین ثمّ قال: شقی عبدأدرک و الدیه او احدهما فلم یدخلا الجنّه فقلت: آمین.

بالای منبر رفت و چون قدم به پله اول منبر گذارد فرمود: «آمّین!» و چون قدم به پله دوم گذارد فرمود: «آمّین!» و چون قدم به پله سوم گذارد فرمود: «آمّین!» پس اصحاب گفتند: یا رسول اللّه! برای چه سه مرتبه آمّین فرمودید؟

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «جبرئیلعليه‌السلام آمد و گفت: از رحمت خدا دور است کسی که نام تو را بشنود و بر تو صلوات نفرستد، پس من گفتم: آمّین! سپس جبرئیلعليه‌السلام گفت: از رحمت خدا دور است کسی که ماه رمضان را درک کند و آمرزیده نشود، پس من گفتم: آمّین! و چون قدم بر پله سوم گذاردم جبرئیلعليه‌السلام گفت: از رحمت خدا دور است بنده ای که پدر و مادر خود و یا یکی از آنان را درک کند و داخل بهشت نشود، پس من گفتم: آمّین!»

متصل نمودن روزه ماه شعبان به ماه رمضان

(1)109- حسن بن فضّال از حضرت رضاعليه‌السلام نقل نموده که فرمود:

1- (1)109- حدّثنا محمّدبن إبراهیم بن اسحاق قال: حدّثنا احمدبن محمّد الکوفی عن علی بن الحسن بن علی بن فضال عن أبیه عن أبی الحسن علی بن موسی الرضاعليه‌السلام قال: من صام ثلاثه ایام من آخر شعبان و وصلها بشهر رمضان کتب اللّه (له) صوم شهرین متتابعین و من صام رمضانا إیمانا واحتسابا خرج من الذنوب کیوم ولدته امه قالعليه‌السلام حدّثنی أبی عن جدهعليهما‌السلام ان رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله قال: من أدرک شهر رمضان فلم یغفر له فأبعده اللّه و من ادرک لیله القدر فلم یغفر له فابعده اللّه و من ذکرت عنده فصلی علیّ و لم یغفر له فأبعده اللّه قیل یا رسول اللّه: کیف یصلی علیک و لم یغفر له فقالعليه‌السلام : إن العبد إذا صلّی علیّ و لم یصل علی الی لفت تلک الصلاه و ضرب بها وجهه و إذا صلّی علیّ و علی آلی غفرله.

«هرکس سه روز از آخر ماه شعبان را روزه بگیرد و آن را به ماه رمضان متصل نماید خداوند پاداش دو ماه روزه متوالی برای او می نویسد؛ و هرکس ماه رمضان را از روی ایمان و خلوص روزه بگیرد از گناهان خود خارج می شود مانند روزی که از مادر متولد شده است.» سپس فرمود: پدرم از جد خودعليهما‌السلام نقل نموده که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «کسی که ماه رمضان را درک کند و آمرزیده نشود از رحمت خدا دور است، و کسی که شب قدر را درک کند و آمرزیده نشود از رحمت خدا دور است، و کسی که نام مرا بشنود و بر من صلوات بفرستد و آمرزیده نشود از رحمت خدا دور است.» گفته شد: یا رسول اللّه! چگونه بر تو صلوات می فرستد و آمرزیده نمی شود؟ رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «اگر بنده ای بر من صلوات بفرستد و بر آل من صلوات نفرستد صلوات او پیچیده می شود و بر صورت او زده می شود و اگر بر من و آل من صلوات بفرستد آمرزیده خواهد شد.»

(1)110- هارون بن مسلم، از امام صادقعليه‌السلام ، از پدرانش، از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل نموده که فرمود: «ماه شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه خداست. پس کسی که یک روز از ماه من را روزه بگیرد بهشت برای او واجب می گردد، و کسی که دو روز از آن را روزه بگیرد در قیامت از رفقای پیامبران و صدّیقین و شهدا و صالحین خواهد بود، و کسی که سه روز از آن را روزه بگیرد او در درجات بهشتی همنشین من خواهد بود؛ و کسی که همه ماه شعبان را روزه بگیرد و آن را به ماه رمضان متصل کند برای او توبه از هر گناه کوچک و بزرگی خواهد بود؛ گرچه گناه او ریختن خون بی گناهی بوده باشد.»

1- (1)110- حدّثنا علی بن احمدبن علی بن عبداللّه البرقی قال: حدّثنی أبی عن جدّه أحمدبن أبی عبداللّه عن أبیه عن ابن فضال عن هارون بن مسلم عن الصادق جعفربن محمّد عن آبائهعليهم‌السلام قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : شعبان شهری وشهر رمضان شهر اللّه تبارک و تعالی فمن صام من شهری یوما وجبت له الجنّه و من صام منه یومین کان من رفقاء النبیین و الصدیقین و الشهداء و الصالحین یوم القیامه و من صام ثلاثه إیّام کان معی فی درجتی یوم القیامه ومن صام الشهر کلّه و وصله بشهر رمضان کان ذلک توبه له من کلّ ذنب صغیرا و کبیرا ولو من دم حرام.

چیزی بر روزه دار نوشته نمی شود تا افطار نماید

(1)111- سلیمان مروزی از حضرت رضاعليه‌السلام نقل نموده که فرمود: «کسی که ماه رمضان را از روی ایمان و خلوص روزه بگیرد گناهان گذشته و آینده او بخشیده می شود.» سپس فرمود: «بر روزه دار چیزی نوشته نمی شود تا افطار نماید، مشروط به آن که چیزی که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد؛ چنان که بر حاجی نیز چیزی نوشته نمی شود تا از حج باز گردد، مشروط به آن که کاری که حج را باطل می کند انجام نداده باشد؛ و بر شخصی که در خواب است نیز چیزی نوشته نمی شود تا بیدار شود، مشروط به آن که حرامی را انجام نداده (2)باشد؛ و بر بچه صغیر نیز چیزی نوشته نمی شود تا وقتی که بالغ گردد؛ و بر مجاهد فی سبیل اللّه نیز چیزی نوشته نمی شود تا به منزل خود باز گردد، مشروط به

1- (1)111- حدّثنامحمّدبن إبراهیم بن اسحاق قال: حدّثنا عبدالعزیر بن یحیی قال: حدّثنا محمّدبن زکریا قال: حدّثنا أحمدبن أبی عبداللّه الکوفی عن سلیمان المروزی عن الرضا علی بن موسیعليه‌السلام إنّه قال: من صام شهر رمضان إیمانا و إحتسابا غفرت له ذنوبه ما تقدّم من ذنبه و ما تأخّر و إنّ الصائم لا یجری علیه القلم حتّی یفطر مالم یأت بشی ء فینقض صومه و ان الحاجّ لا یجری علیه القلم حتّی یرجع مالم یأت بشی ء ببطل حجه و ان النائم لایجری علیه القلم حتّی ینتبه مالم یکن یأت علی حرام و إنّ الصبیّ لا یجری علیه القلم حتّی یبلغ و إنّ المجاهد فی سبیل اللّه لا یجری علیه القلم حتّی یعود إلی منزله مالم یأت بشی ء یبطل جهاده و إنّ المجنون لا یجری علیه القلم حتّی یفیق و إنّ المریض لایجری علیه القلم حتّی یصح ثمّ قالعليه‌السلام : إنّ سلعه اللّه رخیصه فاشتروها قبل أن تغلو.

آن که کاری نکرده باشد که جهاد او را باطل نماید؛ و بر دیوانه نیز چیزی نوشته نمی شود تا عاقل گردد؛ و بر مریض نیز چیزی نوشته نمی شود تا شفا یابد.» سپس حضرت رضاعليه‌السلام فرمود: «(ای مردم!) متاع خداوند را در دنیا به ارزانی می توان خرید. پس بکوشید تا قیمت آن بالا نرفته است آن را خریداری کنید.»

بکوشید تا در ماه رمضان آمرزیده شوید

(1)112- امام حسنعليه‌السلام می فرماید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «همانا بین ماه شعبان و ماه شوال ماه رمضان است که در آن قرآن نازل شده و آن ماه

1- (1)112- حدّثنا علی بن احمد بن عبداللّه بن احمد بن أبی عبداللّه البرقی قال: حدّثنی أبی عن جدّه احمدبن أبی عبداللّه عن ابیه عن علی بن الحسین البرقی: قال: حدّثنی أبی عن جدّه الحسن بن علی بن أبی طالبعليه‌السلام قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : إنّ بین شعبان و شوّال شهر رمضان الذی أنزل فیه القرآن و هو شهر اللّه تعالی ذکره و هو شهر البرکه و هو شهر المغفره و هو شهر الرحمه و هو شهر التوبه و هو شهر الانابه و هو شهر قراءه القرآن و هو شهر الاستغفار و هو شهر الصیام و هو شهر الدعاء و هو شهر العباده و هو شهر الطاعه و هو شهر العتق من النار و الفوز بالجنّه من لم یغفر له فی شهر رمضان لم یغفر له الی قابل فأیّکم منثق (یثق) یبلوغ شهر رمضان قابل، صوموه صیام من یری انه لایصوم بعده ابدا فکم من صائم له عاما أوّل أمسی عامکم هذا فی القبر مدفونا و أصبح فی التراب وحیدا فریدا ینبّهکم اللّه من رقده الغافلین و غفرلنا و لکم یوم الدین.

خدا و ماه برکت و آمرزش و رحمت و توبه و انابه و تلاوت قرآن و استغفار و روزه و دعا و عبادت و طاعت و آزاد شدن از آتش دوزخ و رسیدن به بهشت است، و کسی که در این ماه آمرزیده نشود آمرزیده نخواهد شد تا ماه رمضان سال بعد برسد. پس کدام یک از شما اطمینان دارید که به ماه رمضان سال بعد برسید؟ در این ماه مانند کسی روزه بگیرید که هرگز امید به روزه گرفتن بعد از آن را نداشته باشد؛ چه بسا روزه داری در این سال روزه بگیرد وسپس در قبر تنها به سر به برد (یعنی مرگ او فرا رسد).

خداوند ما را از خواب غفلت بیدار نماید و ما و شما را بیامرزد.»

آثار و برکات خواندن سوره قدر

(1)113- امام صادقعليه‌السلام می فرماید: از پدرم شنیدم که می فرمود: «هیچ

1- (1)113- حدّثنا محمّدبن موسی بن المتوکلّ رضی اللّه عنه قال: حدّثنا محمّدبن أبی عبداللّه الکوفی عن سهل بن زیاد عن الحسن بن عباس بن جریش الرازی عن أبی جعفر محمّدبن علی بن موسی بن جعفربن محمّدبن علی بن الحسین بن علی بن أبی طالبعليهم‌السلام عن أبیه عن جدهعليهم‌السلام قال: قال الصادقعليه‌السلام : سمعت أبیعليه‌السلام : یقول: ما قرأ عبد إنا انزلناه ألف مرّه یوم الاثنین و ألف مرّه یوم الخمیس إلاّ خلق اللّه تبارک و تعالی منها ملکا بدعی العوّی راحته اکبر من سبع سماوات و سبع أرضین فی موضع کلّ ذرّه من جسده ألف شعره فی کلّ شعره ألف لسان ینطق کلّ لسان لقوه السنه الثقلین یستغفر لقاریها و یضاعف الربّ تعالی استغفار الفی سنه ألف مرّه.

بنده ای سوره «إنّا انزلناه فی لیله القدر» را هزار مرتبه در روز دوشنبه و روز پنج شنبه نمی خواند جز آن که خداوند از آن ملکی را به نام عوّی (و یا کلوسی عرّی) خلق خواهد نمود که کفّ دست او از آسمان ها و زمین های هفتگانه وسیع تر است و در هر ذرّه ای از بدن او هزار مو هست و هر مویی هزار زبان دارد و با هر زبانی با قدرت جن و انس برای قرائت کننده خود استغفار می نماید و خداوند نیز به اندازه پاداش استغفار دو هزار سال که هزار مرتبه تکرار شود را بر پاداش او می افزاید.»

(1)114- امام باقرعليه‌السلام می فرماید: «هرکس شب قدر را احیا بگیرد و به عبادت خدا مشغول باشد گناهان او بخشیده می شود؛ گرچه به اندازه ستارگان آسمان و مثقال های کوه ها و کیل های دریاها باشد.»

(2)115- امام باقرعليه‌السلام نیز می فرماید: «هرکس سوره «انّا انزلناه» را در حرم خدا (در مکّه) هزار مرتبه بخواند خداوند برای او پاداش هر حج و

1- (1)114- و بهذا الاسناد قال: قال ابوجعفر الباقرعليه‌السلام : من أحیی لیله القدر غفرت له ذنوبه ولو کانت عدد نجوم السماء و مثاقیل الجبال و مکائیل البحار.

2- (2)115- و بهذا الاسناد قال: قال ابوجعفر محمّدبن علی الباقرعليهما‌السلام من قرأ إنا أنزلناه فی حرم اللّه عزّوجلّ ألف مره کتب اللّه عزّوجلّ له أجر کلّ حجّه أو عمره کانت أو تکون و من قرأها فی موقف عرفه مأه مرّه: کان له أجر المجاهدین إلی یوم القیامه و من قرأها فی مسجد منی سبعین مرّه کان له أجر کلّ صدقه تصدق بها أو یتصدق بها إلی یوم القیامه و من قرأها فی جوف الکعبه کان له اجورالصدیقین و الشهداء الی یوم القیامه و من قرأها فی مسجد المدینه عند قبر رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله احدی و عشرین مره کان له اجور أهل الجنّه إلی یوم القیامه و کتب له مثل أجر النبیّین.

عمره ای که انجام شده و یا انجام خواهد شد را می نویسد، و کسی که این سوره را در عرفات یکصد مرتبه بخواند خداوند پاداش مجاهدین را تا قیامت به او خداهد داد، و کسی که این سوره را در مسجد منی (مسجد خیف) هفتاد مرتبه بخواند خداوند پاداش هر صدقه ای که تاکنون داده شده و تا قیامت داده خواهد شد را به او می هد، و کسی که این سوره را در داخل کعبه بخواند خداوند پاداش شهدا و صدّیقین را تا قیامت به او خواهد داد، و کسی که این سوره را در مسجد مدینه نزد قبر رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله بیست و یک مرتبه بخواند خداوند پاداش اهل بهشت را تا قیامت و پاداش پیامبرانعليهم‌السلام را به او خواهد داد.»

مترجم گوید: ارتباط حدیث فوق با ماه مبارک رمضان به اعتبار سوره مبارکه قدر است که ارزش و فضیلت شب قدر را بیان نموده است؛ چنان که روایت بعد نیز به همین مناسبت ذکر شده است.

(1)116- مفضّل می گوید: امام صادقعليه‌السلام سخن از سوره «إنّا أنزلناه» نمود و فرمود: «چه قدر فضیلت این سوره بر سوره های دیگر قرآن روشن است!» پس من به آن حضرت گفتم: چه چیز سبب فضیلت آن

1- (1)116- حدّثنا أبی رضی اللّه عنه قال: حدّثنا سعدبن عبداللّه عن محمّدبن الحسین بن أبی الخطاب عن محمّدبن عبداللّه بن مهران عن صالح بن عقبه عن المفضل بن عمرقال: ذکر ابوعبداللّه الصادقعليه‌السلام انا أنزلناه فقال: ما أبین فضلها علی السور قال: قلت و أی شی ء أفضلها قال: نزلت ولایه امیرالمؤمنینعليه‌السلام فیها قلت فی لیله القدر التی نرتجیها من رمضان قال: هی لیله قدرت السموات و الأرض فیها.

شده است؟ فرمود: «ولایت امیرالمؤمنینعليه‌السلام در این سوره نازل گردیده است.» گفتم آیا ولایت امیرالمؤمنینعليه‌السلام در همان شب قدر نازل گردید که ما بیش از همه شب ها در آن امید رحمت داریم؟ (فرمود: «آری) آن شبی است که در آن تقدیر آسمان ها و زمین انجام می گیرد.»

(1)117- زراره بن اعین می گوید: امام باقرعليه‌السلام فرمود: «اسلام بر پنج چیز پایه گذاری شده است: نماز، زکات، روزه، حج، ولایت اهل بیت پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «روزه (برای مؤمن) در قیامت سپری در مقابل آتش دوزخ است.

نگاه روزه دار به آب و غذا

(2)118- امام صادقعليه‌السلام فرمود: «هنگامی که روزه دار می بیند که عده ای غذا می خورند و یا شخصی را می بیند که غذا می خورد هر مویی از بدن او (برای او) تسبیح می گوید.»

1- (1)117- حدّثنا أبی رضی اللّه عنه عن سعدبن عبداللّه عن یعقوب بن یزید عن حماد بن عیسی عن حریز بن عبداللّه عن زراره بن أعین عن أبی جعفرمحمّدعليه‌السلام قال: بنی الاسلام علی خمسه أشیاء علی الصلاه و الزکاه و الصوم والحج و الولایه و قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : الصوم جنّه من النار.

2- (2)118- حدّثنا أبی رحمه اللّه قال: حدّثنا علی بن إبراهیم عن أبیه عن محمّدبن أبی عمیر عن السمان الأرمنی عن أبی عبداللّهعليه‌السلام قال: اذا رأی الصائم قوما یأکلون او رجلا یأکلّ سبّحت کلّ شعره منه.

روزه گرفتن در هوای گرم

(1)119- امام صادقعليه‌السلام فرمود: «کسی که در هوای گرم یک روز روزه بگیرد و تشنه شود خداوند هزار ملک را مأمور می کند که صورت او را مسح کنند و او را بشارت دهند، و چون وقت افطار می رسد خداوند به او خطاب می فرماید: چه قدر بوی نیکویی داری! ای ملائکه! گواه باشید که من او را بخشیدم.»

شادی روزه دار

(2)120- امام صادقعليه‌السلام فرمود: «برای روزه دار دو نوبت شادمانی حاصل می شود: یکی هنگام افطار و دیگری هنگام لقای پروردگار.»

1- (1)119- حدّثنا أبی رضی اللّه عنه قال: حدّثنا محمّدبن یحیی العطّار عن سهل بن زیاد الآدمی عن بکر بن صالح عن محمّدبن سنان عن عمربن یزید عن یونس بن ظبیان قال: قال ابوعبداللّهعليه‌السلام : من صام للّه عزّوجلّ یوما فی شدّه الحرّ فأصابه ظمأ و کلّ اللّه به ألف ملک یمسحون بوجهه و یبشّرونه حتّی اذا أفطر قال اللّه عزوجل: ما اطیب ریحک و روحک، ملائکتی اشهدوا أنی قد غفرت له.

2- (2)120- حدّثنا أبی رحمه اللّه قال: حدّثنا علی بن إبراهیم عن أبیه إبراهیم بن هاشم عن محمّدبن أبی عمیر عن سلمه بیاع السابری عن أبی الصباح الکنانی عن أبی عبداللّهعليه‌السلام قال: للصائم فرحتان فرحه عند إفطاره و فرحه عند لقاء ربه عزوجل.

به روزه دار در خواب آب و غذا داده می شود

(1)121- امام کاظمعليه‌السلام فرمود: «قبل از ظهر مقداری بخوابید! چرا که خداوند روزه دار را در خواب آب و غذا می دهد.»

بوی دهان روزه دار

(2)122- امام صادقعليه‌السلام فرمود: «خداوند به حضرت موسیعليه‌السلام وحی نمود: چه چیز تو را از مناجات با من منع نموده است؟ حضرت موسیعليه‌السلام عرض کرد: خدایا، دهان من خوشبو نیست و من حیا می کنم که بادهان بدبو با تو سخن بگویم. پس خداوند به او وحی نمود:ای موسی! بوی دهان روزه دار نزد من از بوی مشک بهتر است.»

دعای ملائکه در حق روزه دار

(3)123- مسعده بن صدقه می گوید: امام صادقعليه‌السلام می فرماید: رسول

1- (1)121- حدّثنا أحمدبن محمّدبن یحیی العطّار قال: حدّثنا أبی عن سهل بن زیاد الأزدی عن منصور بن العباس عن عمرو بن سعید عن الحسن بن صدقه قال: قال ابوالحسنعليه‌السلام : قیلوا فإنّ اللّه یطعم الصائم فی منامه و یسقیه.

2- (2)122- حدّثنامحمّدبن الحسن بن أحمد بن الولید رضی اللّه عنه قال: حدّثنا محمّدبن الحسن الصفار عن إبراهیم بن هاشم عن محمّدبن أبی عمیر عن بعض أصحابنا عن أبی عبداللّهعليه‌السلام قال: أوحی اللّه تبارک وتعالی إلی موسیعليه‌السلام ما یمنعک من مناجاتی فقال: یا ربّ اجلّک عن المناجاه لخلوف فم الصائم فأوحی اللّه تبارک و تعالی الیه: یا موسی لخلوف فم الصائم أطیب عندی من ریح المسک.

3- (3)123- حدّثنا أبی رضی اللّه عنه قال: حدّثنا علی بن إبراهیم بن هاشم عن هارون بن مسلم عن مسعده عن أبی عبداللّهعليه‌السلام إنّ رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : قال: إنّ اللّه عزّوجلّ و کلّ ملائکه بالدعاء للصائمین و قال: أخبرنی جبرئیلعليه‌السلام عن ربّی تبارک و تعالی إنّه قال: ما أمرت ملائکتی بالدعاء لأحد من خلقی إلاّ إستجبت لهم فیه.

خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «خداوند ملائکه ای را مأمور نموده که به روزه داران دعا کنند.» سپس فرمود: «جبرئیل از ناحیه خداوند به من خبر داد که خداوند می فرماید: من هرگز ملائکه خود را مأمور به دعا برای کسی نمی کنم جز آن که دعای آنان را مستجاب خواهم نمود.»

خواب روزه دار

(1)124- امام صادقعليه‌السلام می فرماید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «روزه دار گرچه در خواب باشد در حال عبادت خواهد بود، مشروط به آن که غیبت مسلمانی را نکند.»

نماز و روزه سبب حل مشکلات می شوند

(2)125- امام صادقعليه‌السلام در تفسیر آیه «و استعینوا بالصبر و الصلاه»

1- (1)124- حدّثنا الحسین بن أحمدبن إدریس قال: حدّثنا أبی عن محمّد بن حسان عن محمّدبن علی عن علی بن النعمان عن عبداللّه بن طلحه عن أبی عبداللّهعليه‌السلام قال : قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : الصائم فی عباده و ان کان نائما علی فراشه مالم یغتب مسلما.

2- (2)125- حدّثنا أبی قال: حدّثنا علی بن إبراهیم بن هاشم عن أبیه عن محمّدبن أبی عمیر عن سلیم عمّن ذکره عن أبی عبداللّهعليه‌السلام فی قول اللّه عزوجل: «و استعینوا بالصبر و الصلاه» یعنی الصیام و الصلاه و قالعليه‌السلام إذا نزلت الرجل النازله والشدّه فلیصم فإنّ اللّه عزّوجلّ یقول: و استعینوا بالصبر یعنی الصیام.

می فرماید: «مقصود از این آیه این است که (برای حل مشکلات خود) از روزه و نماز کمک بگیرید.» سپس فرمود: «هنگامی که حادثه و بلیه ای برای کسی رخ می دهد باید روزه بگیرد؛ چرا که خداوند می فرماید( وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ ) و مقصود از صبر در این آیه روزه است.»

روزه سپری در مقابل آتش

(1)126- علی بن عبدالعزیز می گوید: امام صادقعليه‌السلام به من فرمود: «آیا می خواهی من اصل و فرع واساس اسلام و مراحل عالیه آن را برای توبیان کنم؟» گفتم: آری. فرمود: «اصل اسلام نماز است و فرع آن زکات است و مرحله عالی آن جهاد در راه خداست.» سپس فرمود: «آیا می خواهی راه ها و درهای خیر را برای تو بیان کنم؟ همانا روزه برای مؤمن سپری در مقابل آتش دوزخ است.»

1- (1)126- حدّثنا محمّدبن علیّ ما جیلویه قال: حدّثنا محمّدبن یحیی العطّار عن أحمدبن یحیی بن عیسی عن الحسین بن علی بن فضال عن علی بن عبدالعزیز قال: قال لی أبوعبداللّهعليه‌السلام : ألا أخبرک بأصل الاسلام و فرعه و ذروه الاسلام و سنامه؟ قلت: بلی قال: أصله الصلاه و فرعه الزکاه و ذروته و سنامه الجهاد فی سبیل اللّه ألا أخبرک بأبواب الخیر؟ الصوم جنّه.

(1)127- هشام بن حکم، از امام صادق، از پدرانش، از امیرالمؤمنین، از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل نموده که فرمود: «برای هر چیزی زکاتی است و زکات بدن روزه است.»

سفارشات امام صادقعليه‌السلام در باره ماه مبارک رمضان

(2)128- هشام بن حکم می گوید: امام صادقعليه‌السلام فرمود: کسی که در ماه رمضان آمرزیده نشود تا ماه رمضان آینده آمرزیده نخواهد شد جز آن که عرفه را درک کند.

(3)129- شخصی به نام مسمعی می گوید: از امام صادقعليه‌السلام شنیدم که

1- (1)127- حدّثنی أبی رحمه اللّه قال: حدّثنا علی بن إبراهیم بن هاشم عن أبیه عن الحسین بن یزید عن ابن أبی عمیر عن هشام بن الحکم عن أبی عبداللّهعليه‌السلام عن آبائه عن أمیرالمؤمنینعليهم‌السلام قال: قال رسول اللّه صلّی للّه علیه و آله: لکلّ شی ء زکاء و زکاء الأبدان الصیام.(3)129- حدّثنا الحسین بن احمدبن ادریس قال: حدّثنا أبی عن محمّدبن عبدالجبّار عن صفوان بن یحیی عن اسحاق بن عمار عن المسمعی إنّه سمع أبا عبداللّهعليه‌السلام یوصی ولده و یقول: اذا دخل شهر رمضان فاجهدوا انفسکم فیه فإنّ فیه تقسیم الأرزاق و یثبت الآجال و یکتب و فد اللّه الذین یفدون إلیه و فیه لیله العمل فیها خیر من العمل فی ألف شهر.

2- (2)128- حدّثنا أبی رحمه اللّه قال: حدّثنا سعدبن عبداللّه قال: حدّثنا یعقوب بن یزید عن ابن أبی عمیر عن هشام بن الحکم عن أبی عبداللّهعليه‌السلام قال: من لم یغفر له فی شهر رمضان لم یغفر له الی قابل إلاّ أن یشهد عرفه.

به فرزندان خود سفارش می نمود و می فرمود: «هنگامی که ماه مبارک رمضان می رسد در عبادت خداوند بکوشید؛ چرا که در آن ماه ارزاق مردم تقسیم می شود و عمرهای آنان معین می گردد و نام حجاج خانه خدا نوشته می شود و در آن ماه شبی وجود دارد که عبادت و عمل خیر در آن از عبادت هزار ماه بهتر است.»

روزه داری که بدون حساب وارد بهشت می شود

(1)130- امام باقرعليه‌السلام فرمود: «ماه رمضان ماه خداست و روزه داران در آن میهمانان خداوند و مورد اکرام او هستند، و هرکس ماه رمضان را درک کند و روزهای آن را روزه بگیرد و مقداری از شب های آن را به عبادت مشغول باشد و از آنچه خداوند بر او حرام نموده است پرهیز نماید بدون حساب وارد بهشت خواهد شد.»

1- (1)130- حدّثنا محمّدبن احمد الشیبانی قال: حدّثنا محمّدبن أبی عبداللّه الکوفی قال: حدّثنا البرمکی قال: حدّثنا عبداللّه بن أحمد قال: حدّثنا محمّدبن سنان عن زیاد بن المنذر عن أبی جعفر محمّدبن علی الباقرعليه‌السلام قال: شهر رمضان شهر رمضان و الصائمون فیه اضیاف اللّه و اهل کرامته من دخل علیه شهر رمضان فصام نهاره و قام وردا من لیله واجتنب ما حرّم اللّه علیه دخل الجنّه بغیرحساب.

منت خداوند بر امت محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله

(1)131- حفص بن غیاث نخعی می گوید: از امام صادقعليه‌السلام شنیدم که می فرمود: «خداوند روزه ماه رمضان را بر امت های پیشین واجب نفرموده است.» پس من به آن حضرت عرض کردم: پس معنای آیه شریفه( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُو ) چگونه خواهد بود؟ امام صادقعليه‌السلام فرمود: «خداوند روزه ماه رمضان را تنها بر پیامبران پیشین واجب نمود، نه بر امت های آنان، لکن این امت را گرامی داشت و روزه ماه رمضان را بر رسول خودصلى‌الله‌عليه‌وآله و بر امت او واجب نمود.»

شفاعت پیامبر اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله از روزه داران

(2)132- امیرالمؤمنینعليه‌السلام می فرماید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «ماه

1- (1)131- حدّثنا أبی رضی اللّه عنه قال: حدّثنا سعدبن عبداللّه عن القسم بن محمّد الاصفهانی عن سلیمان بن داود المنقری عن حفص بن غیاث النخعی قال: سمعت أباعبداللّهعليه‌السلام یقول: إنّ شهر رمضان لم یفرض اللّه صیامه علی أحد من الأمم قبلنا فقلت له فقول اللّه عزوجل: «یا أیّها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون» قال: إنّما فرض اللّه صیام شهر رمضان علی الأنبیاء دون الأمم ففضّل به هذه الأمّه و جعل صیامه فرضا علی رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله و علی أمتّه.

2- (2)132- حدّثنا الحسن بن محمّد بن سعید الهاشمی قال: حدّثنا فرات بن إبراهیم الکوفی قال: حدّثنا محمّدبن احمد بن علی الهمدانی قال: حدّثنا الحسن علی بن المعروف بأبی علی الشامی قال: حدّثنا عبداللّه بن سعید الزبرقانی قال: حدّثنا عبد الواحد بن غیاث قال: حدّثنا عاصم بن سلیمان قال: حدّثنا جویبر عن الضحاک عن امیرالمؤمنین علی بن أبی طالبعليه‌السلام قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : شعبان شهری و شهر رمضان شهر اللّه فمن صام شهری کنت له شفیعا یوم القیامه و من صام شهر اللّه عزّوجلّ آنس اللّه وحشته فی قبره و وصل وحدته وخرج من قبره مبیضّا وجهه و أخذ الکتاب بیمینه و الخلد بیساره حتّی یقف بین یدی ربه عزّوجلّ فیقول: عبدی فیقولم لبیّک سیّدی فیقول عزوجل: صمت لی قال فیقول: نعم یا سیّدی فیقول تبارک و تعالی:

شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه خداست. پس کسی که ماه من را روزه بگیرد من در قیامت از او شفاعت خواهم نمود و کسی که ماه خدا را روزه بگیرد خداوند در قبر انیس او خواهد بود و وحشت و غربت او را برطرف خواهد نمود و چون در قیامت از قبر خارج می شود صورت او سفید ونامه عمل اوبه دست راست او و نامه مخلد و جاوید بودن او در بهشت به دست چپ او خواهد بود و چون در محضر پروردگار خود قرار می گیرد خداوند به او می فرماید: بنده من! پس او می گوید: لبیّک، سیّدی! پس خداوند به او می فرماید: تو برای من روزه گرفتی؟ او می گوید: آری، ای مولای من! پس خداوند به ملائکه خود می فرماید: دست بنده من را بگیرید و او را به (مقام قرب) من نزدیک کنید.

(1)و چون او را به مقام قرب الهی نزدیک می کنند، من به او می گویم: آیا

1- (1)خذوا بید عبدی حتّی تأتوا به منی فأوتی به فأقول: له صمت شهری فیقول نعم فاقول: انا اشفع لک الیوم قال: فیقول اللّه تبارک و تعالی: أما حقوقی فقد ترکتها لعبدی و أما حقوق خلقی فمن عفا عنه فعلی عوضه حتّی یرضی قال النبیّصلى‌الله‌عليه‌وآله فآخذه بیده حتّی انتهی به إلی الصراط فأجدّه دحضا مزلقا لایثبت علیه اقدام الخاطئین فآخذ بیده فیقول لی صاحب الصراط من هذا یا

ماه من (یعنی ماه شعبان) را نیز روزه گرفتی؟ پس او می گوید: آری. پس من به او می گویم: امروز من از تو شفاعت خواهم نمود؛ و خدای متعال نیز به او می گوید: من حقوق خود را از بنده خویش بر داشتم و امّا نسبت به حقوق خلق من، پس هرکس او را حلال کند من به او پاداشی خواهم داد تا راضی شود.»

(1)رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله سپس فرمود: «پس من دست او را می گیرم و نزد صراط می برم، ولی صراط برای او قابل عبور نخواهد بود و صاحب صراط به من می گوید: یا رسول اللّه! این کیست که با خود آورده ای؟ من می گویم: این فلان شخص از امت من است که ماه شعبان را برای رسیدن به شفاعت من روزه گرفته است و ماه رمضان را برای رسیدن به وعده خداوند روزه گرفته است. پس او با عفو خداوند از صراط عبور می نماید تابه در بهشت می رسد و من برای او دربهشت را می کوبم، پس رضوان به من می گوید: ما مأمور هستیم که امروز در بهشت را بر روی تو و امت تو بگشاییم.»

سپس امیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمود: «ماه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله را روزه بگیرید تا

1- (1)رسول اللّه فاقول هذا فلان من أمّتی کان قد صام بالدنیا شهری ابتغاء شفاعتی و صام شهر ربه ابتغاء وعده فیجوز الصراط بعفواللّه عزّوجلّ حتّی ینتهی الی باب الجنتین فاستفتح له فیقول رضوان: لک امرنا أن نفتح الیوم و لامتک قال: ثمّ قال أمیرالمؤمنینعليه‌السلام : صوموا شهر رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یکن لکم شفیعا وصوموا شهر اللّه تشربوا من الرحیق المختوم.

او در قیامت شفیع شما باشد و ماه خدا را روزه بگیرید تا از نوشابه های مهر زده بهشتی بنوشید.»

بهشت را برای روزه داران زینت می کنند

(1)133- عبداللّه بن عباس می گوید: از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله شنیدم که می فرمود: «همانا برای رسیدن ماه مبارک رمضان بهشت را از این ماه تا ماه رمضان بعد آراسته و زینت می کنند و چون شب أوّل ماه رمضان می رسد از زیر عرش بادی می وزد به نام متنزّه (منزّه) و برگ های درختان بهشتی و درهای بهشت را بر هم می زند و صدای طنین انداز شیرینی از آن شنیده می شود که تاکنون صدایی زیباتر از آن شنیده نشده است. پس حوریان بهشتی زینت می کنند و بر شرفه های بهشتی می ایستند و می گویند: آیا خواستگاری هست که به نزد خدا از ما خواستگاری کند وما با او ازدواج نماییم؟

(2)سپس آنان به رضوان (خازن بهشت) می گویند: ای رضوان! این چه

1- (1)133- حدّثنا أبوالحسن علی بن عبداللّه بن الأحمدانی الأسواری الفقیه قال: حدّثنا مکی بن احمد بن سعدویه البروغی قال: حدّثنا احمدبن عبداللّه الفقیه قال: حدّثنا ابوعمرو یعقوب بن یوسف القزوینی ببغداد قال أبوالقاسم بن الحکم العری قال: حدّثنا هاشم بن الولید عن حماد بن سلیمان السدوسی قال: حدّثنا شیخ یکنّی أبا الحسن عن الضحاک بن مزاحم عن عبداللّه بن عباس إنّه سمع رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یقول:

2- (2)إنّ الجنّه لتحبرو تزیّن من الحول إلی الحول لدخول شهر رمضان فإذا کانت أوّل لیله من شهر رمضان هبت ریح من تحت العرش یقال لها: المنتزّه یصفق ورق الأشجار من الجنّه و حلق المصاریع فیسمع من ذلک طنین لم یسمع صوت بأحسن منه فتتزیّن الحورالعین تقف بین شرف الجنّه فینادین هل من خاطب إلی اللّه عزّوجلّ فنتزوجه ثمّ قالت الملائکه یا رضوان ما هذه اللیله فیلبّیهنّ بالتلبیه ثمّ یقول: یا خیرات حسان هذه أوّل لیله من شهر رمضان فتحت الجنان للصائمین من أمّه محمّد و یقول اللّه عزّوجلّ یا رضوان افتح ابواب الجنان یا مالک أغلق ابواب الجحیم عن الصائمین القائمین من أمّه محمّد یا جبرئیل اهبط الی الارض فصفد مرده الشیاطین و غلهم بالأغلال ثمّ اقذفهم فی لجج البحار حتّی لایفسدوا فی أمّه حبیبی صیامهم قال:

شبی است؟ او پاسخ آنان را با لبیّک می دهد و می گوید: ای زنان نیکوی بهشتی! این شب، شب اول ماه رمضان است که درهای بهشت برای روزه داران از امت محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله گشوده شده است. سپس خداوند عزّوجلّ به رضوان می فرماید: ای رضوان! درهای بهشت را باز کن، و به مالک دوزخ نیز می فرماید: ای مالک! درهای دوزخ را بر روی روزه داران و شب خیزان از امت محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله ببند، و به جبرئیل می فرماید: ای جبرئیل! به زمین هبوط کن و شیاطین را زنجیر کن و آنان را در درّه های دریاها بینداز تا در بین امت حبیب من رخنه نکنند و روزه های آنان را فاسد ننمایند.»

(1)سپس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «پس از آن خداوند ملائکه خود را در

1- (1)و ینزل اللّه عزّوجلّ ملائکته فی کلّ لیله فی شهر رمضان ثلاث مرات یقول اللّه عزّوجلّ هل من سائل فاعطیه سؤله هل من تائب فاتوب علیه هل من مستغفر فاغفرله من یقرض الملی غیر المعدم والوفی غیرالظلوم فان اللّه تبارک و تعالی فی کلّ یوم من شهر رمضان عند الافطار عتیق من النار فإذا کانت لیله الجمعه و یوم الجمعه أعتق فی کلّ ساعه منهما ألف ألف عتیق من النار کلهم قد استوجبوا العذاب فإذا کان فی آخر یوم من شهر رمضان أعتق فی ذلک الیوم بعدد ما اعتق من أوّل الشهر الی آخره فإذا کان لیله القدر أمراللّه عزّوجلّ جبرئیل فهبط فی کوکبه من الملائکه إلی الارض ومعه لواء أخضر فیرکز اللواء علی ظهر الکعبه وله ستّمأه جناح منها جناحان لاینشرهما الا فی لیله القدر فینشرهما فی تلک اللیله فیتجاوز المشرق و المغرب و یبث جبرئیلعليه‌السلام الملائکه فی هذه الامه فیسلمون علی کلّ قائم و قاعد و مصلّ و ذاکر و یصافحونهم و یؤمّنون علی دعائهم حتّی یطلع الفجر فإذا طلع الفجر نادی جبرئیل یا معشر الملائکه الرحیل الرحیل فیقولون یا جبرئیل ما صنع اللّه فی حوائج المؤمنین من امه محمّد؟ فیقول:

هر شب از ماه رمضان سه مرتبه فرو می فرستد و آنان از ناحیه خداوند می گویند: آیا سؤال کننده ای هست که من خواسته او را عطا کنم؟ و آیا توبه کننده ای هست که من توبه او را بپذیرم؟ و آیا استغفار کننده ای هست که من او را بیامرزم؟ و آیا کسی هست که به خدای بی نیاز عادل خود قرض بدهد؟

(1)همانا خدای تبارک و تعالی در هر روزی از ماه مبارک هنگام افطار

1- (1)إنّ اللّه عزّوجلّ قد نظر إلیهم فی هذه اللیله و غفر لهم الا أربعه فقیل: یارسول اللّه من هؤلاء الاربعه قال: رجل مات مدمن خمر و عاق و الدیه و قاطع رحم و مشاخن قیل یا رسول اللّه و ما المشاخن؟ قال: هو المصارم فإذا کانت لیله الفطر سمّیت تلک اللیله لیله الجائزه فإذا کانت غداه الفطره بعث اللّه عزّوجلّ الملائکه فی کلّ البلاد فیهبطون إلی الأرض فیطوفون (علی) إلی أفواه السکک فینادون بصوت یسمعه جمیع من خلق اللّه إلا الجن و الانس فیقولون یا أمّه محمّد اخرجوا إلی ربّکم رب کریم یعطی الجزیل و یغفر العظیم فإذا برزوا إلی مصلاّهم یقول اللّه عزوجل:

عده ای را از آتش دوزخ آزاد می نماید، و چون شب جمعه و روز جمعه می رسد در هر ساعتی هزارهزار نفر را از آتش دوزخ آزاد می نماید که همه آنها مستحق عذاب بوده اند، و هنگامی که روز آخر ماه رمضان می شود به اندازه آنچه از اول تا آخر ماه رمضان آزاد نموده آزاد خواهد نمود. سپس فرمود: در شب قدر خداوند جبرئیل را در بین عده ای از ملائکه به زمین می فرستد و او پرچم سبزی را همراه خود می آورد و بر بام کعبه نصب می نماید؛ آن پرچم ششصد بال داردکه دو بال آن را تنها در شب قدر باز می نماید و بیش از مشرق تا مغرب را احاطه می کند؛ و در آن شب جبرئیلعليه‌السلام ملائکه را در بین این امت منتشر می نماید و آنان بر هر روزه دار و نمازگزار و ذاکر خدا سلام می کنند و با آنان مصافحه می نمایند و دعاهای آنان را آمین می گویند تا صبح طلوع کند و چون طلوع فجر می شود جبرئیل ندا می کند: ای ملائکه! باز گردید! باز گردید! پس ملائکه می گویند: ای جبرئیل! خداوند با حوایج مؤمنین از امت محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله چه کرد؟ جبرئیل در پاسخ می گوید: خداوند در این شب به آنان نظر رحمت نمود، و همه آنان را بخشید، جز چهار نفر را.» گفته شد: یا رسول اللّه! آن چهار نفر کیانند؟ رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «شخصی که اهل شراب باشد (و توبه نکند)، و کسی که عاق والدین باشد، و کسی که قاطع رحم باشد، و کسی که مشاخن باشد.» گفته شد: یا رسول اللّه! مشاخن کیست؟ فرمود: «مشاخن کسی است که به مردم توهین می کند.»

سپس فرمود:

شب عید فطر شب جایزه

(1)و چون شب عید فطر می رسد آن شب، شب جایزه است و چون صبح عید فطر می رسد خداوند متعال ملائکه خود را به همه بلاد و شهرها می فرستد و آنان به زمین هبوط می کنند و با صدایی که همه خلایق جز جنّ و انس می شنوند صدا می زنند: ای امت محمّد! برخیزید برای گرفتن جایزه بزرگ خود از پروردگار کریم! همانا او امرزو (روز عید فطر) به بندگان روزه دار خود پاداش فراوان و آمرزش بزرگی عطا می کند.

و هنگامی که مردم (برای نماز عید فطر) به مصلای خود می روند، خداوند به ملائکه خود می فرماید: ای ملائکه! پاداش اجیر هنگامی که عمل خود را به پایان می رساند چیست؟ ملائکه می گویند: پروردگارا، باید پاداش کار او به طور کامل داده شود. پس خداوند عزّوجلّ به ملائکه

1- (1) یاملائکتی ما جزاء الأجیر إذا عمل عمله؟ فیقول الملائکه إلهنا و سیدنا جزاؤه أن توفیّه أجره قال: فیقول عزوجل: فانی أشهدکم ملائکتی أنّی قد جعلت ثوابهم عن صیامهم شهر رمضان و قیامهم رضائی و مغفرتی و یقول جل جلاله: یا عبادی سلونی فوعزّتی و جلالی لا تسألونی الیوم شیئا فی جمعکم لآخرتکم إلاّ أعطیتکم ولدنیاکم إلاّ نظرت لکم و عزّتی لأسترنّ علیکم عثراتکم ما رأیتمونی و عزّتی لا اخزینّکم و لا أفضحنّکم بین یدی أصحاب الخلود إنصرفوا مغفورا لکم قدأرضیتمونی فرضیت عنکم فتعرج الملائکه و تستبشر بما یعطی اللّه عزّوجلّ هذه الأمه اذا أفطروا من شهر رمضان.

خود می فرماید: شما گواه باشید که من پاداش روزه ماه مبارک رمضان و عبادت آنان را در شب های این ماه رضایت و خشنودی خود و آمرزش آنان قرار دادم.

(1)سپس خدای متعال می فرماید: ای بندگان (روزه دار) من! به عزت و جلالم سوگند، امروز شما هیچ درخواستی برای آخرت خود نخواهید نمود جز آن که من به شما عطا خواهم نمود و برای دنیای خود نیز هر چه درخواست کنید برای شما ذخیره خواهم کرد، سوگند به عزّتم که لغزش های شما را می پوشانم و شما را بین اصحاب خلود (یعنی اهل بهشت) مفتضح و رسوا نخواهم نمود. پس شما از مصلای خود آمرزیده باز گردید، همانا شما مرا خشنود کردید و من نیز از شما خشنود شدم. پس ملائکه با خشنود شدن از پاداش خداوند به این امت، در پایان ماه مبارک رمضان به آسمان بالا می روند.»

حدیث سلمان در باره روز ماه مبارک رمضان

(2)134- سلمان فارسی می گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در آخرین روز از ماه

1- (1)قال ابوعمرو القزوینی: سألنی عن هذا الحدیث الحسن بن عرفه العبدی سنه ستّ و أربعین فحدّثنه به و کان الحسن یحدّث عن رجل عن قاسم بن الحکم العرنی

2- (2)134- حدّثنا ابوالحسن علی بن عبداللّه بن أحمد الأسوری قال: حدّثنا مکّی بن أحمد بن سعدویه البردعی قال: أخبرنا ابواسحاق إبراهیم بن سححون قال: حدّثنا عمروبن زبال ابوحفص قال: خاتم بن عبیده قال: حدّثنا علی بن حجر قال: حدّثنا یوسف بن زیاد عن همام بن یحیی عن علی بن زید بن جذعان عن سعید بن المسیب عن سلمان الفارسی قال: خطبنا رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله فی آخر یوم من شعبان فقال: ایّها الناس فانه قد أظلکم شهر عظیم شهر مبارک شهر فیه لیله خیر من ألف شهر جعل اللّه صیامه فریضه، من تقرّب فیه بخصله من خصال الخیر کان کمن أدّی فریضه فیما سواه و من أدی فیه فریضه کمن أدی سبعین فریضه فیما سواه (و هو) فهو شهر الصبر و الصبر ثوابه الجنّه و شهر المواساه و شهر یزاد فیه الرزق للمؤمنین من فطّر فیه صائما کان مغفره لذنوبه و عتق رقبه من النار من غیر أن ینتقص من اجره شیئا،

شعبان برای ما خطبه ای خواند و فرمود: «ای مردم! ماه مبارک رمضان بر شما سایه افکنده و آن ماه بزرگی است و در آن شبی وجود دارد که بهتر از هزار ماه است. خداوند روزه این ماه را واجب نموده و هرکس در این ماه به خصلتی از خصلت های نیک دست یابد مانند کسی خواهد بود که واجبی را در غیر این ماه انجام داده باشد؛ و هرکس واجبی از واجبات خداوند رادر این ماه انجام دهد مانند کسی خواهد بود که هفتاد واجب الهی را در غیر این ماه انجام داده باشد.»

سپس فرمود: «این ماه ماه صبر است و پاداش صبر بهشت است، و این ماه، ماه مواسات و کمک و انجام حوایج مؤمنین است. در این ماه روزی مؤمنین فراوان می گردد و هرکس در این ماه به یک روزه دار مؤمن افطاری بدهد گناهان او آمرزیده می شود و از آتش دوزخ آزاد می گردد.»

(1)گفته شد: یا رسول اللّه! همه ما قدرت و توان افطاری دادن نداریم.

1- (1)قیل: یا رسول اللّه لیس کلنا بحد ما یفطر به الصائم فقالصلى‌الله‌عليه‌وآله یعطی اللّه هذا الثواب من فطّر صائما علی قطره من لبن أو شربه من ماء و من أشبع صائما سقاه اللّه من حوضه شربه لایظمأ بعده حتّی یدخل الجنّه و هو شهر أوله رحمه و أوسطه مغفره و آخره عتق من النار ومن خفّف فیه عن مملوکه غفراللّه له واعتقه من النار فاستکثروا فیه من أربع خصال خصلتین ترضون بهما ربّکم و خصلتین لاغنی بکم عنهما فأمّا الخصلتان اللتان ترضون بهما ربّکم فشهاده أن لا إله إلاّ اللّه و تستغفرونه و أمّا اللتان لا غنی بکم عنهما فتسألون اللّه الجنّه و تتعوذون به من النار.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: (خداوند کریم است) او این پاداش را به کسی که با مختصری از شیر و یا شربتی از آب افطاری بدهد نیز خواهد داد و هرکس روزه داری را غذای کامل بدهد و او را سیر کند خداوند از حوض خود در قیامت چنان او را سیر خواهد نمود که پس از آن تشنه نشود تا وارد بهشت گردد.»

سپس فرمود: «این ماهی است که اول آن رحمت و وسط آن آمرزش و آخر آن آزاد شدن از آتش دوزخ است و هرکس دراین ماه بر مملوک (و اجیر) خود تخفیف بدهد و کار را بر او سبک کند (تا بتواند روزه بگیرد( خداوند او را می آمرزد و از آتش دوزخ آزاد می نماید.»

آن گاه فرمود: «در این ماه برای به دست آوردن چهار خصلت بکوشید؛ با دو خصلت آن خدای خویش را خشنود کنید و با دو خصلت دیگر که چاره ای جز انجام آنها را ندارید، نجات خویش را دریابید. اما آن دو خصلتی که مایه خشنودی خدای شما می شود یکی شهادت و گواهی به یگانگی خداوند و گفتن لا إله إلاّ اللّه است و دیگری استغفار و درخواست آمرزش است؛ و اما آن دو خصلتی که چاره ای از آنها ندارید یکی این است که فراوان از خداوند درخواست بهشت بکنید و دیگری این است که فراوان از او درخواست آزاد شدن از آتش دوزخ را بنمایید.»

(1)135- همان حدیث قبل به روایت دیگری از سلمان رضی اللّه عنه.

انعام خداوند به روزه داران

(2)136- جابربن عبداللّه انصاری می گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «پنج چیز در ماه مبارک رمضان به امت من داده شده است که به هیچ امت دیگری از امت های پیامبران گذشته داده نشده است:

(3)1- در شب اول ماه مبارک رمضان خداوند به آنان نظر رحمت

1- (1)135- و حدّثنا بهذا الحدیث أبومحمّد عبداللّه بن حامد (خالد) قال: حدّثنا حامد (بن محمّد) الرقاء الهروی قال: حدّثنا الحسین بن ابن ادریس قال: حدّثنا علی بن حجر قال: حدّثنا یوسف بن زیاد عن همام بن یحیی عن علی بن زید عن سعید بن المسیّب عن سلمان قال: خطبنا رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله فی آخر شعبان و ذکر الحدیث مثله سواء.

2- (2)136- و حدّثنا أبوالحسن محمّد بن عمرو علی بن عبداللّه البصری قال: حدّثنا ابوالفضل أحمدبن محمّد بن حمدون النسایی قال: حدّثنا محمّدبن عبداللّه الأزدی ببغداد و کان ثقه قال: حدّثنا الحسن بن عبدالوهاب بن عطا قال: حدّثنا الهیثمّ بن أبی الحداری عن زید العمی عن أبی نضره عن جابر بن عبداللّه عن النبیصلى‌الله‌عليه‌وآله قال: أعطیت أمّتی فی شهر رمضان خمسا لم یعطّن أمّه نبی قبلی.

3- (3)امّا واحده - فإذا کان أوّل لیله من شهر رمضان نظر اللّه إلیهم و من نظر اللّه إلیه لم یعذبه أبدا.

می افکند و کسانی که خداوند به آنان نظر رحمت نماید هرگز آنان را عذاب نخواهد نمود؛

(1)2- بوی دهان آنان در وقت افطار نزد خداوند از بوی مشک بهتر خواهد بود؛

(2)3- ملائکه رحمت در شب و روز ماه مبارک رمضان برای آنان استغفار می نمایند؛

(3)4- خداوند به بهشت دستور می دهد که خود را برای بندگان (روزه دار) آماده و زینت کند شاید سختی های آنان در دنیا به پایان برسد و به بهشت و دار کرامت خدا وارد شوند؛

(4)5- هنگامی که شب آخر ماه رمضان می رسد خداوند همه آنان را می آمرزد.» پس مردی عرض کرد: یا رسول اللّه: مگر شب قدر خداوند آنان را نمی آمرزد؟ رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «مگر تو نمی بینی که کارگران هنگامی که از کار خود فارغ می گردند مزد آنان داده می شود؟»

1- (1)و أمّا الثانیه - فإنّ خلوف أفواههم حین یمسون أطیب عنداللّه من ریح المسک.

2- (2)و أمّا الثالثه - فإنّ الملائکه یستغفرون لهم فی لیلهم و نهارهم.

3- (3)و أمّا الرابعه - فإنّ اللّه عزّوجلّ یأمر جنته أن استعدّی و تزیّنی لعبادی فیوشک أن یذهب عنهم نصب الدنیا و أذاها و بصیروا إلی جنتی وکرامتی.

4- (4)و أمّا الخامسه - فإذا کان آخر لیله غفر لهم جمیعا فقال رجل: لیله القدر یا رسول اللّه؟ قال: ألم تر إلی العمّال إذا فرغوا من أعمالهم وفوا.

(1)137- جابربن عبداللّه می گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «به امت من در ماه مبارک رمضان پنج چیز داده شده که به امت هیچ پیامبری قبل از من داده نشده است...» ادامه این سخنان در حدیث قبل بیان شد.

(2)138- ابوسعید خدری می گوید: از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله شنیدم که می فرمود: «هرکس ماه رمضان را روزه بگیرد، در حالی که حدود آن را بشناسد و آنچه شایسته حرمت ماه رمضان است را (مانند ایمان و خلوص و حفظ زبان و حفظ حیا و عفّت و گوش و چشم و سایر اعضای بدن از گناه را) رعایت کند گناهان گذشته او آمرزیده می شود.»

1- (1)137- حدّثنا بهذا الحدیث أبومحمّد عبداللّه بن حامد قال: أخبرنی إبراهیم بن محمّد عن الهیثمّ بن الحراری عن زید العمی عن أبی نضره قال: سمعت جابربن عبداللّه یقول: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله أعطیت أمّتی فی شهر رمضان خمسا لم یعطهنّ أمّه نبیّ قبلی و ذکر الحدیث مثله سواء.

2- (2)138- حدّثنا أبو الحسن محمّدبن عمرو بن علی بن عبداللّه البصری قال: حدّثنا أبو عمرو محمّدبن خالد (جابر) البخاری قال: حدّثنا أبوسهل محمّدبن عبداللّه بن سهل المطوعی قال: حدّثنا سفیان بن عبدالحکیم قال: أخبرنی یحیی بن عبداللّه السلمی قال: حدّثنا عبداللّه بن المبارک قال: حدّثنا یحیی بن أیوب قال: حدّثنا عبداللّه بن قریط عن عطاء بن یسار عن أبی سعید الخدری قال: سمعت رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یقول: من صام شهر رمضان یعرف حدوده و یتحفّظ کما یتبغی له أن یتحفّظ فقد کفر ما کان قبله.

هم نشینی با حضرت ابراهیم خلیلعليه‌السلام در بهشت

(1)139- ابوهریره می گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله (همواره قبل از ماه رمضان) خطبه ای می خواند و می فرمود: «ای مردم! هرکس ماه رمضان را همراه با سکوت و حفظ گوش و چشم و زبان - از دروغ و حرام و غیبت و آزار به مردم - روزه بگیرد مقام او در قیامت بالا می رود تا در کنار حضرت ابراهیم خلیل الرحمانعليه‌السلام قرار می گیرد.»

اشتیاق حورالعین بهشتی به روزه داران

(2)140- عایشه می گوید: از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله شنیدم که می فرمود:

1- (1)139- حدّثنا ابوالحسن محمّدبن عمرو بن علی البصری قال: حدّثنا أبو عمرومحمّدبن جابر البخاری قال: حدّثنا أبو سهل المطوعی قال: حدّثنی سفیان بن عبدالحکیم قال: حدّثنا یحیی بن عبداللّه السلمی قال: حدّثنا عبداللّه بن المبرد قال: حدّثنا إسماعیل بن جعفر عن محمّدبن عمرو عن أبی سلمه عن أبی هریره قال: کان رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یخطب فقال فی خطبته: أیّها الناس من صام شهر رمضان فی إنصات و سکون و کف سمعه و بصره و لسانه من الکذب و الحرام و الغیبه و الأذی قرب یوم القیامه حتّی تمسّ رکبتیه رکبه إبراهیم خلیل الرحمان علیه السلام.

2- (2)140- حدّثنا ابوالحسن محمّدبن عمرو بن علی البصری قال: حدّثنا أبو عمرو أحمدبن محمّد البستری ببستر قال: حدّثنا أبوجعفر احمدبن یحیی بن زهیر العسری قال: حدّثنا جریر بن عبدالرحمن عن أبی أسحاق عن مسروق عن عایشه أنها قالت سمعت رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یقول: ما من عبد أصبح صائما إلا فتحت له أبواب السماء إلی أن تواری بالحجاب فان صلّی رکعه أو رکعتین تطوّعا أضائت له السموات نورا من أزواجه الحورالعین و قلن الّلهمّ اقبضه الینا فقد إشتقنا إلی رؤیته و إن هلّل او سبّح تلقاه سبعون ألف ملک یکتبون إلی أن تواری بالحجاب.

«هیچ بنده ای روزه دار نمی شود جز آن که درهای آسمان (از رحمت الهی) به روی او گشوده می گردد تا وقتی که خورشید غروب کند و اگر یک رکعت و یادو رکعت نماز مستحبّی بخواند همسران او از حورالعین بهشتی با نور خود آسمان ها راروشن می کنند و می گویند: خدایا، او رابه سوی ما بفرست، همانا ما مشتاق دیدار او هستیم. و اگر در بین روز «لا اله إلاّ اللّه» و یا «سبحان اللّه» بگوید هفتاد هزار از ملائکه او رااحاطه می کنند وتا آخر روز تهلیل و تسبیح او را می نویسند.»

باز شدن درهای آسمان در شب اول ماه رمضان

(1)141- ابوسعید خدری می گوید: روزی رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

1- (1)141- أخبرنا ابوالحسن محمّدبن علی بن الشاه بمرو الرود قال: حدّثنا ابوبکر محمّدبن إبراهیم بن عبداللّه بن یعقوب الأنطاکی بانطاکیه قال: حدّثنا محمّدبن أحمد بن أبی جعفر الحلبی بالصیصیه قال: حدّثنا الصیعیه الکبیر بن المعانی قال: حدّثنا محمّدبن مروان قال: حدّثنا داود بن أبی هند (عند) عن أبی نضره عن عطاء بن أبی ریاح عن أبی سعید الخدری إنّ رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله قال ذات یوم: إن ابواب السماء لتفتح فی أوّل لیله من شهر رمضان ثمّ لا تغلق إلی آخر لیله منه و لیس من عبد یصلّی فی لیله منها إلا کتب اللّه له بکلّ سجده الفا و خمسمأه حسنه و یبنی له بیت فی الجنّه من یاقوته حمراء لها سبعون ألف باب فإذا صام یومامن شهر رمضان غفرله کلّ ذنب تقدم إلی ذلک الیوم من شهر رمضان و کان کفّاره إلی مثلها من الحول و کان له بکلّ یوم یصومه من شهر رمضان قصر له ألف باب من ذهب واستغفرله سبعون ألف ملک یدعونه إلی ان تواری بالحجاب و کان له بکلّ سجده یسجدها من لیل أو نهار شجره یسیرفیها الراکب ألف عام.

«درهای آسمان در شب اول ماه رمضان گشوده می شود و تا شب آخر ماه گشوده است و هیچ بنده ای نیست که در شبی از شب های ماه رمضان نماز (مستحبی) بخواند جز آن که خداوند به واسطه هر سجده ای که می کند یک هزار و پانصد حسنه برای او می نویسد و برای او در بهشت خانه ای از یاقوت سرخ بنا می گردد که هفتاد هزار در دارد و بر هر دری قصری از طلا مزّین به یاقوت سرخ قرار دارد و هر قصری هفتاد هزار در دارد و هنگامی که مؤمن یک روز از ماه رمضان را روزه می گیرد گناهان گذشته او تاآن روز بخشوده می گردد و آنروز کفاره گناهان او تا سال آینده نیز خواهد بود و خداوند به جای هر روزی که از ماه رمضان روزه می گیرد قصری به او می دهد که هزار در از طلا دارد و هفتاد هزار از ملائکه برای او استغفار می کنند تا آن روز به پایان برسد و برای اوست به هر سجده ای که در شب و یا روز می کند درختی در بهشت که یک اسب سوار می تواند هزار سال در زیر آن حرکت کند.»

روزه از من است و من پاداش آن هستم

(1)142- ابن عباس می گوید: از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله شنیدم که می فرمود:

1- (1)142- حدّثنا أبومحمّد عبدوس بن علی بن العباس الجرجانی قال: حدّثنا أبوالقاسم عبیداللّه بن یعقوب بن یوسف الرازی قال: حدّثنا محمّد بن یونس الکریمی قال: حدّثنا ابوعامر قال: حدّثنا زمعه عن سلمه عن عکرمه عن ابن عباس قال: سمعت رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یقول: قال اللّه عزّوجلّ کلّ عمل ابن آدم هوله غیر الصیام هولی و أنا اجزی به والصیام جنّه العبد المؤمن من النار یوم القیامه کما یقی أحدکم سلاحه فی الدنیا و لخلوف فم الصائم أطیب عنداللّه عزّوجلّ من ریح المسک و إنّ للصائم فرحتین حین یفطر فیطعم و یشرب و حین یلقانی فأدخله الجنّه.

خدا می فرماید: «همه اعمال فرزند آدم از اوست جز روزه او که آن از من است و من پاداش آن را می دهم (من پاداش او هستم). و روزه در روز قیامت سپر بنده مؤمن است در مقابل آتش دوزخ همان گونه که شخص مجاهد به وسیله سپر از خود محافظت می نماید.» سپس فرمود: «و بوی دهان مؤمن روزه دار نزد خداوند از بوی مشک بهتر است و خداوند می فرماید: دو ساعت برای روزه دار ساعت مسرّت و شادی است: یکی هنگام افطار که می خورد و می آشامد و دیگری هنگام ملاقات من (در ساعت مرگ یا قیامت )که من او را داخل بهشت خواهم نمود.»

نماز شب آخر ماه مبارک رمضان

(1)143- عبداللّه بن مسعود می گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «سوگند

1- (1)143- حدّثنا ابومحمّد عبدوس بن علی بن العباس الجرجانی قال: حدّثنا أبوعمران موسی بن الحسین الباغشی المؤدب قال: حدّثنا أبوعبداللّه محمّدبن أحمد القرشی(القرمی) قال: أخبرنا الحسین بن علی بن خالد قال: حدّثنا معروف بن الولید قال: حدّثنا سعدبن عبدالله قال: حدّثنا ابوطیبه عن کرد بن وبرد الحاد عن الربیع بن خیثم عن عبداللّه بن مسعود عن النبیصلى‌الله‌عليه‌وآله : و الذی بعثنی بالحق أن جبرئیل أخبرنی عن اسرافیل عن ربّه تبارک و تعالی أنه قال: من صلّی فی آخر لیله من شهر رمضان عشر رکعات یقرأ فی کلّ رکعه فاتحه الکتاب مرّه و قل هواللّه أحد، عشر مرّات و یقول فی رکوعه و سجوده عشر مرات: سبحان اللّه والحمد لله و لا إله إلاّ اللّه و اللّه اکبر و یتشهّد فی کلّ رکعیتن ثمّ یسلم فإذا فرغ من آخر عشر رکعات قال بعد فراغه من التسلیم:استغفراللّه، ألف مره، فإذا فرغ من الاستغفار سجد و یقول فی سجوده: «یا حیّ یا قیّوم یا ذاالجلال و الاکرام یا رحمن الدنیا و الآخره و رحیمهما یا أرحم الراحمین یا إله الأوّلین و الآخرین إغفرلنا ذنوبنا و تقبّل منّا صلوتنا و صیامنا و قیامنا»

به خدایی که مرا به حق به پیامبری مبعوث نمود، همانا جبرئیل از اسرافیل، از پروردگار متعال نقل نمود که خداوند می فرماید: هرکس در شب آخر ماه رمضان ده رکعت نماز بخواند و در هر رکعت سوره حمد را یک مرتبه و سوره «قل هواللّه احد» را ده مرتبه بخواند و در هر کدام از رکوع وسجود خود ده مرتبه بگوید:

(1)«سبحان اللّه و الحمدللّه و لا اله الاّ اللّه و اللّه اکبر» و پس از هر دو رکعت تشهد و سلام بگوید و بعد از سلام آخر هزار مرتبه «استغفراللّه»

1- (1)قال النبیصلى‌الله‌عليه‌وآله : و الذی بعثنی بالحق أنه لا یرفع رأسه من السجود حتّی یغفراللّه له و یتقبّل منه شهر رمضان و یتجاوز عن ذنوبه و إن کان قد اذنب سبعین دنبا کلّ ذنب أعظم من ذنوب العباد ویتقبّل من جمیع أهل الکوره التی هو فیها و قال النبیصلى‌الله‌عليه‌وآله لجبرئیلعليه‌السلام :

بگوید و چون از استغفار فارغ گردید به سجده برود و بگوید «یا حیّ یا قیّوم یا ذالجلال و الإکرام یارحمان الدنیا و الآخره و رحیمهما یا أرحم الراحمین و یا إله الأوّلین و الآخرین اغفرلنا ذنوبنا و تقبّل منّا صلاتنا و صیامنا و قیامنا»، سوگند به خدایی که مرا به حق به پیامبری مبعوث نموده، سر از سجده خود بر نمی دارد جز آن که خداوند او را می آمرزد و روزه ماه رمضان را از او قبول می کند و از گناهان او می گذرد؛ گرچه هفتاد گناه کرده باشد که هرگناهی از آن بزرگ تر از گناهان بندگان خدا باشد، و به واسطه او خداوند عبادت همه اهل شهر او رانیز می آمرزد.»

(1)آن گاه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به جبرئیلعليه‌السلام فرمود: «ای جبرئیل! آیا خداوند عبادت او را به طور خاص و ویژه در ماه رمضان می پذیرد و عبادت همه اهل شهر او را به طور عام؟ جبرئیلعليه‌السلام فرمود: «آری، به خدایی که تو رابه پیامبری مبعوث نموده، این به واسطه کرامت و بزرگی منزلت این بنده در پیشگاه خداوند است که به واسطه او از او و از همه اهل شهر او نماز و روزه و عباداتشان را می پذیرد و گناهان آنان را می آمرزد و دعاهای آن بنده را نیز مستجاب می نماید.»

1- (1)یا جبرئیل یتقبّل اللّه منه خاصه شهر رمضان و من جمیع اهل بلاده عامه قال: نعم والذی بعثک أنه من کرامته علیه و عظم منزلته لربّه یتقبّل اللّه منه و منهم صلاتهم و صیامهم و قیامهم و یغفرلهم ذنوبهم و یستجیب له دعائه و الذی بعثنی بالحقّ أنّه متی صلّی هذه الصلاه واستغفر هذا الاستغفار یتقبّل اللّه منه صلاته و صیامه و قیامه و یغفرله و یستجیب دعائه لدیه لأنّ اللّه جلّ جلاله یقول فی کتابه: استغفروا ربّکم إنّه کان غفّارا و یقول:

(1)سپس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «سوگند به خدایی که مرا به حق به پیامبری مبعوث نمود، هنگامی که بنده خدا این نماز را می خواند و این استغفار را می نماید نماز و روزه و عبادات او را می پذیرد و او را می آمرزد و دعای او را مستجاب می نماید؛ چرا که خداوند در کتاب خود می فرماید:( فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كَانَ غَفَّارًا ) و می فرماید:( اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ ) و می فرماید:( وَالَّذِينَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّـهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَمَن يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّـهُ وَلَمْ يُصِرُّوا عَلَىٰ مَا فَعَلُوا وَهُمْ يَعْلَمُونَ ) و می فرماید:( وَأَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُمَتِّعْكُم مَّتَاعًا حَسَنًا إِلَىٰ أَجَلٍ مُّسَمًّى وَيُؤْتِ كُلَّ ذِي فَضْلٍ فَضْلَهُ وَإِن تَوَلَّوْا فَإِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ كَبِيرٍ ) و می فرماید: ( وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا ) .»

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله سپس فرمود: «این (نماز و استغفار) هدیه مخصوص خداوند برای من و امت من است و خداوند به امت های دیگر چنین هدیه ای را عطا نفرموده است.»

1- (1)و استغفروا ربّکم ثمّ توبوا إلیه و قال: و الذین اذافعلوا فاحشه أو ظلموا أنفسهم ذکروا اللّه فاستغفروا لذنوبهم و من یغفر الذنوب إلاّ اللّه و یقول عزوجل: و أن استغفروا ربّکم ثمّ توبوا الیه یمتّعکم متاعا حسنا إلی أجل مسمی و یؤت کلّ ذی فضل فضله و قال عزوجل: و استغفره إنّه کان توّابا و قال النبیصلى‌الله‌عليه‌وآله : هذه هدیه لی خاصه و لامتی من الرجال و النساء لم یعطها اللّه عزّوجلّ أحدا ممّن کان قبلی من الأنبیاء و غیرهم.

ارزش عبادت در شب قدر

(1)144- ابوهریره می گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «هرکس شب قدر را از روی ایمان و خلوص به عبادت سپری کند گناهان گذشته او بخشیده خواهد شد.» او می گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله همیشه شب قدر را احیا می گرفت، لکن به پایان نمی رساند.

فضیلت درک ماه رمضان در مکه معظمه

(2)145- ابن عباس می گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «هرکس ماه

1- (1)144- حدّثنا ابوأحمد محمّدبن جغعر البندار الشافعی بفرغانه قال: حدّثنا محمّدبن الحسن القاضی أبوعلی التمار قال: حدّثنا جعفربن محمّد المستفاض الفریانی القاضی قال: حدّثنا عبدالأعلی بن حماد البرسی قال: حدّثنا سفیان بن عیینه عن الزهری عن أبی سلمه عن أبی هریره قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : من قام لیله القدر ایمانا و احتسابا غفرله ما تقدم من ذنبه و کان رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یحییه و لا یختمه.

2- (2)145- حدّثنا أبو أحمدمحمّدبن جعفر البندار قال: حدّثنا جعفربن محمّد بن نوح قال: حدّثنا أبو محمّد عبداللّه بن أحمد بن حماد قال: حدّثنا عبدالرحیم بن زید عن أبیه عن سعید بن جبیر عن ابن عباس قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : من أدرک شهر رمضان بمکّه فصامه و قامه بما تیّسرله عدل مأه ألف شهر فیما سواه من البلد و کان له بکلّ یوم حملان فرس فی سبیل اللّه و کلّ لیله حملان فرس فی سبیل اللّه فی کلّ لیله عتق رقبه و کلّ یوم صدقه و کلّ لیله صدقه و کلّ یوم شفاعه و کلّ لیله شفاعه و کلّ یوم درجه.

رمضان را در مکه درک کند و روزهای آن را روزه بگیرد و شب های آن رابه آنچه برای اوممکن است به عبادت مشغول باشد مانند آن است که یکصد هزار ماه در غیر ماه رمضان در مکه عبادت کرده باشد و برای اوست در هر روزی و هر شبی پاداش دوبار اسب که در راه خدا انفاق نماید و پاداش یک بنده که در راه خدا آزاد کند و برای هر روز و هر شبی از ماه رمضان برای او پاداش صدقه و حق شفاعت و درجه ای در بهشت خواهد بود.»

فضیلت غسل در شب های ماه رمضان

(1)146- حضرت کاظمعليه‌السلام فرمود: «هرکس شب قدر غسل کند و آن شب را تا طلوع فجر احیا بدارد از گناهان خود خارج می شود.»

(2)147- اسماعیل بن مهران می گوید: از امام صادقعليه‌السلام شنیدم که

1- (1)146- حدّثناأحمدبن محمّدبن یحیی العطّار قال: حدّثنا أبی قال: حدّثنا محمّدبن أبی الصهبان عن ابن أبی عمیر قال: قال موسی بن جعفرعليه‌السلام : من اغتسل لیله القدر و احیاها الی طلوع الفجر خرج من ذنوبه.

2- (2)147- حدّثنا احمدبن الحسن القطان قال: حدّثنا احمدبن یحیی بن زکریا القطان قال: حدّثنا بکربن عبداللّه بن حبیب قال: حدّثنا تمیم بن بهلول قال: حدّثنا ابومعاویه الضریر عن إسماعیل بن مهران قال سمعت جعفربن محمّدعليه‌السلام یقول: من اغتسل لیالی الغسل من شهر رمضان خرج من ذنوبه کهیئه یوم ولدته امه فقلت: یابن رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله ما لیالی الغسل؟ قال: لیله سبع عشره و لیله تسع عشره و لیله احدی و عشرین ولیله ثلاث و عشرین من شهر رمضان قال: فقلت: هل فیها صلاه غیر مافی سایر لیالی الشهر قال: لا، إلا فی لیله إحدی و عشرین وثلاث و عشرین(لان) فان فیها یرجو لیله القدر و یستحب أن یصلّی فی کلّ لیله منهامأه رکعه فی کلّ رکعه الحمد مره و قل هو اللّه أحد مأه فان فعل ذلک اعتقه اللّه من النار و أوجب له الجنّه و شفعه فی مثل ربیعه و مضر.

می فرمود: «کسی که غسل های شب های ماه رمضان را انجام دهد از گناهانش خارج می گردد مانند وقتی که از مادر متولد شده است.» پس من به آن حضرت عرض کردم: ای فرزند رسول خدا! شب های غسل در ماه رمضان کدام است؟ امام صادقعليه‌السلام فرمود: «شب هفدهم و شب نوزدهم و شب بیست و یکم و شب بیست و سوم.» گفتم: آیا در این شب ها افزون بر شب های دیگر نمازی وارد شده است؟ فرمود: «خیر، جز در شب بیست و یکم و شب بیست و سوم که در آنها امید شب قدر می رود و مستحب است در هر شبی از این دو شب یکصد رکعت نماز خوانده شود و در هر رکعت حمد یک مرتبه و «قل هواللّه احد» یکصد مرتبه خوانده شود، و اگر کسی این نمازها را بخواند خداوند او را از آتش دوزخ آزاد می کند و بهشت را برای او واجب می گرداند و به اندازه جمعیت دو قبیله ربیعه و مضرّ (دو قبیله بزرگ عرب) به او حق شفاعت می دهد.»

فضیلت احیا و نماز در شب قدر

(1)148- جابر جعفی می گوید: امام باقرعليه‌السلام فرمود: «هرکس شب

1- (1)148- حدّثنا أحمدبن الحسن القطان قال: حدّثنا الحسن بن علی السکری قال: حدّثنا محمّدبن زکریا الجوهری قال: حدّثنا جعفربن محمّدبن عماره عن أبیه عن جابربن یزید الجعفی عن أبی جعفر محمّد بن علیّ الباقر صلوات اللّه علیهما قال: من أحیی لیله ثلاث و عشرین من شهر رمضان وصلی فیها مأه رکعه وسعّ اللّه علیه معیشته و کفاه أمر من بعادیه و أعاذه من الغرق و الهدم و السرق من شرّ الدنیا و رفع عنه هول منکر و نکیر و خرج من قبره و نوره یتلألأ لاهل الجمع و یعطی کتابه بیمینه و یکتب له براءه من النار و جواز علی الصراط و أمان من العذاب و یدخل الجنّه بغیرحساب و یجعل فیه رفقاء النبیّین و الصدّیقین والشهداء و الصالحین و حسن أولئک رفیقا.

بیست و سوم ماه رمضان را احیا بگیرد و یکصد رکعت نماز در آن بخواند، خداوند معیشت و زندگی او را وسعت می دهد و دشمن را از او دفع میکند و از شرّ غرق شدن و زیر دیوار رفتن و سرقت نجات می دهد و ترس از منکر و نکیر در قبر از او برداشته می شود و چون از قبر خارج می گردد نور اوبرای اهل محشر جلوه می کند ونامه عمل او به دست راست او داده می شود و برائت از دوزخ و عبور از صراط و امان از عذاب برای اونوشته می شود و بدون حساب وارد بهشت می گردد و همنشین پیامبران و صدّیقین و شهدا و صالحین خواهد بود و آنان نیکو رفیقانی هستند.»

وداع با ماه مبارک رمضان

(1)149- جابربن عبداللّه انصاری می گوید: در آخرین جمعه ماه

1- (1)149- حدّثنا احمدبن الحسن القطان قال: حدّثنا أحمدبن محمّدبن السعید الهمدانی مولی بنی هاشم عن جابر بن یزید عن أبی الزبیر المکی عن جابر بن عبداللّه الانصاری قال: دخلت علی رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله فی آخر جمعه من شهر رمضان فلما بصریی قال لی: یا جابر هذا آخر جمعه من شهر رمضان فودعه وقل: «ألّلهم لاتجعله آخرالعهد من صیامنا إیّاه فإن جعلته فاجعلنی مرحوما و لا تجعلنی محروما» فانه من قال ذلک ظفر باحدی الحسنیین إمّا ببلوغ شهر رمضان و اما یغفران اللّه و رحمته ثمّ قالعليه‌السلام :

رمضان خدمت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله رسیدم و چون آن حضرت مرا مشاهده نمود فرمود: «ای جابر! این آخرین جمعه ماه رمضان است. پس تو با ماه رمضان وداع کن و بگو: «ألّلهمّ لاتجعله آخر العهد من صیامنا إیّاه فان جعلته فاجعلنی مرحوما و لا تجعلنی محروما» (؛ یعنی: خدایا، این ماه را ماه آخر روزه داری ما قرار مده و اگر چنین خواهی کرد، پس مرا از کسانی قرار ده که مورد رحمت تو قرار گرفته اند و من را از محرومین قرارم مده.»).»

سپس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «هرکس این وداع راانجام دهد یکی از دو خیر به او می رسد: یا به ماه مبارک رمضان آینده خواهد رسید، و یا مورد آمرزش و رحمت خدا واقع خواهد شد.»

(1)سپس فرمود: «خداوند تبارک و تعالی روزه ماه مبارک رمضان را در گذشته تنها بر پیامبران واجب نمود، نه بر امت های آنان، و به دلیل عنایت

1- (1)إنّ اللّه تبارک و تعالی لم یفرض من صیام شهر رمضان فیما مضی إلاّ علی الأنبیاء دون أممهم و إنّما فرض علیکم ما فرض علی أنبیائه و رسله قبلی اکراما و تفضیلا و الذی بعثنی بالحقّ ما أعطی اللّه نبیا من أنبیائه فضیله إلا اعطانیها و لقد أعطانی مالم یعطهم و فضّلنی علی کافتهم و أنا سیّدهم و خیرهم و أفضلهم و لافخر.

و تفضّلی که بر شما داشت روزه ماه مبارک رمضان را بر شما (امت آخرالزمان) نیز واجب فرمود.»

آن گاه فرمود: «سوگند به خدایی که مرا به حق به پیامبری مبعوث نمود، خداوند هیچ فضیلتی را به پیامبران گذشته عطا نفرمود جز آن که به من نیز عطا فرمود و افزون بر آنها چیزهایی به من عطا نمود که به هیچ کدام از آنان عطا نفرمود: او مرا برهمه آنان فضیلت داد و من آقا و سیّد و افضل و بهترین آنان هستم، لکن فخری نمی کنم (بلکه نعمت های خداوند را برخود بازگو می نمایم).»

منافق و ماه مبارک رمضان

(1)150- انس بن مالک می گوید: چون ماه مبارک رمضان می رسید رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله سه مرتبه می فرمود: «سبحان اللّه! چه ماه نیکی به طرف

1- (1)150- حدّثنا أبو محمّد عبداللّه بن حامد قال: أخبرنا مکی بن عبدان قال: حدّثنا محمّدبن حمویه الاسفراری قال: حدّثنا مسلم بن إبراهیم قال: حدّثنا عمروبن حرّه العبینی قال: حدّثنا خلف بن الربیع عن أنس بن مالک قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : لمّا حضر شهر رمضان: سبحان اللّه ماذا یستقبلکم و ماذا تسنقبلون؟ قالها ثلاثا فقال عمر بن الخطاب: یا رسول اللّه أوحی نزل أو عدو حضر؟ قال: لا ولکن اللّه عزّوجلّ یغفر فی أوّل لیله من رمضان لکلّ أهل هذه القبله قال: و فی ناحیه القوم رجل یهز رأسه و یقول: بخّ بخّ فقال له النبیّصلى‌الله‌عليه‌وآله : ضاق صدرک بما سمعت قال: لا و اللّه یا رسول اللّه ولکن ذکرت المنافقین فقال النبیّصلى‌الله‌عليه‌وآله : ان المنافق کافر و لیس لکافر فیها شی ء.

شما می آید! و چه قدر شما به آن بی توجه هستید!» پس عمربن خطاب گفت: یا رسول اللّه! آیا وحیی نازل شده و یا دشمنی به طرف ما آمده است؟ رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «چنین نشده، لکن خداوند در شب اول ماه رمضان هر مسلمانی را می آمرزد.»

انس بن مالک می گوید: شخص دیگری از گوشه مجلس سرخود را بالا کرد و از روی تعجب گفت: بخٍ بخٍ (به به!). پس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به اوفرمود: «سینه تو نتوانست این سخن را بپذیرد؟» آن مرد گفت: یا رسول اللّه! به خدا سوگند، سینه من از پذیرفتن این سخن تنگ نشد، لکن من به یاد منافقین افتادم. پس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «منافق کافر است و کافر از این سخنان بهره ای نخواهد برد.»

ای کاش ماه رمضان یک سال می بود

(1)151- عبداللّه بن مسعود می گوید: از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله شنیدم که در

1- (1)151- حدّثنا أبو محمّد عبداللّه بن حامد قال: أخبرنا حامد بن محمّد الرقا الهروی قال: حدّثنا محمّدبن یونس قال: حدّثنا عبداللّه بن رجا قال: حدّثنا حریز بن أیوب البجلی عن الشعبی عن نافع بن برده عن إبن مسعود أنّه سمع رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله یقول - و قد أهلّ رمضان -: لو یعلم العباد ما فی رمضان لتمنّت أن یکون رمضان سنه فقال رجل من خزاعه: حدّثنا عنه یا رسول اللّه قال: إن الجنّه تزیّن من رأس الحول إلی الحول حتّی إذا کان أوّل یوم من شهر رمضان هبت ریح من تحت العرش فصفقت ورق الجنّه فینظر حورالعین إلی ذلک فیقلن: یا ربّ إجعل لنا من لدنک عبادک فی هذا الشهر ازواجا تقر أعیننا و تقر أعینهم بنافما من عبد یصوم شهررمضان الازوج زوجه من الحورالعین فی خمیه من درّمجوّف ممّانعت اللّه عزّوجلّ: «حور مقصورات فی الخیام» علی کلّ امرأه منهنّ سبعون حلّه لیس منها حلّه علی لون الأخری و سبعون لونا من الطیب لیس فیها لون علی ریح الآخر لکلّ امرأه منهن سبعین سریرا من یاقوته حمراء منسوجه بالدر علی کلّ سریر سبعون فراشا بطائنها من استبرق و فوق السبعین سبعون أریکه لکلّ امرأه سبعون ألف وصیف وسبعون ألف وصیفه مع کلّ وصیف صحفه من ذهب فیها لون من الطعام یجد لآخر لقمه منها لذه لا یجد لأولها و یعطی زوجها مثل ذلک علی سریر من یاقوت أحمر علیه سوار من ذهب منسوج بیاقوت أحمر، هذا لکلّ یوم صام من رمضان سوی ما عمل من الحسنات.

وقت رؤیت هلال ماه رمضان می فرمود: «اگر مردم می دانستند که در ماه رمضان چه برکاتی نهفته است آرزو می کردند که ماه رمضان یک سال می بود.» در این هنگام مردی از قبیله خزاعه گفت: یا رسول اللّه! برکات ماه رمضان را برای ما بیان کنید. رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «بهشت به خاطر ماه رمضان از اول سال تا آخر سال زینت می شود و چون روز اول ماه رمضان می رسد از زیر عرش بادی می وزد و برگ درختان بهشت به هم می خورد و چون حورالعین این صدا را می شنود می گویند: خدایا، ما را به بندگان بهشتی خود تزویج کن و چشم ما و آنان را با این عمل روشن فرما. پس هیچ بنده این ماه رمضان را روزه نمی گیرد جز آن که خداوند او را در خیمه ای از درّ با یکی از حورالعین تزویج خواهد نمود چنان که در قرآن می فرماید:( حُورٌ مَّقْصُورَاتٌ فِي الْخِيَامِ ) ؛ و بر هر کدام از حورالعین هفتاد حلّه قرار دارد که هر کدام رنگ مخصوصی دارند و هفتاد نوع از بوی خوش نیز در آنها وجود دارد که هر کدام بوی مخصوصی دارند وبرای هر کدام از حورالعین تختی از یاقوت سرخ است که با درّ بافته شده است وبر هر تختی هفتاد بستر از استبرق پهن شده است و بر روی هر تختی هفتاد متکاست و هر یک از حورالعین هفتاد هزار خدمتکار مرد و هفتاد هزار خدمتکار زن دارند و در دست هر خدمتکاری ظرفی از طلا با نوعی از طعام است که اگر کسی یک لقمه از آن را بردارد لذّتی از آن می یابد که از لقمه قبل از آن نیافته است، و به همسر او نیز نعمت هایی داده می شود و او نیز بر تختی از یاقوت سرخ قرار دارد و در دست او دستبندی از طلای سرخ منسوج به یاقوت می باشد. سپس فرمود: آنچه گفته شد پاداش یک روز از روزه ماه رمضان است و پاداش بقیه اعمال نیک او نیز محفوظ خواهد بود.»

بسته شدن درهای دوزخ و باز شدن درهای بهشت

(1)152- حضرت ابو جعفرعليه‌السلام می فرماید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «هنگامی که هلال ماه رمضان دیده می شود درهای دوزخ بسته می گردد و درهای بهشت گشوده می شود و شیاطین به زنجیر کشیده می شوند.»

1- (1)152- حدّثنا أبو محمّد عبداللّه بن حامد قال: أخبرنا مکی بن عبدان قال: حدّثنا منصور قال: حدّثنا عبدالعزیز عن أبی سهل نافع بن مالک عن أبیه عن أبی جعفر قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله إذا استهل شهر رمضان غلقت أبواب النار و فتحت له ابواب الجنّه وصفدت الشیاطین.

(1)153- رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «هنگامی که ماه رمضان می رسد درهای رحمت گشوده می شود و درهای دوزخ بسته می گردد و شیاطین به زنجیر کشیده می شوند.»

روزه افراد با تقوا و بی تقوا

(2)154- رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «هرکس از روی خلوص و ایمان ماه رمضان را روزه بگیرد خداوند گناهان گذشته او را می بخشد.»

(3)155- رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «هر کس ماه رمضان را از روی ایمان

1- (1)153- حدّثنا أبو محمّد عبداللّه بن حامد قال: أخبرنا مکی بن عبدان قال: حدّثنا عبدالرحمن بن کثیر قال: أخبرنا ابن جریح قال: أخبرنا ابن شهاب قال: أخبرنی ابن ابی أنیس (أمین) عن أبیه أنه سمع أباهریره یقول: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : اذا دخل شهر رمضان فتحت أبواب الرحمه و غلقت أبواب جهنم و سلسلت الشیاطین.

2- (2)154- حدّثنا أبو محمّد عبداللّه بن حامد قال: أخبرنا محمّدبن الحسین الزعفرانی بواسط قال: حدّثنا إسماعیل بن محمّد قال: حدّثنی ابن إبراهیم قال: أخبرنا هشام عن یحیی بن کثیر عن أبی سلمه عن أبی هریره: أن رسول اللّه صلّی للّه علیه و آله و سلم قال: من صام رمضان ایمانا و احتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه.

3- (3)155- حدّثنا أبو محمّد عبداللّه بن حامد قال: حدّثنا الحسن بن یعقوب قال: حدّثنا نحیب بن أبی طالب قال: أخبرنا عبدالوهاب بن عطا قال: حدّثنا محمّدبن عمر عن أبی سلمه عن أبی هریره قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : من صام رمضان ایمانا و احتسابا غفراللّه ما مضی من ذنوبه.

و اخلاص روزه بگیرد گناهان گذشته او آمرزیده می شود.»

(1)156- ابوهریره می گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «هر عمل نیکی که فرزند آدم انجام دهد، طبق فرموده قرآن از ده برابر تا هفتصد برابر پاداش دارد جز روزه که خداوند می فرماید: روزه مخصوص من است و چون روزه دار برای من از شهوت و میل نفسانی خود صرف نظر می کند من پاداش او را می دهم (من خود پاداش او هستم) و برای روزه دار دو شادی و مسرت حاصل می شود: یکی در وقت افطار، و دیگری در وقت ملاقات با خداوند. و بوی دهان روزه دار نزد من بهتر از بوی مشک است و روزه برای مؤمن در قیامت سپری در مقابل آتش دوزخ است.»

(2)157- رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «دعای سه دسته از مردم مستجاب است: 1- دعای روزه دار (در وقت افطار)؛ 2- دعای مسافر؛ 3- دعای مظلوم.»

1- (1)156- قال: حدّثنا ابومحمّد عبداللّه بن حامد قال: حدّثنا مکی ابن عبدان قال: حدّثنا عبداللّه بن هاشم قال: حدّثنا عبداللّه بن نمیر عن الأعمش عن أبی صالح عن أبی هریره قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : حسنه یعملها إبن آدم تضاعف عشر الی سبعمأه ضعف یقول اللّه عزّوجلّ إلاّ الصیام هولی و أنا أجزی به بترک شهوته من أجلی: فرحتان للصائم فرحه عند فطره و فرحه یوم یلقی ربه و خلوف فم الصائم أطیب عنداللّه من ریح المسک، الصوم جنّه.

2- (2)157- حدّثنا أبو محمّد عبداللّه بن حامد قال: أخبرنا حامد بن محمّد قال: حدّثنا أبومسلم قال: حدّثنا أبوعاصم عن الحجّاج و هو إبن أبی عثمان عن الحسین عن محمّدبن علی عن أبی هریره قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : ثلاث دعوات مستجابات دعوه الصائم و دعوه المسافر و دعوه المظلوم.

(1)158- رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «چه بسا روزه داری که (در اثر بی تقوایی) از روزه خود بهره ای جز گرسنگی نخواهد داشت و چه بسا سحرخیزی که (در اثر بی تقوایی )بهره ای از سحر خیزی خود جز بیداری نخواهد داشت.»

مؤلف گوید: اگر همه آنچه گذشت را فراموش نمودیم حدیث آخر را نباید فراموش کنیم. در پایان خدا را شاکر هستم که توفیق ترجمه این کتاب را به من عطا فرمود.

و آخر دعوانا أن الحمد للّه ربّ العالمین.

یقول المترجم: و هذه هدیّه منّی لسّیدی و مولای الحجّه بن الحسن المهدیّ عجّل اللّه فرجه الشریف

یا أیّها العزیز مسّنا و أهلنا الضرّ و جئنا ببضاعهٍ مزجاه فأوف لنا الکیل و تصدّق علینا إنّ اللّه یجزی المتصدّقین.

1- (1)158- حدّثنا: أبو محمّد عبداللّه بن حامد قال: أخبرنا إبراهیم بن محمّد بن عبداللّه قال: حدّثنا حامد بن شعیب البلخی قال: حدّثنا یحیی بن أیوّب العابد قال: حدّثنا إسماعیل بن جعفر عن عمروبن أبی عمرو المطلب عن أبی سعید بن سعید المقری عن أبی هریره قال: قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : ربّ صائم حظه من صیامه الجوع و ربّ قائم حظّه من قیامه السهر.

اوقات استجابه الدعاء

قال الصادقعليه‌السلام : أطلبوا الدعاء فی أربع ساعات: عند هبوب الریاح، و زوال الأفیاء، و نزول القطر، و أوّل قطره من دم القتیل المؤمن، فإنّ أبواب السماء تفتح عند هذه الأشیاء. (کافی 2/477)

و قالعليه‌السلام : یستجاب الدعا فی أربعه مواطن: فی الوتر، و بعد الفجر، وبعد الظهر، و بعد المغرب (المصدر)

و قال أمیرالمؤمنینعليه‌السلام : اغتنموا الدعاء عند أربع: عند قرأه القرآن، و عند الأذان، و عند نزول الغیث، و عند إلتقاء الصفّین للشهاده. (المصدر)

و قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : خیر وقت دعوتم اللّه عزوجل فیه الأسحار، و تلا هذه الآیه فی قول یعقوب: «سوف أستغفرلکم ربّی» قالصلى‌الله‌عليه‌وآله : «أخّرهم إلی السحر». (المصدر)

و عن الصادقعليه‌السلام قال: إنّ فی اللیل لساعه ما یوافقها عبد مسلم... الاّ إستجاب اللّه له فی کلّ لیله... إذا مضی نصف اللیل و هی السدس الأوّل من أوّل النصف. (المصدر ص 478)

و عنهعليه‌السلام قال: یستجاب الدعاء یوم الجمعه ما بین فراغ الإمام من الخطبه الی أن تستوی الصفوف بالناس، و ساعه أخری من آخرالنهار الی غروب الشمس. (مصباح المتهجدین ص 245)

آثار مؤلّف تاکنون

1 - الحجّ و الزیاره، عربی

2 - آداب حج و زیارت حرمین شریفین، فارسی

3 - میزان الحق یا حقیقت مظلوم، فارسی عربی

4 - آیات الفضائل یا فضائل علیعليه‌السلام در قرآن، عربی فارسی

5 - دوله المهدیعليه‌السلام یا حکومت امام زمان عجل اللّه فرجه الشریف، فارسی عربی

6 - اسوه النساء، بانوی نمونه عالم، فارسی عربی

7 - امام الشهدا و سالار شهیدان، فارسی عربی

8- انتظار مهدیعليه‌السلام و نشانه های ظهور، فارسی عربی

9 - شهید خراسان و پناه شیعیان، فارسی عربی

10- عاشقان کربلا، زیارات عتبات عالیات عراق

11- آیین همسرداری و آداب زندگی در اسلام، فارسی عربی

12- بشارت های معصومینعليهم‌السلام فارسی عربی

13 - مژده های رحمت در قرآن، فارسی عربی

14- محرمات اسلام، فارسی عربی

15 ماه های نزول رحمت، فارسی عربی (کتاب حاضر)

16 امام صادقعليه‌السلام ترجمه کتاب «الامام الصادقعليه‌السلام » از مرحوم علاّمه مظفّر(فارسی)

فهرست مطالب

مقدمه 2

انگیزه تألیف 3

شخصیت مرحوم صدوق رحمه‌الله 4

باب فضایل ماه مبارک رجب 6

پاداش روزه در ماه رجب 7

نام های ماه رجب و رحمت فراوان خداوند 14

روزه داران و عبادت کنندگان در ماه رجب 26

حدیث أمّ داود و اجابت دعای او 28

پاداش عبادت و روزه در ماه رجب 37

باب فضایل ماه مبارک شعبان 41

پاداش روزه در ماه شعبان 42

پاداش استغفار در ماه شعبان 44

فضیلت شب نیمه ماه شعبان 45

فضیلت و شرافت ماه شعبان 47

سخنان حکیمانه سلمان فارسی 54

عادت رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله در باره روزه های مستحبی 58

اسباب آمرزش در سخنان حضرت رضا عليه‌السلام 60

فضیلت متصل نمودن روزه ماه شعبان به ماه رمضان 63

پاداش استغفار در ماه شعبان 66

زیارت خداوند از بنده مؤمن خود 67

آثار و برکات روزه ماه شعبان 69

روزه گرفتن در ماه شعبان به احترام رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله 72

دستور روزه یوم الشک از امیرالمؤمنین عليه‌السلام 76

روزه ماه شعبان و شفاعت رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله 78

پاداش نماز شب نیمه ماه شعبان 81

باب فضایل ماه مبارک رمضان 84

خطبه رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله در آداب و فضایل ماه رمضان 85

سخنان اولیای خدا در باره فضیلت و برکات ماه رمضان 87

منادی رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله قبل از رسیدن ماه رمضان 90

آثار روزه و صدقه و استغفار و دعا در ماه رمضان 94

خطبه رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله در باره ماه مبارک رمضان 97

دعاهای مستجاب 116

پایه های دیانت 117

بهترین ماه ها و بهترین شب ها 118

کیفیت نزول قرآن در ماه رمضان 119

مناجات حضرت موسی عليه‌السلام با خدای خود 120

عنایات خاص خداوند به امت محمّد صلى‌الله‌عليه‌وآله 126

سخنان امیرالمؤمنین عليه‌السلام در باره بلاهای آخرالزمان 128

راه های پیروزی بر شیطان 131

استحباب سحری خوردن و خواب قیلوله 132

رمضان یکی از نام های پروردگار است 133

خطر روزه نگرفتن در ماه رمضان 134

روزه گرفتن در مسافرت 135

حفظ حرمت ماه مبارک رمضان 136

پاداش دعا و انفاق در وقت افطار 138

پاداش کارهای نیک در ماه مبارک رمضان 139

آثار و پاداش روزه داری 141

سفارشات حضرت رضا عليه‌السلام در باره رؤیت هلال ماه رمضان 142

ندای رحمت الهی در ماه مبارک رمضان 146

تقدیر امور در شب قدر 148

حکمت و آثار سی روز روزه ماه مبارک رمضان 150

روزه داری که بهشت برای او واجب می گردد 153

ثبت نام حجاج در ماه مبارک رمضان 154

شب قدر و پاداش احیای آن 155

استغفار ملائکه و آمرزش خداوند برای روزه داران 156

مقام شیعیان نزد معصومین عليهم‌السلام 158

ماه توبه و بازگشت به خداوند 160

روزه روز آخر ماه شعبان 162

خطبه امیرالمؤمنین عليه‌السلام در باره فضیلت ماه رمضان 164

نورانیّت ماه رمضان بین ماه های دیگر 171

شرط قبولی نماز و زکات و روزه وحج 172

دعاهای مستجاب 173

کسی که ماه رمضان را درک کندو آمرزیده نشود 178

متصل نمودن روزه ماه شعبان به ماه رمضان 180

چیزی بر روزه دار نوشته نمی شود تا افطار نماید 182

بکوشید تا در ماه رمضان آمرزیده شوید 184

آثار و برکات خواندن سوره قدر 186

نگاه روزه دار به آب و غذا 189

روزه گرفتن در هوای گرم 190

شادی روزه دار 191

به روزه دار در خواب آب و غذا داده می شود 192

بوی دهان روزه دار 192

دعای ملائکه در حق روزه دار 193

خواب روزه دار 194

نماز و روزه سبب حل مشکلات می شوند 194

روزه سپری در مقابل آتش 195

سفارشات امام صادق عليه‌السلام در باره ماه مبارک رمضان 196

روزه داری که بدون حساب وارد بهشت می شود 198

منت خداوند بر امت محمّد صلى‌الله‌عليه‌وآله 199

شفاعت پیامبر اسلام صلى‌الله‌عليه‌وآله از روزه داران 200

بهشت را برای روزه داران زینت می کنند 203

شب عید فطر شب جایزه 207

حدیث سلمان در باره روز ماه مبارک رمضان 209

انعام خداوند به روزه داران 212

هم نشینی با حضرت ابراهیم خلیل عليه‌السلام در بهشت 215

اشتیاق حورالعین بهشتی به روزه داران 215

باز شدن درهای آسمان در شب اول ماه رمضان 217

روزه از من است و من پاداش آن هستم 219

نماز شب آخر ماه مبارک رمضان 220

ارزش عبادت در شب قدر 224

فضیلت درک ماه رمضان در مکه معظمه 224

فضیلت غسل در شب های ماه رمضان 226

فضیلت احیا و نماز در شب قدر 228

وداع با ماه مبارک رمضان 229

منافق و ماه مبارک رمضان 231

ای کاش ماه رمضان یک سال می بود 233

بسته شدن درهای دوزخ و باز شدن درهای بهشت 235

روزه افراد با تقوا و بی تقوا 236

آثار مؤلّف تاکنون 240

فهرست مطالب 241