تذکراین کتاب توسط مؤسسه فرهنگی - اسلامی شبکة الامامین الحسنین عليهما‌السلام بصورت الکترونیکی برای مخاطبین گرامی منتشر شده است.

لازم به ذکر است تصحیح اشتباهات تایپی احتمالی، روی این کتاب انجام گردیده است.

.

.بانک احادیث اهل بیتعليه‌السلام .

(علم و دانش)

واحد تحقیقات .رایانه ای قائمیه اصفهان.

.

علم و دانش

حدیث. - ۱

رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

آفَةُ العِلمِ النِّسیانُ ؛

آفت دانش ، فراموشی است

الخصال ، ص ۴۱۶

حدیث - ۲

قال الامام الهادیعليه‌السلام : العُجْبُ صَارِفٌ عَنْ طَلَبِ الْعِلْمِ، داعٍ إِلَی الغمطِ.

امام هادیعليه‌السلام فرمود: خودپسندی، (آدمی را) از طلب علم باز می دارد و به تحقیر دیگران فرا می خواند.

«بحار الانوار، ج ۷۲، ص ۱۹۹»

حدیث - ۳

عَنْ أبِی عَبْدِاللهِعليه‌السلام : طَلبَةُ الْعِلْمِ ثَلاثَة فَاعْرِفْهُمْ بِأعْیانِهِمْ وَصِفاتِهِمْ: صِنْفٌ یَطْلُبُهُ لِلْجَدَلِ وَالْمِراءِ، وَ صِنْفٌ یَطْلُبهُ لِلإسْتِطالَةِ و الخَتلِ وَصِنْفٌ یَطْلَبُهُ لِلْفِقْهِ وَالْعَقْلِ فَصاحِبُ الْجَدَلِ وَالْمِراءِ .

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: جویندگان علم بر سه دسته اند پس آنان را با هویت واقعی شان بشناس: دسته ای از آنها دانش را به جهت جدل و مراء فرا می گیرند و دسته ای آن را جهت تفاخر و بزرگ نمائی می آموزند و دسته ای نیز آن را جهت فهمیدن و تعقل یاد می گیرند. پس اهل جدل و مراء آدم مردم آزار است، او در هنگام مناظره مانع از گفتار دیگران می شود و در میدان سخن مجالی برای دیگران قائل نیست و در عین حال خود را حلیم پارسا می نمایاند و حال آنکه باطن وی از خشوع و ورع تهی است و سرانجام خداوند نیز دماغ وی را به خاک می مالد.

«معالم الاصول و ملاذ المجتهدین، ص ۱۵»

حدیث - ۴

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : أقرَبُ النّاسِ مِن دَرجَةِ النُّبوَّةِ أهلُ الجِهادِ و أهلُ العِلمِ.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: نزدیک ترین مردم به مقام نبوّت، اهل جهاد و دانش اند.

«کنزالعمّال، ح ۱۰۶۴۷»

حدیث - ۵

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : مَنْ اَرادَ أَنْ یَنْظُرَ اِلی آدمَ فِی عِلمهِ، و اِلی نوُحِ فی حِکمَتِهِ وَ اِلیَ اِبراهیمَ فی حِلمِهِ فَلْیَنْظُر اِلیَ عَلیِّ بنِ اَبیِ طالِب.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: کسی که می‌خواهد علم و معرفت آدم ابوالبشر و حکمت نوح و حلم ابراهیم را ببیند، پس باید به سوی علی بن ابی طالب نگاه کند.

«بحار الانوار، ج ۳۹، ص ۳۵»

حدیث - ۶

قال امیرالمؤمنینعليه‌السلام : عَلَّمَنی اَلفَ بابٍ یَفْتَحُ مِنْ کُلِّ بابٍ اَلفُ بابٍ.

امیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمودند: پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم هزار درِ علم و دانش را به من آموخت که از هر در آن هزار در دیگر گشوده می شود.

بحار الانوار، ج ۳۸، ص ۳۳۱

حدیث - ۷

قالَ الامامُ الرّضاعليه‌السلام : لم یَزَلِ اللهُ عالِماً بِالأشیاءِ قَبْلَ اَنْ یَخْلُقَ الأشیاءَ .

امام رضاعليه‌السلام فرمودند: علم خداوند در ازل و پیش از خلقت اشیاء، مثل علم او به اشیاء بعد از خلقت آنها بوده است.

«توحید صدوق، ص ۱۴۵»

حدیث - ۸

قالَ الامامُ الصادقعليه‌السلام : اِنَّ اللهَ عِلُمٌ لا جَهَلَ فیه، حیاةٌ لامَوتَ فِیه، نورٌ لا ظُلمةَ فیه.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: خداوند (را) علمی است که هیچ جهلی در او نیست، حیاتی است که هیچ موتی در او نیست، نوری است که هیچ جنبه ظلمانی ندارد.

«توحید صدوق، ص ۱۳»

حدیث - ۹

قالَ الامامُ الصادقعليه‌السلام : فانّه لَیَس لِعِلْمِهِ مُنتهی.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: همانا برای علم خداوند پایانی نیست.

«توحید صدوق، ص ۱۳۴»

حدیث - ۱۰

قالَ امیرُ المؤمنینعليه‌السلام : خَرَقَ عِلْمُه باطِنُ غَیْبُ الستراتِ و اَحاطَه بغُموضِ عقاید السّریراتِ.

امیر مؤمنانعليه‌السلام فرمودند: علم خداوند ژرفای پرده های غیب را شکافته است و به افکار و عقاید پنهان احاطه دارد.

«نهج البلاغه، خطبه ۱۰۸»

حدیث - ۱۱

عَنْ أمِیرِ الْمُؤمِنِینَعليه‌السلام قالَ: وَ قَدْ جَعَلَ اللهُ لِلْعِلْمِ أهْلاً وَ فَرَضَ عَلی الْعِبادِ طاعَتَهُمْ بِقَوْلِهِ: «و آتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أبْوابِها» وَ الْبُیُوتُ هِی بُیُوت العلْمِ الَّذی إسْتَوْدَعَتْهُ الأنبِیاءُ وَ أبْوابِها أوْصیاؤُهُمْ.

امیر المؤمنینعليه‌السلام فرمودند: خداوند برای «علم» جایگاهی مناسب مقرر داشته است و بر بندگانش اطاعت از آن را واجب گردانده و فرموده: از درب خانه داخل شوید و منظور از بیوت خانه های علم است که به انبیاء داده شده و أبواب آن اوصیاء آن ها هستند.

«نور الثقلین، ج ۱، ص ۱۷۷»

حدیث - ۱۲

قالَ رَسُولُ اللهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : عَلِیُّ بْنُ أبِی طالِبٍ أقْدَمُ اُمَّتِی سِلْماً وَ أکثَرُهُمْ عِلْماً وَ أَصَحُّهُمْ دِیناً وَ أفْضَلُهُمْ یَقِیناً و أحْلَمُهُمْ حِلْماً وَ أسْمَحُهُمْ کفّاً وَ هُوَ الْاِمامُ وَ الْخَلِیفَةُ بَعْدِی.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: علی بن ابی طالب پیشگام امت من در گرویدن به اسلام است و علم و دانش او از همه بیشتر و دین او از همه کاملتر و یقین او از همه برتر و حلم او از همه بیشتر و دست او از همه بخشنده تر است و او امام و خلیفه پس از من است.

«أمالی صدوق، ص ۸»

حدیث - ۱۳

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

لا سَهَرَ إلاّ فی ثلاثٍ :مُتَهَجِّدٍ بالقرآنِ ، وفی طَلَبِ العِلمِ ، أو عَروسٍ تُهدی إلی زَوجِها

شب زنده‌داری جز برای سه چیز روا نیست: تلاوت قرآن ، تحصیل دانش و یا فرستادن عروس به خانه شوهرش

بحار الأنوار : ۷۶ / ۱۷۸ / ۳ منتخب میزان الحکمة : ۲۸۴

حدیث - ۱۴

امام علیعليه‌السلام :

مُرُوا أولادَکُم بطَلَبِ العِلم ؛

فرزندان خود را به آموختن دانش وادارید

کنزالعمّال : ۴۵۹۵۳ منتخب میزان الحکمة : ۶۱۶

حدیث - ۱۵

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اکتُبُوا العِلمَ قبلَ ذَهابِ العُلَماءِ ، وإنّما ذَهابُ العِلمِ بِمَوتِ العُلَماءِ ؛

دانـش را ، پـیش از درگـذشت دانشمندان ، بنویسید ؛ زیرا با مرگ دانشمندان ، دانش (آنان) نیز می‌رود

کنز العمّال : ۲۸۷۳۳ منتخب میزان الحکمة : ۴۸۲

حدیث - ۱۶

الإمامُ الباقرُعليه‌السلام

لسَلَمَةَ بنِ کُهَیلٍ والحَکَمِ بنِ عُتَیبَةَ: شَرِّقا وغَرِّبا لَن تَجِدا عِلما صَحیحا إلاّ شَیئا یَخرُجُ مِن عِندِنا أهلَ البَیتِ ؛

امام باقرعليه‌السلام خطاب به سلمة بن کهیل و حکم بن عتیبه.. فرمودند: اگر به شرق و غرب بروید ، هرگز دانش درستی را نخواهید یافت ، مگر همان چیزی که از ما خاندان صادر شود

بحار الأنوار : ۲ / ۹۲ / ۲۰

حدیث - ۱۷

امام علیعليه‌السلام :

أعلَمُ النّاسِ‌المُستَهتَرُ بِالعِلم ؛

داناترین مردم ، کسی است که آزمند دانش باشد

غرر الحکم : ۳۰۷۹ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۶

حدیث - ۱۸

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

أعلَمُ النّاسِ مَن جَمَعَ عِلمَ النّاسِ إلی عِلمِهِ ؛

داناترین مردم ، کسی است که دانش مردم را با دانش خود جمع کند

أمالی الصدوق : ۲۷ /۴ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۶

حدیث - ۱۹

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

لَو خِفتُمُ اللّه‌َ حَقَّ خِیفَتِهِ لَعُلِّمتُمُ العِلمَ الّذی لا جَهلَ مَعَهُ ؛

اگـر از خـدا ، چنان کـه سـزد ، می‌ترسیدید علمی به شما آموخته می‌شد که جهل و نادانی با آن همراه نبود

کنزالعمّال : ۵۸۸۱ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۶

حدیث - ۲۰

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

عِلمُ الباطِنِ سِرٌّ مِن أسرارِ اللّه عز و جل ، وحُکمٌ مِن حُکمِ اللّه ، یَقذِفُه فی قُلوبِ مَن شاءَ مِن عِبادِهِ ؛

علم باطنی ، رازی از رازهای خداوند عز و جل و حکمتی از حکمتهای خداست و آن را در دل هر کس از بندگانش که خواهد ، می‌افکند

کنزالعمّال : ۲۸۸۲۰ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۶

حدیث - ۲۱

امام صادقعليه‌السلام :

لَیتَ السِّیاطَ عَلی رُؤوسِ أصحابی حَتّی یَتَفَقَّهوا فی الحَلالِ والحَرا م؛

کاش بالای سر اصحابم تازیانه بود تا در احکام حلال و حرام فقیه شوند

المحاسن : ۱ / ۳۵۸ / ۷۶۵ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۲۲

امام باقرعليه‌السلام :

اِعلَمْ أ نَّهُ لا عِلمَ کطَلَبِ السَّلامَةِ ، ولا سَلامَةَ کسَلامَةِ القَلبِ ؛

بدان که هیچ دانشی چون طلب سلامتی نیست و هیچ سلامتیی مانند سلامت دل نمی‌باشد

تحف العقول : ۲۸۶ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۲۳

امام علیعليه‌السلام :

خَیرُ العُلومِ ما أصلَحَکَ؛

بهترین دانشها، دانشی است که تو را اصلاح کند.

غرر الحکم : ۴۹۶۲ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۲۴

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

خَیرُ العِلمِ ما نَفَعَ؛

بهترین دانش آن است که سودمند باشد

أمالیالصدوق : ۳۹۴ / ۱ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۲۵

امام کاظمعليه‌السلام :

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم وارد مسجد شد ، دید عدّه‌ای گرد مردی جمع شده‌اند، فرمودند: چه خبر است؟ عرض شد : علاّمه است فرمودند: علاّمه یعنی چه؟ عرض کردند: او داناترین مردم است به نسل و نسب‌های اعراب و جنگهای ایشان و به روزگار جاهلیّت و اشعار و زبان عربی .پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: اینها دانشی است که اگر کسی نداند، به او زیانی نرساند و اگر کسی بداند ، او را سودی نبخشد

أمالی الصدوق : ۲۲۰/۱۳ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۲۶

امام علیعليه‌السلام :

وَاعلَم أ نَّهُ لا خَیرَ فی عِلمٍ لا یَنفَعُ ، ولا یُنتَفَعُ بِعِلمٍ لا یَحُقُّ تَعَلُّمُهُ

بـدان کـه در دانـش ناسودمند خیری نیست و آموختن دانشی که سزاوار آموختن نیست ، سودی ندهد

نهج البلاغة : الکتاب ۳۱ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۲۷

امام علیعليه‌السلام :

العُلومُ أربَعَةٌ : الفِقهُ لِلأدیانِ ، والطِّبُّ لِلأبدانِ ، والنَّحوُ لِلّسانِ ، والنُّجومُ لِمَعرِفَةِ الأزمانِ ؛

دانشها چهار گونه‌اند: دانش فقه برای شناخت ادیان ، دانش پزشکی برای سلامتی بدن‌ها ، دانش نحو برای تصحیح گویش‌ها و دانش ستاره شناسی برای شناخت اوقات

بحار الأنوار : ۱ / ۲۱۸ / ۴۲ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۲۸

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

العِلمُ عِلمانِ : عِلمُ الأدیانِ ، وعِلمُ الأبدانِ؛

دانش بر دو قسم است : شناخت ادیان و شناخت کالبدها

بحار الأنوار : ۱ / ۲۲۰ / ۵۲ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۲۹

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

إنّما العِلمُ ثَلاثَةٌ : آیَةٌ مُحکَمَةٌ أو فَریضَةٌ عادِلَةٌ ، أو سُنَّةٌ قائمَةٌ ، وما خَلاهُنَّ فهُوَ فَضلٌ ؛

علم سه تاست : آیه‌ای روشن و نسخ ناشده ، یا فریضه‌ای میانه ، یا سنّتی پا برجای و ماسوای اینها فضیلتی غیر ضرور است

الکافی : ۱ / ۳۲ / ۱ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۳۰

لا یَستَوی عِندَ اللّه فی العُقوبهِ الّذینَ یَعلَمونَ والّذینَ لا یَعلَمونَ ، نَفَعَنا اللّه وإیّاکُم بِما عَلِمنا ، وجَعَلَهُ لِوَجهِهِ خالِصا ، إنَّهُ سَمیعٌ مُجیبٌ؛

کیفر کسانی که می‌دانند و کسانی که نمی‌دانند، نزد خداوند یکسان نیست خداوند ما و شما را از علمی که داریم بهره‌مند سازد و آن را برای خود خالص گرداند، همانا او شنوا و پذیرنده (دعا) است

الإرشاد : ۱ / ۲۳۰ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۳۱

امام علیعليه‌السلام :

اعقِلوا الخَبَرَ إذا سَمِعتُموهُ عَقلَ رِعایَةٍ لا عَقلَ رِوایَةٍ؛ فإنَّ رُواةَ العِلمِ کَثیرٌ ورُعاتَهُ قَلیلٌ؛

هر گاه خبری را شنیدید ، در اندیشه به کار بستن آن باشید ، نه به فکر نقل کردنش ؛ زیرا بازگو کنندگان دانش بسیارند و به کار برندگان آن اندک

نهج البلاغة : الحکمة ۹۸ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۳۲

امام علیعليه‌السلام :

العِلمُ بِلا عَمَلٍ وَبالٌ ،العَمَلُ بِلا عِلمٍ ضَلالٌ؛

علمِ بدون عمل وزر و وبال است؛ وعملِ بدون علم گمراهی است.

غرر الحکم : ۱۵۸۷ ، ۱۵۸۸ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۳۳

امام علیعليه‌السلام :

الدّنیا کُلُّها جَهلٌ إلاّ مَواضِعَ العِلمِ ، والعِلمُ کُلُّه حُجَّةٌ إلاّ ما عُمِلَ بهِ ؛

دنـیا هـمه‌اش نـادانی است، مگر آن جاها که علم باشد و علم همه‌اش حجّت (بردارنده‌اش) است ، مگر علمی که به آن عمل شود

بحار الأنوار : ۲ / ۲۹ / ۹ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۳۴

إامام علیعليه‌السلام :

نَّما زَهَّد النّاسَ فی طَلَبِ العِلمِ کَثرَهُ‌ما یَرَونَ مِن قِلَّةِ مَن عَمِلَ بِما عَلِم ؛

آنچه مردم را به تحصیل دانش بی‌رغبت کرده ، این است که می‌بینند کمتر عالمی است که به علمش عمل کند

غرر الحکم : ۳۸۹۵ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۳۵

امام صادقعليه‌السلام :

لَیسَ العِلمُ بالتَّعلُّمِ ، إنّما هُو نُورٌ یَقَعُ فی قَلبِ مَن یُریدُ اللّه‌ُ تبارکَ وتعالی أن یَهدِیَهُ ؛

علم بــه آموختن نیست، بلکه در حقیقت نوری است که در دل هر کس که خداوند تبارک و تعالی خواهان هدایتش باشد ، می‌افتد

بحار الأنوار : ۱ / ۲۲۵ / ۱۷ منتخب میزان الحکمة : ۵۷۲

حدیث - ۳۶

امام صادقعليه‌السلام :

عَلَی العالِمِ إذا عَلَّمَ‌أن لا یَعنُفَ ، وإذا عُلِّمَ أن لا یَأنَفَ ؛

بر دانشمند است که هرگاه آموزش دهد ، درشتی و خشونت نکند و هرگاه کسی بخواهد به او علم آموزد ، ننگش نیاید

تنبیه الخواطر : ۱ / ۸۵ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۳۷

امام علیعليه‌السلام :

العِلمُ مَقرونٌ بِالعَمَلِ ، فمَن عَلِمَ عَمِلَ ، والعِلمُ یَهتِفُ بِالعَمَلِ ، فإن أجابَهُ وإلاّ ارتَحَلَ عَنهُ ؛

علم و عمل به هم پیوسته‌اند بنابراین ، هر که بداند ، عمل کند و هر که عمل کند ، بداند علم ، عمل را صدا می‌زند ، اگر پاسخش داد می‌ماند وگرنه می‌رود

نهج البلاغة : الحکمة ۳۶۶ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۳۸

امام علیعليه‌السلام :

ثَمَرَةُ العِلمِ العَمَلُ بهِ ؛

میوه دانش ، به کار بستن آن است

غرر الحکم : ۴۶۲۴ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۳۹

امام علیعليه‌السلام :

ثَمَرَةُ العِلمِ العِبادَةُ؛

میوه دانش ، پرستش است

غرر الحکم : ۴۶۰۰ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۴۰

امام علیعليه‌السلام :

ثَمَرَةُ العِلمِ إخلاصُ العَمَلِ ؛

میوه دانش ، خالص گردانیدن عمل (برای خدا) است

غرر الحکم : ۴۶۴۲ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۴۱

امام علیعليه‌السلام :

مَن أکثَرَ الفِکرَ فیما تَعَلَّمَ أتقَنَ عِلمَهُ ، وفَهِمَ ما لَم یَکُن یَفهَم ؛

هرکه در آموخته‌هایش زیاد بیندیشد ، دانش خود را استوار گرداند و آنچه را نمی‌فهمیده است بفهمد

غرر الحکم : ۸۹۱۷ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۴۲

امام کاظمعليه‌السلام :

لا عِلمَ إلاّ مِن عالِمٍ رَبّانِیٍّ ، ومَعرِفَهُ العالِمِ بِالعَقلِ ؛

علم، جز از عالـم ربّانی به دست نیاید (یا آن را جز از عالم ربّانی نباید فرا گرفت) و شناخت چنین عالمی به خرد است

مستدرک الوسائل : ۱۱ / ۲۵۸ / ۱۲۹۲۶ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۰

حدیث - ۴۳

امام علیعليه‌السلام :

ما أخَذَ اللّه عَلی أهلِ‌الجَهلِ أن یَتَعَلَّموا حَتّی أخَذَ عَلی أهلِ العِلمِ أن یُعَلِّموا ؛

خـداوند، از جـاهـلان بـرای آموختن تعهّد نگرفت ، مگر این که پیش از آن ، دانایان را به آموزش دادن آن متعهّد و موظّف ساخت

نهج البلاغة : الحکمة ۴۷۸ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۸

حدیث - ۴۴

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

أیُّما رَجُلٍ آتاهُ اللّه‌ُ عِلما فکَتَمَهُ وهُوَ یَعلَمُهُ ، لَقِیَ اللّه‌َ عز و جل یَومَ القِیامَةِ مُلجَما بِلِجامٍ مِن نارٍ؛

هر مردی که خداوند به او دانشی دهد و او آن را ، با این که می‌داند ، مخفی نگه دارد ، در روز قیامت در حالی که افساری از آتش بر او زده شده است خداوند عز و جل را دیدار کند

أمالی الطوسیّ : ۳۷۷ / ۸۰۸ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۸

حدیث - ۴۵

امام باقرعليه‌السلام :

مُعَلِّمُ الخَیرِ یَستَغفِرُ لَهُ دَوابُّ الأرضِ ، وحِیتانُ البُحورِ ، وکُلُّ صَغیرَةٍ وکَبیرَةٍ فی أرضِ اللّه وسَمائهِ ؛

جنبندگان زمین و ماهیان دریاها و هر موجود ریز و درشتی در زمین و آسمان خدا ، برای آموزگار خوبیها آمرزش می‌طلبند

ثواب الأعمال : ۱۵۹ / ۱ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۰

حدیث - ۴۶

امام باقرعليه‌السلام :

مَن عَلَّمَ بابَ هُدیً فلَهُ مِثلُ أجرِ مَن عَمِلَ بهِ ، ولا یُنقَصُ اُولئکَ مِن اُجورِهِم شَیئا؛

هر که یک باب هدایت را آموزش دهد ، برای او همانند پاداش کسی باشد که به آن عمل کند و از پاداش عمل کنندگانِ به آن نیز چیزی کاسته نمی‌شود

تحف العقول : ۲۹۷ منتخب میزان الحکمة :

حدیث - ۴۷

امام باقرعليه‌السلام :

تَذاکُرُ العِلمِ ساعَةً خَیرٌ مِن قِیامِ لَیلَةٍ ؛

یـک سـاعت مـذاکره علمی ، بهتر از یک شب عبادت است

الاختصاص : ۲۴۵ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۸

حدیث - ۴۸

امام باقرعليه‌السلام :

إنَّ قَلبا لَیسَ فیهِ شَیءٌ مِنَ العِلمِ کالبَیتِ الخَرابِ الَّذی لا عامِرَ لَهُ ؛

دلی که در آن چیزی از دانش نباشد، مانند خانه ویرانه‌ای است که آباد کننده‌ای ندارد

أمالیالطوسیّ :۵۴۳/۱۱۶۵ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۴۹

الامام علیعليه‌السلام

لِکُمَیلٍ لَمّا أخَذَ بِیَدِهِ وأخرَجَهُ إلَی الجَبّانِ فلَمّا أصحَرَتَنَفَّسَ الصُّعَداءَ وقالَ: یا کُمَیلُ ، العِلمُ خَیرٌ مِنَ المالِ ، العِلمُ یَحرُسُکَ وأنتَ تَحرُسُ المالَ ، والمالُ تَنقُصُهُ النَّفَقَةُ ، والعِلمُ یَزکو عَلَی الإنفاقِ ، وصَنیعُ المالِ یَزولُ بِزَوالِهِ

امام علیعليه‌السلام دست کمیل بن زیاد راگرفت و او را به سوی گورستان برد و چون به صحرا رسید ، آهی از نهاد برکشید و به او فرمودند : ای کمیل ! دانش بهتر از دارایی است ؛ زیرا دانش از تو نگهبانی می‌کند امّا از دارایی تو باید نگهبانی کنی ، دارایی با خرج کردن کم می‌شود ، امّا دانش با انفاق زیاد می‌گردد و دست پرورده مال و ثروت با از بین رفتن آن از بین می‌رود (احترام و موقعیت اجتماعی خود را از دست می‌دهد)

نهج البلاغة : الحکمة ۱۴۷. الجبّان والجبّانه : الصّحراء ، وتُسمّی بهما المقابر ( النهایه : ۱/۲۳۶)

حدیث - ۵۰

امام علیعليه‌السلام :

إذا أرذَلَ اللّه عَبدا حَظَرَ علَیهِ العِلم؛

هر گاه خداوند (بخواهد) بنده‌ای را پست گرداند، او را از علم بی‌بهره سازد

نهج البلاغة : الحکمة ۲۸۸ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۵۱

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

طَلَبُ العِلمِ فَریضَةٌ عَلی کُلِّ مُسلِمٍ بهِ یُطاعُ الرَّبُّ ویُعبَدُ ، وبهِ تُوصَلُ الأرحامُ ، ویُعرَفُ الحَلالُ مِنَ الحَرامِ ، العِلمُ إمامُ العَمَلِ والعَمَلُ تابِعُهُ ، یُلهَمُ بهِ السُعَداءُ ، ویُحرَمُهُ الأشقِیاءُ؛

تحصیل دانش بر هر مسلمانی واجب است با دانش است که پروردگار فرمانبری و پرستش می‌شود و با دانش است که پیوندهای خویشاوندی برقرار می‌ماند و حلال از حرام باز شناخته می‌شود دانش پیشوای عمل است و عمل پیرو آن می‌باشد ، به نیکبختان دانش الهام می‌شود و شوربختان از آن محروم می‌شوند

أمالی الطوسیّ : ۴۸۸ / ۱۰۶۹ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۵۲

امام علیعليه‌السلام :

یا مؤمنُ ، إنّ هذا العِلْمَ والأدبَ ثَمَنُ‌نفسِکَ ، فاجتَهِدْ فی تَعلُّمِهِما ، فما یَزیدُ مِن عِلمِکَ وأدبِکَ یَزیدُ فی ثَمَنِکَ وقَدْرِکَ ؛

ای مؤمن ! این دانش و ادب جان بهای توست ، پس در فراگرفتن آن دو کوشا باش که هر چه بر دانش و ادبت افزوده شود ، قدر و ارزشت فزونی گیرد

مشکاة الأنوار : ۱۳۵ منتخب میزان الحکمة : ۱۴

حدیث - ۵۳

امیر المؤمنین علیٌّعليه‌السلام :

لِسائلٍ سَألَهُ عن مُعضِلَةٍ: سَلْ تَفَقُّها ، ولا تَسْأل تَعَنُّتا ؛ فإنّ الجاهِلَ المُتَعَلِّمَ شَبیهٌ بالعالِمِ ، وإنَّ العالِمَ المُتَعَسِّفَ (المُتَعَنِّفَ) شَبیهٌ بالجاهِلِ المُتَعَنِّتِ

امام علیعليه‌السلام در پاسخ به مردی که از آن حضرت سؤالی مشکل آفرین پرسیدفرمودند: به قصد یاد گرفتن بپرس ، نه برای آزردن و خطا گرفتن ؛ زیرا جاهلی که درصدد آموختن باشد همانند عالم است و عالمی که در بیراهه قدم نهد همچون جاهلی است که به قصد خطا گرفتن می‌پرسد

نهج البلاغة : الحکمة۳۲۰ منتخب میزان الحکمة : ۲۶۰

حدیث - ۵۴

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

السُّؤالُ نِصفُ العِلم

پرسش نیمی از دانش است

کنزالعمّال : ۲۹۲۶۰

حدیث - ۵۵

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

العِلمُ خَزائنُ ومَفاتِیحُهُ السُّؤالُ ، فَاسألُوا رَحِمَکُمُ اللّه‌ُ فإنّهُ یُؤجَرُ أربَعةٌ : السائلُ ، والمُتَکلِّمُ ، والمُستَمِعُ ، والُمحِبُّ لَهُم؛

دانش گنجینه‌هایی اسـت و کـلـیدهای آن پرسش است ؛ پس ، خدایتان رحمت کند ، بپرسید ، که با این کار چهار نفر اجر می‌یابند : پرسشگر ، پاسخگو ، شنونده و دوستدار آنان

تحف العقول : ۴۱ منتخب میزان الحکمة : ۲۶۰

حدیث - ۵۶

امام علیعليه‌السلام :

غایَةُ الفَضائلِ العِلم؛

اوج فضیلتها دانش است

غرر الحکم : ۶۳۷۹

حدیث - ۵۷

امام علیعليه‌السلام :

إنَّ العِلمَ حَیاةُ القُلوبِ ، ونورُ الأبصارِ مِنَ العَمی ، وقُوَّةُ الأبدانِ مِنَ الضَّعفِ؛

همانا دانش، (مایه) زندگی دلهاست و روشن کننده دیدگان کور و نیرو بخش بدنهای ناتوان

أمالی الصدوق : ۴۹۳ / ۱ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۵۸

امام علیعليه‌السلام :

العِلمُ حَیاةٌ ؛

دانش ، زندگی است

غرر الحکم : ۱۸۵ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۵۹

امام علیعليه‌السلام :

کَفی بِالعِلمِ شَرَفا أن یَدَّعِیَهُ مَن لا یُحسِنُهُ ، ویَفرَحَ بهِ إذا نُسِبَ إلَیهِ ، وکَفی بِالجَهلِ ذَمّا یَبرَأُ مِنهُ مَن هُوَ فیهِ ؛

در ارجمندی دانش ، همین بس که کسی هم که آن را نیکو نمی‌داند دم از داشتن آن می‌زند و هر گاه نسبت علم و دانایی به او داده‌شود ، خوشحال‌می‌گردد ودر نکوهندگی نادانی ، همین بس که ، حتّی آدم نادان و بی‌بهره از دانش از آن بیزاری می‌جوید

منیه المرید : ۱۱۰ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۶۰

العِلمُ ضالَّةُ المُؤمِنِ ؛

دانش ، گمشده مؤمن است

عیون أخبار الرِّضاعليه‌السلام : ۲ / ۶۶ / ۲۹۵ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۶۱

امام علیعليه‌السلام :

لا شَرَفَ کَالعِلم؛

هیچ شرافتی ، چون دانش نیست

نهج البلاغة : الحکمة ۱۱۳ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۶۲

امام علیعليه‌السلام :

العِلمُ أشرَفُ الأحسابِ؛

دانش ، شریفترین شرافت خانوادگی است

کنز الفوائد للکراجکیّ : ۱ / ۳۱۹ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۶۳

امام علیعليه‌السلام :

العِلمُ نِعمَ دَلیلٌ؛

دانش ، چه نیکو راهنمایی است

غرر الحکم : ۸۳۷ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۶۴

امام علیعليه‌السلام :

العِلمُ مِصباحُ العَقلِ ؛

دانش ، چراغ خرد است

غرر الحکم : ۵۳۶ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۶۵

امام علیعليه‌السلام :

رَأسُ الفَضائلِ العِلمُ ، غایَةُ الفَضائلِ العِلم ؛

سرآمد فضیلتها ، دانش است ؛ نقطه پایان فضیلتها دانش است

غرر الحکم : ۵۲۳۴ ۶۳۷۹ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۶۶

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

العِلمُ رَأسُ الخَیرِ کُلِّهِ ، والجَهلُ رَأسُ الشَّرِّ کُلِّهِ ؛

دانایی ، سرآمـد همه خوبیهاست و نادانی سرآمد همه بدیها

بحار الأنوار : ۷۷ / ۱۷۵ / ۹ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۶۷

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

أکثَرُ النّاسِ قیمَةً أکثَرُهُم عِلما ، وأقَلُّ النّاسِ قیمَةً أقَلُّهُم عِلما ؛

با ارزشترین مردم، کسانی هستند که از دانش بیشتری برخوردارند و کم‌ارزشترین مردم کسانی هستند که از دانش کمتری بهره‌مندند

أمالی الصدوق : ۲۷ / ۴

حدیث - ۶۸

امام علیعليه‌السلام :

حَسْبکَ مِن الجَهلِ أنْ تُعجَبَ بعِلْمِکَ؛

در نادانی تو همین بس که به دانش خود مغرور شوی

أمالی الطوسیّ : ۵۶ / ۷۸ منتخب میزان الحکمة : ۱۱۸

حدیث - ۶۹

امام علیعليه‌السلام :

حَسْبکَ مِن الجَهلِ أنْ تُعجَبَ بعِلْمِکَ؛

در نادانی تو همین بس که به دانش خود مغرور شوی

أمالی الطوسیّ : ۵۶ / ۷۸ منتخب میزان الحکمة : ۱۱۸

حدیث - ۷۰

امام علیعليه‌السلام :

الجَهلُ أدْوَأُ الدّاءِ؛

نادانی بدترین درد است

غرر الحکم : ۸۲۰ منتخب میزان الحکمة : ۱۱۸

حدیث - ۷۱

امام صادقعليه‌السلام :

لَیسَ العِلمُ بِالتَّعَلُّمِ ،إنَّما هُوَ نورٌ یَقَعُ فی قَلبِ مَن یُریدُ اللّه‌ُ تَبارَکَ وتَعالی أن یَهدِیَهُ ، فإن أرَدتَ العِلمَ فَاطلُب أوَّلاً فی نَفسِکَ حَقیقَةَ العُبودِیَّةِ ، وَاطلُبِ العِلمَ بِاستِعمالِهِ ، وَاستَفهِمِ اللّه یُفهِمْکَ ؛

دانش به آموختن نیست ، بلکه نوری است که در دل هر کس که خداوند تبارک و تعالی بخواهد هدایتش کند ، می‌افتد بنابراین ، اگر خواهان دانش هستی ، نخست حقیقت عبودیت را در جان خودت جویا شو و دانش را از طریق به کار بستن آن بجوی و از خداوند فهم و دانایی بخواه تا تو را فهم و دانایی دهد

بحار الأنوار : ۱ / ۲۲۵ / ۱۷ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۷۲

امام صادقعليه‌السلام :

جاءَ رَجُلٌ إلی رَسولِ اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فقالَ : یا رسولَ اللّه ، ما العِلمُ ؟ قالَ : الإنصاتُ ، قالَ : ثُمَّ مَه ؟ قالَ : الاستِماعُ ، قالَ : ثُمَّ مَه ؟ قالَ : الحِفظُ ، قالَ : ثُمَّ مَه ؟ قالَ : العَمَلُ بهِ ، قالَ : ثُمَّ مَه یارَسولَ اللّه ؟ قالَ : نَشرُهُ ؛

مردی‌خدمت رسول‌خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم آمد و عرض کرد : ای رسول خدا ! علم چیست ؟ فرمودند: خاموشی عرض کرد : سپس چه ؟ فرمودند: گوش سپردن عرض کرد : دیگر چه ؟ فرمودند: حفظ و مراقبت عرض کرد : آن گاه چه ؟ فرمودند: به کار بستن آن عرض کرد : سپس چه ای رسول خدا ؟ فرمودند: انتشار دادن آن

الکافی : ۱ / ۴۸ / ۴ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۷۳

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

لا یَتِمُّ عَقلُ المَرءِ حَتّی یَتِمَّ فیهِ عَشرُ خِلالٍ لا یَسأمُ مِن طَلَبِ العِلمِ طُولَ عُمرِهِ ؛

خرد آدمی کامل نگردد ، مگر آن گاه که ده خصلت در او فراهم آید و تا زنده است از طلب دانش خسته نشود

تنبیه الخواطر : ۲ / ۱۱۲ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۷۴

امام علیعليه‌السلام :

لا یُحرِزُ العِلمَ إلاّ مَن‌یُطیلُ دَرسَهُ ؛

دانش را به دست نیاورَد ، مگر کسی که مدتها بیاموزد

غرر الحکم : ۱۰۷۵۸ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۷۵

عَلی المُتَعَلِّمِ أن یُدئبَ نَفسَهُ فی طَلَبِ العِلمِ، ولا یَمَلَّ مِن تَعَلُّمِهِ ، ولا یَستَکثِرَ ما عَلِم؛

بر دانش‌آموز است ، که خود را در طلب علم کوشا سازد و از آموختن دانش خسته نشود و دانسته‌های خود را زیاد نشمارد

غرر الحکم : ۶۱۹۷ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۷۶

امام علیعليه‌السلام :

عَلی المُتَعَلِّمِ أن یُدئبَ نَفسَهُ فی طَلَبِ العِلمِ، ولا یَمَلَّ مِن تَعَلُّمِهِ ، ولا یَستَکثِرَ ما عَلِم؛

بر دانش‌آموز است ، که خود را در طلب علم کوشا سازد و از آموختن دانش خسته نشود و دانسته‌های خود را زیاد نشمارد

غرر الحکم : ۶۱۹۷ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۷۷

امام سجّادعليه‌السلام :

حقّ استاد تو این است که به او احترام گذاری ، محضرش را موقّر داری ، با دقت به سخنانش گوش بسپاری ، رویت به او باشد و به او توجّه نمایی ، صدایت را بر او بلند نکنی ، هر گاه کسی از او سؤالی کند تو جواب ندهی ، بلکه بگذاری خودش جواب دهد در محضر او با کسی سخن نگویی ، در حضور او از کسی غیبت نکنی ، اگر پیش تو از او بد گویی شود ، از وی دفاع کنی عیبهایش را بپوشانی ، خوبیها و صفات نیکش را آشکار سازی ، با دشمن او همنشینی نکنی و با دوستش دشمنی نورزی هرگاه این کارها را کردی ، فرشتگان خدا درباره‌ات گواهی دهند که تو برای رضای خداوند جلّ اسمه ، نه برای مردم ، نزد آن استاد رفته‌ای و دانش او را فراگرفته‌ای

الخصال : ۵۶۷ / ۱ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۰

حدیث - ۷۸

امام سجّادعليه‌السلام :

حقّ شاگرد تو این است که بدانی خداوند ، به واسطه علم و دانشی که به تو داده و از خزانه‌های (دانش) خود برای تو گشوده ، تو را سرپرست شاگردانت ساخته است بنابراین ، اگر مردم را خوب آموزش دهی و با آنان درشتی و بدرفتاری نکنی و از تعلیمشان به ستوه نیایی ، خداوند از فضل خود بر دانش تو بیفزاید امّا اگر دانش خود را از مردم مضایقه کنی یا وقتی برای آموختن دانش نزد تو آمدند با ایشان درشتی و بدرفتاری کنی ، بر خداوند عز و جل سزاوار است که علم و شکوه آن را از تو بگیرد و جایگاه تو را از دل مردم بیندازد

عوالی اللآلی : ۴ / ۷۴ / ۵۴ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۰

حدیث - ۷۹

الإمامُ الصّادقُعليه‌السلام

فی قولهِ تعالی :( وَ لا تُصَعِّرْ خَدَّکَ لِلنّاسِ ) : لِیَکُنِ النّاسُ عِندَکَ فی العِلمِ سَواءًم؛

امام صادقعليه‌السلام درباره آیه «به تکبّر از مردم روی مگردان» فرمودند: باید مردمی که برای آموختن علم نزد تو می‌آیند، در نظرت یکسان باشند

نیه المرید : ۱۸۵ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۰

حدیث - ۸۰

الإمامُ الصّادقُعليه‌السلام

فی قولهِ تعالی :( وَ لا تُصَعِّرْ خَدَّکَ لِلنّاسِ ) : لِیَکُنِ النّاسُ عِندَکَ فی العِلمِ سَواءًم؛

امام صادقعليه‌السلام درباره آیه «به تکبّر از مردم روی مگردان» فرمودند: باید مردمی که برای آموختن علم نزد تو می‌آیند، در نظرت یکسان باشند

نیه المرید : ۱۸۵ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۰

حدیث - ۸۱

امام علیعليه‌السلام :

خُذوا مِنَ العِلمِ مابَدا لَکُم ، وإیّاکُم أن تَطلُبوهُ لِخِصالٍ أربَعٍ : لِتُباهوا بهِ العُلَماءَ ، أو تُماروا بهِ السُّفَهاءَ ، أو تُراؤوا بهِ فی الَمجالِسِ ، أوتَصرِفوا وُجوهَ النّاسِ إلَیکُم لِلتَّرَؤّسِ؛

از علم ، هر آنچه که برایتان پیش می‌آید فرا گیرید و زنهار که آن را برای چهار کار بیاموزید : برای فخر فروشی بر علما ، یا ستیزه کردن با جاهلان ، یا خودنمایی در مجالس ، یا جلب کردن توجه مردم به خود و ریاست کردن بر آنها

الإرشاد : ۱ / ۲۳۰ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۰

حدیث - ۸۲

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَنِ ابتَغی العِلمَ لِیَخدَعَ بهِ النّاسَ لَم یَجِدْ رِیحَ الجَنّةِ ؛

هر کس دانش را برای فریفتن مردم بجوید ، بوی بهشت را نیابد

مکارم الأخلاق : ۲ / ۳۶۴ / ۲۶۶۱

حدیث - ۸۳

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَن تَعَلَّمَ العِلمَ‌لِغَیرِ اللّه تَعالی فَلْیَتَبَوَّأْ مَقعَدَهُ مِن نارٍ ؛

هـر که دانـش را برای غـیر خدا بیاموزد ، جایگاهش دوزخ باشد

کنزالعمّال : ۲۹۰۳۵ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۰

حدیث - ۸۴

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

هر که دانش را برای خدا بیاموزد ، به هیچ بابی از آن نرسد مگر این که بیش از پیش ، خود را حقیرتر بیند ، با مردم افتاده‌تر شود ، ترسش از خدا بیشتر گردد و در دین کوشاتر شود چنین کسی از علم بهره‌مند می‌شود پس ، باید آن را بیاموزد امّا کسی که دانش را برای دنیا و منزلت یافتن نزد مردم و موقعیت یافتن نزد سلطان و حاکم فرا گیرد ، به هیچ بابی از آن نرسد مگر این که خود بزرگ بین‌تر شود و بر مردم بیشتر بزرگی فروشد و از خدا بیشتر غافل شود و از دین بیشتر فاصله گیرد چنین کسی از دانش سود نمی‌برد ؛ بنابراین ، باید (از تحصیل دانش) خودداری ورزد و علیه خود حجّت و پشیمانی و رسوایی در روز قیامت فراهم نیاورد

روضه الواعظین : ۱۶ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۰

حدیث - ۸۵

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَن طَلَبَ العِلمَ فهُوَ کالصّائمِ نَهارَهُ ، القائمِ لَیلَةُ ، وإنَّ بابا مِنَ العِلمِ یَتَعَلَّمُهُ الرَّجُلُ خَیرٌ لَهُ مِن أن یَکونَ أبو قُبَیسٍ ذَهَبا فأنفَقَهُ فی سَبیلِ اللّه ؛

هر که دانش بجوید ، مانند کسی است که روز خود را به روزه گذراند وشبش را به عبادت اگر کسی یک بابِ علم بیاموزد ، برایش بهتر است از این که کوه ابو قبیس طلا باشد و او آن را در راه خدا انفاق کند

منیه المرید : ۱۰۰ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۸

حدیث - ۸۶

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

طالِبُ العِلمِ طالِبُ الرَّحمَةِ ،طالِبُ العِلمِ رُکنُ الإسلامِ ، ویُعطی أجرَهُ مَعَ النَّبِیّینَ ؛

جویای دانش ، جویای رحمت است جوینده دانش رکن اسلام است و پاداشش با پیامبران داده می‌شود.

کنز العمّال : ۲۸۷۲۹ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۸

حدیث - ۸۷

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

إنَّ طـالِبَ العِلمِ تَـبسُطُ لَـهُ الـمَلائکَةُ أجـنِحَتَها وتَستَغفِرُ لَهُ ؛

فـرشتگان ، بـالهای خـود را برای جوینده دانش می‌گسترانند و برایش آمرزش می‌طلبند

کنز العمّال : ۲۸۷۴۵ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۸

حدیث - ۸۸

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَن کانَ فی طَلَبِ العِلمِ کانَتِ الجَنَّةُ فی طَلَبهِ ؛

هر که در جستجوی دانش باشد ، بهشت در جستجوی او برآید

کنزالعمّال : ۲۸۸۴۲ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۸

حدیث - ۸۹

امام علیعليه‌السلام :

مَن جاءَتهُ مَنِیَّتُهُ وهُوَ یَطلُبُ العِلمَ فبَینَهُ وبَینَ الأنبیاءِ دَرَجَةٌ؛

هر کس در حال طلب دانش مرگش فرا رسد ، میان او و پیامبران تنها یک درجه تفاوت باشد

مجمع البیان : ۹ / ۳۸۰ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۸

حدیث - ۹۰

إذا جاءَ المَوتُ لِطالِبِ‌العِلمِ وهُوَ عَلی هذهِ الحالَةِ ماتَ وهُوَ شَهیدٌ ؛

هر گاه جوینده دانش در حال آموختن علم مرگش فرا رسد ، شهید مرده‌است

الترغیب والترهیب : ۱ / ۹۷ / ۱۶ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۸

حدیث - ۹۱

امام صادقعليه‌السلام :

لَو عَلِمَ النّاسُ ما فی طَلَبِ العِلمِ‌لَطَلَبوهُ ولَو بِسَفکِ المُهَجِ وخَوضِ اللُّجَجِ ؛

اگر مردم می‌دانستند که علم چه فوایدی دارد ، هر آینه در جستجوی آن بر می‌آمدند ، گرچه در راه آن خون بریزند و در ژرفای دریاها فرو روند

عوالی اللآلی : ۴ / ۶۱ / ۹ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۸

حدیث - ۹۲

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَن لَم یَصبِر عَلی ذُلِ‌التَّعَلُّمِ ساعَةً بَقِیَ فی ذُلِّ الجَهلِ أبَدا ؛

هر کس بر خواری ساعتی دانش آموختن صبر نکند، برای همیشه در خواری نادانی بماند

عوالی اللآلی : ۱ / ۲۸۵ / ۱۳۵ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۸

حدیث - ۹۳

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اُطلُبوا العِلمَ ولَو بِالصِّینِ ؛ فإنَّ طَلَبَ العِلمِ فَریضَةٌ عَلی کُلِّ مُسلِم ؛

دانش را فرا گیرید ، گرچه در چین باشد ؛ زیرا طلب دانش بر هر مسلمانی واجب است

کنز العمّال : ۲۸۶۹۷ ، ۲۸۶۹۸ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۸

حدیث - ۹۴

امام صادقعليه‌السلام :

لَستُ اُحِبُّ أن أری الشّابَّ مِنکُم إلاّ غادیا فی حالَینِ : إمّا عالِما أو مُتَعَلِّما ، فإن لَم یَفعَلْ فَرَّطَ ، فإن فَرَّطَ ضَیَّعَ ، وإنْ ضَیَّعَ أثِمَ ، وإن أثِمَ سَکَنَ النارَ والذی بَعَثَ مُحمّدا بِالحَقِّ؛

دوست ندارم جوان شما را جز در دو حـال ببینم : دانشمند یا دانش آموز ؛ زیرا اگر چنین نباشد کوتاهی کرده و چون کوتاهی کند ، ضایع گشته و چون ضایع گردد ، گنهکار باشد و چون گنهکار باشد ، سوگند به آن که محمّد را بحقّ برانگیخت ، در آتش جای گیرد

أمالی الطوسیّ : ۳۰۳ / ۶۰۴

حدیث - ۹۵

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَنِ ازدادَ عِلما ولَم یَزدَدْ هُدیً ، لَم یَزدَدْ مِنَ اللّه إلاّ بُعدا ؛

هر که علمش فزونی گیرد و هدایتش افزون نشود ، جز بر دوری او از خدا افزوده نگردد

تنبیه الخواطر : ۲ / ۲۱ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۹۶

امام صادقعليه‌السلام :

أشَدُّ النّاسِ عَذاباعالِمٌ لا یُنتَفَعُ مِن عِلمِهِ بِشَیءٍ ؛

در میان مردمان (گنهکار) سخت‌ترین عذاب را عالمی دارد که از علم خود کمترین سودی نبرد

بحار الأنوار : ۲ / ۳۷ / ۵۳

حدیث - ۹۷

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

تَناصَحوا فی العِلمِ ؛ فإنَّ خِیانَةَ أحَدِکُم فی عِلمِهِ أشَدُّ مِن خِیانَتِهِ فی مالِهِ ، وإنَّ اللّه‌َ سائلُکُم یَومَ القِیامَةِ ؛

در دانش، بـا یکدیگر یکرنگ باشید؛ زیرا خیانت هر یک از شما در علمش، بدتر از خیانت کردن در مال است و در روز قیامت خداوند از شما بازخواست می‌کند

أمالی الطوسیّ : ۱۲۶ / ۱۹۸ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۹۸

امام علیعليه‌السلام :

العِلمُ یُنجِدُ، الحِکمَةُ تُرشِدُ؛

دانش روشنی می‌بخشد و حکمت ره می‌نماید.

علم و حکمت: ج ۱ ص ۷۲ ح ۱۸۲

حدیث - ۹۹

امام باقرعليه‌السلام :

إنَّ الفَقیهَ حَقَّ الفَقیهِ: الزاهِدُ فی الدنیا، الراغِبُ فی الآخِرَةِ؛

فقیه، حقیقتاً کسی است که به دنیا بی اعتنا و به آخرت مشتاق باشد.

الکافی: ج ۱، ص ۷۰، ح ۸

حدیث - ۱۰۰

امام علیعليه‌السلام :

اِعلَمُوا أنَّ کَمالَ الدِّینِ طَلَبُ الْعِلمِ وَالْعَمَلُ بِهِ؛

بدانید که کمال دین در طلب دانش و به کار بستن آن است.

الکافی، ج ۱، ص ۳۰

حدیث - ۱۰۱

امام باقرعليه‌السلام :

إنَّ مَفاتیحَ العِلمِ السُّؤالُ؛

کلیدهای دانش پرسیدن است.

علم و حکمت: ج ۱ ص ۳۴۶ ح ۹۶۷

حدیث - ۱۰۲

امام باقرعليه‌السلام :

العِلمُ عِمادُ الرُّوحِ؛

دانش، ستون روح است.

علم و حکمت، ج ۱، ص ۷۶، ح ۲۰۴.

حدیث - ۱۰۳

امام جوادعليه‌السلام :

الشَّریفُ کُلُّ الشَّریفِ مَن شَرَفُهُ عِلمُهُ.

شریفِ به تمام معنا کسی است که دانشش مایه شرف او گردد.

علم و حکمت: ج ۱ ص ۵۴ ح ۱۰۳

حدیث - ۱۰۴

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

العِلمُ رَأسُ الخَیرِ کُلِّهِ؛

دانش منشأ هرگونه خیری است.

علم و حکمت: ج ۱ ص ۴۰ ح ۲۹

حدیث - ۱۰۵

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

خداوند چهارچیز را در چهار چیز قرار داده است :

۱.برکت علم را در احترام به استاد

۲.بقای ایمان را در تعظیم خدا به وسیله انجام بی چون چرای دستوراتش

۳.لذت و برکت زندگی را در نیکی به پدر و مادر

۴.و آزادی از جهنم را در آزار ندادن مردم.

نصایح، صفحه ۲۳۰

حدیث - ۱۰۶

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

هرکس یک مساله شرعی از احادیث ما پیرامون حلال و حرام و مسائل دینی اش را بیاموزد خدای تعالی هزار گناه او را بیامرزد و شهری از طلا به وسعت دنیا برایش در بهشت بنا کند و به عدد هر موئی که در بدنش قرار دارد برایش حج مقبول می نویسند.

بحارالانوار جلد ۱ صفحه ۲۱۴

حدیث - ۱۰۷

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

هرکس یک مساله شرعی از احادیث ما پیرامون حلال و حرام و مسائل دینی اش را بیاموزد خدای تعالی هزار گناه او را بیامرزد و شهری از طلا به وسعت دنیا برایش در بهشت بنا کند و به عدد هر موئی که در بدنش قرار دارد برایش حج مقبول می نویسند.

بحارالانوار جلد ۱ صفحه ۲۱۴

حدیث - ۱۰۸

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند :

هرکس که خداوند به او علم دین عطا کرده باشد و او آن را به مردم تعلیم ندهد، پس از مرگ خداوند را در حالی ملاقات می کند که بر دهانش لجام آهنین زده باشند.

بحارالانوار جلد ۲ صفحه ۶۸

حدیث - ۱۰۹

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

طالِبُ العِلمِ مَحفوفٌ بِعِنایَةِ اللَّهِ؛

عنایت خداوند جویای دانش را فرا گرفته است.

حکمت نامه پیامبر اعظم(ص)، ج ۱، ص ۳۱۳، ح ۳۰۹

حدیث - ۱۱۰

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

أَعلَمُ النّاسِ مَن جَمَعَ عِلمَ النّاسِ إِلی عِلمِهِ؛

داناترین مردم کسی است که دانش دیگران را به دانش خود بیفزاید.

کنزالعمال، ج۱۰، ص۱۴۳، ح۲۸۷۳۱

حدیث - ۱۱۱

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

لَوکانَ الدِّینُ مُعَلَّقاً بِالثُّرَیّا لَتَناوَلَهُ اُناسٌ مِن أبناء فارِسَ؛

اگر دین به ستاره ثریّا آویزان باشد، مردمانی از ایرانیان آن را به زیر خواهند کشید.

کنزالعمّال ، ح ۳۴۱۳۰

حدیث - ۱۱۲

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

یا مُؤمِنُ اِنَّ هذَا العِلمَ وَالاَْدَبَ ثَمَنُ نَفْسِکَ فَاجْتَهِد فی تَعَلُّمِهِما ، فَما یَزیدُ مِنْ عِلْمِکَ وَ اَدَبِکَ یَزیدُ فی ثَمَنِکَ وَ قَدْرِکَ ، فَاِنَّ بِالْعِلْمِ تَهْتَدی اِلی رَبِّکَ وَ بِالاَْدَبِ تَحْسِنُ خِدْمَةَ رَبِّکَ وَبِأَدَبِ الْخِدْمَةِ یَسْتَوجِبُ الْعَبْدُ وَلایَتَهُ وَقُرْبَهُ ، فَاقْبَلِ النَّصیحَةَ کی تَنْجُوَ مِنَ الْعَذابِ؛

ای مؤمن! به تحقیق این دانش و ادب بهای جان توست پس در آموختن آن دو بکوش که هر چه بر دانش و ادبت افزوده شود بر قیمت و قَدْرت افزوده می‌شود ؛ زیرا با دانش به پروردگارت راه می‌یابی و با ادب به پروردگارت خوش خدمتی می‌کنی و با ادب در خدمت‌گزاری، بنده سزاوار دوستی و نزدیکی به او می‌شود پس [این [نصیحت را بپذیر تا از عذاب بِرَهی.

جامع الأخبار، ص ۳۱۰، ح ۸۵۲

حدیث - ۱۱۳

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

العِلمُ وَراثَهٌ کَریمَهٌ ، وَ الادابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَهٌ ، وَ الفِکرُ مِرآهٌ صافِیَهٌ؛

علم میراث گرانبهائی است و ادب لباس فاخر و زینتی است و فکر آئینه ای است صاف.

نهج البلاغه

حدیث - ۱۱۴

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

لا یُدرَکُ العِلمُ بِراحَةِ الجِسمِ ؛

دانش با تن‌آسایی به دست نمی‌آید

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۱۰۶۸۴

حدیث - ۱۱۵

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

مَن لَم یَتَعَلَّم فِی الصِّغَرِ لَم یَتَقَدَّم فِی الکِبَرِ ؛

هرکه در کودکی نیاموزد ، در بزرگی پیشرفت نمی‌کند

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۸۹۳۷

حدیث - ۱۱۶

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

مَنِ اتَّجَرَ بِغَیرِ عِلمٍ فَقَدِ ارتَطَمَ فِی الرِّبا ؛

هر کس بدون آگاهی از دانش [فقه] به تجارت بپردازد ، در ربا فرو می‌رود

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۸۴۰۱

حدیث - ۱۱۷

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

مَن سَألَ فِی صِغَرِهِ أجابَ فِی کِبَرِهِ ؛

هر که در خردسالی بپرسد ، در بزرگسالی پاسخ می‌دهد

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۸۲۷۳

حدیث - ۱۱۸

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

مَن خَلا بِالعِلمِ لَم تُوحِشهُ خَلوَةٌ ؛

هر کس با دانش خلوت کند ، هیچ خلوتی او را به وحشت نمی‌اندازد

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۸۱۲۵

حدیث - ۱۱۹

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

لِطالِبِ العِلمِ عِزُّ الدُّنیا وَ فَوزُ الآخِرَةِ ؛

جوینده دانش را عزّت دنیا و رستگاری آخرت است

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۷۳۴۹

حدیث - ۱۲۰

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

کُلُّ شَی‌ءٍ یَنقُصُ عَلَی الإنفاقِ إلاَّالعِلمَ ؛

هر چیزی با بخشیدن کم می‌شود ، مگر دانش

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۶۸۸۸

حدیث - ۱۲۱

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

قَولُ لا اَعلَمُ نِصفُ العِلمِ ؛

گفتنِ نمی‌دانم، نیمی از دانش است

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۶۷۵۸

حدیث - ۱۲۲

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

عِلمٌ بِلا عَمَلٍ کَشَجَرٍ بِلا ثَمَرٍ ؛

علم بی عمل ، درخت بی‌ثمر را می‌مانَد

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۶۲۹۰

حدیث - ۱۲۳

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

جَمالُ العِلمِ نَشرُهُ وَ ثَمَرَتُهُ العَمَلُ بِهِ ، وَ صِیانَتُهُ وَضعُهُ فِی أهلِهِ ؛

زیبایی علم به نشر آن است ، و میوه‌اش عمل کردن به آن ، و نگاهداشتِ آن قراردادنش میان اهل آن

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۴۷۵۴

حدیث - ۱۲۴

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

تَمامُ العِلمِ العَمَلُ بِمُوجَبِهِ ؛

کمال علم ، عمل کردن به مقتضای آن است

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۴۴۸۲

حدیث - ۱۲۵

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

بِحُسنِ العَمَلِ تُجنی ثَمَرَةُ العِلمِ لا بِحُسنِ القَولِ ؛

با کردار نیک ، میوه علم چیده می‌شود ، نه با گفتار نیک

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۴۲۹۶

حدیث - ۱۲۶

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

إنَّما زُهدَ النّاسِ فی طَلَبِ العِلمِ کَثرَةُ ما یَرَونَ مِن قِلَّةِ مَن عَمِلَ بِما عَلِمَ ؛

آنچه مردم را به تحصیل دانش بی‌رغبت کرده ، این است که بسیار می‌بینند آنان که به آنچه آموخته‌اند عمل می‌کنند ، اندک‌اند

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۳۸۹۵

حدیث - ۱۲۷

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

ألا لا یَستَحیِیَنَّ مَن لا یَعلَمُ أن یَتَعَلَّمَ فَإنَّ قِیمَةَ کُلِّ امرِئٍ مَا یَعلَمُ ؛

آگاه باشید که آن‌که نمی‌داند، نباید از آموختن شرم کند ؛ زیرا ارزش هر کس به چیزی است که می‌داند

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۲۷۸۷

حدیث - ۱۲۸

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

اُطلُبُوا العِلمَ تُعرَفُوا بِهِ وَ اعمَلُوا بِه تَکُونُوا مِن أهلِهِ ؛

دانش را بجویید تا به آن شناخته شوید و به آن عمل کنید تا از اهلش باشید

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۲۵۳۱

حدیث - ۱۲۹

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

اِکتَسِبُوا العِلمَ یَکسِبکُمُ الحَیاةَ ؛

دانش کسب کنید تا به شما زندگی و بالندگی بخشد

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۲۴۸۶

حدیث - ۱۳۰

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

اَلعِلمُ خَیرٌ مِنَ المالِ ، اَلعِلمُ یَحرُسُکَ وَ أنتَ تَحرُسُ المالَ ؛

دانش، برتر از ثروت است ؛ [زیرا] دانش تو را پاس می‌دارد ، امّا ثروت را تو می‌پایی

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۱۹۲۳

حدیث - ۱۳۱

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

اَلعِلمُ یُنجیکَ ، الجَهلُ یُردیکَ ؛

دانش، نجاتت می‌دهد و نادانی تباهت می‌کند

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۱۵۰

حدیث - ۱۳۲

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

مَن کَتَبَ عَنِّی عِلما أو حدیث - الم یَزَلْ یُکتَبْ لَهُ الأجرُ ما بَقِیَ ذلکَ العِلمُ والحدیث - ؛

هر کس دانشی یا حدیثی از من بنویسد تا آن دانش و حدیث باقی است ، برایش اجر نوشته شود

کنز العمّال : ۲۸۹۵۱

حدیث - ۱۳۳

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

المؤمنُ إذا ماتَ وتَرَکَ وَرَقةً واحِدَةً علَیها عِلمٌ تَکونُ تِلکَ الوَرَقةُ یَومَ القِیامَةِ سِترا فیما بَینَهُ وبَینَ النارِ ، وأعطاهُ اللّه‌ُ تبارکَ وتعالی بکُلِّ حَرفٍ مَکتوبٍ علَیها مَدینَةً أوسَعَ مِن الدنیا سَبعَ مَرّاتٍ ؛

هر گاه مؤمن بمیرد و یک برگه که روی آن علمی نوشته شده باشد از خود برجای گذارد ، روز قیامت آن برگه پرده میان او و آتش می‌شود و خداوند تبارک و تعالی به ازای هر حرفی که روی آن نوشته شده ، شهری هفت برابر پهناورتر از دنیا به او می‌دهد

أمالی الصدوق : ۴۰ / ۳

حدیث - ۱۳۴

پیامبر خدا (صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) فرمودند:

اکتُبُوا العِلمَ قبلَ ذَهابِ العُلَماءِ ، وإنّما ذَهابُ العِلمِ بِمَوتِ العُلَماءِ؛

دانـش را ، پـیش از درگـذشت دانشمندان ، بنویسید ؛ زیرا با مرگ دانشمندان ، دانش (آنان) نیز می‌رود

کنز العمّال : ۲۸۷۳۳

حدیث - ۱۳۵

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

قَیِّدُوا العِلمَ بالکِتابِ؛

علم را ، با نوشتن در بند کشید

کنز العمّال : ۲۹۳۳۲

حدیث - ۱۳۶

امام علیعليه‌السلام :

کِتابُ الرجُلِ عُنوانُ عَقلِهِ‌وبُرهانُ فَضلِهِ ؛

نوشته (و نامه) انسان ، نشانِ خِرد او و دلیل فضل اوست

غرر الحکم : ۷۲۶۰ منتخب میزان الحکمة : ۴۸۲

حدیث - ۱۳۷

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

کل جلوس فی المسجد لغو الا ثلاثة : قراءة مصل ، او ذکرالله اوسائل عن علم ؛

هر نشستی در مسجد لغو است مگر در سه حالت : خواندن قرآن ، گفتن ذکر خدا، سؤ ال(جستوی ) علم

(میزان الحکمه ، ج ۴، ص ۳۹۳، بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۸۸).

حدیث - ۱۳۸

قال علیعليه‌السلام :

نوم علی یقین خیر من صلاة فی شک ؛

خوابیدن با علم و یقین بهتر از نماز و نیایش خدا با شک و تردید است

(نهج البلاغه ، فیض الاسلام ، ص ۱۱۳۰)

حدیث - ۱۳۹

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

نوم علی علم خیر من صلاة علی جهل ؛

خواب با علم بهتر از نماز با جهل است

(نهج الفصاحه ، م ۳۱۴۰، ص ۶۳۳)

حدیث - ۱۴۰

قال الصادقعليه‌السلام :

قال لقمان لابنه : لکل شی ء علامة یعرف بها و یشهد علیها و ان للدین ثلاث علامات : العلم و الایمان و العمل به ، (الی ان قال ) و للعامل ثلاث علامات الصلوة و الصیام و الزکوة ؛

حضرت لقمان به فرزندانش فرمود: برای هر چیزی علامتی است که به وسیله آن علامت شناخته می شود و به او شهادت داده می شود، به درستی که برای دین سه علامت است : ۱ - علم ۲ - ایمان ، ۳ - عمل به ایمان ، تا آن جا که فرمود: برای عامل به دین سه علامت است : ۱ - نماز ۲ - روزه ، ۳ - زکات

(مستدرک الوسائل ، ج ۱، ص ۱۸۳)

حدیث - ۱۴۱

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

کن عالما او متعلما او احب اهل العلم و لا تکن راعبا فتهلک ببعضهم؛

یا دانشمند باش یا دانشجوی یا دوست دار دانشمندان و دشمن علم و اهل آن مباش که به سبب آن هلاک می شوی.

اصول کافی، ج ۱، ص ۳۴.

حدیث - ۱۴۲

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

الحکمة ضاله المومن فخذ الحکمة و لو من اهل النفاق؛

دانش، گم شده ی مسلمانان است، پس دانش بیاموز، اگر چه از غیر مسلمان باشد.

نهج البلاغه، حکمت ۲۰۵.

حدیث - ۱۴۳

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

ایها الناس اعلموا ان کمال الدین طلب العلم و العمل به، الا وان طلب العلم اوجب علیکم من طلب المال؛

ای مردم! بدانید که کمال دین در آموختن علم و عمل کردن به آن است. آگاه باشید که دانش آموزی بر شما واجب تر است از کسب مال.

اصول کافی، ج ۱، ص ۳۰.

حدیث - ۱۴۴

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

طالب العلم، مخوف بعنایعة الله؛

جوینده ی دانش، در پناه عنایت خداوند است.

عوالی اللالی، ج ۱، ص ۲۹۲.

حدیث - ۱۴۵

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

طلب العلم فریضة علی کل مسلم الا ان الله یجب بغاة العلم؛

طلب علم بر هر انسانی واجب است. همانا خداوند علم آموزان را دوست دارد.

اصول کافی، ج ۱،ص ۳۰.

حدیث - ۱۴۶

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَن أرادَ عِلمَ الأوَّلینَ والآخِرینَ فَلْیُثَوِّرِ القرآنَ ؛

هرکه خواهان علم پیشینیان و آیندگان ، از اوّل تا به آخر دنیاست ، در قرآن کاوش و تأمل کند

فلیُثَوِّر القرآن : أی لینقّر عنه ویفکّر فی معانیه وتفسیره وقراءته (النهایه : ۱ / ۲۲۹) .کنز العمّال : ۲۴۵۴

حدیث - ۱۴۷

امام محمد باقرعليه‌السلام فرمودند:

خدا رحمت کند بنده‌ای را که علم را زنده کند

کافی ، ج ۱ ، ص ۴۱

حدیث - ۱۴۸

امام محمد باقرعليه‌السلام فرمودند:

هر که علم و دانش را جوید برای آنکه به علما فخر فروشی کند ، یا با سفها بستیزد ، و یا مردم را متوجه خود نماید ، باید آتش را جای نشستن خود گیرد

بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ۲ ، ص ۳۸

حدیث - ۱۴۹

امام محمد باقرعليه‌السلام فرمودند:

آن که از شما به دیگری علم بیاموزد ، پاداش او ( نزد خدای تعالی ) به مقدارپاداش دانشجوست ، و از او هم بیشتر می‌باشد.

کافی ، ج ۱ ، ص ۳۵

حدیث - ۱۵۰

واضع العلم عند غیر أهله کمقلّد الخنازیر الجوهر و اللّؤلؤ و الذّهب؛

آن که علم به نااهل سپارد چنان است که گوهر و مروارید و طلا به خوکان آویزد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۵۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

نوم علی علم خیر من صلاه علی جهل؛

خواب با علم بهتر از نماز با جهل است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۵۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

المتعبّد بغیر فقه کالحمار فی الطّاحون؛

کسی که بی دانش عبادت کند چون الاغ آسیاست.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۵۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

من الصّدقه أن یعلّم الرّجل العلم فیعمل به و یعلّمه؛

از جمله صدقه این است که مرد علم آموزد و بدان عمل کند و تعلیم دهد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۵۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ی فرمایند:

من عمل علی غیر علم کان ما یفسد أکثر ممّا یصلح؛

هر که بی علم عمل کند بیش از آنچه اصلاح می کند، افساد خواهد کرد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۵۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

من سلک طریقا یلتمس فیه علما سهّل اللَّه له طریقا إلی الجنّه؛

هر که به جستجوی علم راهی سپرد خدا برای وی راهی سوی بهشت بگشاید.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۵۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

من زهد فی الدّنیا علّمه اللَّه بلا تعلّم و جعله بصیرا؛

هر که از دنیا بگذرد خدایش بدون تعلم علم آموزد و بصیرت دهد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۵۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

من أفتی بغیر علم کان إثمه علی من أفتاه و من أشار علی أخیه بأمر یعلم أنّ الرّشد فی غیره فقد خانه؛

هر که بدون علم فتوی دهد گناه حاصل از آن را به گردن دارد و هر که به برادر خویش کاری سفارش کند و داند که مصلحت در غیر آن است به وی خیانت کرده است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۵۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

من طلب العلم لیجاری به العلماء أو لیماری به السّفهاء أو یصرف به وجوه النّاس إلیه أدخله اللَّه النّار؛

هر که علم جوید که به وسیله آن با دانشوران هم چشمی کند یا با سفیهان مجادله کند یا توجه عامه را به سوی خود جلب کند، خدایش به جهنم برد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۵۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

من طلب العلم کان کفّاره لما مضی؛

هر که علم جوید کفاره گناهان گذشته وی باشد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۶۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

من جادل فی خصومه بغیر علم لم یزل فی سخط اللَّه حتّی ینزع؛

هر که در مناقشه ای بدون علم مجادله کند در خشم خدا باشد تا دست بردارد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۶۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

من طلب العلم تکفّل اللَّه برزقه؛

هر که علم جوید خدا عهده دار روزی او شود.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۶۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

منهومان لا یشبعان: طالب العلم و طالب المال؛

دو گرسنه اند که سیری نپذیرند طالب علم و طالب مال.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۶۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

مثل الّذی یتعلّم العلم فی صغره کالنّقش علی الحجر و مثل الّذی یتعلّم العلم فی کبره کالّذی یکتب علی الماء؛

حکایت کسی که در کوچکی علم آموزد چون نقش بر سنگ است حکایت کسی که در بزرگی علم آموزد چون کسی است که بر آب نویسد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۶۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

مثل الّذی یتعلّم العلم ثمّ لا یحدّث به کمثل الّذی یکنز الکنز فلا ینفق منه؛

حکایت کسی که علم آموزد و از آن سخن نکند چون کسی است که گنجی نهد و از آن خرج نکند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۶۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ما من خارج خرج من بیته فی طلب العلم إلّا وضعت له الملائکه أجنحتها رضا بما یصنع حتّی یرجع؛

هر که از خانه خویش به طلب دانش بیرون شود فرشتگان به سبب رضایتی که از رفتار او دارند بالهای خویش برای وی بگسترند تا باز گردد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۶۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ما خرج رجل من بیته یطلب علما إلّا سهل اللَّه له طریقا إلی الجنّه؛

هر کس از خانه خویش به جستجوی علمی برون شود خدا برای وی راهی بسوی بهشت بگشاید.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۶۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ما تصدّق النّاس بصدقه أفضل من علم ینشر؛

هیچ صدقه ای که مردم دهند از علمی که منتشر شود بهتر نیست.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۶۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ما أتی اللَّه عالما علما إلّا أخذ علیه المیثاق أن لا یکتمه؛

خدا به عالمی علم نداده مگر آنکه از او پیمان گرفته که علم خویش را نهان ندارد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۶۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ما استرذل اللَّه عبدا إلّا حطّ عنه العلم و الأدب؛

خدا بنده ای را پست نشمارد مگر آنکه علم و ادب را از او فرو گذارد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۷۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

لا یشبع عالم من علمه حتّی یکون منتهاه الجنّه؛

عالم از علم خویش سیر نگردد تا سرانجام به بهشت رسد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۷۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

لیس منّی إلا عالم أو متعلّم؛

هیچ کس از من نیست به جز دانشمند یا دانش آموز.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۷۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

لیس من أخلاق المؤمن التّملّق و لا الحسد إلّا فی طلب العلم؛

تملق و حسد بر مؤمن روا نیست مگر در طلب علم.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۷۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

لو کان العلم معلّقا بالثّریّا لتناوله قوم من أبناء فارس؛

اگر علم به ثریا آویخته بود، گروهی از فرزندان فارس بدان می رسیدند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۷۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

لو خفتم اللَّه تعالی حقّ خیفته لعلمتم العلم الّذی لا جهل معه، و لو عرفتم اللَّه تعالی حقّ معرفته لزالت لدعائکم الجبال؛

اگر از خدا چنانچه شایسته ترسیدن از اوست، ترس داشتید علمی که به جهل آمیخته نیست نصیبتان می شد و اگر خدا را چنان که شایسته شناختن اوست، می شناختید به دعای شما کوهها جابجا می شد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۷۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

لکلّ شی ء طریق و طریق الجنّه العلم؛

هر چیزی راهی دارد و راه بهشت دانش است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۷۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

کلّ علم وبال یوم القیامه إلّا من عمل به؛

همه علم ها روز قیامت وبال است مگر علمی که بدان عمل کنند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۷۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

کلّ صاحب علم غرثان إلی علم؛

هر دانشمندی گرسنه علم دیگر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۷۸

پیامبراکرم(صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) می فرمایند:

کفی بالمرء علما أن یخشی اللَّه و کفی بالمرء جهلا أن یعجب بنفسه؛

در علم مرد همین بس که از خدا ترسد و در جهل مرد همین بس که مفتون خویش باشد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۷۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

کاتم العلم یلعنه کلّ شی ء حتّی الحوت فی البحر و الطّیر فی السّماء؛

همه چیز حتی ماهی دریا و مرغ هوا نهان کننده علم را لعنت کنند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۸۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

قلیل العمل ینفع مع العلم و کثیر العمل لا ینفع مع الجهل؛

عمل اندک با علم سودمند افتد و عمل بسیار با جهل سود ندهد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۸۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

فضل العلم أفضل من فضل العباده؛

فضیلت علم بیشتر از فضیلت عبادت است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۸۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

الغدّ و الرّواح فی تعلیم العلم أفضل عند اللَّه من الجهاد؛

صبح و شب در کار تعلیم علم به سر بردن نزد خدا از جهاد بهتر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۸۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

العلم لا یحلّ منعه؛

منع علم روا نیست.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۸۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

العلم و المال یستران کلّ عیب و الجهل و الفقر یکشفان کلّ عیب؛

علم و مال هر عیبی را بپوشاند و جهل و فقر هر عیبی را نمایان کند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۸۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

العلم میراثی و میراث الأنبیاء من قبلی؛

علم میراث من و میراث پیامبران پیش از من است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۸۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

العلم علمان: فعلم فی القلب فذلک العلم النّافع، و علم علی اللّسان فذلک حجّه اللَّه علی ابن آدم؛

علم دو علم است علمی که در قلب است و علم نافع همین است و علمی است که بر زبان است و او حجت خدا بر فرزند آدم است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۸۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

العلم خزائن و مفتاحها السّؤال فسلوا یرحمکم اللَّه فإنّه یوجر فیه أربعه: السّائل و المعلّم و المستمع و المحبّ لهم؛

علم گنجینه هاست و کلید آن پرسش است بپرسید تا خدا بر شما رحمت آرد که خدا در کار علم چهار کس را پاداش می دهد پرسنده و آموزگار و شنونده و کسی که دوستدار ایشان است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۸۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

العلم حیاه الإسلام و عماد الإیمان و من علم علما أتم اللَّه له أجره و من تعلّم فعمل علّمه اللَّه ما لم یعلم؛

علم حیات اسلام و ستون ایمان است و هر که علمی بیاموزد خدا پاداش او را کامل کند و هر که تعلیم گیرد و عمل کند خدا آنچه نمی داند به او تعلیم دهد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۸۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

العلم أفضل من العمل و خیر الأعمال أوسطها؛

علم از عبادت افضل است و بهترین عملها عملی است که معتدل تر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۹۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

العلم أفضل من العباده و ملاک الدّین الورع؛

علم از عبادت بهتر است و اساس دین ترس خداست.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۹۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

العالم إذا أراد بعلمه وجه اللَّه تعالی هابه کلّ شی ء و إذا أراد أن یکثر به الکنوز هاب من کلّ شی ء؛

عالم اگر از علم خویش رضای خدا خواهد همه چیز از او بترسد و اگر خواهد به وسیله آن گنجها بیندوزد از همه چیز بترسد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۹۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

علم لا ینفع کنز لا ینفق منه؛

علمی که سود ندهد گنجی است که از آن انفاق نکنند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۹۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

علیک بالعلم فإنّ العلم خلیل المؤمن و الحلم وزیره و العقل دلیله و العمل قیّمه و الرّفق أبوه و اللّین أخوه و الصّبر أمیر جنوده؛

علم جوئید که علم یار مؤمن است و بردباری وزیر اوست و عقل دلیل اوست و عمل سرپرست اوست و ملایمت پدر اوست و مدارا برادر اوست و صبر امیر سپاهیان اوست.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۹۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

علّموا و لا تعنفوا فإنّ المعلّم خیر من المعنف؛

تعلیم دهید و خشونت مکنید که آموزگار بهتر از خشونت گر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۹۵

علّموا و یسّروا، و لا تعسّروا و بشّروا و لا تنفّروا و إذا غضب أحدکم فلیسکت؛

تعلیم دهید و سهل گیرید و سخت مگیرید گشاده رویی کنید و خشونت مکنید و چون یکی از شما خشمگین شود، خاموش ماند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۹۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

علم لا ینفع ککنز لا ینفق منه و علی کلّ شی ء زکاه و زکاه الجسد الصّیام؛

علمی که سود ندهد چون گنجی است که از آن خرج نکنند و هر چیزی زکاتی دارد و زکات تن روزه داشتن است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۹۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌ می فرمایند:

عالم ینتفع بعلمه خیر من ألف عابد؛

دانشمندی که از علم او سود برند، از هزار عابد بهتر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۹۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

طلب العلم فریضه علی کلّ مسلم و مسلمه؛

جستن علم بر هر مرد مسلمان و هر زن مسلمان واجب است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۹۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

طلب العلم فریضه علی کلّ مسلم و واضع العلم عند غیر أهله کمقلّد الخنازیر الجوهر و اللؤلؤ و الذهب؛

جستن علم بر هر مسلمانی واجب است و آن که علم را پیش نا اهلان نهد چنان است که گوهر و مروارید و طلا به گرازان آویزد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۰۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

طلب العلم ساعه خیر من قیام لیله و طلب العلم یوما خیر من صیام ثلاثه أشهر؛

ساعتی علم جستن بهتر از نمازگزاری یک شب است و روزی علم جستن بهتر از سه ماه روزه داری است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۰۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

طلب العلم أفضل عند اللَّه من الصّلاه و الصّیام و الحجّ و الجهاد فی سبیل اللَّه عزّ و جلّ؛

جستن علم نزد خدا از نماز و روزه و حج و جهاد در راه خدا عز و جل بهتر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۰۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

طلب العلم فریضه علی کلّ مسلم و أنّ طالب العلم یستغفر له کلّ شی ء حتّی الحیتان فی البحر؛

جستن علم بر هر مسلمانی واجب است و همه چیز، حتی ماهیان دریا برای جویای علم آمرزش می طلبند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۰۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

طالب العلم طالب الرّحمه طالب العلم رکن الإسلام و یعطی أجره مع النّبیّین؛

جویای علم جویای رحمت است، جویای علم رکن اسلام است و پاداش او را با پیامبران دهند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۰۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

طالب العلم للَّه أفضل عند اللَّه من المجاهد فی سبیل اللَّه؛

هر که علم برای رضای خدا جوید نزد خدا از مجاهد فی سبیل اللَّه بهتر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۰۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

طالب العلم بین الجهال کالحیّ بین الأموات؛

جویای علم میان جاهلان چون زنده میان مردگانست.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۰۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

طالب العلم تبسط له الملائکه أجنحتها رضا بما یطلب؛

فرشتگان بالهای خویش برای طالب علم بگسترانند که از آنچه وی می جوید، رضایت دارند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۰۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

سلوا أهل الشّرف عن العلم فإن کان عندهم علم فاکتبوه فإنّهم لا یکذبون؛

شریفان را از علم بپرسید اگر علمی نزد ایشان بود بنویسید که آنها دروغ نمی گویند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۰۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

سلوا اللَّه علما نافعا و تعوّذوا باللَّه من علم لا ینفع؛

از خدا عملی سودمند بخواهید و از علمی که سود ندهد به خدا پناه برید.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۰۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ستکون فتن یصبح الرّجل فیها مؤمنا و یمسی کافرا إلّا من أحیاه اللَّه بالعلم؛

فتنه ها خواهد بود که در اثنای آن مرد به صبح مؤمن باشد و به شب کافر شود مگر آن که خدایش به علم زنده دارد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۱۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

سبع یجری للعبد أجرهنّ و هو فی قبره بعد موته: من علّم علما، أو أجری نهرا، أو حفر بئرا، أو غرس نخلا، أو بنی مسجدا، أو ورّث مصحفا، أو ترک ولدا یستغفر له بعدموته؛

هفت چیز است که پاداش آن برای بنده در قبر او و پس از مرگش دوام دارد کسی که علمی تعلیم دهد، یا نهری به جریان آورد یا چاهی حفر کند یا نخلی بکارد یا مسجدی بسازد یا مصحفی به ارث گذارد یا فرزندی به جا نهد که پس از مرگش برای او آمرزش خواهد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۱۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

خیّر سلیمان بین المال و الملک و العلم فاختار العلم فاعطی الملک و المال لاختیاره العلم؛

سلیمان پیغمبر را میان ملک و دانش مخیر کردند دانش را برگزید ملک را نیز بدو دادند برای آنکه دانش را برگزیده بود.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۱۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

خیر ما یخلّف الإنسان بعده ثلاث ولد صالح یدعو له و صدقه تجری یبلغه أجرها و علم ینتفع به من بعده؛

بهترین چیزی که انسان پس از خود وا می گذارد سه چیز است فرزند پارسا که برای او دعا کند و صدقه جاری که پاداش آن بدو رسد و دانشی که پس از وی از آن بهره مند شوند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۱۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

خیر الدّنیا و الآخره مع العلم و شرّ الدّنیا و الآخره مع الجهل؛

نیکی دنیا و آخرت با دانش همراه است و بدی دنیا و آخرت با نادانی قرین است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۱۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

خمسه من مصائب الدّنیا فوت الحبیب و ذهاب المال و شماته الأعداء و ترک العلم و امرأه سوء؛

پنج چیز از مصائب دنیاست: مرگ دوست و تلف شدن مال و سرزنش دشمنان و ترک دانش و زن بد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۱۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

حفظ الغلام الصّغیر کالنّقش فی الحجر و حفظ الرّجل بعد ما یکبر کالکتاب علی الماء؛

محفوضات طفل نورس مانند نقشی است که بر سنگ رقم زنند و محفوظات مرد بزرگ مانند نوشته بر آب است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۱۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

حسن السّؤال نصف العلم؛

نیک پرسیدن یک نیمه دانستن است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۱۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ثلاث من حقائق الإیمان: الإنفاق من الإقتار و إنصافک النّاس من نفسک و بذل العلم للمتعلّم؛

سه چیز از حقایق ایمان است: بخشش با تنگدستی و رعایت انصاف در باره مردم بر ضرر خویش و بذل علم برای دانش آموز.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۱۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

تناصحوا فی العلم و لا یکتم بعضکم بعضا فإنّ الخیانه فی العلم أشدّ من الخیانه فی المال؛

در کار دانش یار همدیگر باشید و دانش خود را از یکدیگر پوشیده مدارید که خیانت در علم بدتر از خیانت در مال است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۱۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

تعلّموا ما شئتم أن تعلموا فلن ینفعکم اللَّه بالعلم حتّی تعملوا بما تعلمون؛

هر چه خواهید بیاموزید زیرا خداوند شما را از علم منتفع نکند مگر آن که هر چه را می دانید بکار بندید.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۲۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

تعلّموا العلم و تعلّموا للعلم السّکینه و الوقار و تواضعوا لمن تعلّمون منه؛

دانش بیاموزید و با دانش وقار و آرامش آموزید و نسبت به آموزگار خویش فروتن باشید.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۲۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

الاقتصاد فی النّفقه نصف المعیشه و التّودّد إلی النّاس نصف العقل و حسن السّؤال نصف العلم؛

میانه روی در خرج یک نیمه معیشت است و دوستی با مردم یک نیمه عقل است و خوب پرسیدن یک نیمه دانش است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۲۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أیّما ناشئ نشأ فی طلب العلم و العباده حتّی یکبر أعطاه اللَّه یوم القیامه ثواب اثنین و سبعین صدّیقا؛

هر طفلی که در طلب علم و عبادت بزرگ شود خداوند ثواب هفتاد و دو صدیق به او عطا کند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۲۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّما شفاء العیّ السؤال؛

علاج نادانی سؤال است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۲۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّما العلم بالتّعلّم و إنّما الحلم بالتّحلّم و من یتحرّ الخیر یعطه و من یتّق الشّرّ یوقه؛

علم از تعلم و حلم از تظاهر به حلم حاصل می شود هر که جویای خیر باشد همانش دهند و هر که از شر بگریزد از آن بر کنار ماند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۲۵

إنّ من معادن التّقوی تعلّمک إلی ما قد علمت علم ما لم تعلم و النّقص فیما قد علمت قلّه الزّیاده فیه و إنّما یزهد الرّجل فی علم ما لم یعلم قلّه الانتفاع بما قد علم؛

از جمله منابع پرهیزکاری این است که ندانسته ها را بیاموزی و به دانسته ها ضمیمه کنی، اگر افزایش دانش کم شود مایه نقصان آن می شود و کسی که از دانسته های خود کمتر سود برد، در آموختن ندانسته ها سستی می کند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۲۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ ممّا یلحق المؤمن من عمله و حسناته بعد موته علما نشره و ولدا صالحا ترکه و مصحفا ورّثه أو مسجدا بناه أو بیتا لابن السّبیل بناه أو نهرا أجراه أو صدقه أخرجها من ماله فی صحّته و حیاته تلحقه من بعد موته؛

از جمله اعمال و نیکی های مؤمن که بعد از مرگ بدو می رسد دانشی است که منتشر کرده باشد و فرزند پارسائی است که به جا گذاشته باشد و قرآنی است که به ارث گذاشته باشد یا مسجدی که بنا کرده باشد یا خانه ای که برای کاروانیان بپا کرده باشد یا نهری که به کمک او جریان یافته باشد یا مالی که در دوران صحت و حیات از مال خویش جدا کرده باشد همه اینها پس از مرگ بدو می رسد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۲۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ لکلّ شی ء دعامه و دعامه هذا الدّین الفقه و لفقیه واحد أشدّ علی الشّیطان من ألف عابد؛

هر چیزی اساسی دارد و اساس این دین دانش است و یک دانشمند برای شیطان از هزار عابد بدتر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۲۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ علما لا ینتفع منه لکنز لا ینفق منه؛

دانشی که از آن سود نبرند مثل گنجی است که از آن خرج نکنند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۲۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ الملائکه لتضع أجنحتها لطالب العلم رضا بما یطلب؛

فرشتگان بالهای خود را برای طالب علم پهن می کنند زیرا از آنچه می جوید، رضایت دارند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ اللَّه تعالی یسأل العبد عن فضل علمه کما یسأله عن فضل ماله؛

خداوند از بنده می پرسد که فزونی دانش خود را کجا صرف کرده همچنان که از فزونی مال می پرسد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ الفتنه تجی ء فتنسف العباد نسفا و ینجو العالم منها بعلمه؛

فتنه بیاید و بندگان را مغلوب کند و دانشمند به کمک دانش خود از آن رهائی یابد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ العلماء هم ورثه الأنبیاء ورثوا العلم فمن أخذه أخذ بحظّ وافر؛

دانشمندان وارث پیامبرانند و دانش را از آن ها میراث برده اند هر کس دانش فرا گیرد سهم فراوان از میراث پیامبران گرفته است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اللّهمّ إنّی أعوذ بک من علم لا ینفع و قلب لا یخشع و دعاء لا یسمع و نفس لا تشبع أعوذ بک اللّهمّ من شرّ هؤلاء الأربع؛

خدایا از دانشی که سود ندهد و دلی که سوز ندارد و دعائی که شنیده نشود و نفسی که سیری نپذیرد به تو پناه می برم خدایا از این چهار چیز به تو پناه می برم.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اللّهمّ إنّی أعوذ بک من علم لا ینفع و عمل لا یرفع، و دعاء لا یسمع؛

خدایا از دانشی که سود ندهد و عملی که مقبول نیفتد و دعائی که شنیده نشود به تو پناه می برم.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اللّهمّ انفعنی بما علّمتنی و علّمنی ما ینفعنی و زدنی علما؛

خدایا مرا به آنچه تعلیم داده ای منتفع کن و آنچه را برای من نافع است به من بیاموز و دانش مرا فزون کن.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اللّهمّ أغننی بالعلم و زیّنّی بالحلم و أکرمنی بالتّقوی و جمّلنی بالعافیه؛

خدایا مرا به علم توانگر ساز و به حلم زینت بخش و به تقوی عزیز کن و به عافیت زیبائی ده.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ألا أعلّمک خصلات ینفعک اللَّه تعالی بهنّ؟ علیک بالعلم فإنّ العلم خلیل المؤمن و الحلم وزیره و العقل دلیله و العمل قیّمه و الرّفق أبوه و اللّین أخوه و الصّبر أمیر جنوده؛

می خواهی صفاتی به تو بیاموزم که خداوند تو را به آنها منتفع سازد؟ دانش آموز که دانش دوست مؤمن است و بردباری پشتیبان او و عقل رهبر و عمل قیم و مدارا پدر و ملایمت برادر اوست و صبر امیر سپاه وی به شمار می رود.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أکثر النّاس قیمه أکثرهم علما؛

هر که به دانش از دیگران پیش تر است، قیمتش از دیگران بیشتر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أفضل الصّدقه أن یتعلّم المرء المسلم علما ثمّ یعلّمه أخاه المسلم؛

بهترین صدقه ها آن است که مرد مسلمان دانشی بیاموزد و به برادر مسلمان خود تعلیم دهد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۰

أفضل الأعمال العلم باللَّه إنّ العلم ینفعک معه قلیل العمل و کثیره و إنّ الجهل لا ینفعک معه قلیل العمل و لا کثیره؛

بهترین کارها خداشناسی است کاری که با دانش قرین است اندک و بسیار آن سودمند است و کاری که با نادانی قرین است نه اندک آن سود می دهد و نه بسیار.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أغد عالما أو متعلّما أو مستمعا أو محبّا و لا تکن الخامسه فتهلک؛

دانشمند باش یا دانش آموز یا مستمع یا دوستدار علم و پنجمی مباش که هلاک خواهی شد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أعلم النّاس من جمع علم النّاس إلی علمه؛

دانشمندتر از همه مردم کسی است که دانش دیگران را به دانش خود بیفزاید.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اطلبوا العلم من المهد إلی اللّحد؛

از گهواره تا گور دانش بجوئید.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اطلبوا العلم و لو بالصّین فإنّ طلب العلم فریضه علی کلّ مسلم إنّ الملائکه تضع أجنحتها لطالب العلم رضا بما یطلب؛

دانش را بجوئید اگر چه در چین باشد زیرا طلب دانش بر هر مسلمانی واجب است و فرشتگان بال خویش را برای طالب علم پهن می کنند زیرا از آنچه وی در طلب آن است خشنود هستند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أشدّ النّاس حسره یوم القیامه رجل أمکنه طلب العلم فی الدّنیا فلم یطلبه و رجل علّم علما فانتفع به من سمعه منه دونه؛

دو کس روز رستاخیز از همه مردم بیشتر حسرت می خورند یکی مردی که در دنیا برای طلب دانش فرصت داشته ولی به جستجوی آن برنخاسته است یکی دیگر مردی که دانشی به دیگری آموخته و شاگرد وی از آن بهره مند شده ولی او بی بهره مانده است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إذا مات الإنسان انقطع عمله إلّا من ثلاث صدقه جاریه أو علم ینتفع به أو ولد صالح یدعو له؛

وقتی انسان بمیرد دنباله کارهای نیک او بریده شود جز سه چیز صدقه جاری و دانشی که کسان از آن بهره ور شوند و فرزند درست کاری که برای او دعا کند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إذا أتی علیّ یوم لا أزداد فیه علما یقرّبنی إلی اللَّه تعالی فلا بورک لی فی طلوع الشّمس ذلک الیوم؛

اگر روزی بر من بگذرد و در آن روز دانشی نیاموزم که مرا به خداوند نزدیک کند، طلوع آفتاب آن روز بر من مبارک مباد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۸

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

آفَهُ العِلمِ النِّسیانُ وَ إضاعَتَهُ أن تُحدِّثَ به غَیرَ أهلِه؛

آفت دانش فراموشی است و دانشی که به نا اهل سپاری، تلف می شود.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۹

امام هادیعليه‌السلام می‌فرمایند:

همانا استاد و شاگرد هر دو در رشد و ترقی شریک‌اند.

(بحارالانوار/۷۵/۳۶۶)

حدیث - ۲۵۰

امام هادیعليه‌السلام می فرمایند:

خیر من الخیر فاعله ، و أجمل من الجمیل قائله ، و أرجح من العلم حامله ، و شر من الشر جالبه ، و أهول من الهول راکبه؛

بهتر از نیکی نیکوکار است ، و زیباتر از زیبایی ، گوینده آن است ، و برتر از علم حامل آن است ، و بدتر از بدی ، عامل به آن است ، و وحشتناکتر از وحشت ، آورنده آن است

مسند الامام الهادی ، ص ۳۰۴

حدیث - ۲۵۱

امام محمد باقرعليه‌السلام می فرمایند:

خدا رحمت کند بنده ای را که علم را زنده کند

کافی ، ج ۱ ، ص ۴۱

حدیث - ۲۵۲

قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبیعليه‌السلام :

حُسْنُ السُّؤالِ نِصْفُ الْعِلْمِ؛

امام حسن مجتبیعليه‌السلام فرمودند:

کسی که عادت سؤال و حالت پرس و جو دارد مثل آن است که نصف علم ها را فرا گرفته باشد.

کلمة الإمام الحسنعليه‌السلام ، ص ۱۲۹

حدیث - ۲۵۳

قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبیعليه‌السلام :

تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ، فَإنْ لَمْ تَسْتَطیعُوا حِفْظَهُ فَاکْتُبُوهُ وَ ضَعُوهُ فی بُیُوتِکُمْ؛

امام حسن مجتبیعليه‌السلام فرمودند:

علم و دانش را از هر طریقی فرا گیرید، و چنانچه نتوانستید آن را در حافظه خود نگه دارید، ثبت کنید و بنویسید و در منازل خود در جای مطمئن قرار دهید.

احقاق الحقّ، ج ۱۱، ص ۲۳۵

حدیث - ۲۵۴

قالَتْ فاطِمَةُ الزَّهْراءعليها‌السلام :

وَ حَرَّمَ اللّه( الشِّرْکَ إخْلاصاً لَهُ بِالرُّبُوبِیَّةِ، فَاتَّقُوا اللّه حَقَّ تُقاتِهِ، وَ لا تَمُوتُّنَ إلاّ وَ أنْتُمْ مُسْلِمُونَ، وَ أطیعُوا اللّه فیما أمَرَکُمْ بِهِ، وَ نَهاکُمْ عَنْهُ، فَاِنّهُ، إنَّما یَخْشَی اللّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءِ ؛

حضرت فاطمه زهراعليها‌السلام فرمودند:

خداوند سبحان شرک را (در امور مختلف) حرام گرداند تا آن که همگان تن به ربوبیّت او در دهند و به سعادت نائل آیند; پس آن طوری که شایسته است باید تقوای الهی داشته باشید و کاری کنید تا با اعتقاد به دین اسلام از دنیا بروید. بنابر این باید اطاعت و پیروی کنید از خداوند متعال در آنچه شما را به آن دستور داده یا از آن نهی کرده است، زیرا که تنها علماء و دانشمندان (اهل معرفت) از خدای سبحان خوف و وحشت خواهند داشت.

ریاحین الشّریعة، ج ۱، ص ۳۱۲

حدیث - ۲۵۵

قالَ الاْمامُ علیعليه‌السلام :

أعَزُّ الْعِزِّ الْعِلْمُ، لاِنَّ بِهِ مَعْرِفَةُ الْمَعادِ وَ الْمَعاشِ، وَ أذَلُّ الذُّلِّ الْجَهْلُ، لاِنَّ صاحِبَهُ أصَمُّ، أبْکَمٌ، أعْمی، حَیْرانٌ ؛

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

عزیزترین عزّت ها علم و کمال است، برای این که شناخت معاد و تأمین معاشِ انسان، به وسیله آن انجام می پذیرد. و پست ترین ذلّت ها جهل و نادانی است، زیرا که صاحبش همیشه در کری و لالی و کوری می باشد و در تمام امور سرگردان خواهد بود.

نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، ص ۷۰، ح ۶۵

حدیث - ۲۵۶

قالَ الاْمامُ علیعليه‌السلام :

اَلْمُلُوکُ حُکّامٌ عَلَی النّاسِ، وَ الْعِلْمُ حاکِمٌ عَلَیْهِمْ، وَ حَسْبُکَ مِنَ الْعِلْمِ أنْ تَخْشَی اللّهَ، وَ حَسْبُکَ مِنَ الْجَهْلِ أنْ تَعْجِبَ بِعِلْمِکَ ؛

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

ملوک بر مردم حاکم هستند و علم بر تمامی ایشان حاکم خواهد بود، تو را در علم کافی است که از خداوند ترسناک باشی؛ و به دانش و علم خود بالیدن، بهترین نشانه نادانی است.

أمالی طوسی، ج ۱، ص ۵۵

حدیث - ۲۵۷

قالَ الاْمامُ علیعليه‌السلام :

اَلْعِلْمُ وِراثَةٌ کَریمَةٌ، وَ الاْدَبُ حُلَلٌ حِسانٌ، وَ الْفِکْرَةُ مِرآةٌ صافِیَةٌ، وَ الاْعْتِذارُ مُنْذِرٌ ناصِحٌ، وَ کَفی بِکَ أَدَباً تَرْکُکَ ما کَرِهْتَهُ مِنْ غَیْرِکَ ؛

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

علم؛ ارثیه ای با ارزش، و ادب؛ زیوری نیکو، و اندیشه؛ آئینه ای صاف، و پوزش خواستن؛ هشدار دهنده ای دلسوز خواهد بود. و برای با أدب بودنت همین بس که آنچه برای خود دوست نداری، در حقّ دیگران روا نداشته باشی.

بحارالأنوار، ج ۱، ص ۱۶۹، ح ۲۰

حدیث - ۲۵۸

قال رَسُولُ اللّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَنْ زارَ عالِماً فَکَأنَّما زارَنی، وَ مَنْ صافَحَ عالِماً فَکأنَّما صافَحَنی، وَ مَنْ جالَسَ عالِماً فَکَأنَّما جالَسَنی، وَ مَنْ جالَسَنی فِی الدُّنْیا أجْلَسْتُهُ مَعی یَوْمَ الْقِیامَةِ؛

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

هر کس به دیدار و زیارت عالم و دانشمندی برود مثل آن است که مرا زیارت کرده، هر که با دانشمندی دست دهد و مصافحه کند مثل آن که با من مصافحه نموده، هر شخصی همنشین دانشمندی گردد مثل آن است که با من مجالست کرده، و هر که در دنیا با من همنشین شود، در آخرت همنشین من خواهد گشت.

مستدرک الوسائل، ج ۱۷، ص ۳۰۰، ح ۲۱۴۰۶

حدیث - ۲۵۹

قال رَسُولُ اللّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اَلْعالِمُ بَیْنَ الْجُهّالِ کَالْحَی بَیْنَ الاْمْواتِ، وَ إنَّ طالِبَ الْعِلْمِ یَسْتَغْفِرُلَهُ کُلُّ شَیء حَتّی حیتانِ الْبَحْرِ، وَ هَوامُّهُ، وَ سُباعُ الْبَرِّ وَ أنْعامُهُ، فَاطْلُبُوا الْعِلْمَ، فَإنّهُ السَّبَبُ بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ، وَ إنَّ طَلَبَ الْعِلْمِ فَریضَةٌ عَلی کُلِ مُسْلِم؛

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

دانشمندی که بین گروهی نادان قرار گیرد همانند انسان زنده ای است بین مردگان، و کسی که در حال تحصیل علم باشد تمام موجودات برایش طلب مغفرت و آمرزش می کنند، پس علم را فرا گیرید چون علم وسیله قرب و نزدیکی شما به خداوند است، و فراگیری علم، بر هر فرد مسلمانی فریضه است.

بحارالأنوار، ج ۱، ص ۱۷۲، ح ۲۵

حدیث - ۲۶۰

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند :

أفضل العبادة الفقه؛

برترین عبادت، فقه (فهم دین) است.

الخصال: ۳۰ / ۱۰۴.

حدیث - ۲۶۱

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند:

قال لقمان لابنه : لکل شی ء علامة یعرف بهاو یشهد علیها و ان للدین ثلاث علامات : العلم و الایمان و العمل به ، (الی ان قال ) وللعامل ثلاث علامات الصلوة و الصیام و الزکوة؛

حضرت لقمان به فرزندانش فرمود:برای هر چیزی علامتی است که به وسیله آن علامت شناخته می شود و به او شهادت داده می شود، به درستی که برای دین سه علامت است: ۱- علم، ۲- ایمان، ۳- عمل به ایمان تا آنجا که فرمودند: برای عامل به دین سه علامت است : ۱- نماز، ۲- روزه ، ۳- زکات

( مستدرک الوسائل ، ج ۱، ص ۱۸۳ )

حدیث - ۲۶۲

امام جعفر صادقعليه‌السلام :

طلب العلم فریضة؛

کسب دانش واجب است

اصول کافی ، ج ۱ ، ص ۳۵

حدیث - ۲۶۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

تَمامُ التَّقْوی اَنْ تَتَعَلَّمَ ما جَهِلْتَ وَ تَعْمَلَ بِما عَلِمْتَ؛

تمام تقوا این است که آنچه را نمی‌دانی بیاموزی و بدانچه می‌دانی عمل کنی.

تنبیه الخواطر، ج ۲، ص ۱۲۰

حدیث - ۲۶۴

امام علیعليه‌السلام می فرمایند :

مردم سه گروهند: دانشمند خداشناس، دانش‌جوی در راه رستگاری و فرومایگانی بی اراده و سرگردان که هر دعوتی را اجابت می‌کنند و به هر طرف که باد بیاید به همان طرف می‌روند، از نور دانش روشنایی نمی‌گیرند و به پایگاه محکمی پناه نمی‌برند.

نهج البلاغه، قصار ۱۴۷.

حدیث - ۲۶۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

یا عَلیُّ وَ لِلصّالِحِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یُصْلِحُ ما بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اللّه‌ِ تَعالی بِالْعَمَلِ الصّالِحِ وَ یُصْلِحُ دینَهُ بِالْعِلْمِ وَ یَرْضی لِلنّاسِ ما یَرْضی لِنَفْسِهِ؛

ای علی! انسان صالح سه نشانه دارد: با عمل صالح، میان خود و خداوند را اصلاح می‌کند، با علم، دینش را اصلاح می‌نماید و برای مردم، همانی را می‌پسندد که برای خود می‌پسندد.

میراث حدیث - شیعه، ج ۲، ص ۳۵، ح ۱۲۲.

حدیث - ۲۶۶

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند :

چهار چیز بر هر عاقل و خردمندی از امّت من واجب است. گفته شد: ای پیامبر خدا! آن چهار چیز کدام‌اند؟ فرمودند: گوش فرادادن به دانش، نگهداری، نشر و عمل به آن.

تحف العقول، ص ۵۷.

حدیث - ۲۶۷

امام علیعليه‌السلام :

عِلمُ الْمُنافِقِ فی لِسانِهِ وَعِلْمُ الْمُؤْمِنِ فی عَمَلِهِ؛

دانش منافق در زبان او و دانش مؤمن در کردار اوست.

غررالحکم، ح۶۲۸۸.

حدیث - ۲۶۸

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

مِنْ عَلامَةِ اَحَدِهِمْ (المُتَقینَ) اَنَّکَ تَری لَهُ قُوَّةً فی دینٍ... وَحِرْصا فی عِلْمٍ وَعِلْما فی حِلْمٍ؛

از نشانه‌های پرهیزکاران این است که می‌بینی در دین نیرومند... در کسب دانش حریص و دارای علم همراه با بردباری‌اند.

نهج البلاغه، خطبه ۱۹۳.

حدیث - ۲۶۹

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

تجربه ها پایان نپذیرد و شخص عاقل از آنها بر دانش خود بیفزاید.

(غررالحکم ، باب تجربه)

حدیث - ۲۷۰

سبک نشمارد علم و اهل علم را مگر احمق و نادان.

غررالحکم ، باب حماقت

حدیث - ۲۷۱

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

الْعِلْمُ وِرَاثَةٌ کَرِیمَةٌ وَ الْآدَابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَةٌ وَ الْفِکْرُ مِرْآةٌ صَافِیَةٌ؛

دانش، میراثی گرانبها ، و آداب ، زیورهای همیشه تازه ، و اندیشه ، آیینه ای شفاف است.

نهج البلاغه، حکمت ۵

حدیث - ۲۷۲

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

به راستی که علم خدای سبحان باطن ها و نهان ها را فرا گرفته و برون ها را شماره کرده است.

غررالحکم ، باب معرفت خدا

حدیث - ۲۷۳

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

نادانی شخص ثروتمند ، او را پست گرداند ، و علم و دانش فقیر و نیازمند ، او را برافرازد.

غررالحکم ، باب جهل

حدیث - ۲۷۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند :

اَلْعِلمُ إمامُ الْعَمَلِ وَالْعَمَلُ تابِعُهُ یُلهَمُ بِهِ السُّعَداءُ وَ یُحْرَمُهُ الأْشقیاءُ؛

دانش پیشوای عمل و عمل پیرو آن است. به خوشبختان دانش الهام می‌شود و بدبختان از آن محرومند.

الأمالی، طوسی، ص ۴۸۸، ح ۳۸.

حدیث - ۲۷۵

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند :

خَیْرُ الدُّنْیا وَ الآْخِرَةِ مَعَ العِلْمِ وَ شَرُّ الدُّنْیا وَ الآْخِرَةِ مَعَ الْجَهْلِ ؛

خیر دنیا و آخرت با دانش و شرّ دنیا و آخرت با نادانی است.

بحارالأنوار، ج۱، ص ۲۰۴، ح ۲۳

حدیث - ۲۷۶

امام علیعليه‌السلام :

نَـکَدُ الْعِلْمِ الْکَذِبُ وَ نَـکَدُ الْجِدِّ اللَّعِبُ؛

آفت علم دروغ و آفت جدیت، بازی است.

غرر الحکم ، ح ۱۰۰۰۰.

حدیث - ۲۷۷

امام علیعليه‌السلام :

ما اَخَذَ اللّه‌ُ میثاقاً مِنْ اَهْلِ الْجَهْلِ بِطَـلَبِ تِبْیانِ الْعِلْمِ حَتّی اَخَذَ میثاقاً مِنْ اَهْلِ الْعِلْمِ بِبَیانِ الْعِلْمِ لِلجُهّالِ؛ لاَِنَّ الْعِلْمَ کانَ قَبْلَ الْجَهْلِ؛

خداوند، از مردم نادان پیمانی برای جستجوی دانش نگرفت، مگر این‌که پیمان بیان کردن دانش برای نادانان را از اهل دانش گرفت، چرا که دانش، پیش از نادانی بود.

امالی، مفید، ص ۶۶، ح ۱۲.

حدیث - ۲۷۸

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اِنَّ الْعَبْدَ لِیُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیَنْسی بِهِ الْعِلْمَ الَّذی کانَ قَدْ عَلِمَهُ؛

انسان گناه می‌کند، پس با آن، علمی را که پیشتر می‌دانسته، از یاد می‌برد.

عدّة الداعی، ص ۱۹۷.

حدیث - ۲۷۹

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

لَو خِفْتُمُ اللّه‌َ حَقَّ خیفَتِهِ لَعَلِمْتُمُ الْعِلْمَ الَّذی لا جَهلَ مَعَهُ ، وَ لَو عَرَفْتُمُ اللّه‌َ حَقَّ مَعْرِفَتِهِ لَزالَتْ بِدُعائِکُمُ الْجِبالُ؛

اگر از خدا چنانکه باید می‌ترسیدید، به دانشی ناب دست می‌یافتند و اگر خدا را چنانکه باید می‌شناختید، با دعایتان کوه‌ها از میان می‌رفتند.

کنز العمّال، ح ۵۸۸۱.

حدیث - ۲۸۰

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

ما مِنْ عالِمٍ اَو مُتَعَلِّمٍ یَمُرُّ بِقَرْیَةٍ مِنْ قُرَی الْمُسْلِمینَ اَو بَلْدَةٍ مِنْ بِلادِ الْمُسْلِمینَ وَ لَمْ یَاْکُلْ مِنْ طَعامِهِمْ وَ لَمْ یَشْرَبْ مِنْ شَرابِهِمْ وَ دَخَلَ مِنْ جانِبٍ وَ خَرَجَ مِنْ جانِبٍ اِلاّ رَفَعَ اللّه‌ُ تَعالی عَذابَ قُبورِهِمْ اَرْبَعینَ یَوْما؛

هیچ دانشمند و یا دانش‌اندوزی از روستایی از روستاها و یا شهری از شهرهای مسلمانان نمی‌گذرد و از خوراک آنان نمی‌خورد و از نوشیدنی آنان نمی‌نوشد و از یک طرف وارد نمی‌شود و از طرف دیگر خارج نمی‌گردد، جز آنکه خدای متعال عذاب قبرهایشان را تا چهل روز بر می‌دارد.

جامع الأخبار ، ص ۵۰۷، ح ۱۴۰۵.

حدیث - ۲۸۱

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

تَناصَحوا فِی الْعِلْمِ ، فَاِنَّ خیانَةَ اَحَدِکُمْ فی عِلْمِهِ اَشَدُّ مِنْ خیانَتِهِ فی مالِهِ وَ اِنَّ اللّه‌َ سائِلُـکُمْ یَوْمَ الْقیامَةِ؛

در دانش، خیرخواه یکدیگر باشید که خیانت هر یک از شما در دانشش، سخت‌تر از خیانت او در مالش می‌باشد و خداوند روز قیامت از شما بازخواست می‌کند.

امالی طوسی، ص ۱۲۶، ح ۱۹۸.

حدیث - ۲۸۲

امام علیعليه‌السلام :

اَلا لا تَنالُ الْعِلْمَ اِلاّ بِسِتَّةٍ ؛ سَاُنبیکَ عَنْ مَجموعِها بِبَیانِ: ذَکاءٌ وَ حِرصٌ وَاصْطِبارٌ وبُلْغَةٌ ؛ و اِرشادُ اُستادٍ وَ طولُ زَمانِ؛

هرگز به دانش دست نمی‌یابی مگر با شش چیز؛ که من در این سخن، تو را از همه آنها آگاه می‌کنم: هوش، حرص، شکیبایی، شایستگی؛ راهنمایی استاد و درازای زمان.

آداب المتعلّمین، ص ۸۲.

حدیث - ۲۸۳

امام علیعليه‌السلام :

خُذوا مِنْ کُلِّ عِلْمٍ اَحْسَنَهُ فَاِنَّ النَحْلَ یَاْکُلُ مِنْ کُلِّ زَهْرٍ اَزْیَنَهُ فَیَتَوَلَّدُ مِنْهُ جَوهَرانِ نَفیسانِ: اَحَدُهُما فیهِ شِفاءٌ لِلنّاسِ وَ الآْخَرُ یُسْتَضاءُ بِهِ؛

از هر دانشی بهترینش را انتخاب کنید، زنبورِ عسل از هر گلی زیباترینش را می‌خورد. در نتیجه دو جواهر گران‌بها از آن تولید می‌شود: یکی (عسل) برای مردم شفاست و دیگری (موم) که از آن روشنایی می‌گیرند.

غرر الحکم ، ح ۵۰۸۲.

حدیث - ۲۸۴

امام رضاعليه‌السلام :

رَحِمَ اللّه‌ُ عَبْدا اَحیا اَمْرَنا یَتَعَلَّمُ عُلومَنا وَ یُعَلِّمُهَا النّاسَ ، فَاِنَّ النّاسَ لَوْ عَلِموا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعونا؛

رحمت خدا بر بنده‌ای را که امر ما را زنده کند... دانش‌های ما را فرا گیرد و به مردم بیاموزد. اگر مردم زیبایی‌های سخنان ما را می‌دانستند، از ما پیروی می‌کردند.

معانی الأخبار ، ص ۱۸۰، ح ۱.

حدیث - ۲۸۵

وَ الْمُتَعَلِّمُ یَحْتاجُ اِلی رَغْبَةٍ وَ اِرادَةٍ و فَراغٍ وَ نُسُکٍ وَ خَشْیَةٍ وَ حِفْظٍ وَ حَزْمٍ؛

دانش اندوز به شوق، اراده، فراغت، عبادت، ترس از خدا، مراقبت و آینده‌نگری نیاز دارد.

مصباح الشریعه، ص ۱۵.

حدیث - ۲۸۶

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَنْ جاءَهُ الْمَوتُ وَ هُوَ یَطْلُبُ الْعِلْمَ لِیُحْیِیَ بِهِ الاِْسلامَ کانَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الاَْنبِیاء دَرَجَةٌ واحِدَةٌ فِی الْجَنَّةِ؛

هر کس در جستجوی دانش باشد تا با آن اسلام را زنده کند و مرگ او فرا رسد، در بهشت میان او و پیامبران تنها یک درجه فاصله است.

منیة المرید ، ص ۱۰۰.

حدیث - ۲۸۷

امام سجادعليه‌السلام :

لَوْ یَعْلَمُ النّاسُ ما فی طَـلَبِ الْعِلْمِ لَطَـلَبوهُ وَ لَو بِسَفْکِ الْمُهَجِ وَ خَوضِ اللُّجَجِ اِنَّ اللّه‌َ تَبارَکَ وَ تَعالی اَوحی اِلی دانیالَ : اِنَّ اَمْقَتَ عَبیدی اِلَیَّ الْجاهِلُ الْمُسْتَخِفُّ بِحَقِّ اَهْلِ الْعِلْمِ ، التّارِکُ لِلاِْقْتِداءِ بِهِمْ وَ اِنَّ اَحَبَّ عَبیدی اِلَیَّ التَّقیُّ الطّالِبُ لِلثَّوابِ الْجَزیلِ اَللاّزِمُ لِلْعُلَماءِ التّابِـعُ لِلْحُلَماءِ القابِلُ عَنِ الْحُـکَماءِ؛

اگر مردم می‌دانستند که در جستجوی دانش چه چیزی [نهفته] است، بی‌گمان در پی آن می‌رفتند، حتّی اگر با ریخته شدن خون و فرو رفتن در اعماق دریا باشد. خدای تبارک و تعالی به دانیال وحی کرد: منفورترین بندگانم نزد من، نادانی است که حق اهل علم را سبک بشمارد و پیروی از ایشان را رها کند و محبوب‌ترین بندگانم نزد من، تقوا پیشه‌ای است که جویای پاداش فراوان، همراه دانشمندان، پیرو بردباران و پذیرای حکیمان باشد.

کافی ، ج ۱، ص ۳۵، ح ۵.

حدیث - ۲۸۸

امام علیعليه‌السلام :

کُلَّ وِعاءٍ یَضیقُ بِما جُعِلَ فیهِ اِلاّ وِعاءُ الْعِلْمِ فَاِنَّهُ یَتَّسِعُ بِهِ؛

هر ظرفی که در آن چیزی ریخته شود پر می‌شود، مگر ظرف دانش که هر چه در آن ریخته شود جا باز می‌کند.

نهج البلاغه ، حکمت ۲۰۵.

حدیث - ۲۸۹

امام علیعليه‌السلام :

اَلْعِلْمُ عِلْمانِ : مَطْبوعٌ ومَسْموعٌ ، ولا یَنْفَعُ الْمَسْموعُ اِذا لَمْ یَکُنِ الْمَطْبوعُ؛

علم دو گونه است: فطری و شنیدنی، علم شنیدنی مفید واقع نمی‌شود اگر علم فطری نباشد.

نهج البلاغه ، حکمت ۳۳۸.

حدیث - ۲۹۰

امام علیعليه‌السلام :

کُلَّمَا ازْدادَ عِلْمُ الرَّجُلِ زادَتْ عِنایَتُهُ بِنَفْسِهِ وَ بَذَلَ فی ریاضَتِها وَ صَلاحِها جُهْدَهُ؛

هر اندازه دانش انسان بیشتر شود، توجه او به خودش بیشتر می‌گردد و در ریاضت و رشد و اصلاح نَفْس، کوشش بیشتری می‌نماید.

غرر الحکم ، ح ۷۲۰۴.

حدیث - ۲۹۱

امام صادقعليه‌السلام :

اَلْعِلْمُ مَقْرونٌ اِلَی الْعَمَلِ ، فَمَنْ عَلِمَ عَمِلَ ، ومَنْ عَمِلَ عَلِمَ ، وَالْعِلْمُ یَهْتِفُ بِالْعَمَلِ فَاِنْ اَجابَهُ وَ اِلاَّ ارْتَحَلَ عَنْهُ؛

دانش، با عمل همراه است، پس هر که دانست، عمل کرد و هر که عمل کرد، دانست و دانش، به عمل فرا می‌خواند. پس اگر او را اجابت کرد، چه بهتر وگرنه از او جدا می‌گردد.

کافی ، ج ۱، ص ۴۴، ح ۲.

حدیث - ۲۹۲

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

طَـلَبُ الْعِلْمِ فَریضَةٌ عَلی کُلِّ مُسْلِمٍ ، فَاطْلُبُوا الْعِلْمَ مِنْ مَظانِّهِ ، وَاقْتَبِسوهُ مِنْ اَهْلِهِ؛

در پی دانش بودن، بر هر مسلمانی واجب است، پس دانش را از جایی که احتمال بودنش هست، بجویید و آن را از اهلش فراگیرید.

امالی طوسی، ص ۵۶۹، ح ۱۱۷۶.

حدیث - ۲۹۳

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

قَلْبٌ لَیْسَ فیهِ شَی‌ءٌ مِنَ الحِکمَةِ کَبَیْتٍ خَرِبٍ ، فَتَعَلَّموا وعَلِّموا ، وتَفَقَّهوا ولا تَموتوا جُهّالاً ؛ فَاِنَّ اللّه‌َ لا یَعذِرُ عَلَی الْجَهْلِ؛

دلی که در آن حکمت نیست، همچون خانه‌ای ویران است. پس بیاموزید و آموزش دهید، بفهمید و نادان نمیرید که خدای عزّ و جلّ، بهانه‌ای را برای نادانی نمی‌پذیرد.

الفردوس ، ح ۴۵۹۰.

حدیث - ۲۹۴

امام علیعليه‌السلام :

یا مُؤمِنُ اِنَّ هذَا الْعِلْمَ وَالاَْدَبَ ثَمَنُ نَفْسِکَ فَاجْتَهِدْ فی تَعَلُّمِها فَما یَزیدُ مِنْ عِلْمِکَ وَ اَدَبِکَ یَزیدُ فی ثَمَنِکَ وَ قَدْرِکَ، فَاِنَّ بِالْعِلْمِ تَهْتَدی اِلی رَبِّکَ؛

ای انسان با ایمان، در حقیقت این دانش و ادب، بهای توست، پس در آموختن آن بکوش، زیرا هرچه بر دانش و ادبت افزوده شود، بر ارج و بهای تو افزوده می‌شود، چرا که با دانش به سوی پروردگارت هدایت می‌شوی.

روضة الواعظین، ص ۱۱.

حدیث - ۲۹۵

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند :

لَسْتُ اُحِبُّ اَنْ اَرَی الشّابَّ مِنْـکُمْ اِلاّ غادیاً فی حالَیْنِ : اِمّا عالِماً اَوْ مُتَعَلِّما ، فَاِنْ لَمْ یَفْعَلْ فَرَّطَ ، فَاِنْ فَرَّطَ ضَیَّعَ ، وَ اِنْ ضَیَّعَ اَثِمَ ، وَ اِنْ اَثِمَ سَـکَنَ النّارَ وَ الَّذی بَعَثَ مُحَمَّدا بِالْحَقِّ ؛

دوست ندارم جوانانِ شما را جز در دو حالت ببینم : دانشمند یا دانش‌اندوز اگر جوانی چنین نکند ، کوتاهی کرده و اگر کوتاهی کرد ، تباه ساخته و اگر تباه ساخت ، گناه کرده است و اگر گناه کند ، سوگند به آن کس که محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را به حق برانگیخت ، دوزخ‌نشین خواهد شد

امالی طوسی ، ص ۳۰۳، ح ۶۰۴

حدیث - ۲۹۶

امام باقرعليه‌السلام می فرمایند :

کانَ اَبی زَیْنُ الْعابِدینَعليه‌السلام اِذا نَظَرَ اِلَی الشَّبابِ الَّذینَ یَطْـلُبونَ الْعِلْمَ اَدْناهُمْ اِلَیْهِ وَ قالَ : مَرحَبا بِکُمْ اَ نْتُمْ وَدائِعُ الْعِلْمِ وَ یوشِکُ اِذْ اَ نْتُمْ صِغارُ قَوْمٍ اَنْ تَـکونوا کِبارَ آخَرینَ ؛

پدرم [امام] زین‌العابدینعليه‌السلام هر گاه به جوانانی که دانش می‌اندوختند ، می‌نگریست ، آنان را به خود نزدیک می‌کرد و می‌فرمود : آفرین بر شما که امانت‌های [مردم برای آموختن]دانشید و به‌زودی شما کم‌سالان جامعه ، بزرگان جامعه‌ای دیگر می‌شوید

الدر النظیم فی مناقب الائمة اللهامیم ، ص ۵۸۷

حدیث - ۲۹۷

پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند :

مَنْ تَعَلَّمَ فی شَبابِهِ کانَ بِمَنْزِلَةِ الْوَشْمِ فِی الْحَجَرِ وَ مَن تَعَلَّمَ وَ هُوَ کَبیرٌ کانَ بِمَنْزِلَةِ الْکِتابِ عَلی وَجْهِ الْماءِ ؛

هر کس در جوانی‌اش بیاموزد ، آموخته‌اش مانند نقش بر سنگ است و هر کس در بزرگ‌سالی بیاموزد، مانند نوشتن بر روی آب است

نوادر راوندی ، ص ۱۳۲، ح ۱۶۹

حدیث - ۲۹۸

امام رضاعليه‌السلام می فرمایند:

از نشانه‌های دین فهمی ، حلم و علم است ، و خاموشی دری از درهای حکمت‌است خاموشی و سکوت ، دوستی آور و راهنمای هر کار خیری است

(تحف العقول ، ص ۴۶۹)

حدیث - ۲۹۹

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

اِنَّ الْعِلْمَ حَیاةُ الْقُلوبِ وَ نورُ الاَْبْصارِ مِنَ الْعَمی وَ قُوَّةُ الاَْبْدانِ مِنَ الضَّعْفِ؛

به راستی که دانش، مایه حیات دل‌ها، روشن کننده دیدگان کور و نیروبخش بدن‌های ناتوان است.

امالی صدوق، ص ۴۹۳، ح ۱.

حدیث - ۳۰۰

رَحِمَ اللّه‌ُ عَبْدا اَحیا اَمْرَنا یَتَعَلَّمُ عُلومَنا وَ یُعَلِّمُهَا النّاسَ ، فَاِنَّ النّاسَ لَوْ عَلِموا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعونا؛

رحمت خدا بر بنده‌ای را که امر ما را زنده کند. دانش‌های ما را فرا گیرد و به مردم بیاموزد. اگر مردم زیبایی‌های سخنان ما را می‌دانستند، از ما پیروی می‌کردند.

معانی الأخبار ، ص ۱۸۰، ح ۱.

حدیث - ۳۰۱

امام صادقعليه‌السلام :

وَ الْمُتَعَلِّمُ یَحْتاجُ اِلی رَغْبَةٍ وَ اِرادَةٍ و فَراغٍ وَ نُسُکٍ وَ خَشْیَةٍ وَ حِفْظٍ وَ حَزْمٍ؛

دانش اندوز به شوق، اراده، فراغت، عبادت، ترس از خدا، مراقبت و آینده‌نگری نیاز دارد.

مصباح الشریعه، ص ۱۵.

حدیث - ۳۰۲

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اِنَّ اللّه‌َ تَعالی قَدْ تَکَفَّلَ لِطالِبِ الْعِلْمِ بِرِزْقِهِ خاصَّةً عَمّا ضَمِنَهُ لِغَیْرِهِ؛

بی‌گمان خداوند متعال روزی جویای دانش را به‌طور ویژه، افزون بر آنچه برای دیگران تضمین کرده، به عهده گرفته است.

منیة المرید ، ص ۱۶۰.

حدیث - ۳۰۳

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَنْ جاءَهُ الْمَوتُ وَ هُوَ یَطْلُبُ الْعِلْمَ لِیُحْیِیَ بِهِ الاِْسلامَ کانَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الاَْنبِیاء دَرَجَةٌ واحِدَةٌ فِی الْجَنَّةِ؛

هر کس در جستجوی دانش باشد تا با آن اسلام را زنده کند و مرگ او فرا رسد، در بهشت میان او و پیامبران تنها یک درجه فاصله است.

منیة المرید ، ص ۱۰۰.

حدیث - ۳۰۴

امام سجادعليه‌السلام :

لَوْ یَعْلَمُ النّاسُ ما فی طَـلَبِ الْعِلْمِ لَطَـلَبوهُ وَ لَو بِسَفْکِ الْمُهَجِ وَ خَوضِ اللُّجَجِ اِنَّ اللّه‌َ تَبارَکَ وَ تَعالی اَوحی اِلی دانیالَ : اِنَّ اَمْقَتَ عَبیدی اِلَیَّ الْجاهِلُ الْمُسْتَخِفُّ بِحَقِّ اَهْلِ الْعِلْمِ ، التّارِکُ لِلاِْقْتِداءِ بِهِمْ وَ اِنَّ اَحَبَّ عَبیدی اِلَیَّ التَّقیُّ الطّالِبُ لِلثَّوابِ الْجَزیلِ اَللاّزِمُ لِلْعُلَماءِ التّابِـعُ لِلْحُلَماءِ القابِلُ عَنِ الْحُـکَماءِ؛

اگر مردم می‌دانستند که در جستجوی دانش چه چیزی [نهفته] است، بی‌گمان در پی آن می‌رفتند، حتّی اگر با ریخته شدن خون و فرو رفتن در اعماق دریا باشد. خدای تبارک و تعالی به دانیال وحی کرد: منفورترین بندگانم نزد من، نادانی است که حق اهل علم را سبک بشمارد و پیروی از ایشان را رها کند و محبوب‌ترین بندگانم نزد من، تقوا پیشه‌ای است که جویای پاداش فراوان، همراه دانشمندان، پیرو بردباران و پذیرای حکیمان باشد.

کافی ، ج ۱، ص ۳۵، ح ۵.

حدیث - ۳۰۵

امام علیعليه‌السلام :

کُلَّ وِعاءٍ یَضیقُ بِما جُعِلَ فیهِ اِلاّ وِعاءُ الْعِلْمِ فَاِنَّهُ یَتَّسِعُ بِهِ؛

هر ظرفی که در آن چیزی ریخته شود پر می‌شود، مگر ظرف دانش که هر چه در آن ریخته شود جا باز می‌کند.

نهج البلاغه ، حکمت ۲۰۵.

حدیث - ۳۰۶

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

ای جویای دانش! دانش فضیلت‌های بسیاری دارد: سَرش تواضع، چشمش دوری از حسد، گوشش فهم، زبانش راستگویی، حافظه‌اش جستجو، دلش خوش‌نیّتی، عقلش شناخت اشیاء و امور، دستش رحمت، پایش دیدار دانشمندان، همّتش سلامت، حکمتش تقوا، قرارگاهش نجات، جلودارش عافیت، مَرکبش وفا، سلاحش نرمی سخن، شمشیرش خشنودی، کمانش سازگاری، سپاهش گفتگو با دانشمندان، داراییش ادب، اندوخته‌اش پرهیز از گناهان، توشه‌اش نیکی، جایگاهش، گفت‌وگو و مذاکره، رهنمایش هدایت و دوستش، عشق به نیکان است.

کافی ، ج ۱، ص ۴۸، ح ۲.

حدیث - ۳۰۷

امام علیعليه‌السلام :

کُلَّمَا ازْدادَ عِلْمُ الرَّجُلِ زادَتْ عِنایَتُهُ بِنَفْسِهِ وَ بَذَلَ فی ریاضَتِها وَ صَلاحِها جُهْدَهُ؛

هر اندازه دانش انسان بیشتر شود، توجه او به خودش بیشتر می‌گردد و در ریاضت و رشد و اصلاح نَفْس، کوشش بیشتری می‌نماید.

غرر الحکم ، ح ۷۲۰۴.

حدیث - ۳۰۸

امام صادقعليه‌السلام :

اَلْعِلْمُ مَقْرونٌ اِلَی الْعَمَلِ ، فَمَنْ عَلِمَ عَمِلَ ، ومَنْ عَمِلَ عَلِمَ ، وَالْعِلْمُ یَهْتِفُ بِالْعَمَلِ فَاِنْ اَجابَهُ وَ اِلاَّ ارْتَحَلَ عَنْهُ؛

دانش، با عمل همراه است، پس هر که دانست، عمل کرد و هر که عمل کرد، دانست و دانش، به عمل فرا می‌خواند. پس اگر او را اجابت کرد، چه بهتر وگرنه از او جدا می‌گردد.

کافی ، ج ۱، ص ۴۴، ح ۲.

حدیث - ۳۰۹

امام علیعليه‌السلام :

اَعَزُّ الْعِزِّ الْعِلْمُ ؛ لاِءَنَّ بِهِ مَعْرِفَةُ الْمَعادِ وَ الْمَعاشِ، وَ اَذَلُّ الذُّلِّ الْجَهْلُ ؛ لاِءَنَّ صاحِبَهُ اَصَمُّ ، اَبْکَمُ ، اَعْمی ، حَیْرانُ؛

عزیزترین عزّت، دانش است، چرا که با آن معاد شناخته می‌شود و راه کسب معاش به دست می‌آید و خوارترین خواری، نادانی است، چرا که نادان کر و لال و کور و سرگردان است.

نزهة الناظر، ص ۷۰، ح ۶۵.

حدیث - ۳۱۰

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

طَـلَبُ الْعِلْمِ فَریضَةٌ عَلی کُلِّ مُسْلِمٍ ، فَاطْلُبُوا الْعِلْمَ مِنْ مَظانِّهِ ، وَاقْتَبِسوهُ مِنْ اَهْلِهِ؛

در پی دانش بودن، بر هر مسلمانی واجب است، پس دانش را از جایی که احتمال بودنش هست، بجویید و آن را از اهلش فراگیرید.

امالی طوسی، ص ۵۶۹، ح ۱۱۷۶.

حدیث - ۳۱۱

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اِذا اَتی عَلَیَّ یَوْمٌ لا اَزْدادُ فیهِ عِلْماً ، فَلا بورِکَ فی طُلوعِ شَمْسِ ذلِکَ الْیَوْمِ؛

هرگاه روزی بیاید که در آن بر دانشم نیفزایم، پس طلوع خورشید آن روز بر من مبارک مباد.

المعجم الأوسط ، ج ۶ ص ۳۶۷ ح ۶۶۳۶.

حدیث - ۳۱۲

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

قَلْبٌ لَیْسَ فیهِ شَی‌ءٌ مِنَ الحِکمَةِ کَبَیْتٍ خَرِبٍ ، فَتَعَلَّموا وعَلِّموا ، وتَفَقَّهوا ولا تَموتوا جُهّالاً ؛ فَاِنَّ اللّه‌َ لا یَعذِرُ عَلَی الْجَهْلِ؛

دلی که در آن حکمت نیست، همچون خانه‌ای ویران است. پس بیاموزید و آموزش دهید، بفهمید و نادان نمیرید که خدای عزّ و جلّ، بهانه‌ای را برای نادانی نمی‌پذیرد.

الفردوس ، ح ۴۵۹۰.

حدیث - ۳۱۳

امام علیعليه‌السلام :

یا مُؤمِنُ اِنَّ هذَا الْعِلْمَ وَالاَْدَبَ ثَمَنُ نَفْسِکَ فَاجْتَهِدْ فی تَعَلُّمِها فَما یَزیدُ مِنْ عِلْمِکَ وَ اَدَبِکَ یَزیدُ فی ثَمَنِکَ وَ قَدْرِکَ، فَاِنَّ بِالْعِلْمِ تَهْتَدی اِلی رَبِّکَ؛

ای انسان با ایمان، در حقیقت این دانش و ادب، بهای توست، پس در آموختن آن بکوش، زیرا هرچه بر دانش و ادبت افزوده شود، بر ارج و بهای تو افزوده می‌شود، چرا که با دانش به سوی پروردگارت هدایت می‌شوی.

روضة الواعظین، ص ۱۱.

حدیث - ۳۱۴

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اَ لْعِلْمُ حَیاةُ الاِْسْلامِ وَ عِمادُ الاْیمانِ وَ مَنْ عَلِمَ عِلْما اَتـَمَّ اللّه‌ُ لَهُ اَجْرَهُ وَ مَنْ تَعَلَّمَ فَعَمِلَ عَلَّمَهُ اللّه‌ُ ما لَمْ یَعْلَمْ ؛

علم، حیات اسلام و تکیه‌گاه ایمان است و هر کس علمی بیاموزد، خداوند پاداش او را تمام گرداند و هر کس بیاموزد و عمل کند، خداوند، تعلیم دهد به او آنچه را که نمی‌داند.

نهج الفصاحه، ح ۲۰۱۹.

حدیث - ۳۱۵

إذا ظَهَرتِ البِدعُ فی اُمّتی فلْیُظهِرِ العالِمُ علمَهُ ، فمَن لَم یَفعل فعَلَیهِ لَعنةُ اللّه‌ِ؛

هرگاه بدعت‌ها در میان امت من آشکار شد، بر عالم است که علمش را آشکار کند و هر کس نکند، لعنت خدا بر او.

الکافی : ج ۱ ، ص ۵۴ ، ح ۲

حدیث - ۳۱۶

حضرت علیعليه‌السلام می فرمایند:

اَعَزُّ العِزِّ العِلمُ ؛ لاِءَنَّ بِهِ مَعرِفَةُ المَعادِ وَ المَعاشِ، وَ اَذَلُّ الذُّلِّ الجَهلُ ؛ لاِءَنَّ صاحِبَهُ اَصَمُّ ، اَبکَمُ ، اَعمی ، حَیرانُ؛

عزیزترین عزّت، دانش است، چرا که با آن معاد شناخته می‌شود و راه کسب معاش به دست می‌آید و خوارترین خواری، نادانی است، چرا که نادان کر و لال و کور و سرگردان است.

نزهة الناظر، ص ۷۰، ح ۶۵

حدیث - ۳۱۷

حضرت علیعليه‌السلام می فرمایند:

اِنَّ العِلمَ حَیاةُ القُلوبِ وَ نورُ الاَْبصارِ مِنَ العَمی وَ قُوَّةُ الاَْبدانِ مِنَ الضَّعفِ؛

به راستی که دانش، مایه حیات دل‌ها، روشن کننده دیدگان کور و نیروبخش بدن‌های ناتوان است.

امالی صدوق، ص ۴۹۳، ح ۱

حدیث - ۳۱۸

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

اِکتَسِبُوا العِلمَ یَکسِبکُمُ الحَیاةَ؛

دانش کسب کنید تا به شما زندگی (و بالندگی) بخشد.

غررالحکم و دررالکلم، ح ۲۴۸۶

حدیث - ۳۱۹

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

قَدرُ الرَّجُلِ عَلی قَدرِ هِمَّتِهِ ، وَ عَمَلُهُ عَلی قَدرِ نِیَّتِهِ؛

ارزش آدمی به اندازه همّت او ، و عملش به اندازه نیّت اوست.

غررالحکم و دررالکلم ، ح ۶۷۴۳

حدیث - ۳۲۰

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

تَمامُ التَّقوی اَن تَتَعَلَّمَ ما جَهِلتَ وَ تَعمَلَ بِما عَلِمتَ؛

تمام تقوا این است که آنچه را نمی دانی بیاموزی و بدانچه می دانی عمل کنی.

تنبیه الخواطر، ج ۲، ص ۱۲۰

حدیث - ۳۲۱

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

یا مَعشَرَ الفِتیانِ، حَصِّنوا اَعراضَکُم باِلاَْدَبِ وَ دینَـکُم بِالعِلمِ

ای جوانان! آبرویتان را با ادب و دینتان را با دانش حفظ کنید.

تاریخ یعقوبی ، ج ۲، ص ۲۱۰

حدیث - ۳۲۲

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اَلْعِلْمُ حَیاةُ الاِْسْلامِ وَ عِمادُ الاْیمانِ وَ مَنْ عَلِمَ عِلْما اَتـَمَّ اللّه‌ُ لَهُ اَجْرَهُ وَ مَنْ تَعَلَّمَ فَعَمِلَ عَلَّمَهُ اللّه‌ُ ما لَمْ یَعْلَمْ ؛

علم، حیات اسلام و تکیه گاه ایمان است و هر کس علمی بیاموزد، خداوند پاداش او را تمام گرداند و هر کس بیاموزد و عمل کند، خداوند، تعلیم دهد به او آنچه را که نمی‌داند.

نهج الفصاحه، ح ۲۰۱۹

حدیث - ۳۲۳

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اِنَّ اللّه‌َ تَعالی قَد تَکَفَّلَ لِطالِبِ العِلمِ بِرِزقِهِ خاصَّةً عَمّا ضَمِنَهُ لِغَیرِهِ

بی‌گمان خداوند متعال روزی جویای دانش را به طور ویژه، افزون بر آنچه برای دیگران تضمین کرده، به عهده گرفته است.

منیة المرید ، ص ۱۶۰

حدیث - ۳۲۴

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

خَیرُ الدُّنیا وَالآخِرَةِ مَعَ العِلمِ وَشَرُّ الدُّنیا وَالآخِرَةِ مَعَ الجَهل

خیر دنیا و آخرت با دانش است و شرّ دنیا و آخرت با نادانی.

الحیاة، ج‌۱، ص‌۳۵

حدیث - ۳۲۵

امام باقرعليه‌السلام فرمودند:

تَعَلَّمُوا العِلمَ فَإنَّ تَعَلُّمَهُ حَسَنَةٌ، وَطَلَبَهُ عِبَادَةٌ؛

دانش بیاموزید که آموختن آن، پاداش دارد و جستجوی آن عبادت است.

بحار الأنوار، ج ۷۸، ص ۱۸۹

حدیث - ۳۲۶

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

اِکتَسِبُوا العِلمَ یکسِبکمُ الحَیاةَ ؛

دانش کسب کنید تا به شما زندگی (و بالندگی) بخشد.

غررالحکم و دررالکلم، ح ۲۴۸۶

حدیث - ۳۲۷

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

جالِس العُلَماءَ یزدَد عِلمُک وَ یحسُن اَدَبُک وتَزک نَفسُک؛

با علما معاشرت کن تا علمت زیاد، ادبت نیکو و جانت پاک شود.

مطالب السؤول، ص ۴۹

حدیث - ۳۲۸

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

بادِروا اَحداثَکم بِالحدیث - قَبلَ اَن تَسبِقَکم اِلَیهِمُ المُرجِئَةُ؛

به آموختن حدیث (معارف دینی) به جوانانتان ، پیش از آن‌که منحرفین آنان را گمراه سازند، اقدام نمایید.

تهذیب الأحکام ، ج ۸ ، ص ۱۱۱، ح ۳۸۱

حدیث - ۳۲۹

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

اَلنّاسُ رَجُلانِ: عالِمٌ وَ مُتَعَلِّمٌ وَ لا خَیرَ فیما سِواهُما

مردم، دو گروهند: دانشمند و دانش اندوز و در غیر این دو، خیری نیست.

(نهج الفصاحه، ح ۳۱۴۵ )

حدیث - ۳۳۰

دانش با ایمان آباد گردد.

نهج البلاغه ، خ ۱۵۵

حدیث - ۳۳۱

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند :

خدا بنده ای را پست نمی شمارد مگر آن که علم و ادب را از او فرو گذارد.

(نهج الفصاحه ، ح ۲۵۶۸)

حدیث - ۳۳۲

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

کسی را که علم از او می آموزید محترم دارید و کسی را که علم بدو می آموزید محترم دارید.

(نهج الفصاحه ، حدیث - ۳۱۸۴)

حدیث - ۳۳۳

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند :

آفت دانش فراموشی است و دانشی که به نااهل سپاری تلف می شود.

(نهج الفصاحه ، ح ۵)

حدیث - ۳۳۴

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند :

نیکی دنیا و آخرت با دانش همراه است و بدی دنیا و آخرت با نادانی قرین است.

نهج الفصاحه ، ح ۱۴۸۲

حدیث - ۳۳۵

امیر المؤمنینعليه‌السلام فرمودند :

ای مردم بدانید کمال دین طلب علم و عمل بدانست ، بدانید که طلب علم بر شما از طلب مال لازم تر است زیرا مال برای شما قسمت و تضمین شده. عادلی (که خداست) آن را بین شما قسمت کرده و تضمین نموده و به شما می رساند ولی علم نزد اهلش نگهداشته شده و شما مأمورید کــه آن را از اهلش طلب کنید ، پس آنرا بخواهید.

کتاب کافی جلد ۱ ص ۳۵

حدیث - ۳۳۶

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند :

دانش جوئی بر هر مسلمانی واجب است ، همانا خدا دانش جویان را دوست دارد.

اصول کافی ج ۱ ص ۳۵ روایة

حدیث - ۳۳۷

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

کسی که حلم ندارد علم ندارد.

غررالحکم ، باب حلم

حدیث - ۳۳۸

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

حلم و بردباری برای علم و دانش وزیر خوبی است.

غررالحکم ، باب حلم

حدیث - ۳۳۹

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

از شریف ترین علم ها و دانش ها آراسته شدن آن به حلم و بردباری است.

غررالحکم ، باب حلم

حدیث - ۳۴۰

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

کسی که از سر چشمه و آشامیدنگاه علم و دانش سیراب شده باشد ، جامه حلم و بردباری به تن کند.

غررالحکم ، باب حلم

حدیث - ۳۴۱

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

درخت علم و دانش به بار ننشیند ، تا آن گاه که حلم با او مقرون گردد.

غررالحکم ، باب حلم

حدیث - ۳۴۲

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

کمال علم و دانش به بردباری است و کمال بردباری به بسیاری تحمّل و فرو بردن خشم است.

غررالحکم ، باب حلم

حدیث - ۳۴۳

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

اساس علم و دانش حلم و بردباری است.

غررالحکم ، باب حلم

حدیث - ۳۴۴

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

بردباری نیکو ، دلیل و نشانه علم بسیار است.

غررالحکم ، باب حلم

حدیث - ۳۴۵

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

اِنَّ اللّه‌َ یحِبُّ بُغاةَ العِلمِ

خداوند جویندگان دانش را دوست دارد.

(کافی، ج۱، ص ۳۰، ح۱ )

حدیث - ۳۴۶

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

مِن عَلامَةِ اَحَدِهِم (المُتَقینَ) اَنَّک تَری لَهُ قُوَّةً فی دینٍ... وَحِرصا فی عِلمٍ وَعِلما فی حِلمٍ

از نشانه های پرهیزکاران این است که می بینی در دین نیرومند در کسب دانش حریص و دارای علم همراه با بردباری‌اند.

(نهج البلاغه، خطبه ۱۹۳)

حدیث - ۳۴۷

امام محمد باقرعليه‌السلام فرمودند:

رَحِمَ اللهُ عَبداً اِحیاءَ العِلمَ

خدا رحمت کند بنده ای را که علم را زنده می کند.

(کافی ، ج ۱ ، ص ۴۱)

حدیث - ۳۴۸

امام محمد باقرعليه‌السلام فرمودند:

ما شیب شی ء بشی ء احسن من حلم بعلم

چیزی با چیزی نیامیخته است که بهتر از حلم با علم باشد.

(بحارالانوار ، دار احیاء التراث العربی ، ج ۷۵ ، ص ۱۷۲ )

حدیث - ۳۴۹

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

اَجوَدُکُم مِن بَعدی رَجُلٌ عَلِمَ عِلماً فَنَشَرَ عِلمَهُ ؛

بخشنده ترین شما پس از من کسی است که دانشی بیاموزد آنگاه دانش خود را بپراکند.

(میزان الحکمه،ح۱۳۸۲۵)

حدیث - ۳۵۰

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

العلم وراثه کریمه ، و الاداب حلل مجدده ، و الفکرمرآه صافیه؛

علم میراث گرانبهائی است و ادب لباس فاخر و زینتی است و فکر آئینه ای است صاف.

(نهج البلاغه)

حدیث - ۳۵۱

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

اَلعِلمُ کَنزٌ عَظیمٌ لایَفنی؛

علم گنج بزرگی است که با خرج کردن تمام نمی شود.

(غرور الحکم و در الکلم)

حدیث - ۳۵۲

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

طلب العلم فریضة علی کل مسلم، الا ان الله یحب بغاة العلم

طلب علم بر هر مسلمانی واجب است، همانا خدا جویندگان علم را دوست دارد.

(اصول کافی ج ۱ /باب دوم/ص ۳۵)

حدیث - ۳۵۳

امام باقرعليها‌السلام می فرمایند:

زکات دانش، آموختن به بندگان خداست.

اصول کافی، ج۱، ص ۴۱.

حدیث - ۳۵۴

امام صادقعليها‌السلام می فرمایند:

در پیشگاه کسی که از او دانش می آموزید، فروتن باشید.

اصول کافی، ج۱، ص ۳۶.

حدیث - ۳۵۵

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند:

تواضعوا لمن طلبتم منه العلم ؛

در پیشگاه کسی که از او دانش می آموزید، فروتن باشید.

اصول کافی، ج۱، ص ۳۶.

حدیث - ۳۵۶

امام باقرعليه‌السلام می فرمایند:

زکاة العلم أن تعلمه عباد الله؛

زکات دانش، آموختن به بندگان خداست.

اصول کافی، ج۱، ص ۴۱.

حدیث - ۳۵۷

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

تَناصَحوا فِی الْعِلْمِ ، فَاِنَّ خیانَةَ اَحَدِکُمْ فی عِلْمِهِ اَشَدُّ مِنْ خیانَتِهِ فی مالِهِ وَ اِنَّ اللّه‌َ سائِلُـکُمْ یَوْمَ الْقیامَةِ؛

در دانش، خیرخواه یکدیگر باشید که خیانت هر یک از شما در دانشش، سخت‌تر از خیانت او در مالش می‌باشد و خداوند روز قیامت از شما بازخواست می‌کند.

امالی طوسی، ص ۱۲۶، ح ۱۹۸.

حدیث - ۳۵۸

امام علیعليه‌السلام :

اَلا لا تَنالُ الْعِلْمَ اِلاّ بِسِتَّةٍ ؛ سَاُنبیکَ عَنْ مَجموعِها بِبَیانِ: ذَکاءٌ وَ حِرصٌ وَاصْطِبارٌ وبُلْغَةٌ ؛ و اِرشادُ اُستادٍ وَ طولُ زَمانِ؛

هرگز به دانش دست نمی‌یابی مگر با شش چیز؛ که من در این سخن، تو را از همه آنها آگاه می‌کنم: هوش، حرص، شکیبایی، شایستگی؛ راهنمایی استاد و درازای زمان.

آداب المتعلّمین، ص ۸۲.

حدیث - ۳۵۹

امام علیعليه‌السلام :

خُذوا مِنْ کُلِّ عِلْمٍ اَحْسَنَهُ فَاِنَّ النَحْلَ یَاْکُلُ مِنْ کُلِّ زَهْرٍ اَزْیَنَهُ فَیَتَوَلَّدُ مِنْهُ جَوهَرانِ نَفیسانِ: اَحَدُهُما فیهِ شِفاءٌ لِلنّاسِ وَ الآْخَرُ یُسْتَضاءُ بِهِ؛

از هر دانشی بهترینش را انتخاب کنید، زنبورِ عسل از هر گلی زیباترینش را می‌خورد. در نتیجه دو جواهر گران‌بها از آن تولیدئ می‌شود: یکی (عسل) برای مردم شفاست و دیگری (موم) که از آن روشنایی می‌گیرند.

غرر الحکم ، ح ۵۰۸۲.

حدیث - ۳۶۰

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

هر کس برای آموختن علم سر از خواب بردارد، فرشتگان سایه ی رحمت بر او می گسترانند، در زندگی او برکت به وجود می آید، و چیزی از روزی او کاسته نمی شود.

بحارالانوار/ج۱/ص۱۷۷.

حدیث - ۳۶۱

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : علیکَ بالعلم ِفانّ العِلْم خلیلُ المؤمِنِ و الحلمَ وزیرُهُ والعقلَ دلیلُهُ و و الصّبر امیرُ جنودِهِ.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: برتو باد به فراگیری علم، همانا که علم دوست مؤمن است و بردباری وزیر او و عقل راهنمایش و عمل سرپرست او و رفق و مدارا پدر او و ملایمت با دیگران برادر او و صبر، امیر سپاهیان او است.

«نهج الفصاحه، ح ۱۹۶۱»

علما و دانشمندان

حدیث - ۱

رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

إنَّ الفِتنَةَ تَجِی‌ءُ فَتَنسِفُ العِبادَ نَسفا یَنجُو العالِمُ مِنها بِعِلمِهِ ؛

فتنه می‌آید و بندگان را تارومار می‌کند ، مگر عالم که به علم خویش از آن می‌رهد

مسند ابراهیم بن أدهم ، ص ۲۸

حدیث - ۲

عَن الامام الصادقعليه‌السلام قالَ: ما مِنْ أَحَدٍ یَمُوتُ مِنَ الْمُؤْمِنینَ أَحَبّ إِلی إِبْلِیسَ مِنْ مُوْتِ فَقِیهٍ.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: مرگ هیچ مؤمنی در نظر شیطان، محبوبتر از موت یک عالم فقیه نیست.

«الکافی، ج ۱، ص ۳۸»

حدیث - ۳

قال الامام علیعليه‌السلام : اَلفَقِیهُ کلُ الفَقِیهِ مَن لم یَقنَطِ النَّاسَ مِن رَحمَةِ اللهِ، ولم یُؤیِسهُم مِن رَوحِ اللهِ، وَلم یُؤمِنهُم مِن مَکرِ اللهِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: فقیه به تمام معنا، کسی است که مردم را از رحمت خدا نومید نگرداند و از فضل و بخشایش خدا مأیوسشان نسازد و از مکر و عذاب خدا هم، آسوده خاطرشان نکند.

«نهج البلاغه، حکمت ۹۰»

حدیث - ۴

قال الامام علیعليه‌السلام : و مَن خَالَطَ العُلَمَا وُقِّرَ وَ مَن خَالَطَ الاَنذَالَ حُقِّرَ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: هر کس با علما معاشرت کند، مورد احترام قرار گیرد و هر کس با فرومایگان معاشرت نماید تحقیر شود.

«نهج السعادة، ج ۱، ص ۵۲»

حدیث - ۵

الإمام علیّعليه‌السلام :

یَجِبُ عَلَی الإِمامِ أن یَحبِسَ الفُسّاقَ مِنَ العُلَماءِ ، وَالجُهّالَ مِنَ الأَطِبّاءِ

امام علیعليه‌السلام :

بر امام ، لازم است عالمان تبهکار و پزشکان ناآگاه را به زندان درافکند

تهذیب الأحکام ، جلد ۶ ، صفحه ۳۱۹ ، حدیث - ۸۷۸ ، کتاب من لا یحضره الفقیه ، جلد ۳ ، صفحه ۳۱ ، حدیث - ۳۲۶۶ دانش نامه احادیث پزشکی : ۱ / ۶۸

حدیث - ۶

قال الامام علیعليه‌السلام : العَالِمُ یَنْظُرُ بِقَلْبِهِ وَ خَاطِرِهِ، الجاهِلُ یَنْظُرُ بِعَیْنِهِ وَ نَاظِرِِهُ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: عالم با دل و اندیشه خود می‌نگرد و نادان با چشم و دیده خود.

«غرر الحکم، ح ۱۲۴۱»

حدیث - ۷

قال الامام الرضاعليه‌السلام : لا تُمارِیَنَ الْعُلَماءَ فَیَرْفُضُوک وَ لا تُمارِیَنَّ السُّفَهاءِ فَیَجْهَلُوک.

امام رضاعليه‌السلام فرمودند: با علماء مراء و جدل مکن که تو را از پای درمی آورند و نیز با سفیهان مراء مکن که تورا به نادانی نسبت می دهند.

«منیة المرید، ص ۱۹۳»

حدیث - ۸

قالَ امیرُ المؤمنینعليه‌السلام : کلُّ عالمٍ غَیْرُه مُتَعَلِمٌ.

امیر مؤمنانعليه‌السلام فرمودند: همه عالمان غیر او متعلم اند.

«نهج البلاغه، خطبه ۶۵»

حدیث - ۹

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

إنّ الصَّفاةَ الزُّلالَ الذیلا تَثبُتُ علَیهِ أقدامُ العُلَماءِ الطَّمَعُ

آن تخته سنگ لغزنده‌ای که پای علما روی آن استوار نمی‌ماند ، طمع است

تنبیه الخواطر : ۱ / ۴۹ منتخب میزان الحکمة : ۳۴۴

حدیث - ۱۰

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

الطَّمَعُ یُذهِبُ الحِکمَةَ مِن قُلوبِ العُلَماءِ

طمع ، حکمت را از دل دانشمندان می‌برد

کنز العمّال : ۷۵۷۶

حدیث - ۱۱

امام علیعليه‌السلام :

لا یَتَعَلَّمُ مَن یَتَکَبَّرُ

کسی که تکبّر داشتِه باشد ، عالِم نمی‌شود

غرر الحکم : ۱۰۵۸۶ منتخب میزان الحکمة : ۴۸۲

حدیث - ۱۲

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اکتُبُوا العِلمَ قبلَ ذَهابِ العُلَماءِ ، وإنّما ذَهابُ العِلمِ بِمَوتِ العُلَماءِ ؛

دانـش را ، پـیش از درگـذشت دانشمندان ، بنویسید ؛ زیرا با مرگ دانشمندان ، دانش (آنان) نیز می‌رود

کنز العمّال : ۲۸۷۳۳ منتخب میزان الحکمة : ۴۸۲

حدیث - ۱۳

امام علیعليه‌السلام :

عُقولُ الفُضَلاءِ فی أطرافِ أقلامِها ؛

خردهای دانشمندان ، در نوک قلم‌های آنهاست

غرر الحکم : ۶۳۳۹ منتخب میزان الحکمة : ۴۸۲

حدیث - ۱۴

إامام علیعليه‌السلام :

نَّما زَهَّد النّاسَ فی طَلَبِ العِلمِ کَثرَهُ‌ما یَرَونَ مِن قِلَّةِ مَن عَمِلَ بِما عَلِم ؛

آنچه مردم را به تحصیل دانش بی‌رغبت کرده ، این است که می‌بینند کمتر عالمی است که به علمش عمل کند

غرر الحکم : ۳۸۹۵ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۱۵

هرکس که خداوند به او علم دین عطا کرده باشد و او آن را به مردم تعلیم ندهد، پس از مرگ خداوند را در حالی ملاقات می کند که بر دهانش لجام آهنین زده باشند.

بحارالانوار جلد ۲ صفحه ۶۸

حدیث - ۱۶

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

اِنَّ الشَّیْطانَ لَیَطْمَعُ فی عالِمٍ بِغَیْرِ اَدَبٍ اَکْثَرُ مِنْ طَمَعِهِ فی عالِمٍ بِاَدَبٍ ، فَتَاَدَّبوا وَ اِلاّ فَاَنْتُمْ اَعرابٌ ؛

شیطان ، در عالِمِ بی‌بهره از ادب بیشتر طمع می‌کند تا عالِمِ برخوردار از ادب پس ادب داشته باشید وگرنه شما، بیابانی (فاقد تمدّن) هستید.

کنز العمّال ، ح ۴۵۴۰۹

حدیث - ۱۷

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

عَلَیکَ بِمُداراةِ النّاسِ وَ اِکْرامِ الْعُلَماءِ وَ الصَّفْحِ عَنْ زَلاّتِ الاِْخْوانِ فَقَدْ اَدَّبَکَ سَیِّدُ الاَْوَّلینَ وَ الآْخِرینَ بِقَولِهِ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله : اُعْفُ عَمَّنْ ظَـلَمَکَ وَ صِلْ مَنْ قَطَعَکَ وَ اَعْطِ مَنْ حَرَمَکَ ؛

تو را سفارش می‌کنم به مدارای با مردم و احترام به علما و گذشت از لغزش برادران (دینی)؛ چرا که سرور اولین و آخرین، تو را چنین ادب آموخته و فرموده است : «گذشت کن از کسی که به تو ظلم کرده ، رابطه برقرار کن با کسی که با تو قطع رابطه کرده و عطا کن به کسی که از تو دریغ نموده است».

اعلام الدین، ص ۹۶

حدیث - ۱۸

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند :

اَلْعَدْلُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الاُْمَراءِ اَحْسَنُ، وَ السَّخاءُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الاَْغْنیاءِ اَحْسَنُ، اَلْوَرَعُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الْعُلَماءِ اَحْسَنُ، اَلصَّبْرُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الْفُقَراءِ اَحْسَنُ، اَلتَّوبَةُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الشَّبابِ اَحْسَنُ، اَلْحَیاءُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی النِّساءِ اَحْسَنُ؛

عدالت نیکو است اما از دولتمردان نیکوتر، سخاوت نیکو است اما از ثروتمندان نیکوتر؛ تقوا نیکو است اما از علما نیکوتر؛ صبر نیکو است اما از فقرا نیکوتر، توبه نیکو است اما از جوانان نیکوتر و حیا نیکو است اما از زنان نیکوتر.

(نهج الفصاحه، ح ۲۰۰۶)

حدیث - ۱۹

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند :

یا عَلیُّ إذا لَم یَکُنِ العالِمُ تَقیّا تائِبا زَلَّت مَوعِظَتُهُ عَن قُلُوبِ النّاسِ کَما تَزِلُّ القَطرَةُ عَن بَیضَةِ النَّعامَةِ وَالصَّفا؛

یا علی هرگاه عالِم با تقوا و توبه کار نباشد، موعظه اش از دل مردم می لغزد همچنان که قطره آب از روی تخم شتر مرغ و سنگ صاف می لغزد.

(میراث حدیث - ، ج۲، ص۲۹، ح۸۱)

حدیث - ۲۰

امام محمدباقرعليه‌السلام فرمودند:

عالِمٌ یُنتَفَعُ بِعِلمِهِ اَفضَلُ مِن سَبعینَ اَلفٍ عابِدٍ؛

دانشمندی که از علمش سود برند، از هفتاد هزار عابد بهتر است

بحارالانوار، ج۷۵، ص۱۷۳

حدیث - ۲۱

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

ألا اُخبِرُکُم بالفَقیهِ حَقِّ الفَقیهِ؟ مَن لم‌یُرَخِّصِ الناسَ فی مَعاصِی اللّه ، ولم یُقَنِّطْهُم مِن رَحمَةِ اللّه ، ولم یُؤمِنْهُم مِن مَکرِ اللّه ، ولم یَدَعِ القرآنَ رَغبَةً عَنهُ إلی ما سِواهُ؛

آیا شما را از فقیهِ حقیقی آگاه نکنم؟ کسی که در معاصی خدا به مردم جواز ندهد و از رحمت خدا نومیدشان نکند و از مکر و عذاب خدا آسوده خاطرشان نسازد و از قرآن ، به چیز دیگر رو نکند

(تحف العقول، ص ۲۰۴)

حدیث - ۲۲

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

اَلا اِنَّ شَرَّ الشَّرِّ شِرارُ العُلَماءِ وَ اِنَّ خَیرَ الخَیرِ خیارُ العُلَماءِ؛

بدانید که بدترین بدها، علمای بدند و بهترین خوبان علمای خوبند.

(منیة المرید، ص ۱۳۷)

حدیث - ۲۳

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

یا عَلیُّ وَلِلعالِمِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: صِدقُ الکَلِمِ وَاجتِنابُ الحَرامِ وَأَن یَتَواضَعَ لِلنّاسِ کُلِّهِم؛

یا علی دانشمند سه نشانه دارد: راستگویی، حرام گریزی و فروتنی در برابر همه مردم.

التوحید، ص ۱۲۷

حدیث - ۲۴

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

زِلَّةُ العالِمِ کَانکِسارِ السَّفینَةِ ، تَغرَقُ وَ تُغَرِّقُ مَعَها غَیرَها ؛

لغزش عالم ، مانند شکستن کشتی است : خود غرق می‌شود و با خود ، دیگران را غرق می‌کند

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۵۴۷۴

حدیث - ۲۵

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

خَیرُ مَن شاوَرتَ ذَوُو النُّهی وَ العِلمِ ، وَ اُولُوا التَّجارِبِ وَ الحَزمِ ؛

بهترینِ کسان برای مشورت، خردمندان و عالمان و دارندگان تجربه و دور اندیشان‌اند

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۴۹۹۰

حدیث - ۲۶

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

جالِسِ العُلَماءَ تَزدَد عِلما ؛

با دانشمندان همنشین باش تا دانشت افزون شود

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۴۷۲۱

حدیث - ۲۷

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

إذا رَأیتَ عالِما فَکُن لَهُ خادِما ؛

هرگاه دانشمندی دیدی ، به او خدمت کن

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۴۰۴۴

حدیث - ۲۸

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

اَلعالِمُ مَن لا یَشبَعُ مِنَ العِلمِ وَ لا یَتَشَبَّعُ بِهِ ؛

دانشمند، کسی است که از دانش، سیری نپذیرد و به سیری از آن نیز وانمود نکند

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۱۷۴۰

حدیث - ۲۹

امام علیعليه‌السلام :

عُقولُ الفُضَلاءِ فی أطرافِ أقلامِها ؛

خردهای دانشمندان ، در نوک قلم‌های آنهاست

غرر الحکم : ۶۳۳۹

حدیث - ۳۰

قال : یا علی ! خمسة تنور القلب : کثرة قرائة قل هو الله احد و قلة الکلام و مجالسة العلماء والصلاة فی اللیل و المشی ء الی المساجد؛

یا علی ! پنج چیز دل را نورانی می کند: کثرت تلاوت سوره (قل هو الله احد)کم گویی ، مجالست با علما، نماز شب و گام برداشتن به سوی مسجد.

(المواعظ العددیه ، ص ۲۵۸).

حدیث - ۳۱

عن علیعليه‌السلام قال :

مروة الحضر قراءة القران و مجالسة العلماء و النظر فی الفقه و المحافظة علی الصلاة فی الجماعات ؛

از حضرت علیعليه‌السلام نقل شده که فرمودند: جوانمردی در حضور در وطن ، قرآن خواندن ، هم نشینی با علماء، و نگریستن در احکام دین ، و مواظبت بر نماز خواندن در جماعتهاست

(بحارالانوار، ج ۸۸، ص ۱۰)

حدیث - ۳۲

قال الصادقعليه‌السلام :

الصلاة خلف العالم بالف رکعة ؛

نماز در پشت سر یک عالم برابر هزار رکعت است

(بحارالانوار، ج ۸۸، ص ۵)

حدیث - ۳۳

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

من صلی خلف عالم فکانما صلی خلف رسول الله ؛

کسی که پشت سر عالم نماز به جا آورد، مانند کسی است که پشت سر پیامبر خدا نماز خوانده است

(بحارالانوار، ج ۸۸، ص ۱۱۹)

حدیث - ۳۴

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

من اجاب المؤ ذن و اجاب العلماء کان یوم القیامة تحت لوائی و یکون فی الجنة فی جواری و له عند الله ثواب ستین شهیدا؛

هرکس به موذن و دانشمند روی آورد روز قیامت در زیر پرچم من و در بهشت همسایه من خواهد بود و برای او در نزد خدا ثواب شصت شهید است

(بحارالانوار، ج ۸۴، ص ۱۵۴)

حدیث - ۳۵

امام صادقعليه‌السلام :

إنّ العالِمَ إذا لم‌یَعمَلْ بعِلمِهِ زَلَّت مَوعِظَتُهُ عنِ القُلوبِ کَما یَزِلُّ المَطَرُ عنِ الصَّفا ؛

عالِم هرگاه به علم خود عمل نکند ، پند او از دل‌ها فرو غلتَد ، آن‌گونه که باران از روی تخته سنگ فرو می‌غلتد

منیه المرید : ۱۴۶

حدیث - ۳۶

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

کن عالما او متعلما او احب اهل العلم و لا تکن راعبا فتهلک ببعضهم؛

یا دانشمند باش یا دانشجوی یا دوست دار دانشمندان و دشمن علم و اهل آن مباش که به سبب آن هلاک می شوی.

اصول کافی، ج ۱، ص ۳۴.

حدیث - ۳۷

امام باقرعليه‌السلام فرمودند:

عالم ینتفع بعلمه افضل من سبعین الف عابد؛

دانشمندی که از دانش او بهره ببرند، از هفتاد هزار عابد برتر است.

اصول کافی، ج ۱، ص ۳۳.

حدیث - ۳۸

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

إنّ فی جَهنَّمَ رَحاءً مِن حَدیدٍ تُطحَنُ بها رُؤوسُ القُرّاءِ ، والعُلَماءِ الُمجرمینَ؛

در دوزخ آسیابی آهنی است ، که با آن سرهای قاریان و عالمان گنهکار آرد می‌شود

جامع الأخبار : ۱۳۰ / ۲۵۴ منتخب میزان الحکمة : ۴۶۰

حدیث - ۳۹

امام محمد باقرعليه‌السلام فرمودند:

هر که علم و دانش را جوید برای آنکه به علما فخر فروشی کند ، یا با سفهابستیزد ، و یا مردم را متوجه خود نماید ، باید آتش را جای نشستن خود گیرد

بحارالانوار ، دار احیاء الترا العربی ، ۲ ، ص ۳۸

حدیث - ۴۰

امام مهدیعليه‌السلام فرمودند:

در رویدادهای دینی به راویان احادیث ما رجوع کنید زیرا آن‌ها حجت من بر شما و من حجت خدا بر آنانم.

(کمال‌الدین۲/۴۵۴)

حدیث - ۴۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

وزن حبر العلماء بدم الشّهداء فرجح؛

مرکب دانشوران را با خون شهیدان هم سنگ کردند اولی سنگین تر بود.

نهج الفصاحه

حدیث - ۴۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

نوم العالم أفضل من عباده العابد؛

خواب دانشمند از عبادت عابد بهتر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۴۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

مثل العالم الّذی یعلّم النّاس الخیر و ینسی نفسه کمثل السّراج یضی ء للنّاس و یحرق نفسه؛

حکایت دانشمندی که مردم را تعلیم دهد و خویشتن را فراموش کند چون چراغ است که مردم را روشن کند و خویش را بسوزاند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۴۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ما أتی اللَّه عالما علما إلّا أخذ علیه المیثاق أن لا یکتمه؛

خدا به عالمی علم نداده مگر آنکه از او پیمان گرفته که علم خویش را نهان ندارد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۴۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

لا یشبع عالم من علمه حتّی یکون منتهاه الجنّه؛

عالم از علم خویش سیر نگردد تا سرانجام به بهشت رسد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۴۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

لیس منّی إلا عالم أو متعلّم؛

هیچ کس از من نیست به جز دانشمند یا دانش آموز.

نهج الفصاحه

حدیث - ۴۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

کلّ صاحب علم غرثان إلی علم؛

هر دانشمندی گرسنه علم دیگر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۴۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

فقیه واحد أشدّ علی الشّیطان من ألف عاب؛

تحمل یک فقیه برای شیطان از هزار عابد سخت تر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۴۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

فضل العالم علی العابد سبعین درجه ما بین کلّ درجتین کما بین السّماء و الأرض؛

فضیلت عالم بر عابد هفتاد درجه است که فاصله هر دو درجه چون فاصله زمین و آسمان است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۵۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

فضل العالم علی العابد کفضل القمر لیله البدر علی سائر الکواکب؛

فضیلت عالم بر عابد چون فضیلت ماه دو هفته بر سایر ستارگان است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۵۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

فضل العالم علی العابد کفضلی علی أدناکم إنّ اللَّه عزّ و جلّ و ملائکته و أهل السّموات و الأرضین حتّی النّمله فی جحرها و حتّی الحوت لیصلّون علی معلّم النّاس الخیر؛

فضیلت عالم بر عابد چون فضیلت من بر پست ترین شماست، خدای عز و جل و فرشتگان او و اهل آسمانها و زمین ها حتی مورچه در سوراخ و حتی ماهی کسی را که نیکی به مردم آموزد، دعا می کنند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۵۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

العدل حسن و لکن فی الامراء أحسن، السّخاء حسن و لکن فی الأغنیاء أحسن، الورع حسن و لکن فی العلماء أحسن، الصّبر حسن و لکن فی الفقراء أحسن، التّوبه حسن و لکن فی الشّباب أحسن، الحیاء حسن و لکن فی النّساء أحسن؛

عدالت نیک است ولی از زمامداران نیکوتر است، سخاوت نیک است ولی از اغنیا نیکوتر است، تقوی نیک است ولی از علما نیکوتر است صبر نیک است ولی از فقرا نیکوتر است. توبه نیک است ولی از جوانان نیکوتر است شرم نیک است ولی از زنان نیکوتر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۵۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

العالم إذا أراد بعلمه وجه اللَّه تعالی هابه کلّ شی ء و إذا أراد أن یکثر به الکنوز هاب من کلّ شی ء؛

عالم اگر از علم خویش رضای خدا خواهد همه چیز از او بترسد و اگر خواهد به وسیله آن گنجها بیندوزد از همه چیز بترسد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۵۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

عالم ینتفع بعلمه خیر من ألف عابد؛

دانشمندی که از علم او سود برند، از هزار عابد بهتر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۵۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

صنفان من النّاس إذا صلحا صلح النّاس و إذا فسدا فسد النّاس العلماء و الامراء؛

دو گروه از مردمند که اگر صالح بودند مردم به صلاح آیند و اگر فاسد بودند به فساد گرایند، دانشوران و زمامداران.

نهج الفصاحه

حدیث - ۵۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

رکعتان من عالم أفضل من سبعین رکعه من غیر عالم؛

دو رکعت نماز دانشمند بهتر از هفتاد رکعت غیر دانشمند است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۵۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

الدّاعی و المؤمّن فی الأجر شریکان و القاری و المستمع فی الأجر شریکان و العالم و المتعلّم فی الأجر شریکان؛

آنکه دعا میکند و آنکه آمین گوید در پاداش شریکند و قاری و مستمع در پاداش شریکند و دانشمند و دانش آموز در پاداش شریکند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۵۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

خیار أمّتی علماؤها و خیار علمائها حلماؤها؛

بهترین امت من دانشمندانند و بهترین دانشمندان امت من بردبارانند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۵۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

جالسوا الکبراء و سائلوا العلماء و خالطوا الحکماء؛

با بزرگان مجالست کنید و از دانشمندان بپرسید و با حکیمان آمیزش کنید.

نهج الفصاحه

حدیث - ۶۰

ثلاث من الإیمان: الإنفاق من الإقتار و بذل السّلام للعالم و الإنصاف من نفسک؛

سه چیز از لوازم ایمان است: بخشش به هنگام تنگدستی و سلام به دانشمند و رعایت انصاف بر ضرر خویش.

نهج الفصاحه

حدیث - ۶۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ثلاثه لا یستخفّ بحقّهم إلّا منافق ذو الشّیبه فی الإسلام و ذو العلم و إمام مقسط؛

سه کسند که هر که تحقیرشان کند منافق است آن که مویش در اسلام سپید شده باشد و دانشمند و پیشوای دادگستر.

نهج الفصاحه

حدیث - ۶۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

تواضعوا لمن تعلّمون منه و تواضعوا لمن تعلّمونه و لا تکونوا جبابره العلماء؛

با استاد و با شاگرد خود تواضع کنید و دانشمندان سرکش مباشید.

نهج الفصاحه

حدیث - ۶۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

بین العالم و العابد سبعون درجه؛

میان عالم و عابد هفتاد درجه است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۶۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ مثل العلماء فی الأرض کمثل النّجوم فی السّماء یهتدی بها فی ظلمات البرّ و البحر، فإذا انطمست النّجوم أوشک أن تضلّ الهداه؛

دانشمندان در زمین مانند ستارگان آسمانند که در ظلمات خشکی و دریا به کمک آن راه جویند و همین که ستارگان نهان شدند ممکن است ره یافتگان نیز گمراه شوند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۶۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ لکلّ شی ء دعامه و دعامه هذا الدّین الفقه و لفقیه واحد أشدّ علی الشّیطان من ألف عابد؛

هر چیزی اساسی دارد و اساس این دین دانش است و یک دانشمند برای شیطان از هزار عابد بدتر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۶۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ اللَّه تعالی یعافی الامّیّین یوم القیامه مالا یعافی العلماء؛

خداوند روز رستاخیز بر بی سوادان چیزهائی را می بخشد که بر دانشمندان نمی بخشد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۶۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ الفتنه تجی ء فتنسف العباد نسفا و ینجو العالم منها بعلمه؛

فتنه بیاید و بندگان را مغلوب کند و دانشمند به کمک دانش خود از آن رهائی یابد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۶۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ العلماء هم ورثه الأنبیاء ورثوا العلم فمن أخذه أخذ بحظّ وافر؛

دانشمندان وارث پیامبرانند و دانش را از آن ها میراث برده اند هر کس دانش فرا گیرد سهم فراوان از میراث پیامبران گرفته است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۶۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ الصّفا الزّلّال الّذی لا تثبت علیه أقدام العلماء الطّمع.

طمع سنگ لغزانی است که پای دانشمندان بر آن استوار نمی ماند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۷۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ أشدّ النّاس عذابا یوم القیمه عالم لم ینفعه اللَّه بعلمه؛

به روز رستاخیز عذاب دانشمندی که خداوند او را از دانشش منتفع نکرده از همه مردم سخت تر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۷۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أکرموا العلماء فإنّهم ورثه الأنبیاء فمن أکرمهم فقد أکرم اللَّه و رسوله؛

دانشمندان را گرامی دارید که آنها وارثان پیغمبرانند و هر که آنها را عزیز دارد خدا و پیغمبر را عزیز داشته است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۷۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أعلم النّاس من جمع علم النّاس إلی علمه؛

دانشمندتر از همه مردم کسی است که دانش دیگران را به دانش خود بیفزاید.

نهج الفصاحه

حدیث - ۷۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أشدّ النّاس عذابا یوم القیامه عالم لم ینفعه علمه؛

روز رستاخیز عذاب دانشمندی که از دانش خود بهره نمی برد از همه مردم سخت تر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۷۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ارحموا عزیزا ذلّ و غنیّا افتقر و عالما ضاع بین جهّال؛

بر سه کس رحم کنید، عزیزی که خوار شده و ثروتمندی که فقیر گشته و دانشمندی که میان جاهلان گمنام مانده.

نهج الفصاحه

حدیث - ۷۵

امام علیعليه‌السلام :

جالِسِ العُلَماءَ یَزدَدْ علمُکَ ، ویَحسُنْ أدبُکَ ، وتَزکُ نَفْسُکَ؛

با دانشمندان بنشین تا بر دانشت افزوده گردد ، تربیت و ادبت نیکو شود و روانت پاکیزه شود

غرر الحکم : ۴۷۸۶ منتخب میزان الحکمة : ۱۰۶

حدیث - ۷۶

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند :

لا تَجْلِسوا إلاّ عندَ کُلِّ عالِمٍ یَدْعوکُم مِن خَمْسٍ إلی خَمسٍ: مِن الشَّکِّ إلی الیَقینِ، ومِن الرِّیاءِ إلی الإخْلاصِ ، ومِن الرَّغْبَةِ إلی الرَّهبَةِ ، ومِن الکِبْرِ إلی التّواضُعِ ، ومِن الغِشِّ إلی النّصیحَةِ ؛

تنها در محضر دانشمندانی نشینید که شما را از پنج چیز به پنج چیز فرا می‌خوانند : از دودلی به یقین ، از ریا به اخلاص ، از دنیا خواهی به دنیا گریزی ، از تکبر به‌فروتنی‌و از فریبکاری‌به خیر خواهی.

بحار الأنوار : ۷۴ / ۱۸۸ / ۱۸ منتخب میزان الحکمة : ۱۰۶

حدیث - ۷۷

الإمامُ الکاظمُعليه‌السلام :

عَظِّمِ العالِمَ لِعِلمِهِ‌ودَعْ مُنازَعتَهُ ، وصَغِّرِ الجاهِلَ لِجَهلِهِ ولا تَطرُدْهُ ، ولکِن قَرِّبْهُ وعَلِّمْهُ ؛

امام کاظمعليه‌السلام :

دانشمند را به خاطر دانشش احترام نه و با او ستیزه مکن و نادان را به سبب نادانیش کوچک شمار ، امّا او را از خود مران ، بلکه به خود نزدیک گردان و او را علم بیاموز

تحف العقول : ۳۹۴ منتخب میزان الحکمة : ۳۸۴

حدیث - ۷۸

الإمامُ الصّادقُعليه‌السلام :

لَمّا سُئلَ عَنِ القِیامِ تَعظیما لِلرَّجُلِ: مَکروهٌ إلاّ لِرَجُلٍ فی الدِّینِ؛

امام صادقعليه‌السلام در پاسخ به پرسش درباره بلند شدن برای احترام نمودن کسی فرمودند: این کار ناپسند است، مگر برای شخصیّتی دینی

المحاسن : ۱ / ۳۶۴ / ۷۸۶ منتخب میزان الحکمة : ۳۸۴

حدیث - ۷۹

امام هادیعليه‌السلام :

إنَّ العالِمَ والمُتَعَلِّمَ شَریکانِ فِی الرُّشدِ؛

دانشمند و دانشجو در هدایت شریک‌اند.

علم و حکمت: ج ۱ ص ۳۰۰ ح ۸۲۸

حدیث - ۸۰

امام صادقعليه‌السلام :

العُلَماءُ حُکّامٌ عَلَی المُلوکِ؛

عالمان فرمانروای بر شهریاران هستند.

میزان الحکمة: ح ۱۴۰۳۸

حدیث - ۸۱

امام باقرعليه‌السلام :

إنَّ الفَقیهَ حَقَّ الفَقیهِ: الزاهِدُ فی الدنیا، الراغِبُ فی الآخِرَةِ؛

فقیه، حقیقتاً کسی است که به دنیا بی اعتنا و به آخرت مشتاق باشد.

الکافی: ج ۱، ص ۷۰، ح ۸

حدیث - ۸۲

امام کاظمعليه‌السلام :

قَلیلُ العَمَلِ مِن العالِمِ مَقبولٌ مُضاعَفٌ؛

عمل کم از دانشمند، قبول و دو چندان می‌شود.

الکافی: ج ۱، ص ۱۷، ح ۱۲

حدیث - ۸۳

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

إذا ظَهَرَتِ البِدَعُ فی اُمَّتی فَلیُظهِرِ العالِمُ عِلمَهُ ، فَمَن لَم یَفعَل فَعَلَیهِ لَعنَةُ اللَّهِ؛

هرگاه بدعت‌ها در میان امتم پدیدار شوند، بر عالم است که علم خود را آشکار سازد. هر کس چنین نکند، لعنت خدا بر او باد.

الکافی: ج ۱، ص ۵۴، ح ۲

حدیث - ۸۴

امام باقرعليه‌السلام :

اُغدُ عالِمًا خَیرًا؛

دانشمندی نیکو باش.

علم و حکمت: ج ۱ ص ۲۹۴ ح ۸۰۱

حدیث - ۸۵

امام باقرعليه‌السلام :

إنَّ الفَقیهَ حَقَّ الفَقیهِ: الزاهِدُ فی الدنیا، الراغِبُ فی الآخِرَةِ؛

فقیه، حقیقتاً کسی است که به دنیا بی اعتنا و به آخرت مشتاق باشد.

الکافی: ج ۱، ص ۷۰، ح ۸

حدیث - ۸۶

امام کاظمعليه‌السلام :

إِنَّ المُؤمِنینَ الفُقَهاءَ حُصونُ الإِسلامِ؛

مؤمنانِ فقیه دژهای اسلامند.

علم و حکمت: ج ۲ ص ۵۱۶ ح ۱۴۳۷

حدیث - ۸۷

امام باقرعليه‌السلام :

إنَّ اللَّهَ لَمْ یَدَعِ الأرضَ بِغَیْرِ عالِمٍ.

خداوند زمین را بدون عالم نگذاشته است.

میزان الحکمة: ح ۸۶۷.

حدیث - ۸۸

امام صادقعليه‌السلام :

إنَّ العُلَماءَ وَرَثَةُ الأنبِیاءِ؛

عالمان، وارثان پیامبران‌اند.

الکافی: ج ۱، ص ۳۲، ح ۲

حدیث - ۸۹

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند :

مومنی نیست که یک ساعت نزد عالمی نشیند جز آن که خدای عزوجل به سوی او ندا کند نزد حبیب من نشستی به عزت و جلالم سوگند تو را با او ساکن بهشت نمایم و باکی از این کار ندارم.

امالی صدوق صفحه ۳۷

حدیث - ۹۰

النَّظَرُ فی وَجهِ العالِمِ حُبّاً لَهُ عِبادَةٌ ؛

نگاه مهرآمیز بـه چهره عالم ، عبادت است

نوادر الراوندیّ : ۱۱ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۸

حدیث - ۹۱

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

ألا اُخبِرُکُم عَنِ الأجوَدِ الأجوَدِ ؟ اللّه الأجوَدُ الأجوَدُ ، وأنا أجوَدُوُلدِ آدَمَ ، وأجوَدُکُم مِن بَعدی رَجُلٌ عُلِّمَ عِلما فنَشَرَ عِلمَهُ ، یُبعَثُ یَومَ القِیامَةِ اُمَّةً وَحدَهُ ، ورَجُلٌ جادَ بِنَفسِهِ للّه عز و جل حَتّی یُقتَلَ ؛

آیا شما را از بخشنده‌ترین بخشنده خبر ندهم؟ خداوند بخشنده‌ترین بخشنده است و من بخشنده‌ترین فرزند آدم هستم و بعد از من بخشنده‌ترین شما ، مردی است که دانش را آموزش دهد و از این راه دانش او پخش شود او در روز قیامت به تنهایی همچون یک امّت برانگیخته می‌گردد و نیز مردی که در راه خداوند عز و جل جانبازی کند تا کشته شود

الترغیب والترهیب : ۱ / ۱۱۹ / ۵ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۰

حدیث - ۹۲

امام صادقعليه‌السلام :

عَلَی العالِمِ إذا عَلَّمَ‌أن لا یَعنُفَ ، وإذا عُلِّمَ أن لا یَأنَفَ ؛

بر دانشمند است که هرگاه آموزش دهد ، درشتی و خشونت نکند و هرگاه کسی بخواهد به او علم آموزد ، ننگش نیاید

تنبیه الخواطر : ۱ / ۸۵ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۹۳

امام علیعليه‌السلام :

عَلَی العالِمِ أن یَعمَلَ بِما عَلِمَ ،ثُمَّ یَطلُبَ تَعَلُّمَ ما لَم یَعلَم؛

بر دانشمند است که آنچه را می‌داند به کار بندد و سپس در پی یاد گرفتن دانشی رود که نمی‌داند

غرر الحکم : ۶۱۹۶ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۹۴

امام علیعليه‌السلام :

العالِمُ الّذی لایَمَلُّ مِن تَعَلُّمِ‌العِلم؛

عالم کسی است ، که از آموختن دانش خسته نشود

غرر الحکم : ۱۳۰۳ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۹۵

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَن قالَ : أنا عالِمٌ فَهُوَ جاهِلٌ ؛

هر که بگوید : من دانــا هستم، او شخص نادانی است

منیه المرید : ۱۳۷ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۹۶

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

العُلَماءُ اُمَناءُ اللّه عَلی خَلقِهِ؛

عالمان، امنای خدا در میان خلق اویند

کنز العمّال : ۲۸۶۷۵ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۹۷

امام صادقعليه‌السلام :

عُلَماءُ شیعَتِنامُرابِطونَ فی الثَّغرِ الّذی یَلی إبلیسَ وعَفاریتَهُ ، یَمنَعونَهُم عَنِ الخُروجِ عَلی ضُعَفاءِ شیعَتِنا ، وعَن أن یَتَسَلَّطَ علَیهِم إبلیسُ وشیعَتُهُ؛

علمای شیعه ما ، نگهبانان مرزی هستند که در آن سویش ابلیس و دیوهای او قرار دارند و جلو یورش آنها به شیعیانِ ناتوان ما و تسلّط یافتن ابلیس و پیروان او بر آنان را ، می‌گیرند

الإحتجاج : ۱ / ۱۳ / ۷ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۹۸

امام کاظمعليه‌السلام :

لا عِلمَ إلاّ مِن عالِمٍ رَبّانِیٍّ ، ومَعرِفَهُ العالِمِ بِالعَقلِ ؛

علم، جز از عالـم ربّانی به دست نیاید (یا آن را جز از عالم ربّانی نباید فرا گرفت) و شناخت چنین عالمی به خرد است

مستدرک الوسائل : ۱۱ / ۲۵۸ / ۱۲۹۲۶ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۰

حدیث - ۹۹

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

فَضلُ العالِمِ عَلی العابِدِ بِسَبعینَ دَرَجَةً ، بَینَ کُلِّ دَرَجَتَینِ حُضْرُ الفَرَسِ سَبعینَ عاما ؛ وذلکَ أنَّ الشَّیطانَ یَضَعُ البِدعَةَ لِلنّاسِ فیُبصِرُها العالِمُ فیَنهی عَنها ، والعابِدُمُقبِلٌ عَلی عِبادَتِهِ لا یَتَوَجَّهُ لَها ولا یَعرِفُها ؛

عـالـم ، هفتاد درجـه بـر عابد برتری دارد که فاصله هر درجه از دیگری به اندازه‌ای است که یک اسب هفتاد سال بدود علّت این برتری آن است که شیطان در میان مردم بدعتی می‌گذارد و دانشمند به آن پی می‌برد و مردم را از آن نهی می‌کند ، امّا عابد سرگرم عبادت خود است و به بدعت نه توجهی دارد و نه آن را می‌شناسد

روضه الواعظین : ۱۷ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۸

حدیث - ۱۰۰

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

وَالّذی نَفسُ مُحَمَّدٍ بِیَدهِ ! لَعالِمٌ واحِدٌ أشَدُّ عَلی إبلیسَ مِن ألفِ عابِدٍ ؛لأِنَّ العابِدَ لِنَفسِهِ والعالِمَ لِغَیرِهِ ؛

سـوگند کـه بـه آن که جان محمّد در دست اوست ، هر آینه وجود یک عالِم برای ابلیس سخت‌تر از هزار عابد است ؛ زیرا عابد در فکر خود است و عالم در اندیشه دیگران

کنز العمّال : ۲۸۹۰۸ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۸

حدیث - ۱۰۱

امام علیعليه‌السلام :

هَلَکَ خُزّانُ الأموالِ وهُم أحیاءٌ ، والعُلَماءُ باقونَ ما بَقِیَ الدَّهرُ ، أعیانُهُم مَفقودَةٌ ، وأمثالُهُم فی القُلوبِ مَوجودَةٌ ؛

مـال انـدوزان، با آن که زنـده‌اند مـرده‌اند و اهل علم ، تا دنیا هست زنده‌اند. پیکرهایشان از میان می‌رود ، اما یادشان در دلها هست

نهج البلاغة : الحکمة ۱۴۷ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۱۰۲

امیر المؤمنین علیٌّعليه‌السلام :

لِسائلٍ سَألَهُ عن مُعضِلَةٍ: سَلْ تَفَقُّها ، ولا تَسْأل تَعَنُّتا ؛ فإنّ الجاهِلَ المُتَعَلِّمَ شَبیهٌ بالعالِمِ ، وإنَّ العالِمَ المُتَعَسِّفَ (المُتَعَنِّفَ) شَبیهٌ بالجاهِلِ المُتَعَنِّتِ

امام علیعليه‌السلام در پاسخ به مردی که از آن حضرت سؤالی مشکل آفرین پرسید فرمودند: به قصد یاد گرفتن بپرس ، نه برای آزردن و خطا گرفتن ؛ زیرا جاهلی که درصدد آموختن باشد همانند عالم است و عالمی که در بیراهه قدم نهد همچون جاهلی است که به قصد خطا گرفتن می‌پرسد

نهج البلاغة : الحکمة۳۲۰ منتخب میزان الحکمة : ۲۶۰

حدیث - ۱۰۳

امام صادقعليه‌السلام :

لا یَنبَغی لِمَن لم یَکُن عالِما أن یُعَدَّ سَعیدا ؛

کسی که عالم نباشد سزاوار نیست که خوشبخت شمرده شود

تحف العقول : ۳۶۴ منتخب میزان الحکمة : ۲۷۲

حدیث - ۱۰۴

امام علیعليه‌السلام :

از جمله حقوق شـخـص دانشمند بر تو این است که (هر گاه در میان جمعی بود) بر همگان سلام کنی و به او نیز اختصاصا سلام گویی ، روبه‌رویش بنشینی ، در حضور او با دست و چشم و ابرو اشاره نکنی ، در مخالفت با نظر او نگویی : «فلانی چنین گفته است» نزد او از کسی غیبت نکنی ، در مجلسش درگوشی صحبت نکنی ، جامه‌اش را نگیری ، اگر خسته بود ، در سؤال کردن اصرار نورزی از طول مجالسش به تنگ نیایی ؛ زیرا حکایت همنشینی با او حکایت درخت خرمایی است که انتظار می‌کشی تا کی از آن چیزی برای تو بیفتد

کذا فی المصدر ، و لعلّ الصحیح «تُلِحَّ» .کنزالعمّال : ۲۹۳۶۳ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۰

حدیث - ۱۰۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إذا علم العالم فلم یعمل کان کالمصباح یضی ء للنّاس و یحرق نفسه؛

دانشمندی که بداند و بکار نبندد، مانند چراغ است که مردم را روشن کند و خود را بسوزد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۰۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إذا أراد اللَّه بقوم خیرا ولّی علیهم حلماءهم و قضی بینهم علمائهم و جعل المال فی سمحائهم و إذا أراد بقوم شرّا ولّی علیهم سفهائهم و قضی بینهم جهّالهم و جعل المال فی بخلائهم؛

وقتی خداوند برای قومی نیکی خواهد خردمندانشان را بر آنها فرمانروا سازد و دانشمندانشان میان آنها قضاوت کند و مال را به دست بخشندگان دهد و وقتی برای قومی بدی خواهد سفیهانشان را بر آنها فرمانروا سازد و نادانان میان آنها قضاوت کنند و مال را به دست بخیلانشان دهد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۰۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إذا اجتمع العالم و العابد علی الصّراط قیل للعابد أدخل الجنّه و تنعّم بعبادتک و قیل للعالم قف هنا فاشفع لمن أحببت فإنّک لا تشفع لأحد إلّا شفّعت فقام مقام الأنبیاء؛

وقتی عالم و عابد بر صراط اجتماع کنند به عابد گویند به بهشت درآی و از عبادت خویش بهرمند شو و به عالم گویند اینجا بایست و برای هر که می خواهی شفاعت کن زیرا هر که را شفاعت کنی شفاعت تو پذیرفته خواهد شد آنگاه عالم در صف پیامبران می ایستد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۰۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أحذروا زلّه العالم فإنّ زلّته تکبکبه فی النّار؛

از لغزش عالم بپرهیزید که لغزش او در آتش نگون سارش خواهد کرد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۰۹

امام هادیعليه‌السلام می‌فرمایند:

علمای پیروان ما که به دوستداران و پیروان ناتوان ما رسیدگی کنند، روز قیامت در حالی وارد می شوند که از تاج‌های آنها نور‌افشانی می‌شود.

(بحارالانوار/۲/۷)

حدیث - ۱۱۰

قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبیعليه‌السلام :

مَنْ أکْثَرَ مُجالِسَة الْعُلَماءِ أطْلَقَ عِقالَ لِسانِهِ، وَ فَتَقَ مَراتِقَ ذِهْنِهِ، وَ سَرَّ ما وَجَدَ مِنَ الزِّیادَةِ فی نَفْسِهِ، وَکانَتْ لَهُ وَلایَةٌ لِما یَعْلَمُ، وَ إفادَةٌ لِما تَعَلَّمَ؛

امام حسن مجتبیعليه‌السلام فرمودند:

هر که با علماء بسیار مجالست نماید، سخنش و بیانش در بیان حقایق آزاد و روشن خواهد شد، و ذهن و اندیشه اش باز و توسعه می یابد و بر معلوماتش افزوده می گردد و به سادگی می تواند دیگران را هدایت نماید.

احقاق الحقّ، ج ۱۱، ص ۲۳۸

حدیث - ۱۱۱

قالَ الاْمامُ علیعليه‌السلام :

إنَّ الْعالِمَ الْکاتِمَ عِلْمَهُ یُبْعَثُ أنْتَنَ أهْلِ الْقِیامَةِ، تَلْعَنُهُ کُلُّ دابَّة مِنْ دَوابِّ الاْرْضِ الصِّغارِ ؛

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

آن عالم و دانشمندی که علم خود را در بیان حقایق برای دیگران کتمان کند، روز قیامت با بدترین بوها محشور می شود و مورد نفرت و نفرین تمام موجودات قرار می گیرد.

وسائل الشّیعة، ج ۱۶، ص ۲۷۰، ح ۲۱۵۳۹

حدیث - ۱۱۲

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

یک ساعت در محضر علماء نشستن که انسان را به مبدأ و معاد آشنا سازند از هزار سال عبادت نزد خداوند محبوب تر خواهد بود. توجّه و نگاه به عالِم از إعتکاف و یک سال عبادت مستحبّی در خانه خدا بهتر است. زیارت و دیدار علماء، نزد خداوند از هفتاد مرتبه طواف اطراف کعبه محبوب تر خواهد بود، و نیز افضل از هفتاد حجّ و عمره قبول شده می باشد. همچنین خداوند او را هفتاد مرحله ترفیعِ درجه می دهد و رحمت و برکت خود را بر او نازل می گرداند، و ملائکه شهادت می دهند به این که او اهل بهشت است.

بحارالأنوار، ج ۱، ص ۲۰۵، ح ۳۳

حدیث - ۱۱۳

قال رَسُولُ اللّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اَلْعالِمُ بَیْنَ الْجُهّالِ کَالْحَی بَیْنَ الاْمْواتِ، وَ إنَّ طالِبَ الْعِلْمِ یَسْتَغْفِرُلَهُ کُلُّ شَیء حَتّی حیتانِ الْبَحْرِ، وَ هَوامُّهُ، وَ سُباعُ الْبَرِّ وَ أنْعامُهُ، فَاطْلُبُوا الْعِلْمَ، فَإنّهُ السَّبَبُ بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ، وَ إنَّ طَلَبَ الْعِلْمِ فَریضَةٌ عَلی کُلِ مُسْلِم؛

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

دانشمندی که بین گروهی نادان قرار گیرد همانند انسان زنده ای است بین مردگان، و کسی که در حال تحصیل علم باشد تمام موجودات برایش طلب مغفرت و آمرزش می کنند، پس علم را فرا گیرید چون علم وسیله قرب و نزدیکی شما به خداوند است، و فراگیری علم، بر هر فرد مسلمانی فریضه است.

بحارالأنوار، ج ۱، ص ۱۷۲، ح ۲۵

حدیث - ۱۱۴

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند:

الصلاة خلف العالم بالف رکعة؛

نماز در پشت سر یک عالم برابر هزار رکعت است

( بحار الانوار، ج ,۸۸ ص ۵ )

حدیث - ۱۱۵

قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

النّظر الی العالم عبادة، و النّظر الی الامام المقسط عبادة، و النّظر الی الوالدین برأفة و رحمة عبادة، و النّظر الی أخ تَوَدُه فی اللّه عزّوجّل عبادةَ؛

نگریستن به دانشمند عبادت است، نگریستن به پیشوای دادگر عبادت است، نگاه دلسوزانه و مهرآمیز به پدر و مادر عبادت است و نگریستن به برادری که برای خدای عزوجل دوستش داری عبادت است.

أمالی الطوسّی: ۴۵۴ / ۱۰۱۵.

حدیث - ۱۱۶

امام جعفر صادقعليه‌السلام :

اذا أراد الله بعبد خیرا فقهه فی الدین؛

چون خدا خیر بنده ای خواهد، او را در دین دانشمند کند

اصول کافی ، ج ۱ ، ص ۳۹

حدیث - ۱۱۷

حضرت رسوا اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

زمانی بر امّت من خواهد آمد که مردم از علماء گریزان شوند، همان طوری که گوسفند از گرگ گریزان است، خداوند چنین جامعه‌ای را به سه نوع عذاب مبتلا می‌گرداند: ۱ ـ برکت و رحمت خود را از اموال ایشان برمی‌دارد. ۲ ـ حکمفرمائی ظالم و بی مروّت را بر آن ها مسلّط می‌گرداند. ۳ ـ هنگام مرگ و جان دادن، بی‌ایمان از این دنیا خواهند رفت.

مستدرک الوسائل: ج ۱۱، ص ۳۷۶، ح ۱۳۳۰۱

حدیث - ۱۱۸

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند:

مردم هر شهری به سه چیز نیازمندند که در امور دنیا و آخرت خود به آنها رجوع کنند و اگر آن سه را نداشته باشند گرفتار سرگردانی می‌شوند: دین‌شناسِ دانایِ پرهیزکار، حاکم نیکوکاری که مردم از او اطاعت کنند و پزشک دانای مورد اعتماد.

تحف العقول، ص ۳۲۱.

حدیث - ۱۱۹

پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله وسلم می فرمایند:

صِنْفانِ مِنْ اُمَّتی اِذا صَلُحا صَلُحَتْ اُمَّتی وَ اِذا فَسَدا، فَسَدَتْ اُمَّتی، قیلَ یا رَسولَ اللّه‌ِ وَ مَنْ هُما؟ قالَ: اَ لْـفُقَهاءُ وَ الاُْمَراءُ؛

دو گروه از امّت من اگر صالح شوند، امّتم صالح می‌شوند و اگر فاسد شوند، امّتم فاسد می‌شوند. عرض شد ای رسول خدا آن دو گروه کدامند؟ فرمودند: عالمان و حاکمان.

خصال، ص ۳۷.

حدیث - ۱۲۰

امام صادقعليه‌السلام :

یُـهلِکُ اللّه سِـتّا بِسِتٍّ : الاُمَراءَ بـالجَورِ ، والعَربَ بالعَصَبیَّةِ ، والدَّهاقِینَ بالکِبرِ ، والتُّجّارَ بالخِیانَةِ ، وأهلَ الرُّستاقِ بالجَهلِ ، والفُقَهاءَ بالحَسَدِ ؛

خداوند شش گروه را به سبب شش خصلت نابود می‌کند : فرمانروایان را به سبب ستمگری ، عرب‌ها را به سبب تعصّب ، ملاّکان را به سبب کبر ، بازرگانان را به سبب خیانت ، روستاییان را به سبب نادانی و فقیهان را به سبب حسادت

بحار الأنوار : ۷۸ / ۲۰۷ / ۶۷

حدیث - ۱۲۱

امام علیعليه‌السلام :

أبغَضُ العِبادِ إلی اللّه سبحانه العالِمُ المُتَجَبِّرُ ؛

منفورترین بندگان نزد خدای سبحان دانشمند زورگو است

غرر الحکم : ۳۱۶۴ منتخب میزان الحکمة : ۷۶

حدیث - ۱۲۲

امام عسکریعليه‌السلام :

فی صِفَةِ عُلَماءِ السُّوءِ: وهُم أضَرُّ عَلی ضُعَفاءِ شیعَتِنا مِن جَیشِ یَزیدَ عَلی الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّعليهما‌السلام و أصحابهِ ، فإنَّهُم یَسلُبونَهُمُ الأرواحَ والأموالَ ، وهؤلاءِ عُلَماءُ السُّوءِ یُدخِلونَ الشَّکَّ والشُّبهَةَ عَلی ضُعَفاءِ شیعَتِنا فیُضِلّونَهُم ؛

امام عسکریعليه‌السلام در وصف علمای بدکردار فرمودند: زیان آنها برای شیعیان ناتوان (و آسیب‌پذیر) ما بیشتر از زیان سپاه یزید برای حسین بن علیعليهما‌السلام و یاران اوست ؛ زیرا آنها جان و مال ایشان را گرفتند و این علمای بدکردار در دل شیعیان ناتوان ما شکّ و شبهه می‌اندازند و گمراهشان می‌کنند

الإحتجاج : ۲ / ۵۱۲ / ۳۳۷

حدیث - ۱۲۳

امام صادقعليه‌السلام :

مَلعونٌ مَلعونٌ عالِمٌ یَؤمُّ سُلطانا جائرا ، مُعینا لَهُ عَلی جَورِهِ ؛

ملعون است، ملعون است، آن عالمی که پیشوای سلطانی ستمگر باشد و او را در ستمگریش یاری دهد.

بحار الأنوار : ۷۵ /۳۸۱ /۴۵

حدیث - ۱۲۴

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَنِ ازدادَ عِلما ولَم یَزدَدْ هُدیً ، لَم یَزدَدْ مِنَ اللّه إلاّ بُعدا ؛

هر که علمش فزونی گیرد و هدایتش افزون نشود ، جز بر دوری او از خدا افزوده نگردد

تنبیه الخواطر : ۲ / ۲۱ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۱۲۵

امام علیعليه‌السلام :

قَصَمَ ظَهری عالِمٌ مُتَهَتِّکٌ، وجاهِلٌ مُتَنَسِّکٌ، فالجاهِلُ یَغُشُّ النّاسَ بِتَنَسُّکِهِ،والعالِمُ یُنَفِّرُهُم بِتَهَتُّکِهِ ؛

دانـشمند پـرده‌در و عابد نـادان ، پشـت مـرا شکستند؛ زیرا نادان با عبادت خود مردم را فریب می‌دهد و دانشمند با تباهکاریهای خود آنان را فراری می‌دهد

منیه المرید : ۱۸۱ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۱۲۶

امام صادقعليه‌السلام :

أشَدُّ النّاسِ عَذاباعالِمٌ لا یُنتَفَعُ مِن عِلمِهِ بِشَیءٍ ؛

در میان مردمان (گنهکار) سخت‌ترین عذاب را عالمی دارد که از علم خود کمترین سودی نبرد

بحار الأنوار : ۲ / ۳۷ / ۵۳

حدیث - ۱۲۷

امام صادقعليه‌السلام :

مامِن أحَدٍ یَموتُ‌مِن المؤمنینَ أحَبَّ إلی إبلیسَ مِن مَوتِ فَقیهٍ؛

برای شیطان ، مرگ هیچ مؤمنی خوشایندتر از مرگ یک فقیه نیست.

الکافی : ۱ / ۳۸ / ۱ منتخب میزان الحکمة : ۴۵۴

حدیث - ۱۲۸

امام رضاعليه‌السلام :

من علاماتِ الفِقهِ‌الحِلمُ والعِلمُ والصَّمتُ؛

از نشانه‌های فقاهت (و دین فهمی)، بردباری و دانش و خاموشی است.

الاختصاص : ۲۳۲ منتخب میزان الحکمة : ۴۵۴

حدیث - ۱۲۹

امام علیعليه‌السلام :

ألا اُخبِرُکُم بالفَقیهِ حَقِّ الفَقیهِ؟ مَن لم‌یُرَخِّصِ الناسَ فی مَعاصِی اللّه ، ولم یُقَنِّطْهُم مِن رَحمَةِ اللّه ، ولم یُؤمِنْهُم مِن مَکرِ اللّه ، ولم یَدَعِ القرآنَ رَغبَةً عَنهُ إلی ما سِواهُ ؛

آیا شما را از فقیهِ حقیقی آگاه نکنم ؟ کسی که در معاصی خدا به مردم جواز ندهد و از رحمت خدا نومیدشان نکند و از مکر و عذاب خدا آسوده خاطرشان نسازد و از قرآن ، به چیز دیگر رو نکند

تحف العقول : ۲۰۴

حدیث - ۱۳۰

امام کاظمعليه‌السلام :

فَضلُ الفَقیهِ علَی العابِدِ کَفَضلِ الشَّمسِ علَی الکواکِبِ ، ومَن لم یَتَفَقَّهْ فی دِینِهِ لم یَرضَ اللّه‌ُ لَهُ عَمَلاً ؛

برتری فقیه بر عابد ، همچون برتری خورشید است بر ستارگان و هر که در دین خود دانا نشود ، خداوند هیچ عملی از او را نپسندد

بحار الأنوار : ۷۸ / ۳۲۱ / ۱۹

حدیث - ۱۳۱

رسولُ اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

فَقیهٌ واحِدٌ أشَدُّ علی إبلیسَ مِن ألفِ عابِدٍ ؛

وجود یک فقیه برای ابلیس ، سخت‌تر از هزار عابد است

بحار الأنوار : ۱ / ۱۷۷ / ۴۸

حدیث - ۱۳۲

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

إذا رَأیتَ عالِما فَکُن لَهُ خادِما ؛

هر گاه دانشمندی را دیدی، به او خدمت کن

غرر الحکم : ۴۰۲

حدیث - ۱۳۳

رسولُ اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَنِ استَقبَلَ العُلَماءَ فقَدِ استَقبَلَنی ، ومَن زارَ العُلَماءَ فقَد زارَنی ،ومَن جالَسَ العُلَماءَ فقَد جالَسَنی ، ومَن جالَسَنی فَکأنَّما جالَسَ رَبّی ؛

هر که به استقبال دانشمندان رود ، مرا استقبال کرده است و هرکه به دیدار دانشمندان رود ، مرا دیدار کرده است و هرکه با دانشمندان نشیند ، با من نشسته است و هر که با من نشیند ، چنان است که با پرودگار من همنشینی کرده باشد

کنز العمّال : ۲۸۸۸۳

حدیث - ۱۳۴

امام علیعليه‌السلام :

مَن وَقَّرَ عالِما فقَد وَقَّرَ رَبَّهُ ؛

هر که دانشمندی را احترام نهد خدا را احترام کرده است

غرر الحکم : ۸۷۰۴

حدیث - ۱۳۵

لَنْ تَبْقَی الاَرْضُ اِلاّ وَ فیها عالِمٌ یَعْرِفُ الْحَقَّ مِنَ الباطِلِ؛

هرگز زمین باقی نمی‌ماند مگر آن که در آن دانشمندی وجود دارد که حق را از باطل می‌شناسد.

محاسن، ج ۱، ص ۲۳۴

حدیث - ۱۳۶

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اِنَّ شَرَّ النّاسِ عِنْدَ اللّه‌ِ تَعالی یَوْمَ القیامَةِ عالِمٌ لا یَنْتَفِعُ بِعِلْمِهِ؛

بدترین مردم نزد خداوند در روز قیامت عالمی است که از علم خود بهره نگیرد.

امالی، الطوسی، ص ۵۲۷.

حدیث - ۱۳۷

پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله :

اَ لْمُفْتونَ سادَةُ الْعُلَماءِ وَ الْفُقَهاءُ قادَةٌ اُخِذَ عَلَیْهِمْ اَداءُ مَواثیقِ الْعِلْمِ وَ الْجُلوسُ اِلَیْهِمْ بَرَکَةٌ وَ النَّظَرُ اِلَیْهِم نورٌ؛

فتوا دهندگان بزرگانِ دانشمندان‌اند و فقیهان پیشوایانی که از آنان بر ادای پیمان علم تعهد گرفته شده است، نشستن نزد آنان برکت است و نگاه به آنان روشنی است.

تاریخ بغداد، ج ۴، ص ۱۵۹

حدیث - ۱۳۸

امام باقرعليه‌السلام می فرمایند:

اَلْحِلْمُ لِباسُ الْعالِمِ فَلا تَعْرَیَنَّ مِنْهُ؛

بردباری لباس عالم است، پس تو خود را از آن عریان مدار.

کافی، ج ۸، ص ۵۵

حدیث - ۱۳۹

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند :

آفت دین سه چیز است : دانای بدکار، پیشوای ستم کار و مجتهد نادان.

(نهج الفصاحه ، ح ۴)

حدیث - ۱۴۰

امام صادقعليه‌السلام فرمودند :

مردم به سه دسته شوند : دانشمند و دانشجو و خاشاک روی آب ، ما دانشمندانیم و شیعیان ما دانشجویان و مردم دیگر خاشاک روی آب.

اصول کافی جلد ۱ ص ۴۱

حدیث - ۱۴۱

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

با دانشمندان هم نشین شو تا نیکبخت شوی.

غررالحکم ، باب همنشینی

حدیث - ۱۴۲

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

کسی مانند نادانان ، به دشمنی دانشمندان بر نخواسته است.

غررالحکم ، باب جهل

حدیث - ۱۴۳

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

جاهل ، درستی نظر و اندیشه اش همانند لغزش عالم و داناست.

غررالحکم ، باب جهل

حدیث - ۱۴۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اَلا اِنَّ شَرَّ الشَّرِّ شِرارُ الْعُلَماءِ وَ اِنَّ خَیْرَ الخَیْرِ خیارُ الْعُلَماءِ؛

بدانید که بدترین بدها، علمای بدند و بهترین خوبان علمای خوبند.

منیة المرید، ص ۱۳۷.

حدیث - ۱۴۵

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند:

لا یَنْبَغی لِمَنْ لا یَتَّقی مَلامَةَ الْعُلَماءِ وَ ذَمِّهِمْ اَنْ یُرْجی لَهُ خَیْرُ الدُّنْیا وَ الآْخِرَةِ؛

کسی که از سرزنش و نکوهش علما پروا نمی‌کند، نمی‌توان به خیر دنیا و آخرت او امید داشت.

تحف العقول، ص ۳۶۴

حدیث - ۱۴۶

امام علیعليه‌السلام :

لَولا... ما اَخَذَ اللّه‌ُ عَلَی الْعُلَماءِ اَلاّ یُقارّوا عَلی کِظَّةِ ظالِمٍ وَ لا سَغَبِ مَظْلومٍ لاََلْقَیْتُ حَبْلَها عَلی غارِبـِها؛

اگر خداوند از علما پیمان نگرفته بود که با پرخوری ظالم و گرسنگی مظلوم آرام نگیرند، زمام خلافت را به حال خود رها می‌کردم.

نهج البلاغه، از خطبه ۳.

حدیث - ۱۴۷

امام علیعليه‌السلام :

زَلَّةُ الْعالِمِ کَانْکِسارِ السَّفینَةِ تَغْرَقُ و تُغْرِقُ مَعَها غَیْرَها؛

لغزش عالم، مانند شکستن کشتی است. خود، غرق می‌شود و دیگران را هم با خود غرق می‌کند.

غرر الحکم ، ح ۵۴۷۴.

حدیث - ۱۴۸

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

ما مِنْ عالِمٍ اَو مُتَعَلِّمٍ یَمُرُّ بِقَرْیَةٍ مِنْ قُرَی الْمُسْلِمینَ اَو بَلْدَةٍ مِنْ بِلادِ الْمُسْلِمینَ وَ لَمْ یَاْکُلْ مِنْ طَعامِهِمْ وَ لَمْ یَشْرَبْ مِنْ شَرابِهِمْ وَ دَخَلَ مِنْ جانِبٍ وَ خَرَجَ مِنْ جانِبٍ اِلاّ رَفَعَ اللّه‌ُ تَعالی عَذابَ قُبورِهِمْ اَرْبَعینَ یَوْما؛

هیچ دانشمند و یا دانش‌اندوزی از روستایی از روستاها و یا شهری از شهرهای مسلمانان نمی‌گذرد و از خوراک آنان نمی‌خورد و از نوشیدنی آنان نمی‌نوشد و از یک طرف وارد نمی‌شود و از طرف دیگر خارج نمی‌گردد، جز آنکه خدای متعال عذاب قبرهایشان را تا چهل روز بر می‌دارد.

جامع الأخبار ، ص ۵۰۷، ح ۱۴۰۵.

حدیث - ۱۴۹

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

لا تَجْلِسوا مَعَ کُلِّ عالِمٍ، اِلاّ عالِماً یَدْعوکُمْ مِنْ الخَمْسِ اِلی الْخَمْسِ : مِنَ الشَّکِّ اِلَی الْیَقینِ، وَ مِنَ الْعَداوَةِ اِلَی النَّصیحَةِ وَ مِنَ الْکِبْرِ اِلَی التَّواضُعِ وَ مِنَ الرّیاءِ اِلَی الاِْخْلاصِ وَ مِنَ الرَّغْبَةِ اِلَی الزُّهْدِ؛

با هر عالمی ننشینید، مگر عالمی که شما را از پنج چیز به پنج چیز دعوت کند: از شکّ به یقین، از دشمنی به خیرخواهی، از تکبّر به تواضع، از ریا به اخلاص و از علاقه به دنیا به بی‌اعتنایی به آن.

تاریخ بغداد ، ج ۵، ص ۷۰، ح ۲۴۲۱.

حدیث - ۱۵۰

جالِسِ الْعُلَماءَ یَزْدَدْ عِلْمُکَ وَ یَحْسُنْ اَدَبُکَ وَ تَزْکُ نَفْسُکَ؛

با علما هم‌نشین باش، تا علمت زیاد و ادبت نیکو و جانت پاک گردد.

غرر الحکم ، ح ۴۷۸۶.

حدیث - ۱۵۱

امام باقرعليه‌السلام :

اَلْعُلَماءُ فی اَنـْفُسِهِمْ خانَةٌ اِنْ کَـتَمُوا النَّصیحَةَ اِنْ رَاَوْا تائِها ضالاًّ لا یَهْدونَهُ اَوْ مَیِّتا لا یُحْیونَهُ فَبِئْسَ ما یَصْنَعونَ لاَِنَّ اللّه‌َ تَبارَکَ وَ تَعالی اَخَذَ عَلَیْهِمُ الْمیثاقَ فِی الْـکِتابِ اَنْ یَاْمُروا بِالْمَعْروفِ وَ بِما اُمِروا بِهِ وَ اَنْ یَنْهَوْا عَمّا نُهوا عَنْهُ وَ اَنْ یَتَعاوَنوا عَلَی الْبِرِّ وَ التَّقْوی وَ لا یَتَعاوَنوا عَلَی الاِْثْمِ وَ الْعُدْوانِ؛

اگر دانشمندان نصیحت را پنهان دارند، خیانت کرده‌اند. اگر سرگشته گمراهی را دیدند و او راراهنمایی نکردند و یا (دل) مرده‌ای را زنده ننمودند، وه که چه کار زشتی کرده‌اند! چون خداوند تبارک و تعالی در کتاب از ایشان پیمان گرفته که به معروف و آنچه فرمان یافته‌اند فرمان دهند و از آنچه نهی شده‌اند نهی کنند و بر نیکوکاری و پرهیزکاری، یکدیگر را یاری کنند و در گناه و ستم یکدیگر را یاری نکنند.

کافی ، ج ۸ ، ص ۵۴، ح ۱۶.

حدیث - ۱۵۲

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اِنَّ لُقْمانَ قالَ لاِبْنِهِ : یا بُنَیَّ عَلَیْکَ بِمَجالِسِ الْعُلَماءِ وَ اسْتَمِعْ کَلامَ الْحُکَماءِ فَاِنَّ اللّه‌َ یُحْیِی الْقَلْبَ الْمَیِّتَ بِنورِ الْحِکْمَةِ کَما یُحْیِی الاَْرْضَ الْمَیتَةَ بِوابِلِ الْمَطَرِ؛

لقمان به پسرش گفت: فرزندم! همواره در مجلس دانشمندان باش و سخنان حکیمان را بشنو، که خداوند، دل مرده را به نور حکمت زنده می‌کند؛ همان گونه که زمین مرده را با باران سیل‌آسا، زنده می‌گرداند.

معجم الکبیر ، ج ۸ ، ص ۱۹۹

حدیث - ۱۵۳

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

تِسْعَةُ اَشْیاءَ قَبیحةٌ وَ هِیَ مِنْ تِسْعَةِ اَنـْفُسٍ اَقبَحُ مِنها مِنْ غَیْرِهِمْ: ضیقُ الذَّرْعِ مِنَ الْـمُلوکِ وَ الْبُخْلُ مِنَ الاَْغْنیاءِ وَ سُرْعَةُ الْغَضَبِ مِنَ الْعُلَماءِ وَ الصِّبا مِنَ الْکُهولِ وَ الْقَطیعَةُ مِنَ الرُّؤوسِ وَ الْکِذْبُ مِنَ الْـقُضاةِ وَ الزَّمانَةُ مِنَ الاَْطِبّاءِ وَ الْبَذاءُ مِنَ النِّساءِ وَ الطَّیشُ مِن ذَوِی السُّلْطانِ؛

نُه چیز زشت است، اما از نه گروه زشت‌تر: درماندگی و ناتوانی از دولتمردان؛ بخل از ثروتمندان؛ زود خشمی از دانشمندان؛ حرکات بچگانه از میانسالان؛ جدایی حاکمان از مردم؛ دروغ از قاضیان؛ بیماری کهنه از پزشکان؛ بدزبانی از زنان و سختگیری و ستمگری از سلاطین.

دعائم الإسلام، ج ۱، ص ۸۳

حدیث - ۱۵۴

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند :

لَسْتُ اُحِبُّ اَنْ اَرَی الشّابَّ مِنْـکُمْ اِلاّ غادیاً فی حالَیْنِ : اِمّا عالِماً اَوْ مُتَعَلِّما ، فَاِنْ لَمْ یَفْعَلْ فَرَّطَ ، فَاِنْ فَرَّطَ ضَیَّعَ ، وَ اِنْ ضَیَّعَ اَثِمَ ، وَ اِنْ اَثِمَ سَـکَنَ النّارَ وَ الَّذی بَعَثَ مُحَمَّدا بِالْحَقِّ ؛

دوست ندارم جوانانِ شما را جز در دو حالت ببینم : دانشمند یا دانش‌اندوز اگر جوانی چنین نکند ، کوتاهی کرده و اگر کوتاهی کرد ، تباه ساخته و اگر تباه ساخت ، گناه کرده است و اگر گناه کند ، سوگند به آن کس که محمّد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله را به حق برانگیخت ، دوزخ‌نشین خواهد شد

امالی طوسی ، ص ۳۰۳، ح ۶۰۴

حدیث - ۱۵۵

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند:

إنَّ العالِمَ إذا لَم یَعمَل بِعِلمِهِ زَلَّت مَوعِظَتُهُ عَنِ القُلوبِ کَما یَزِلُّ المَطَرُ عَنِ الصَّفا؛

هرگاه عالم به علمش عمل نکند. [اثر]موعظه‌اش از دل‌ها زایل می‌شود ؛ آن چنان که باران از روی سنگ صاف می‌لغزد.

الکافی : ج ۱ ، ص ۴۴

حدیث - ۱۵۶

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إذا ظَهَرتِ البِدعُ فی اُمّتی فلْیُظهِرِ العالِمُ علمَهُ ، فمَن لَم یَفعل فعَلَیهِ لَعنةُ اللّه‌ِ؛

هرگاه بدعت‌ها در میان امت من آشکار شد، بر عالم است که علمش را آشکار کند و هر کس نکند، لعنت خدا بر او.

الکافی : ج ۱ ، ص ۵۴ ، ح ۲

حدیث - ۱۵۷

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

اَلعالِمُ مَن لا یَشبَعُ مِنَ العِلمِ وَ لا یَتَشَبَّعُ بِهِ؛

دانشمند، کسی است که از دانش، سیری نپذیرد و به سیری از آن نیز وانمود نکند.

غررالحکم و دررالکلم، ح ۱۷۴۰

حدیث - ۱۵۸

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

جالِسِ العُلَماءَ یَزدَد عِلمُکَ وَ یَحسُن اَدَبُکَ وتَزکُ نَفسُکَِ

با علما معاشرت کن تا علمت زیاد، ادبت نیکو و جانت پاک شود.

اعلام الدین، ص ۹۶

حدیث - ۱۵۹

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

جالِس العُلَماءَ یزدَد عِلمُک وَ یحسُن اَدَبُک وتَزک نَفسُک؛

با علما معاشرت کن تا علمت زیاد، ادبت نیکو و جانت پاک شود.

مطالب السؤول، ص ۴۹

حدیث - ۱۶۰

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

لا ینبَغی لِمَن لا یتَّقی مَلامَةَ العُلَماءِ وَ ذَمِّهِم اَن یرجی لَهُ خَیرُ الدُّنیا وَ الآخِرَةِ

کسی که از سرزنش و نکوهش علما پروا نمی‌کند، نمی‌توان به خیر دنیا و آخرت او امید داشت.

(تحف العقول، ص ۳۶۴)

حدیث - ۱۶۱

امام باقرعليه‌السلام فرمودند:

اَلحِلمُ لِباسُ العالِمِ فَلا تَعرَینَّ مِنهُ

بردباری لباس عالم است، پس تو خود را از آن عریان مدار.

(کافی، ج ۸، ص ۵۵)

حدیث - ۱۶۲

امام حسینعليه‌السلام فرمودند:

من دلائل العالم إنتقادة لحدیث - ه و علمه بحقائق فنون النظر.

از نشانه های عالم ، نقد سخن و اندیشه خود و آگاهی از نظرات مختلف است

(بحارالانوار،ج۷۸،ص۱۱۹)

حدیث - ۱۶۳

امام محمدباقرعليه‌السلام فرمودند:

عالم ینتفع بعلمه افضل من سبعین الف عابد

دانشمندی که از علمش سود برند ، از هفتاد هزار عابد بهتر است

(بحارالانوار،ج۷۵ ،ص۱۷۳)

حدیث - ۱۶۴

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

رُبِّ عالِمٍ قَدْ قَتَلَهُ جَهْلُهُ ، وَ عِلْمُهُ مَعَهُ لا ینْفَعُهُ.

چه بسیارند دانشمندانی که جهلشان آنها را کشته در حالی که علمشان با آنهاست، اما به حالشان سودی نمی دهد.

(ارشاد ص۱۴۴)

حدیث - ۱۶۵

امام علیعليه‌السلام :

... زَلَّةُ الْعالِمِ کَانْکِسارِ السَّفینَةِ تَغْرَقُ و تُغْرِقُ مَعَها غَیْرَها؛

لغزش عالم، مانند شکستن کشتی است. خود، غرق می‌شود و دیگران را هم با خود غرق می‌کند.

غرر الحکم ، ح ۵۴۷۴.

حدیث - ۱۶۶

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

لا تَجْلِسوا مَعَ کُلِّ عالِمٍ، اِلاّ عالِماً یَدْعوکُمْ مِنْ الخَمْسِ اِلی الْخَمْسِ : مِنَ الشَّکِّ اِلَی الْیَقینِ، وَ مِنَ الْعَداوَةِ اِلَی النَّصیحَةِ وَ مِنَ الْکِبْرِ اِلَی التَّواضُعِ وَ مِنَ الرّیاءِ اِلَی الاِْخْلاصِ وَ مِنَ الرَّغْبَةِ اِلَی الزُّهْدِ؛

با هر عالمی ننشینید، مگر عالمی که شما را از پنج چیز به پنج چیز دعوت کند: از شکّ به یقین، از دشمنی به خیرخواهی، از تکبّر به تواضع، از ریا به اخلاص و از علاقه به دنیا به بی‌اعتنایی به آن.

تاریخ بغداد ، ج ۵، ص ۷۰، ح ۲۴۲۱.

حدیث - ۱۶۷

امام علیعليه‌السلام :

جالِسِ الْعُلَماءَ یَزْدَدْ عِلْمُکَ وَ یَحْسُنْ اَدَبُکَ وَ تَزْکُ نَفْسُکَ؛

با علما هم‌نشین باش، تا علمت زیاد و ادبت نیکو و جانت پاک گردد.

غرر الحکم ، ح ۴۷۸۶.

حدیث - ۱۶۸

امام رضاعليه‌السلام :

رَحِمَ اللّه‌ُ عَبْدا اَحیا اَمْرَنا یَتَعَلَّمُ عُلومَنا وَ یُعَلِّمُهَا النّاسَ ، فَاِنَّ النّاسَ لَوْ عَلِموا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعونا؛

رحمت خدا بر بنده‌ای را که امر ما را زنده کند. دانش‌های ما را فرا گیرد و به مردم بیاموزد. اگر مردم زیبایی‌های سخنان ما را می‌دانستند، از ما پیروی می‌کردند.

معانی الأخبار ، ص ۱۸۰، ح ۱.

حدیث - ۱۶۹

امام سجادعليه‌السلام :

لَوْ یَعْلَمُ النّاسُ ما فی طَـلَبِ الْعِلْمِ لَطَـلَبوهُ وَ لَو بِسَفْکِ الْمُهَجِ وَ خَوضِ اللُّجَجِ اِنَّ اللّه‌َ تَبارَکَ وَ تَعالی اَوحی اِلی دانیالَ : اِنَّ اَمْقَتَ عَبیدی اِلَیَّ الْجاهِلُ الْمُسْتَخِفُّ بِحَقِّ اَهْلِ الْعِلْمِ ، التّارِکُ لِلاِْقْتِداءِ بِهِمْ وَ اِنَّ اَحَبَّ عَبیدی اِلَیَّ التَّقیُّ الطّالِبُ لِلثَّوابِ الْجَزیلِ اَللاّزِمُ لِلْعُلَماءِ التّابِـعُ لِلْحُلَماءِ القابِلُ عَنِ الْحُـکَماءِ؛

اگر مردم می‌دانستند که در جستجوی دانش چه چیزی [نهفته] است، بی‌گمان در پی آن می‌رفتند، حتّی اگر با ریخته شدن خون و فرو رفتن در اعماق دریا باشد. خدای تبارک و تعالی به دانیال وحی کرد: منفورترین بندگانم نزد من، نادانی است که حق اهل علم را سبک بشمارد و پیروی از ایشان را رها کند و محبوب‌ترین بندگانم نزد من، تقوا پیشه‌ای است که جویای پاداش فراوان، همراه دانشمندان، پیرو بردباران و پذیرای حکیمان باشد.

کافی ، ج ۱، ص ۳۵، ح ۵.

حدیث - ۱۷۰

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اِنَّ لُقْمانَ قالَ لاِبْنِهِ : یا بُنَیَّ عَلَیْکَ بِمَجالِسِ الْعُلَماءِ وَ اسْتَمِعْ کَلامَ الْحُکَماءِ فَاِنَّ اللّه‌َ یُحْیِی الْقَلْبَ الْمَیِّتَ بِنورِ الْحِکْمَةِ کَما یُحْیِی الاَْرْضَ الْمَیتَةَ بِوابِلِ الْمَطَرِ؛

لقمان به پسرش گفت: فرزندم! همواره در مجلس دانشمندان باش و سخنان حکیمان را بشنو، که خداوند، دل مرده را به نور حکمت زنده می‌کند؛ همان گونه که زمین مرده را با باران سیل‌آسا، زنده می‌گرداند.

معجم الکبیر ، ج ۸ ، ص ۱۹۹، ح ۷۸۱۰.

حدیث - ۱۷۱

امام هادیعليه‌السلام می فرمایند:

اگر بعد از غیبت قائم ما نبود وجود علمایی که به سوی او (مردم را فرا) می خوانند و به وجود او رهنمون می شوند و با حجتهای الهی از دین او دفاع می کنند و بندگان ناتوان خدا را از دام ابلیس و پیروان او می رهانند، بی گمان همه ی مردم از دین خدا بر می گشتند.

بحارالانوار/ج۲/ص۶.

حدیث - ۱۷۲

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

العالم حی و إن کان میتا، الجاهل میت و ان حیا.

عالم زنده است، گرچه مرده باشد؛ نادان مرده است، گرچه زنده باشد.

غررالحکم/ ح۱۱۲۵.

حدیث - ۱۷۳

رسول اعظمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

موت العالم ثلمة فی الإسلام لا تسد ما اختلف الیل و النهار.

در گذشت عالم، رخنه ای است در اسلام که، تا شب و روز در گردش است، هیچ چیز آن را جبران نمی کند.

کنز العمال/ح ۲۸۷۶.

حدیث - ۱۷۴

حضرت امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

اذ کان یوم القیامه بعث الله عزوجل العالم و العابد، فاذا وقف بین یدی الله عزوجل قیل للعابد: انطلق الی الجنه، و قیل للعالم: فق، تشفع للناس بحسن تا دیبک لهم.

چون روز قیامت شود، خدای عزوجل عالم و عابد را برانگیزد. چون آن دو در پیشگاه خدای عزوجل بایستند، به عابد گفته شود: به بهشت برو و به عالم گفته شود: بایست و بسبب آن که مردم را نیکو تربیت کردی، شفاعتشان کن.

علل الشرایع/ ۳۹۴.

حدیث - ۱۷۵

حضرت امام باقرعليه‌السلام فرمودند:

عالم ینفع بعلمه، افضل من سبعین الف عابد.

دانشمندی که از علمش بهره ببرند، برتر از هفتاد هزار عابد است.

میزان الحکمه/ ج۸/ص ۳۹۴۲.

حدیث - ۱۷۶

حضرت علیعليه‌السلام فرمودند:

العلماء باقون ما بقی اللیل و النهار.

تا گردش شب و روز هست، علما هستند.

غررالحکم/ ج۱۴۸۱.

حدیث - ۱۷۷

رسول اکرم (صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) فرمودند:

موت العالم ثلمه فی الاسلام لا تسد ما اختلف اللیل و النهار

در گذشت عالم، رخنه ای است در اسلام که تا شب و روز در گردش است، هیچ چیز آن را جبران نمی کند.

کنزالعمال/ ج ۲۸۷۶۰.

حدیث - ۱۷۸

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

العلماء مصابیح الارض، و خلفاء الانبیاء، و ورتنی و ورثه الانبیاء.

علما چراغهای زمینند و جانشینان پیامبران و وارثان من و پیامبران هستند.

کنز العمال/ ۲۸۶۷۷.

حدیث - ۱۷۹

قال الإمام الصادقعليه‌السلام :

العالم لا یتکلم بالفضول.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

دانا (و عالم)، زیاده گویی نمی کند.

«مستدرک الوسائل، ج ۹، ص ۳۳، ح ۱۰۱۲۷»

کتاب و کتابخوانی

حدیث - ۱

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

مَن تَسَلّی بِالکُتُبِ لَم تَفُتهُ سَلَوةٌ ؛

هرکه با کتاب آرامش یابد ، هیچ آرامشْ‌بخشی را از دست نداده است

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۸۱۲۶

شعر،خط و نوشتار

حدیث - ۱

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَن ماتَ ومِیراثُهُ الدَّفاتِرُ وَالْمَحابِرُ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ؛

هر که بمیرد و میراث او دفترها و دوات باشد، بهشت بر او واجب است.

ارشاد القلوب، ج ۱، ص ۱۷۲

حدیث - ۲

امام صادقعليه‌السلام :

اکتُبُوا؛ فإنّکُم لا تَحفَظُونَ حتّی تَکتُبوا؛

بنویسید؛ تا ننویسید، حفظتان نمی‌شود.

الکافی: ج ۱، ص ۵۲، ح ۹

حدیث - ۳

قال الصّادقعليه‌السلام :

مَنْ قالَ فینا بَیْتَ شِعْرٍ بَنَی اللّهُ لَهُ بَیْتاً فیِ الْجَنَّةِ؛

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

هرکس در راه ما و برای ما یک بیت شعر بسراید، خداوند برای او خانه ای در بهشت ، بنا می کند.

وسائل الشیعه ، ج ۱۰، ص ۴۶۷

حدیث - ۴

امام صادقعليه‌السلام :

ما قالَ فِینا قائلٌ بَیتا مِن الشِّعرِ حتّی یُؤَیَّدَ بِرُوحِ القُدُسِ؛

هیچ سراینده‌ای درباره ما بیت شعری نگفت، جز آن که روح القدس کمکش کرد

عیون أخبار الرِّضاعليه‌السلام : ۱ / ۷ / ۲

حدیث - ۵

امام صادقعليه‌السلام :

مَن قالَ فِینا بَیتَ شِعرٍ بَنَی اللّه‌ُ تعالی لَهُ بَیتا فی الجَنّةِ؛

هرکه درباره ما یک بیت شعر بگوید ، خداوند متعال در بهشت یک خانه برایش بسازد

عیون أخبار الرِّضاعليه‌السلام : ۱ / ۷ / ۱

حدیث - ۶

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

إنّ مِنَ الشِّعرِ لَحِکَما ، وإنّ‌مِنَ البَیانِ لَسِحرا ؛

برخی شعرها حکمت‌آمیز است و برخی بیانها افسونگر

أمالی الصدوق : ۴۹۵ / ۶

حدیث - ۷

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

لَمّا سُئلَ عنِ الشُّعَراءِ: إنّ المُؤمِنَ مُجاهِدٌ بِسَیفِهِ ولِسانِهِ ، والذی نَفسی بیدِهِ لَکأنّما یَنضِحُونَهم بِالنَّبلِ؛

در پاسخ بــه سؤال از شاعران: همانا مؤمن با شمشیر و زبان خود جهاد می‌کند ؛ سوگند به آن که جانم در دست اوست ، سخنان شاعران (مؤمن) چون تیری است که به دشمن می‌زنند

نور الثقلین : ۴/۷۰/۱۰۵

حدیث - ۸

امام علیعليه‌السلام :

افْتَحْ بَرْیَةَ قَلَمِکَ ، وأسْمِکْ شَحْمَتَهُ ، وأیْمِنْ قِطّتَکَ یَجُدْ خَطُّکَ؛

نوک قلمت را بشکاف و پره آن را ستبر گردان و آن را از راست برش بزن تا خطّت خوش شود

غرر الحکم : ۲۴۶۵

حدیث - ۹

امام علیعليه‌السلام :

فیما قـالَ لِکاتِبهِ عُبیدِ اللّه بـنِ أبی رافعٍألِـقْ دَواتَکَ ، وأطِلْ جِلْفَةَ قَلَمِکَ ، وَفَرّجْ بَینَ السُّطورِ ، وقَرْمِطْ بَینَ الحُروفِ ، فإنَّ ذلکَ أجْدَرُ بصَباحَةِ الخَطِّ؛

خطاب به کاتب خود عبیداللّه بن ابی رافع :در دوات خود لیقه بگذار و نوک قلمت را دراز بتراش و میان خطها فاصله بگذار و حرفها را نزدیک هم بنویس ؛ زیرا این کار باعث زیبایی خط می‌شود

نهج البلاغه، حکمت ۳۱۵

حدیث - ۱۰

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

الخَطُّ لِسانُ الیَدِ ؛

خطّ ، زبــانِ دست است

غرر الحکم : ۷۰۶

حدیث - ۱۱

سُئلَ رسولُ اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم عنِ الخَطِّ ، فقالَ : عَلّمَهُ نَبیٌّ ، ومَن کانَ وافَقَهُ عَلِم؛

از پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم درباره خطّ سؤال شد ، فرمود ند: پیامبری آن را تعلیم داد و همراهانش آموختند

الدرّ المنثور : ۷ / ۴۳۴

حدیث - ۱۲

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند :

لا تَدَعْ بسمِ اللّهالرَّحمنِ الرَّحیمِ وإن کانَ بعدَهُ شِعرٌ؛

بسم اللّه الرحمن الرحیم را فرو مگذار اگر چه قبل از (نوشتن) یک شعر باشد

الکافی : ۲ / ۶۷۲ / ۱

حدیث - ۱۳

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند :

بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیمِ مِفتاحُ کلِّ کِتابٍ ؛

بسم اللّه الرحمن الرحیم ، سر آغاز هر نوشته‌ای است

الدرّ المنثور : ۱ / ۲۷

حدیث - ۱۴

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

مَن کَتَبَ عَنِّی عِلما أو حدیث - الم یَزَلْ یُکتَبْ لَهُ الأجرُ ما بَقِیَ ذلکَ العِلمُ والحدیث ؛

هر کس دانشی یا حدیثی از من بنویسد تا آن دانش و حدیث - باقی است ، برایش اجر نوشته شود

کنز العمّال : ۲۸۹۵۱

حدیث - ۱۵

اکتُبُوا ؛ فإنّکُم لا تَحفَظُونَ‌حتّی تَکتُبوا؛

بنویسید ؛ زیرا تا ننویسید ، حفظ نمی‌کنید

الکافی : ۱ / ۵۲ / ۹

حدیث - ۱۶

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

اکتُبُوا العِلمَ قبلَ ذَهابِ العُلَماءِ ، وإنّما ذَهابُ العِلمِ بِمَوتِ العُلَماءِ؛

دانـش را ، پـیش از درگـذشت دانشمندان ، بنویسید ؛ زیرا با مرگ دانشمندان ، دانش (آنان) نیز می‌رود

کنز العمّال : ۲۸۷۳۳

حدیث - ۱۷

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

قَیِّدُوا العِلمَ بالکِتابِ؛

علم را ، با نوشتن در بند کشید

کنز العمّال : ۲۹۳۳۲

حدیث - ۱۸

امام علیعليه‌السلام :

عُقولُ الفُضَلاءِ فی أطرافِ أقلامِها ؛

خردهای دانشمندان ، در نوک قلم‌های آنهاست

غرر الحکم : ۶۳۳۹

حدیث - ۱۹

امام علیعليه‌السلام :

کِتابُ الرجُلِ عُنوانُ عَقلِهِ‌وبُرهانُ فَضلِهِ ؛

نوشته (و نامه) انسان ، نشانِ خِرد او و دلیل فضل اوست

غرر الحکم : ۷۲۶۰ منتخب میزان الحکمة : ۴۸۲

حدیث - ۲۰

امام علیعليه‌السلام :

رَسولُکَ تَرجُمانُ عَقلِکَ ، وکِتابُکَ أبلَغُ ما یَنطِقُ عَنکَ؛

فرستاده تو ، ترجمان خرد توست ونوشته‌ات ، رساترین سخنگوی تو

نهج البلاغه، حکمت ۳۰۱

حدیث - ۲۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

کرم الکتاب ختمه؛

اعتبار نامه به مهر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

الشّعر بمنزله الکلام فحسنه حسن الکلام و قبیحه قبیح الکلام؛

شعر چون سخن است شعر نیک سخن نیک است و شعر بد سخن بد است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

الخطّ الحسن یزید الحقّ وضحا؛

خط نیکو وضوح حق را افزون می کند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

حقّ الولد علی والده أن یحسّن اسمه و یزوّجه إذا أدرک و یعلّمه الکتاب؛

حق پسر بر پدر آن ست که نام او را نیک کند و همین که به بلوغ رسید زنش دهد و خط نوشتن بدو بیاموزد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ لجواب الکتاب حقّا کردّ السّلام؛

جواب نامه مانند جواب سلام لازم است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۶

قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبیعليه‌السلام :

تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ، فَإنْ لَمْ تَسْتَطیعُوا حِفْظَهُ فَاکْتُبُوهُ وَ ضَعُوهُ فی بُیُوتِکُمْ؛

امام حسن مجتبیعليه‌السلام فرمودند:

علم و دانش را از هر طریقی فرا گیرید، و چنانچه نتوانستید آن را در حافظه خود نگه دارید، ثبت کنید و بنویسید و در منازل خود در جای مطمئن قرار دهید.

احقاق الحقّ، ج ۱۱، ص ۲۳۵

حدیث - ۲۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اِسْتَنْزِلُوا الرِّزْقَ بِالصَّدقَةِ وَ الْبُکورُ مُبارَکٌ یَزیدُ فی جَمیعِ النِّعَمِ خُصوصاً فِی الرِّزْقِ وَ حُسْنُ الْخَطِّ مِنْ مَفاتیحِ الرِّزْقِ وَ طیبُ الْکَلامِ یَزیدُ فِی الرِّزْقِ؛

با صدقه دادن روزی را فرود آورید، سحرخیزی با برکت است و همه نعمت‌ها، مخصوصاً روزی را زیاد می‌کند، خط زیبا از درهای رزق است و خوش‌زبانی [هم] روزی را زیاد می‌کند.

بحارالأنوار، ج ۷۶، ص ۳۱۸

حدیث - ۲۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ مِفتاحُ کُلِّ کِتابٍ؛

بسم اللّه الرحمن الرحیم، کلید هر نوشته‌ای است.

الجامع الصغیر، ج ۱، ص ۴۸۱

حدیث - ۲۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

مَن کَـتَبَ بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ فَجَوَّدَهُ تَعظیما لِلّهِ غَفَرَ اللّهُ لَهُ؛

هر کس بسم اللّه الرحمن الرحیم را برای بزرگداشت خداوند زیبا بنویسد، خداوند او را می‌بخشد.

بحارالأنوار، ج ۹۲، ص ۳۵

حدیث - ۳۰

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند:

من انشد فی الحسین بیتا من شعر فبکی و ابکی عشره فله لهم الجنه.

هر کسی درباره حسینعليه‌السلام بیتی شعر بسراید و خود بگیرد و ده نفر را بگریاند، برای او و آن ده نفر بهشت باشد.

ثواب الاعمال/ ج۱۱۰.

حدیث - ۳۱

امام علیعليه‌السلام :

عُقولُ الفُضَلاءِ فی أطرافِ أقلامِها ؛

خردهای دانشمندان ، در نوک قلم‌های آنهاست

غرر الحکم : ۶۳۳۹ منتخب میزان الحکمة : ۴۸۲

جدل و مراء

حدیث - ۱

قالَ أمِیرِ الْمُؤْمِنینَعليه‌السلام : إیّاکمْ وَ الْجِدالَ فَاِنَّهُ یُورِثُ الشَّک فِی دِینِ الله.

أمیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمودند: بپرهیز از جدل، زیرا جدل موجب شک و تردید در دین خدا می شود.

بحار الأنوار، ج ۲، ص ۱۳۹

حدیث - ۲

عَنْ أمِیرِ الْمُؤْمِنینَعليه‌السلام قالَ: یا کمَیْل إیّاک وَ الْمِراءَ فَاِنَّک تُعْزیِ بِنَفْسِک السُّفَهاءَ إذا فَعَلْتَ وَ تُفْسِدُ الْاِخاءَ.

أمیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمودند: ای کمیل! بپرهیز از جدل، زیرا با دست خود سفیهان را بر آن داشتی تا آزارت کنند و نیز (جدل) اخوت و دوستی را از میان می برد.

«بحار الأنوار، ج۲، ص ۱۳۹»

حدیث - ۳

عَن الامام الرضاعليه‌السلام قالَ: الْمِراءُ فِی کتابِ اللهِ کفْرٌ.

امام رضاعليه‌السلام فرمودند: مراء (جدال لفظی بر اساس هوای نفس) از دیدگاه قرآن «کفر» است.

«وسائل الشیعه، ج ۱۸، ص ۱۵۰»

حدیث - ۴

قال الامام الرضاعليه‌السلام : لا تُمارِیَنَ الْعُلَماءَ فَیَرْفُضُوک وَ لا تُمارِیَنَّ السُّفَهاءِ فَیَجْهَلُوک.

امام رضاعليه‌السلام فرمودند: با علماء مراء و جدل مکن که تو را از پای درمی آورند و نیز با سفیهان مراء مکن که تورا به نادانی نسبت می دهند.

«منیة المرید، ص ۱۹۳»

حدیث - ۵

عَنْ أبِی عَبْدِاللهِعليه‌السلام : طَلبَةُ الْعِلْمِ ثَلاثَة فَاعْرِفْهُمْ بِأعْیانِهِمْ وَصِفاتِهِمْ: صِنْفٌ یَطْلُبُهُ لِلْجَدَلِ وَالْمِراءِ، وَ صِنْفٌ یَطْلُبهُ لِلإسْتِطالَةِ و الخَتلِ وَصِنْفٌ یَطْلَبُهُ لِلْفِقْهِ وَالْعَقْلِ فَصاحِبُ الْجَدَلِ وَالْمِراءِ .

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: جویندگان علم بر سه دسته اند پس آنان را با هویت واقعی شان بشناس: دسته ای از آنها دانش را به جهت جدل و مراء فرا می گیرند و دسته ای آن را جهت تفاخر و بزرگ نمائی می آموزند و دسته ای نیز آن را جهت فهمیدن و تعقل یاد می گیرند. پس اهل جدل و مراء آدم مردم آزار است، او در هنگام مناظره مانع از گفتار دیگران می شود و در میدان سخن مجالی برای دیگران قائل نیست و در عین حال خود را حلیم پارسا می نمایاند و حال آنکه باطن وی از خشوع و ورع تهی است و سرانجام خداوند نیز دماغ وی را به خاک می مالد.

«معالم الاصول و ملاذ المجتهدین، ص ۱۵»

حدیث - ۶

عن النبیصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم قال: المراء یفسد الصداقة القدیمة.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: مراء و جدل (حتی) دوستی قدیمی را از بین می برد.

«احقاق الحق، ج ۱۹، ص ۳۵۶»

حدیث - ۷

عَنِ النَّبِیِّصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم قالَ: أنَا زَعِیمُ بَیْتٍ فِی رَبْضِ الْجَنَّةِ و بَیْتٍ فِِی وَسَطِ الْجَنَّةِ وَبَیْتٍ فِی أعْلَی الْجَنَّةِ لِمَنْ تَرَک الْمِراءَ وَ إنْ کانَ مُحِقّاً وَ تَرَک الّکذْبَ وَ إنْ کانَ هازِلاً وَ لِمَنْ حَسُنَ خُلْقُهُ.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: من مسئولیت خانه هایی در آغاز و بالا و وسط بهشت را عهده دار هستم و این ها را به کسانی خواهم داد که جدل را ترک کنند، گرچه حق با آنان باشد و نیز دروغگویی را ترک گویند گرچه بعنوان شوخی باشد و نیز به کسانی که دارای حُسن خلق باشند.

«بحار الأنوار، ج ۲ ، ص ۱۳۷»

حدیث - ۸

عَنِ رَسُولِ اللهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : قالَ إیّاکمْ وَ الْمِراءَ وَ الْخُصُومَةَ فَاِنَّهُما یُمْرِضانِ الْقُلُوبَ عَلَی الأِخْوانِ وَ یُنْبِتُ عَلَیْها النِّفاقَ.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: از جدل و خصومت بپرهیزید زیرا این دو باعث دلمردگی و بیماری دل و عامل رشد نفاق اند.

«بحار الأنوار، ج ۷۳، ص ۳۹۹»

حدیث - ۹

أنَّ رَجُلاً قالَ لِلْحُسَیْنِ بنِ عَلِیٍّعليه‌السلام : اِجْلِسِ حَتْی نَتَناظَرَ فِی الدِّینِ فَقالَ: یا هذا اَنَا بَصِیرٌ بِدِینِی مَکشُوفٌ عَلی هُدایَ فَاِنْ کنْتَ جاهِلاً بِدِینِک فَاذْهَبْ وَاطْلُبْهُ، مالِی وَ لِلْمُماراةِ .

مردی به امام حسینعليه‌السلام گفت: بنشینید تا با یکدیگر پیرامون مسائل دینی مناظره کنیم! امام فرمودند: من به مسائل دینی بصیر و آگاهم و راه هدایت برایم روشن است و اگر تو جاهل و ناآگاهی برو و یاد بگیر. من کجا و جدل؟ و سپس افزود: شیطان است که آدمی را وسوسه می کند و می گوید، با مردم مباحثه و مناظره راه بینداز تا دیگران نپندارند که تو نادان و ضعیف هستی.

«بحار الأنوار، ج ۲، ص ۱۳۵»

حدیث - ۱۰

عَنِ النَّبِیِّصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم قالَ: مَنْ تَرَک الْمِراءَ وَ هُوَ مُحِقٌّ بُنِیَ لَهُ بَیْتٌ فِی أعْلی الْجَنَّةِ وَ مَنْ تَرَک الْمِراءَ وَهُوَ مُبْطِلٌ یُبْنی لَهَ بَیْتٌ فِی رَبْضِ الْجَنَّةِ.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: کسی که جدل را ترک کند گرچه حق با او باشد در برترین جای بهشت،قصری برای وی ساخته می شود و کسی که مراء را ترک کند در حالی که حق با او نباشد، در آغاز بهشت قصریبرایش بنا می گردد.

«بحار الأنوار، ج ۲، ص ۱۳۷»

حدیث - ۱۱

عَنِ النَّبِیِّصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم قالَ: ذَرُوا الْمِراءَ فَاِنَّهُ لا تُفْهَمُ حِکمَتُهُ وَ لا تُؤْمَنُ فِتْنَتُهُ .

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: جدل را کنار بگذارید که از فتنه و سرانجام آن کسی ایمن نیست.

«بحار الأنوار، ج ۲، ص ۱۳۷»

حدیث - ۱۲

قال الامام الحسینعليه‌السلام : سَئَلْتُ أَبِی عَنْ مَخْرَج رَسُولِ اللهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فَقالَ: کانَ رَسُولَ اللهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم یَحْزَنُ لِسانَهُ إلاّ عَمّا یَعْنِیهِ قَدْ تَرَک نَفْسَهُ مِنْ ثَلاثٍ، الْمِراءِ وَ الْإکثارِ .

امام حسینعليه‌السلام فرمودند: از پدرم، درباره سیره پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم پرسیدم، پاسخ دادند: رسول الله، زبان خود را همیشه از گفتار بی معنی حفظ می کرد و خود را از سه چیز دور می داشت: مراء، پرحرفی، سخن پوچ و بی معنی، و نیز سه مسئله را ترک می کرد: هیچکس را مذمت نمی کرد، از کسی عیبجویی نمی نمود و در پی جمع آوری لغزش های این و آن نبود.

«مسند الامام الرضا، ج ۲، ص ۸۵»

حدیث - ۱۳

قالَ رَسُولُ اللهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : یا عَلِیُّ رَأیْتُ عَلی بابِ الْجَنَّةِ مَکتُوباً أنتِ مُحَرَّمَّةٌ عَلی کلِّّ بَخِیلٍ وَ مُراءٍ وَ عاقٍ وَ نَمّامِ.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: یا علی! بر درب بهشت نوشته شده است: تو (بهشت) بر بخیل و اهل مراء و عاق والدین و نمام (سخن چین) حرام می باشی.

«جامع الأخبار، ص ۹۸»

حدیث - ۱۴

عَنْ أَبِی الدَّرْدَاء قال: خَرَجَ عَلَیْنا رَسُولُ اللهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم یَوْماً وَ نَحْنُ نَتَماری فِی شَیْءٍ فِی اَمْرِ الدِّینِ فَغَضِبَ عَلَیْنا غَضَباً شَدِیداً لم یَغْضِبْ مِثْلَهُ ثُمَّ قالَ: إِنَّما هَلَک مَنْ کانَ قَبلَکمْ بِهذا ذَرُوا الْمِراءَ .

ابی الدرداء می گوید: روزی ما پیرامون یکی از مسائل دینی مشغول مراء و جدل بودیم، پیامبر اکرم وارد شدند و با دیدن این حالت در میان ما آنچنان غضبناک شدند که سابقه نداشت و فرمودند:

مردم قبل از شما بر اثر مراء به هلاکت رسیدند و افزود: مراء و جدل را کنار بگذارید، زیرا اهل مراء زیانکارند، جدل را کنار بگذارید زیرا اهل جدل را در قیامت شفاعت نخواهند کرد، جدل را کنار بگذارید، زیرا من مسئول خانه هائی در بالا و آغاز و وسط بهشت هستم و کسی که مراء را ترک گوید گر چه حق با او باشد اسکان خواهم داد، مراء را کنار بگذارید، زیرا این عمل پس از نهی از بت پرستی اولین چیزی است که خداوند مرا از آن نهی کرده است.

«بحار الأنوار، ج ۲، ص ۱۳۸»

حدیث - ۱۵

عَنِ النَّبِیِّصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم قالَ: لا یَسْتَکمِلُ عَبْدٌ حَقِیقَةَ الْإیمانِ حَتّی یَدَعَ الْمِراءَ و إنْ کانَ مُحِقّاً.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: ایمان کسی کامل نمی گردد مگر آنکه مراء و جدل را ترک کند، گرچه حق با او باشد.

«بحار الأنوار، ج ۲، ص ۱۳۷»

حدیث - ۱۶

عَنِ النَّبِیِّصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم قالَ: ذَرُوا الْمِراءَ فَاِنَّ اوّل ما نَهانِی عنه رَبِّی بَعْدَ عِبادَةِ الْأوْثانِ الْمِراءُ.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: مراء را کنار بگذارید، زیرا اولین چیزی که بعد از بت پرستی پروردگارم مرامورد نهی قرار داد، مراء و جدل بود.

«بحار الأنوار، ج ۲، ص ۱۳۸»

حدیث - ۱۷

قال الامام الصادقعليه‌السلام : المؤمنُ یداری و لا یماری.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: مؤمن مدارا می کند و جدال نمی کند.

«أعلام الدین، ص ۳۰۳»

حدیث - ۱۸

عَنْ أبِی عَبْدِاللهِعليه‌السلام قالَ: مَنْ یضْمِنْ لِی أرْبَعَةً بِأَرْبَعَةِ أبْیاتٍ فِی الْجَنَّةِ؟ مَنْ أنْفَقَ وَلَمْ یَخَفْ فَقْراً وَأنْصَفَالنَّاسَ مِنْ نَفْسِهِ وَ أفشی السَّلامَ فِی الْعالِمِ وَتَرَک الْمِراءَ وَ إِنْ کانَ مُحِقّاً.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: کسی که انجام چهار چیز را برایم ضمانت کند، من نیز چهار خانه در بهشت برای او ضمانت می کنم: کسی که انفاق کند و از فقر نترسد، کسی که درباره دیگران انصاف روا دارد و کسی که در برابر عالم آشکارا سلام و اداء احترام کند و کسی که جدل را گرچه حق با او باشد ترک گوید.

«الخصال، ج ۱، ص ۲۲۳»

حدیث - ۱۹

قال الامام الصادقعليه‌السلام : الجهل فی الثلاث شدة المراء .

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: جهل در سه چیز است: (یکی از آنها) شدت مراء است.

«مستدرک الوسائل، ج ۱۲، ص ۲۸»

حدیث - ۲۰

قال الامام الصادقعليه‌السلام : سبعةٌ یفسدون اعمالهم، (سابعهم) الذی لا یزال یجادل اخاه مخاصما له.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: هفت نفر، اعمال خود را خراب می کنند، (هفتمین نفر)، کسی است که با برادر دینی خود جدل خصمانه می کند.

«الخصال، ج ۲، ص ۳۴۸»

حدیث - ۲۱

قال الامام الصادقعليه‌السلام : لا یُماری فِی أیِّ حالٍ کانَ إلاّ مَنْ کانَ جاهِلاً بِنَفْسِهِ وَ بِغَیْرِهِ مَحرُوماً مِنْ حَقائِقِ الدِّینِ.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: به جدل نخواهد پرداخت مگر کسی که نسبت به خود و دیگران جاهل باشد و (اهل جدل) از درک حقایق دینی محروم خواهد ماند.

«بحار الأنوار، ج ۲، ص ۱۳۴»

حدیث - ۲۲

قال الامام الصادقعليه‌السلام : الْمِراءُ داءٌ رَدِیٌّ وَ لَیْسَ لِلْإنْسانِ خَصْلَةٌ شَرٌّ مِنْهُ وَ هُوَ خُلُقُ إبْلِیسَ وَ نَسَبَتُهُ.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: مراء بیماری پستی است و برای آدمی خصلتی بدتر از آن نیست و آن از اخلاق شیطان و پیروان او است.

«بحار الأنوار، ج ۲، ص ۱۳۴»

حدیث - ۲۳

عَن الامام علیعليه‌السلام قالَ: سَبَبُ الشَّحْناءِ کثْرَةُ الْمِراءِ.

أمیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمودند: کثرت جدل و مراء، باعث بغض و کینه است.

«غرر الحکم، ح ۱۰۶۴۶»

جهل و عقل

حدیث - ۱

قال الامام الصادقعليه‌السلام : کَمالُ الاَدبِ وَ المُرؤَةٍ فی سَبع خِصالٍ اَلعَقلُ وَ الحِلمُ وَ الصَّبرُ وَ الرِّفقُ وَ الصّمت وَ حُسنُ الخُلقِ وَ المُداراةِ.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: کمال ادب ومروّت در هفت خصلت است: عقل و برد باری و صبر و نرم خوئی و سکوت و حسن خلق و مدارا کردن.

«مستدرک الوسائل، ج ۹، ص ۳۸»

حدیث - ۲

قال الامام الصادقعليه‌السلام : الرِّیحُ الطَّیِّبَةُ تَشُدُّ اَلعَقلََ .

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: بوی خوش سبب زیاد شدن عقل می شود.

«مستدرک الوسائل، ج ۱، ص ۴۱۹»

حدیث - ۳

قال الامام الصادقعليه‌السلام : خَمسٌ مَن لم یَکُن فیه لم یکن فیه کثیرٌ مَستمِتعٌ قُلتُ وَ ما هِیَ قالَ اَلعقلُ وَ الاَدَبُ وَ الدِّینُ وَ الجُودُ وَ حُسنُ الخُلُقِ.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: پنج چیز است که اگر کسی نداشته باشد بهره‌ی زیادی نمی برد. (راوی) گفت: آن پنج چیز است؟ امام فرمودند: عقل و ادب و دین و بخشش و حسن خلق.

«وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص ۲۰۸»

حدیث - ۴

قال الامام الصادقعليه‌السلام : اِنَّ الثَوابَ عَلَی قَدرِ العقلِ.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: ثواب دادن به اندازه عقل (آدمی) است.

«وسائل الشیعه، ج ۱، ص ۴۰»

حدیث - ۵

قال الامام الصادقعليه‌السلام : لَیسَ بَینَ الایمان وَ الکُفرِ الاَّ قِلَّةِ العقلِ

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: (فاصله ای) بین ایمان و کفر نیست مگر کمی عقل.

«اصول کافی، ج ۱، ص ۲۸»

حدیث - ۶

قال الامام الصادقعليه‌السلام : اعْرفوُ اَلعَقلَ و جُندَةُ وَ الجَهلَ و جُندَهُ تَهتَدُوا .

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: عقل و لشکرش و (نیز) جهل و لشکرش را بشناسید تا هدایت شوید.

«اصول کافی، ج ۱، ص ۲۱»

حدیث - ۷

قال الامام الصادقعليه‌السلام : العقلُ دَلیلُ المُؤمِنِ.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: عقل دلیل (و نشانه) مؤمن است.

«اصول کافی، ج ۱، ص ۲۵»

حدیث - ۸

قال الامام الصادقعليه‌السلام : حُجَّةُ الله عَلَی العِباد النَّبی و الحُجَّةُ فیما بینَ العِبادِ و بینَ اللهِ العقل.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: پیامبر حجت خدا بر بندگانش است و عقل حجت بین بندگان و خداوند است.

«اصول کافی، ج ۱، ص ۲۵»

حدیث - ۹

قال الامام الصادقعليه‌السلام : (العقل) ما عُبَدِ بِهِ الرّحمن و اکتُسِبَ بِهِ الجَنان .

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: (عقل) چیزی است که به وسیله‌ی آن خدای بخشنده بندگی می شود و بهشت به واسطه‌ی آن بدست می آید.

«اصول کافی، ج ۱، ص ۱۱»

حدیث - ۱۰

قال الامام الباقرعليه‌السلام : اَوحیَ اللهُ اِلیَ مُوسی علی نبینا و اله و علیه السّلام اَنَا اُؤَاخِذُ عِبادیِ عَلَی قَدرِ ما اعطیتم مِنَ العَقلِ.

امام باقرعليه‌السلام فرمودند: خداوند به موسیعليه‌السلام وحی کرد که من بندگانم را به اندازه آن چه از عقل عطا کردم مؤاخذه می کنم.

«وسائل الشیعه، ج ۱، ص ۴۱»

حدیث - ۱۱

قال الامام الباقرعليه‌السلام : لَمَّا خَلَقَ اللهُ العَقْلَ قالَ لَهُ اَقْبِلْ فَاَقبَلَ ثُمَّ قالَ لَهُ اَدبر فَاَدبَرَ فَقالَ وَ عزَّتیِ وَ جَلالی ما خَلَقتُ خلقاً اَحَسْنَ مِنکَ اِیّاکَ آمُرُ وَ ایّاکَ اَنهَی وَ ایّاکَ اُثِیبُ وَ ایّاکَ اُعاقِبُ.

امام باقرعليه‌السلام فرمودند: هنگامی که خداوند عقل را خلق کرد به او گفت: بیا جلو، (پس) جلو آمد؛ سپس گفت: برگرد، برگشت. سپس فرمودند: به عزّت و جلالم قسم مخلوقی بهتر از تو خلق نکردم، به خاطر تو امر می کنم و به خاطر تو نهی می کنم و به خاطر تو ثواب می دهم و به خاطر تو عقاب می کنم.

«اصول کافی، ج ۱، ص ۲۶»

حدیث - ۱۲

قال الامام الکاظمعليه‌السلام : اِنَّ لِکُلِّ شَیٍِ دَلیلاً وَ دلیلُ العَقلِ التَّفَکُرُ وَ دلیلُ التَّفَکُّرِ الصّمت و لِکُلِّ شیٍ مطیَّةً وَ مَطیَّةَ العَقلِ التَّواضُعِ .

امام کاظمعليه‌السلام فرمودند: برای هر چیزی دلیل (و نشانه ای) وجود دارد و دلیل عقل تفکر است و دلیل تفکرسکوت است و برای هر چیزی مرکبی است و مرکب عقل تواضع است.

«اصول کافی، ج ۱، ص ۱۵»

حدیث - ۱۳

قال الامام علیعليه‌السلام : حَبَطَ جَبرَئیلَ عَلَی آدَم علی نبینا و اله و علیه السّلام فَقالَ یا آدَمُ اِنّی اُمرتُ اَنْ اُخَیَّرَکَ واحِدَةً مِنْ ثلاثٍ فَاختِر واحِدَةٍ وَدَع اِثنتینِ، فَقَالَ لَهُ و ما تلک الثلاث، قالَ العَقلَُ وَ الحیاء و الدینُ .

امام علیعليه‌السلام فرمودند: جبرئیل بر آدمعليه‌السلام وارد شد و گفت: ای آدم من مامور شدم تو را بین سه چیز مخیر کنم؛ پس یکی از این سه را اختیار کن و دو تا را واگذار. آدمعليه‌السلام گفت: آن سه چیز چیست؟ جبرئیل گفت: عقل، حیاء و دین است. آدمعليه‌السلام گفت من عقل را اختیار می کنم. جبرئیل گفت: از حیاء و دین منصرف شده و رها کردی؟ حیاء و دین گفتند: ما مامور شدیم هر جا عقل باشد ما نیز با او باشیم. جبرئیل گفت: شأن شما همین است و عروج کرد.

«من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۴۱۷»

حدیث - ۱۴

قال الامام علیعليه‌السلام : لا عُدَّةَ اَنفَعُ مِنَ العَقلِ وَ لا عَدُوٌّ اَضَرُّ مِنَ الجَهلِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: وسیله و ابزاری پر سودتر از عقل نیست و دشمنی پر ضررتر از جهل نیست.

«مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص ۲۰۶»

حدیث - ۱۵

قال الامام علیعليه‌السلام : اَلْجَمَالُ فی اللِّسانِ وَ الکَمَالُ فی اَلعَقلِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: جمال و زیبایی در زبان و کمال در عقل است.

«مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص ۲۰۶»

حدیث - ۱۶

قال الامام علیعليه‌السلام : اَلْحِلمُ غَفلاءُ ساتِرِ وَ العَقلُ حِسامُ باتِرِ فَاسُترِ خَلَل خُلقِکَ بِحِلمکَ و قاتِل هَواکَ بِعقلِکَ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: بردباری پرده‌ی پوشیده ای است و عقل شمشیر برنده ای است. پس لغزش هایاخلاقی خود را به واسطه‌ی حلم و برد باریت بپوشان و به وسیله‌ی عقلت، هوا و هوست را از بین ببر.

«بحارالانوار، ج ۱، ص ۹۵»

حدیث - ۱۷

قال الامام علیعليه‌السلام : هِمَّةُ العَقلِ تَرکُ الذُّنُوبِ وَ اصلاحُ العُیُوبِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: همت عقل ترک گناهان و اصلاح عیب ها است.

«بحارالانوار، ج ۱، ص ۱۶۱»

حدیث - ۱۸

قال الامام علی النقیعليه‌السلام : حُسنُ الصُّورَةِ جَمالُ ظاهرٍ وَ حُسنُ العَقلِ جَمالُ باطِنٍ.

امام علی النقیعليه‌السلام فرمودند: صورت نیکو جمال (و زیبایی) ظاهر و عقل نیک جمال باطن است.

«اعلام الدین، ص ۳۱»

حدیث - ۱۹

قال الامام الرضاعليه‌السلام : العَقلُ تُعرَفُ بِهِ الصّادِقِ عَلَی اللهِ فَتصَدِّقُهُ وَ الکاذِبُ عَلَی اللهِ فَتکَذِّبُهُ

امام رضاعليه‌السلام فرمودند: به سبب عقل آن کس که بر خداوند صداقت دارد شناخته می شود و در نتیجه عقل تصدیقش می کند و نیز به واسطه‌ی عقل غیر صادق بر خداوند شناخته می شود و در نتیجه عقل تکذیبش می کند.

«مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص ۲۰۲»

حدیث - ۲۰

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : اَلعقلُ نُورٌ فی القَلبِ یفرقُ بِهِ بَینَ الحَقِّ وَ الباطِلِ.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: عقل نوری در قلب است که به سبب آن بین حق و باطل فرق گذاشته می شود.

«ارشاد القلوب، ج ۱، ص ۱۹۸»

حدیث - ۲۱

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : اَوَّلُ ما خَلَقَ الله اَلعَقلَ.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: اول چیزی که خداوند خلق کرد عقل است.

«بحارالانوار، ج ۱، ص ۹۷»

حدیث - ۲۲

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : سَیِّدُ الاَعمَالِ فِی الدَّارینِ العَقلُ وَ لِکُلِّ شَئٍ دِعامَةُ وَ دِعامَة المُؤمِنِ عَقلُهُ فَبِقَدَرِ عَقْلُهُ تَکُونُ عِبادَتِهِ لِرَبِّهِ.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: آقای اعمال در دنیا و آخرت عقل است و برای هر چیزی پشتیبانی است و پشتیبان مؤمن عقل او است. پس انسان به اندازه‌ی عقلش، عبادت و بندگی پروردگارش را می کند.

«بحارالانوار، ج ۱، ص ۹۶»

حدیث - ۲۳

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : لِکُلِّ شئٍ آلَةٌ وَ عُدَّهٌ وَ آلَةُ المؤمِنِ وَ عُدَّتُهُ العَقلُ .

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: برای هر چیزی وسیله و ابزاری است و وسیله و ابزار مؤمن عقل است .

«مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص ۲۰۶»

حدیث - ۲۴

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : رِأسُ العَقلِ بَعدَ الدِّینِ التَّودُّدِ النّاسِ وَ اصطِناعِ الخَیرِ اِلی کُلِّ بَرِّ وَ فاجِرٍ

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: اساس عقل بعد از دین، دوستی با مردم و امر به خیر و نیکی به هر انسان خوب و بد است.

«مستدرک الوسائل، ج ۸، ص ۳۵۳»

حدیث - ۲۵

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : اِنَّ اللهَ یُحِبُ البَصَرِ النَّافِذِ عِندِ مَجیءِ الشَّهواتِ وِ العقلِ اِلکامِلِ عِندَ نُزُولِ الشُّبهَاتِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: خداوند تیز بینی و تیز هوشی را به هنگام ظهور شهوات دوست می دارد و نیزعقل کامل را به هنگام نازل شدن شبهات دوست می دارد .

«مستدرک الوسائل، ج ۸، ص ۲۹۷»

حدیث - ۲۶

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : قَوامُ المَرءِ عَقلُهُ وَ لا دینَ لِمَن لا عَقلَ لَهُ.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: پایداری انسان به عقل او است و کسی که عقل ندارد دینی برای او نیست،(دین ندارد).

«مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص ۲۰۸»

حدیث - ۲۷

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : اِذا اَتَّم العَقلُ نَقَصَ الکَلامِ.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: وقتی عقل کامل شود، سخن گفتن کم می شود.

«وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۱۹۲»

حدیث - ۲۸

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : اَلتَّوَدُّدُ اِلی النّاسِ نِصفُ العَقلِ.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: دوستی با مردم نصف عقل است.

«اصول کافی، ج ۲، ص ۶۴۳»

حدیث - ۲۹

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : یا عَلِیَّ لا فَقْرَ اَشَدُّ مِنَ الجَهلِ و لا مالَ اَعودُ مِنَ العقل.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: ای علی هیچ فقری بدتر از جهل و هیچ مالی پر سودتر از عقل نیست.

«اصول کافی، ج ۱، ص ۲۵»

حدیث - ۳۰

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: خداوند قسم نخورده است برای بندگانش به چیزی که برتر از عقل باشد.

«اصول کافی، ج ۱، ص ۱۲»

حدیث - ۳۱

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : (اَلعَقلُ) اَلعَمَلُ بِطاعَةِ اللهِ وَ اِنَّ العُمَّالَ بِطاعَةِ اللهِ هُمُ اَلعُقلاء.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: (عقل) عمل به طاعت (و دستورات) خداوند است و عمل کنندگان به طاعت خداوند، همان عقلاء هستند.

«بحارالانوار، ج ۱، ص ۱۳۱»

حدیث - ۳۲

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : قُسِّمَ العَقلُ عَلی ثَلالَةِ اَجزاء فَمَن کانَت فیه کَمُلَ عَقلُهُ وَ مَن لم تَکُن فیهِ فَلا عَقلَ لَهُ: حُسنُ المَعرِفَةِ بِاللهِ عَزَّوَجلَّ وَ حُسنُ الطّاعَةِ لَهُ وَ حُسنُ الصَّبرِ عَلی اَمرِهِ.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: عقل بر سه قسم تقسیم شده است، هر کسی آن سه را دارا باشد عقل او کامل است و هر کس آن سه را نداشته باشد عقل ندارد: ۱. شناخت خوب نسبت به خداوند عزّوجل. ۲. خوب اطاعت کردن از خداوند. ۳. خوب صبر کردن بر امرش.

«بحارالانوار، ج ۱، ص ۱۰۶»

حدیث - ۳۳

قال الامام العسکریعليه‌السلام : الجهْلُ خَصْمٌ.

امام حسن عسکریعليه‌السلام فرمودند: نادانی دشمن (انسان) است.

«الدرة الباهرة، ص ۴۴»

حدیث - ۳۴

قال الامام الکاظمعليه‌السلام : تَعَجُّبُ الجاهِلِ مِنَ الْعَاقِلِ أَکْثَرُ مِنْ تَعَجُّبِ الْعَاقِلِ مِنَ الجاهِلِ.

امام کاظمعليه‌السلام فرمودند: شگفتی نادان از خردمند، بیشتر از شگفتی خردمند از نادان است.

«بحار الانوار، ج ۷۸، ص ۳۲۶»

حدیث - ۳۵

قال الامام الهادیعليه‌السلام : الجاهِلُ أسِیرُ لِسَانِهِ.

امام هادیعليه‌السلام فرمودند: نادان، اسیر زبان خود است.

«غرر الحکم، ح ۴۱»

حدیث - ۳۶

قال الامام علیعليه‌السلام : لِلْجَاهِلِ فی کُلِّ حَالَةٍ خُسْرَانٌ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: نادان در همه حال بازنده و زیانکار است.

«غرر الحکم، ح ۷۳۲۹»

حدیث - ۳۷

قال الامام علیعليه‌السلام : طَاعَةُ الجَهُولِ تَدُلُّ عَلَی الجَهْلِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: فرمان بردن از نادان، نشانگر نادانی است.

«غرر الحکم، ح ۵۹۸۸»

حدیث - ۳۸

قال الامام علیعليه‌السلام : لا تَرَی الجاهِلَ إِلا مُفْرِطاً أَوْ مُفَرَّطاً.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: هرگز نادانی را نمی‌یابی جز آن که در کارهایش یا افراط می‌کند یا تفریط.

«نهج البلاغة، حکمت ۷۰»

حدیث - ۳۹

قال الامام علیعليه‌السلام : الجاهِلُ یَمِیْلُ إِلی شِکْلِهِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: نادان، به همتای خود گرایش دارد.

«غرر الحکم، ح ۳۲۷»

حدیث - ۴۰

قال الامام علیعليه‌السلام : الجاهِلُ مَنْ اِنْخَدَعَ لِهَوَاهُ وَ غُرُورِهِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: نادان کسی است که فریب هوی و هوس و غرور خود را بخورد.

«غرر الحکم، ح ۱۲۸۵»

حدیث - ۴۱

قال الامام علیعليه‌السلام : العَالِمُ یَنْظُرُ بِقَلْبِهِ وَ خَاطِرِهِ، الجاهِلُ یَنْظُرُ بِعَیْنِهِ وَ نَاظِرِِهُ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: عالم با دل و اندیشه خود می‌نگرد و نادان با چشم و دیده خود.

«غرر الحکم، ح ۱۲۴۱»

حدیث - ۴۲

قال الامام علیعليه‌السلام : العَاقِلُ یَعْتَمِدُ عَلَی عَمَلِهِ، الجاهِلُ یَعْتَمِدُ عَلَی أَمَلِهِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: خردمند به عمل خود تکیه می‌کند و نادان به آرزوی خود.

«غرر الحکم، ح ۱۲۴۰»

حدیث - ۴۳

قال الامام علیعليه‌السلام : الجاهِلُ یَسْتَوْحِشُ مِمَّا یَأنِسُ بِهِ الحَکِیمُ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: آدم نادان از آنچه آدم دانا و حکیم با آن انس می‌گیرد، می‌گریزد.

«غرر الحکم، ح ۱۷۷۲»

حدیث - ۴۴

قال الامام علیعليه‌السلام : الجاهِلُ صَخْرَةٌ لا یَنْفَجِرُ مَاؤُهَا و شَجَرَةٌ لا یَخْضَرُ عَوْدُهَا، وَ أَرْضٌ لا یَظْهَرُ عُشْبُهَا.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: نادان صخره‌ای است که چشمه‌ای از آن نمی‌جوشد، درختی است که شاخه‌اش سبز نمی‌شود و زمینی است که سبزه‌اش نمی‌روید.

«غرر الحکم، ح ۲۰۸۱»

حدیث - ۴۵

قال الامام علیعليه‌السلام : الجاهِلُ کَزَلَّةِ الْعَالِمِ صَوَابُهُ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: کار درست آدم نادان، مانند لغزش عالم است.

«غرر الحکم، ح ۱۱۶۲»

حدیث - ۴۶

قال الامام علیعليه‌السلام : الجاهِلُ لا یَرْتَدِعُ و بِالمَوْعِظَةِ لا یَنْتَفِعُ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: آدم نادان، نصیحت بردار نیست و پند و اندرز در او کارگر نمی‌افتد.

«غرر الحکم، ح ۱۷۲۹»

حدیث - ۴۷

قال الامام علیعليه‌السلام : الجاهِلُ لا یَعْرِفُ تَقْصِیرَهُ و لا یَقْبَلُ مَنِ النَّصِیح لَهُ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: نادان به عیب و تقصیر خود آگاه نیست و نصیحت خیر خواه خود را (هم) نمی‌پذیرد.

«غرر الحکم، ح ۱۸۰۹»

حدیث - ۴۸

قال الامام الباقرعليه‌السلام : لَوْ أَنَّ العِبَادَ إِذَا جَهِلُوا وَقَفُوا، لم یَجْحَدُوا و لم یَکْفرُوا.

امام باقرعليه‌السلام فرمودند: اگر بندگان آن گاه که نمی‌دانستند، توقف می‌کردند، گرفتار انکار و کفر نمی‌شدند.

«المحاسن، ج ۱، ص ۳۴۰، ح ۷۰۰»

حدیث - ۴۹

قال الامام علیعليه‌السلام : إِنَّ الزُّهْدَ فی الجَهْلِ بِقَدر ِالرَّغْبَةِ فی العَقْلِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: همانا بی رغبتی به نادانی، به اندازه رغبت به دانایی است.

«غرر الحکم، ح ۳۴۴۴»

حدیث - ۵۰

قال الامام علیعليه‌السلام : عَمَلُ الجاهِلِ وَبَالٌ وَ عِلْمُهُ ضَلالٌ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: کار نادان ورز و وبال است و دانش او مایه گمراهی.

«غرر الحکم، ح ۶۳۲۷»

حدیث - ۵۱

قال الامام علیعليه‌السلام : الجهْلُ مَعْدِنُ الشَّرِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: نادانی، معدن و جایگاه بدی است.

«غرر الحکم، ح ۶۵۸»

حدیث - ۵۲

قال الامام علیعليه‌السلام : الجهْلُ أَصْلُ کُلِّ شَرٍّ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: نادانی، ریشه همه بدیهاست.

«غرر الحکم، ح ۸۱۹»

حدیث - ۵۳

قال الامام علیعليه‌السلام : الجهلُ فَسَادُ کُلِّ اَمْرٍ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: نادانی، مایه تباهی همه چیز است.

«غرر الحکم، ح ۹۳۰»

حدیث - ۵۴

قال الامام علیعليه‌السلام : الجهْلُ یُفْسِدُ المَعَادَ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: نادانی، آخرت را تباه می‌کند.

«غرر الحکم، ح ۸۴۸»

حدیث - ۵۵

قال الامام علیعليه‌السلام : الجهلُ مُمِیتُ الأَحْیَاءِ و مُخَلِّدُ الشَقَاءِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: نادانی مایه مرگ زندگان و جاودانی بدبختی است.

«غرر الحکم، ح ۱۴۶۴»

حدیث - ۵۶

قال الامام علیعليه‌السلام : الجهلُ یُزِلّ ُ الْقَدَمَ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: نادانی، گام را می لغزاند.

«غرر الحکم، ح ۴۸۵»

حدیث - ۵۷

قال الامام علیعليه‌السلام : الجهْلُ مَطِیَةٌ شَمُوسٌ، مَنْ رَکِبَهَا زَلَّ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: نادانی مرکبی چموش است که هر که سوارش شود به زمینش می زند.

«غرر الحکم، ح ۱۹۶۹»

حدیث - ۵۸

قال الامام علیعليه‌السلام : الجَهْلُ دَاءٌ وَ عَیَاءٌ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: نادانی، درد و ناتوانی است.

«غرر الحکم، ح ۶۸۹»

حدیث - ۵۹

قال الامام علیعليه‌السلام : الجَهْلُ فی الإِنْسَانِ أَضَرُّ مِن الآکِلَةِ فی الْبَدَنِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: نادانی برای انسان، زیانبارتر است از خوره برای بدن.

«غرر الحکم، ح ۱۸۳۰»

حدیث - ۶۰

امام علیعليه‌السلام فرمودند: - نادانی، بدترین درد است.

«غرر الحکم، ح ۸۲۰»

حدیث - ۶۱

قال الامام علیعليه‌السلام : الْعَالِمُ مَنْ عَرَفَ قَدْرَهُ، الجَاهِلُ مَنْ جَهِلَ أمْرَهُ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: عالم کسی است که قدر و اندازه خویش را بشناسد و نادان کسی است که شأن و منزلت خود را نشناسد.

«غرر الحکم، ح ۲۴۷ و ۱۰۸۷»

حدیث - ۶۲

قال الامام علیعليه‌السلام : الجاهِلُ مَیِّتٌ وَ إِنْ کَانَ حَیّاً.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: نادان مرده است، هر چند به ظاهر زنده باشد.

«غرر الحکم، ح ۱۱۲۵»

حدیث - ۶۳

قال الامام علیعليه‌السلام : الْجَهْلُ مَوْتٌ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: نادانی مرگ است.

«غرر الحکم، ح ۱۱۶۲»

حدیث - ۶۴

قال الامام الرضاعليه‌السلام : اِنَّ الخَلَّ یَشُدُّ الذِّهنَ وَ یَزیدُ فی العَقلِ.

امام رضاعليه‌السلام فرمودند: سرکه، ذهن(انسان) را بیشتر و عقل را زیاد می کند.

«اصول کافی، ج ۶، ص ۲۲۹»

تفکر

حدیث - ۱

قال الامام الصادقعليه‌السلام : أفضَلُ الْعِبادةِ اِدْمانُ التَّفَکُّرِ فی اللهِ وَ قُدرَتِهِ.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: برترین عبادت، اندیشیدن مداوم درباره خدا و قدرت اوست.

«الکافی، ج ۲، ص ۵۵»

حدیث - ۲

قال الامام الصادقعليه‌السلام : کانَ أَکْثَرُ عِبادَةِ أَبی ذَر أَلتَّفَکُرَ و الْأِعتِبارَ.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: بیشترین عبادت ابوذررضي‌الله‌عنه اندیشیدن و پند گرفتن بود.

«بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۳۲۳»

حدیث - ۳

قال الامام الحسنعليه‌السلام : علیکم بالتَّفَکُّرِ فإنه حَیاة قَلْبِ البَصیرِ و مفاتیح أبواب الحکمه.

امام حسنعليه‌السلام فرمودند: بر شما باد اندیشیدن پس به درستی که آن مایه زندگی دل (و حیات قلب) شخص بابینش و کلید درهای حکمت است.

«بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۱۱۵»

حدیث - ۴

قال الامام الکاظمعليه‌السلام : اِنَّ لِکُلِّ شَیٍِ دَلیلاً وَ دلیلُ العَقلِ التَّفَکُرُ وَ دلیلُ التَّفَکُّرِ الصّمت و لِکُلِّ شیٍ مطیَّةً وَ مَطیَّةَ العَقلِ التَّواضُعِ .

امام کاظمعليه‌السلام فرمودند: برای هر چیزی دلیل (و نشانه ای) وجود دارد و دلیل عقل تفکر است و دلیل تفکرسکوت است و برای هر چیزی مرکبی است و مرکب عقل تواضع است.

«اصول کافی، ج ۱، ص ۱۵»

حدیث - ۵

قال الامام علیعليه‌السلام : أَلتَّفکُّر فی مَلکوتِ السَّماواتِ وَ الأَرضِ عِبادةُ الْمُخلَصینَ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: اندیشیدن درباره ملکوت آسمان ها و زمین، عبادت مخلصان است.

«غررالحکم، ح ۱۷۹۲»

حدیث - ۶

قال الامام علیعليه‌السلام : مَنْ تَفکَّرَ فی عَظَمَةِ اللهِ أَبْلَسَ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: هرکه در عظمت خدا بیندیشد، متحیّر شود.

«غررالحکم، ح ۹۲۰۷»

حدیث - ۷

قال الامام علیعليه‌السلام : مَنْ کَثُرَ فِکرُهُ فی اللَّذّاتِ غَلَبَتْ عَلَیْهِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: هر که زیاد درباره لذتها بیندیشد، آن لذتها بر او چیره شوند.

«غررالحکم، ح ۸۵۶۴»

حدیث - ۸

قال الامام علیعليه‌السلام : مَنْ کَثُرَ فِکْرُهُ فی الْمَعاصی دَعَتْهُ إِلَیْها.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: کسی که زیاد درباره گناهان بیندیشد، گناهان او را به سوی خود بکشانند.

«غررالحکم، ح ۸۵۶۱»

حدیث - ۹

قال الامام علیعليه‌السلام : أَلْفِکرُ فی غَیرِ الْحِکْمَةِ هَوَسٌ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: اندیشیدن در غیر حکمت، هوس (بیهودگی و سبک مغزی) است.

«غررالحکم، ح ۱۲۷۸»

حدیث - ۱۰

قال الامام علیعليه‌السلام : کَیْفَ تَصْفُو فِکْرَةُ مَنْ یَسْتَدیمُ الشَّبَعَ ؟

امام علیعليه‌السلام فرمودند: چگونه صاف و زلال گردد، اندیشه کسی که پیوسته شکمش سیر است؟

«غررالحکم، ح ۶۹۷۵»

حدیث - ۱۱

قال الامام علیعليه‌السلام : مَنْ قلَّ أَکْلُهُ صَفا فِکْرُهُ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: هر که کم بخورد اندیشه‌اش صاف (و نیک) گردد.

«غررالحکم، ح ۸۴۶۲»

حدیث - ۱۲

قال الامام علیعليه‌السلام : أَلتَّفکُّرُ یَدعُوا إلی الْبِرِّ وَ الْعَمَلِ بِهِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: اندیشیدن، (انسان را) به نیکی و عمل به آن فرا می‌خواند.

«الکافی، ج ۲، ص ۵۵»

حدیث - ۱۳

قال الامام علیعليه‌السلام : ما ذَلَّ مَنْ أحْسَنَ الْفِکَرَ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: کسی که اندیشه‌اش نیکو باشد، خوار نگردد.

«غررالحکم، ح ۹۴۵۸»

حدیث - ۱۴

قال الامام علیعليه‌السلام : مَنْ طالَتْ فِکرَتُهُ حَسُنَتْ بَصیرَتُهُ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: هر که مدت طولانی بیندیشد، بینشش نیکو شود.

«غررالحکم، ح ۸۳۱۹»

حدیث - ۱۵

امام علیعليه‌السلام فرمودند: اندیشه کردن موجب عبرت گرفتن می شود و از لغزش ایمن می‌گرداند و احتیاط و هوشیاری به بار می‌آورد.

«غررالحکم، ح ۲۱۲۴»

حدیث - ۱۶

قال الامام علیعليه‌السلام : بِالْفِکْرِ تَنْجَلی غَیاهِبُ الْاُمُورِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: با اندیشه است که تاریکیهای امور روشن می‌شود.

«غررالحکم، ح ۴۳۲۲»

حدیث - ۱۷

قال الامام علیعليه‌السلام : أَلفِکْرُ فی الْعَواقِبِ یُنْجی مِنَ الْمَعاطِبِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: اندیشه در عواقب امور (انسان را) از افتادن در مهلکه‌ها نجات می‌دهد.

«غررالحکم، ح ۱۴۶۰»

حدیث - ۱۸

قال الامام علیعليه‌السلام : أَلْفِکرُ فی الخَیْرِ یَدْعُوا إِلی الْعَمَلِ بِهِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: اندیشه کردن در خوبیها انگیزه به کار بستن آنها می‌شود.

«غررالحکم، ح ۱۳۹۵»

حدیث - ۱۹

قال الامام علیعليه‌السلام : مَنْ أَسْهَرَ عَیْنَ فِکرَتِهِ بَلَغَ کُنْهَ هِمَّتِهِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: هرکه دیده اندیشه خود را شب ها بیدار نگه دارد به کنه خواست خویش دست یابد.

«غررالحکم، ح ۸۷۸۴»

حدیث - ۲۰

قال الامام علیعليه‌السلام : مَنْ أکْثَرَ الْفِکرَ فِیما تَعَلَّمَ أتْقَنَ عِلْمَهُ وَ فَهِمَ ما َلمْ یَکُنْ یَفْهَمُ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: هرکه در آنچه آموخته است بسیار اندیشه کند، دانش خود را استوار گرداند و آنچه را نمی‌فهمیده است، بفهمد.

«غررالحکم، ح ۸۹۱۷»

حدیث - ۲۱

قال الامام علیعليه‌السلام : أَلفِکْرُ یُفیدُ الْحِکْمَةَ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: اندیشه حکمت به بار می‌آورد.

«غررالحکم، ح ۸۷۸»

حدیث - ۲۲

قال الامام علیعليه‌السلام : فَضْلُ فِکْرٍ وَ تَفَهُّمٍ أَنْجَعُ مِنْ فَضْلِ تِکْرارٍ وَ دراسَةٍ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: زیاد اندیشیدن و فهمیدن سودمند‌تر از زیاد تکرار کردن و خواندن است.

«غررالحکم، ح ۴۷۰۸»

حدیث - ۲۳

قال الامام علیعليه‌السلام : أَلْفِکْرُ یُنیرُ اللُّبَّ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: اندیشه دل و خرد را روشن می‌گرداند.

«غررالحکم، ح ۳۶۹»

حدیث - ۲۴

قال الامام علیعليه‌السلام : أَلْفِکرُ رُشْدٌ، أَلْغفلَةٌ فَقْدٌ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: اندیشه مایة رشد و کمال است و غفلت موجب گمراهی.

«غررالحکم، ح ۸۵»

حدیث - ۲۵

قال الامام علیعليه‌السلام : أَلفِکْرُ جَلاءُ الْعُقُولِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: اندیشه صیقل دهندة خردهاست.

«غررالحکم، ح ۹۳۵»

حدیث - ۲۶

قال الامام علیعليه‌السلام : لا عِلْمَ کَالتَّفکُّرِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: هیچ دانشی چون اندیشیدن نیست.

«نهج البلاغه، حکمت ۱۱۳»

حدیث - ۲۷

قال الامام علیعليه‌السلام : فِکْرُ ساعَةٍ قَصیرَةٍ خَیرٌ مِنْ عِبادَةٍ طَویلَةٍ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: ساعتی کوتاه اندیشیدن، بهتر از عبادت طولانی است.

«غررالحکم، ح ۶۵۳۷»

حدیث - ۲۸

قال الامام علیعليه‌السلام : ألتَّفکُّرُ فی آلاءِ اللهِ نِعمَ الْعِبادَةِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: اندیشیدن درباره نعمتهای خدا، نیکو عبادتی است.

«غررالحکم، ح ۱۷۹۲»

حدیث - ۲۹

قال الامام علیعليه‌السلام : فِکرُ الْمَرءِ مِرآةٌ تُریهِ حُسْنَ عَمَلِهِ مِنْ قُبْحِهِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: اندیشه آدمی آینه‌ای است که کردار نیک و بدش را به او نشان می‌دهد.

«غررالحکم، ح ۶۵۴۶»

حدیث - ۳۰

قال الامام علیعليه‌السلام : اَصْلُ العقلِ الفِکرُ وَ ثَمَرتُهُ السَّلَامَةُ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: ریشة عقل، اندیشه است و ثمره اش سالم ماندن. (از خطا، لغزش و گناه یا عذاب آخرت)

«غررالحکم، ح ۳۰۹۳»

حدیث - ۳۱

قال الامام علیعليه‌السلام : تَمییزُ الباقی مِنَ الْفانی مِنْ أَشْرَفِ النَّظَرِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: تمییز دادن و تشخیص امور ماندنی از امور فانی و رفتنی، از برترین اندیشه هاست.

«غررالحکم، ح ۴۴۹۴»

حدیث - ۳۲

قال الامام علیعليه‌السلام : لا عِبادَةَ کَالتَّفکُّرِ فی صَنْعةِ اللهِ عزّوَجلّ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: هیچ عبادتی مانند اندیشیدن در صنع (خلق) خدای عزوجل نیست.

«امالی طوسی، ص ۱۴۶»

حدیث - ۳۳

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : فِکْرَةُ ساعَةٍ خَیرٌ مِنْ عبادَةِ سنَةٍ.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: ساعتی اندیشه کردن بهتر از یک سال عبادت است.

«بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۳۲۶»

حدیث - ۳۴

قال الامام المجتبیعليه‌السلام : اُوصیکُم بِتَقْوَی اللهِ وَ إدامَةِ التَّفکُّرِ، فَإِنَّ التَّفکُّرَ أََبُو کُلَّ خَیْرٍ وَ اُمَّهُ.

امام حسنعليه‌السلام فرمودند: شما را به تقوای الهی و اندیشیدن مدام سفارش می‌کنم، زیرا که اندیشیدن پدر و مادر همة خوبیهاست.

«مجموعه ورام، ج ۱، ص ۵۲»

فهرست مطالب

علم و دانش ۳

حدیث. - ۱ ۳

حدیث - ۲ ۳

حدیث - ۳ ۳

حدیث - ۴ ۴

حدیث - ۵ ۴

حدیث - ۶ ۶

حدیث - ۷ ۶

حدیث - ۸ ۶

حدیث - ۹ ۷

حدیث - ۱۰ ۷

حدیث - ۱۱ ۷

حدیث - ۱۲ ۸

حدیث - ۱۳ ۸

حدیث - ۱۴ ۹

حدیث - ۱۵ ۹

حدیث - ۱۶ ۹

حدیث - ۱۷ ۱۰

حدیث - ۱۸ ۱۰

حدیث - ۱۹ ۱۰

حدیث - ۲۰ ۱۱

حدیث - ۲۱ ۱۱

حدیث - ۲۲ ۱۱

حدیث - ۲۳ ۱۲

حدیث - ۲۴ ۱۲

حدیث - ۲۵ ۱۲

حدیث - ۲۶ ۱۳

حدیث - ۲۷ ۱۳

حدیث - ۲۸ ۱۴

حدیث - ۲۹ ۱۴

حدیث - ۳۰ ۱۴

حدیث - ۳۱ ۱۵

حدیث - ۳۲ ۱۵

حدیث - ۳۳ ۱۵

حدیث - ۳۴ ۱۶

حدیث - ۳۵ ۱۶

حدیث - ۳۶ ۱۷

حدیث - ۳۷ ۱۷

حدیث - ۳۸ ۱۷

حدیث - ۳۹ ۱۸

حدیث - ۴۰ ۱۸

حدیث - ۴۱ ۱۸

حدیث - ۴۲ ۱۹

حدیث - ۴۳ ۱۹

حدیث - ۴۴ ۱۹

حدیث - ۴۵ ۲۰

حدیث - ۴۶ ۲۰

حدیث - ۴۷ ۲۱

حدیث - ۴۸ ۲۱

حدیث - ۴۹ ۲۱

حدیث - ۵۰ ۲۲

حدیث - ۵۱ ۲۲

حدیث - ۵۲ ۲۳

حدیث - ۵۳ ۲۳

حدیث - ۵۴ ۲۴

حدیث - ۵۵ ۲۴

حدیث - ۵۶ ۲۴

حدیث - ۵۷ ۲۵

حدیث - ۵۸ ۲۵

حدیث - ۵۹ ۲۵

حدیث - ۶۰ ۲۶

حدیث - ۶۱ ۲۶

حدیث - ۶۲ ۲۶

حدیث - ۶۳ ۲۷

حدیث - ۶۴ ۲۷

حدیث - ۶۵ ۲۷

حدیث - ۶۶ ۲۸

حدیث - ۶۷ ۲۸

حدیث - ۶۸ ۲۸

حدیث - ۶۹ ۲۹

حدیث - ۷۰ ۲۹

حدیث - ۷۱ ۲۹

حدیث - ۷۲ ۳۰

حدیث - ۷۳ ۳۰

حدیث - ۷۴ ۳۱

حدیث - ۷۵ ۳۱

حدیث - ۷۶ ۳۱

حدیث - ۷۷ ۳۲

حدیث - ۷۸ ۳۳

حدیث - ۷۹ ۳۳

حدیث - ۸۰ ۳۴

حدیث - ۸۱ ۳۴

حدیث - ۸۲ ۳۵

حدیث - ۸۳ ۳۵

حدیث - ۸۴ ۳۵

حدیث - ۸۵ ۳۶

حدیث - ۸۶ ۳۶

حدیث - ۸۷ ۳۷

حدیث - ۸۸ ۳۷

حدیث - ۸۹ ۳۷

حدیث - ۹۰ ۳۸

حدیث - ۹۱ ۳۸

حدیث - ۹۲ ۳۸

حدیث - ۹۳ ۳۹

حدیث - ۹۴ ۳۹

حدیث - ۹۵ ۴۰

حدیث - ۹۶ ۴۰

حدیث - ۹۷ ۴۱

حدیث - ۹۸ ۴۱

حدیث - ۹۹ ۴۱

حدیث - ۱۰۰ ۴۲

حدیث - ۱۰۱ ۴۲

حدیث - ۱۰۲ ۴۲

حدیث - ۱۰۳ ۴۳

حدیث - ۱۰۴ ۴۳

حدیث - ۱۰۵ ۴۳

حدیث - ۱۰۶ ۴۴

حدیث - ۱۰۷ ۴۴

حدیث - ۱۰۸ ۴۵

حدیث - ۱۰۹ ۴۵

حدیث - ۱۱۰ ۴۵

حدیث - ۱۱۱ ۴۶

حدیث - ۱۱۲ ۴۶

حدیث - ۱۱۳ ۴۷

حدیث - ۱۱۴ ۴۷

حدیث - ۱۱۶ ۴۸

حدیث - ۱۱۷ ۴۸

حدیث - ۱۱۸ ۴۸

حدیث - ۱۱۹ ۴۹

حدیث - ۱۲۰ ۴۹

حدیث - ۱۲۱ ۴۹

حدیث - ۱۲۲ ۵۰

حدیث - ۱۲۳ ۵۰

حدیث - ۱۲۴ ۵۰

حدیث - ۱۲۵ ۵۱

حدیث - ۱۲۶ ۵۱

حدیث - ۱۲۸ ۵۲

حدیث - ۱۲۹ ۵۲

حدیث - ۱۳۰ ۵۲

حدیث - ۱۳۱ ۵۳

حدیث - ۱۳۲ ۵۳

حدیث - ۱۳۳ ۵۴

حدیث - ۱۳۴ ۵۴

حدیث - ۱۳۵ ۵۵

حدیث - ۱۳۶ ۵۵

حدیث - ۱۳۷ ۵۵

حدیث - ۱۳۸ ۵۶

حدیث - ۱۳۹ ۵۶

حدیث - ۱۴۰ ۵۶

حدیث - ۱۴۱ ۵۷

حدیث - ۱۴۲ ۵۷

حدیث - ۱۴۳ ۵۸

حدیث - ۱۴۴ ۵۸

حدیث - ۱۴۵ ۵۸

حدیث - ۱۴۶ ۵۹

حدیث - ۱۴۷ ۵۹

حدیث - ۱۴۸ ۵۹

حدیث - ۱۴۹ ۶۰

حدیث - ۱۵۰ ۶۰

حدیث - ۱۵۱ ۶۰

حدیث - ۱۵۲ ۶۱

حدیث - ۱۵۳ ۶۱

حدیث - ۱۵۴ ۶۱

حدیث - ۱۵۵ ۶۲

حدیث - ۱۵۶ ۶۲

حدیث - ۱۵۷ ۶۲

حدیث - ۱۵۸ ۶۳

حدیث - ۱۵۹ ۶۳

حدیث - ۱۶۰ ۶۴

حدیث - ۱۶۱ ۶۴

حدیث - ۱۶۲ ۶۴

حدیث - ۱۶۳ ۶۵

حدیث - ۱۶۴ ۶۵

حدیث - ۱۶۵ ۶۶

حدیث - ۱۶۶ ۶۶

حدیث - ۱۶۷ ۶۶

حدیث - ۱۶۸ ۶۷

حدیث - ۱۶۹ ۶۷

حدیث - ۱۷۰ ۶۷

حدیث - ۱۷۱ ۶۸

حدیث - ۱۷۲ ۶۸

حدیث - ۱۷۳ ۶۸

حدیث - ۱۷۴ ۶۹

حدیث - ۱۷۵ ۶۹

حدیث - ۱۷۶ ۶۹

حدیث - ۱۷۷ ۷۰

حدیث - ۱۷۸ ۷۰

حدیث - ۱۷۹ ۷۰

حدیث - ۱۸۰ ۷۱

حدیث - ۱۸۱ ۷۱

حدیث - ۱۸۲ ۷۱

حدیث - ۱۸۳ ۷۲

حدیث - ۱۸۴ ۷۲

حدیث - ۱۸۵ ۷۲

حدیث - ۱۸۶ ۷۳

حدیث - ۱۸۷ ۷۳

حدیث - ۱۸۸ ۷۴

حدیث - ۱۸۹ ۷۴

حدیث - ۱۹۰ ۷۴

حدیث - ۱۹۱ ۷۵

حدیث - ۱۹۲ ۷۵

حدیث - ۱۹۳ ۷۵

حدیث - ۱۹۴ ۷۶

حدیث - ۱۹۵ ۷۶

حدیث - ۱۹۶ ۷۷

حدیث - ۱۹۷ ۷۷

حدیث - ۱۹۸ ۷۷

حدیث - ۱۹۹ ۷۸

حدیث - ۲۰۰ ۷۸

حدیث - ۲۰۱ ۷۹

حدیث - ۲۰۲ ۷۹

حدیث - ۲۰۳ ۸۰

حدیث - ۲۰۴ ۸۰

حدیث - ۲۰۵ ۸۰

حدیث - ۲۰۶ ۸۱

حدیث - ۲۰۷ ۸۱

حدیث - ۲۰۸ ۸۱

حدیث - ۲۰۹ ۸۲

حدیث - ۲۱۰ ۸۲

حدیث - ۲۱۱ ۸۳

حدیث - ۲۱۲ ۸۳

حدیث - ۲۱۳ ۸۴

حدیث - ۲۱۴ ۸۴

حدیث - ۲۱۵ ۸۵

حدیث - ۲۱۶ ۸۵

حدیث - ۲۱۷ ۸۵

حدیث - ۲۱۸ ۸۶

حدیث - ۲۱۹ ۸۶

حدیث - ۲۲۰ ۸۷

حدیث - ۲۲۱ ۸۷

حدیث - ۲۲۲ ۸۷

حدیث - ۲۲۳ ۸۸

حدیث - ۲۲۴ ۸۸

حدیث - ۲۲۵ ۸۹

حدیث - ۲۲۶ ۸۹

حدیث - ۲۲۷ ۹۰

حدیث - ۲۲۸ ۹۰

حدیث - ۲۲۹ ۹۰

حدیث - ۲۳۰ ۹۱

حدیث - ۲۳۱ ۹۱

حدیث - ۲۳۲ ۹۱

حدیث - ۲۳۳ ۹۲

حدیث - ۲۳۴ ۹۲

حدیث - ۲۳۵ ۹۳

حدیث - ۲۳۶ ۹۳

حدیث - ۲۳۷ ۹۳

حدیث - ۲۳۸ ۹۴

حدیث - ۲۳۹ ۹۴

حدیث - ۲۴۰ ۹۵

حدیث - ۲۴۱ ۹۵

حدیث - ۲۴۲ ۹۵

حدیث - ۲۴۳ ۹۶

حدیث - ۲۴۴ ۹۶

حدیث - ۲۴۵ ۹۶

حدیث - ۲۴۶ ۹۷

حدیث - ۲۴۷ ۹۷

حدیث - ۲۴۸ ۹۸

حدیث - ۲۴۹ ۹۸

حدیث - ۲۵۰ ۹۸

حدیث - ۲۵۱ ۹۹

حدیث - ۲۵۲ ۹۹

حدیث - ۲۵۳ ۹۹

حدیث - ۲۵۴ ۱۰۰

حدیث - ۲۵۵ ۱۰۰

حدیث - ۲۵۶ ۱۰۱

حدیث - ۲۵۷ ۱۰۱

حدیث - ۲۵۸ ۱۰۲

حدیث - ۲۵۹ ۱۰۳

حدیث - ۲۶۰ ۱۰۳

حدیث - ۲۶۱ ۱۰۴

حدیث - ۲۶۲ ۱۰۴

حدیث - ۲۶۳ ۱۰۴

حدیث - ۲۶۴ ۱۰۵

حدیث - ۲۶۵ ۱۰۵

حدیث - ۲۶۶ ۱۰۶

حدیث - ۲۶۷ ۱۰۶

حدیث - ۲۶۸ ۱۰۶

حدیث - ۲۶۹ ۱۰۷

حدیث - ۲۷۰ ۱۰۷

حدیث - ۲۷۱ ۱۰۷

حدیث - ۲۷۲ ۱۰۸

حدیث - ۲۷۳ ۱۰۸

حدیث - ۲۷۴ ۱۰۸

حدیث - ۲۷۵ ۱۰۹

حدیث - ۲۷۶ ۱۰۹

حدیث - ۲۷۷ ۱۰۹

حدیث - ۲۷۸ ۱۱۰

حدیث - ۲۷۹ ۱۱۰

حدیث - ۲۸۰ ۱۱۰

حدیث - ۲۸۱ ۱۱۱

حدیث - ۲۸۲ ۱۱۲

حدیث - ۲۸۳ ۱۱۲

حدیث - ۲۸۴ ۱۱۳

حدیث - ۲۸۵ ۱۱۳

حدیث - ۲۸۶ ۱۱۳

حدیث - ۲۸۷ ۱۱۴

حدیث - ۲۸۸ ۱۱۵

حدیث - ۲۸۹ ۱۱۵

حدیث - ۲۹۰ ۱۱۵

حدیث - ۲۹۱ ۱۱۶

حدیث - ۲۹۲ ۱۱۶

حدیث - ۲۹۳ ۱۱۷

حدیث - ۲۹۴ ۱۱۷

حدیث - ۲۹۵ ۱۱۸

حدیث - ۲۹۶ ۱۱۸

حدیث - ۲۹۷ ۱۱۹

حدیث - ۲۹۸ ۱۱۹

حدیث - ۲۹۹ ۱۱۹

حدیث - ۳۰۰ ۱۲۰

حدیث - ۳۰۱ ۱۲۰

حدیث - ۳۰۲ ۱۲۱

حدیث - ۳۰۳ ۱۲۱

حدیث - ۳۰۴ ۱۲۲

حدیث - ۳۰۵ ۱۲۲

حدیث - ۳۰۶ ۱۲۳

حدیث - ۳۰۷ ۱۲۳

حدیث - ۳۰۸ ۱۲۴

حدیث - ۳۰۹ ۱۲۴

حدیث - ۳۱۰ ۱۲۵

حدیث - ۳۱۱ ۱۲۵

حدیث - ۳۱۲ ۱۲۵

حدیث - ۳۱۳ ۱۲۶

حدیث - ۳۱۴ ۱۲۶

حدیث - ۳۱۵ ۱۲۷

حدیث - ۳۱۶ ۱۲۷

حدیث - ۳۱۷ ۱۲۸

حدیث - ۳۱۸ ۱۲۸

حدیث - ۳۱۹ ۱۲۸

حدیث - ۳۲۰ ۱۲۹

حدیث - ۳۲۱ ۱۲۹

حدیث - ۳۲۲ ۱۲۹

حدیث - ۳۲۳ ۱۳۰

حدیث - ۳۲۴ ۱۳۰

حدیث - ۳۲۵ ۱۳۰

حدیث - ۳۲۶ ۱۳۱

حدیث - ۳۲۷ ۱۳۱

حدیث - ۳۲۸ ۱۳۱

حدیث - ۳۲۹ ۱۳۲

حدیث - ۳۳۰ ۱۳۲

حدیث - ۳۳۱ ۱۳۲

حدیث - ۳۳۲ ۱۳۲

حدیث - ۳۳۳ ۱۳۳

حدیث - ۳۳۴ ۱۳۳

حدیث - ۳۳۵ ۱۳۳

حدیث - ۳۳۶ ۱۳۴

حدیث - ۳۳۷ ۱۳۴

حدیث - ۳۳۸ ۱۳۴

حدیث - ۳۳۹ ۱۳۴

حدیث - ۳۴۰ ۱۳۵

حدیث - ۳۴۱ ۱۳۵

حدیث - ۳۴۲ ۱۳۵

حدیث - ۳۴۳ ۱۳۶

حدیث - ۳۴۴ ۱۳۶

حدیث - ۳۴۵ ۱۳۶

حدیث - ۳۴۶ ۱۳۷

حدیث - ۳۴۷ ۱۳۷

حدیث - ۳۴۸ ۱۳۷

حدیث - ۳۴۹ ۱۳۸

حدیث - ۳۵۰ ۱۳۸

حدیث - ۳۵۱ ۱۳۸

حدیث - ۳۵۲ ۱۳۹

حدیث - ۳۵۳ ۱۳۹

حدیث - ۳۵۴ ۱۳۹

حدیث - ۳۵۵ ۱۴۰

حدیث - ۳۵۶ ۱۴۰

حدیث - ۳۵۷ ۱۴۰

حدیث - ۳۵۸ ۱۴۱

حدیث - ۳۵۹ ۱۴۱

حدیث - ۳۶۱ ۱۴۲

علما و دانشمندان ۱۴۳

حدیث - ۱ ۱۴۳

حدیث - ۲ ۱۴۳

حدیث - ۳ ۱۴۴

حدیث - ۴ ۱۴۴

حدیث - ۵ ۱۴۴

حدیث - ۶ ۱۴۵

حدیث - ۷ ۱۴۵

حدیث - ۸ ۱۴۵

حدیث - ۹ ۱۴۶

حدیث - ۱۰ ۱۴۶

حدیث - ۱۱ ۱۴۶

حدیث - ۱۲ ۱۴۷

حدیث - ۱۳ ۱۴۷

حدیث - ۱۴ ۱۴۷

حدیث - ۱۵ ۱۴۸

حدیث - ۱۶ ۱۴۸

حدیث - ۱۷ ۱۴۸

حدیث - ۱۸ ۱۴۹

حدیث - ۱۹ ۱۵۰

حدیث - ۲۰ ۱۵۰

حدیث - ۲۱ ۱۵۱

حدیث - ۲۲ ۱۵۱

حدیث - ۲۳ ۱۵۲

حدیث - ۲۴ ۱۵۲

حدیث - ۲۵ ۱۵۲

حدیث - ۲۶ ۱۵۳

حدیث - ۲۷ ۱۵۳

حدیث - ۲۸ ۱۵۳

حدیث - ۲۹ ۱۵۴

حدیث - ۳۰ ۱۵۴

حدیث - ۳۱ ۱۵۴

حدیث - ۳۲ ۱۵۵

حدیث - ۳۳ ۱۵۵

حدیث - ۳۴ ۱۵۵

حدیث - ۳۵ ۱۵۶

حدیث - ۳۶ ۱۵۶

حدیث - ۳۷ ۱۵۶

حدیث - ۳۸ ۱۵۷

حدیث - ۳۹ ۱۵۷

حدیث - ۴۰ ۱۵۷

حدیث - ۴۱ ۱۵۸

حدیث - ۴۲ ۱۵۸

حدیث - ۴۳ ۱۵۸

حدیث - ۴۴ ۱۵۹

حدیث - ۴۵ ۱۵۹

حدیث - ۴۶ ۱۵۹

حدیث - ۴۷ ۱۶۰

حدیث - ۴۸ ۱۶۰

حدیث - ۴۹ ۱۶۰

حدیث - ۵۰ ۱۶۱

حدیث - ۵۱ ۱۶۱

حدیث - ۵۲ ۱۶۲

حدیث - ۵۳ ۱۶۲

حدیث - ۵۴ ۱۶۳

حدیث - ۵۵ ۱۶۳

حدیث - ۵۶ ۱۶۴

حدیث - ۵۷ ۱۶۴

حدیث - ۵۸ ۱۶۴

حدیث - ۵۹ ۱۶۵

حدیث - ۶۰ ۱۶۵

حدیث - ۶۱ ۱۶۵

حدیث - ۶۲ ۱۶۶

حدیث - ۶۳ ۱۶۶

حدیث - ۶۴ ۱۶۶

حدیث - ۶۵ ۱۶۷

حدیث - ۶۶ ۱۶۷

حدیث - ۶۷ ۱۶۷

حدیث - ۶۸ ۱۶۸

حدیث - ۶۹ ۱۶۸

حدیث - ۷۰ ۱۶۸

حدیث - ۷۱ ۱۶۹

حدیث - ۷۲ ۱۶۹

حدیث - ۷۳ ۱۶۹

حدیث - ۷۴ ۱۷۰

حدیث - ۷۵ ۱۷۰

حدیث - ۷۶ ۱۷۰

حدیث - ۷۷ ۱۷۱

حدیث - ۷۸ ۱۷۱

حدیث - ۷۹ ۱۷۲

حدیث - ۸۰ ۱۷۲

حدیث - ۸۱ ۱۷۲

حدیث - ۸۲ ۱۷۳

حدیث - ۸۳ ۱۷۳

حدیث - ۸۴ ۱۷۳

حدیث - ۸۵ ۱۷۴

حدیث - ۸۶ ۱۷۴

حدیث - ۸۷ ۱۷۴

حدیث - ۸۸ ۱۷۵

حدیث - ۸۹ ۱۷۵

حدیث - ۹۰ ۱۷۵

حدیث - ۹۱ ۱۷۶

حدیث - ۹۲ ۱۷۶

حدیث - ۹۳ ۱۷۷

حدیث - ۹۴ ۱۷۷

حدیث - ۹۵ ۱۷۷

حدیث - ۹۶ ۱۷۸

حدیث - ۹۷ ۱۷۸

حدیث - ۹۸ ۱۷۸

حدیث - ۹۹ ۱۷۹

حدیث - ۱۰۰ ۱۷۹

حدیث - ۱۰۱ ۱۸۰

حدیث - ۱۰۲ ۱۸۰

حدیث - ۱۰۳ ۱۸۱

حدیث - ۱۰۴ ۱۸۱

حدیث - ۱۰۵ ۱۸۲

حدیث - ۱۰۶ ۱۸۲

حدیث - ۱۰۷ ۱۸۳

حدیث - ۱۰۸ ۱۸۳

حدیث - ۱۰۹ ۱۸۴

حدیث - ۱۱۰ ۱۸۴

حدیث - ۱۱۱ ۱۸۴

حدیث - ۱۱۲ ۱۸۵

حدیث - ۱۱۳ ۱۸۶

حدیث - ۱۱۴ ۱۸۶

حدیث - ۱۱۵ ۱۸۷

حدیث - ۱۱۶ ۱۸۷

حدیث - ۱۱۷ ۱۸۷

حدیث - ۱۱۸ ۱۸۸

حدیث - ۱۱۹ ۱۸۸

حدیث - ۱۲۰ ۱۸۹

حدیث - ۱۲۱ ۱۸۹

حدیث - ۱۲۲ ۱۸۹

حدیث - ۱۲۳ ۱۹۰

حدیث - ۱۲۴ ۱۹۰

حدیث - ۱۲۵ ۱۹۱

حدیث - ۱۲۶ ۱۹۱

حدیث - ۱۲۷ ۱۹۱

حدیث - ۱۲۸ ۱۹۲

حدیث - ۱۲۹ ۱۹۲

حدیث - ۱۳۰ ۱۹۳

حدیث - ۱۳۱ ۱۹۳

حدیث - ۱۳۲ ۱۹۳

حدیث - ۱۳۳ ۱۹۴

حدیث - ۱۳۴ ۱۹۴

حدیث - ۱۳۵ ۱۹۴

حدیث - ۱۳۶ ۱۹۵

حدیث - ۱۳۷ ۱۹۵

حدیث - ۱۳۸ ۱۹۵

حدیث - ۱۳۹ ۱۹۶

حدیث - ۱۴۰ ۱۹۶

حدیث - ۱۴۱ ۱۹۶

حدیث - ۱۴۲ ۱۹۷

حدیث - ۱۴۳ ۱۹۷

حدیث - ۱۴۴ ۱۹۷

حدیث - ۱۴۵ ۱۹۸

حدیث - ۱۴۶ ۱۹۸

حدیث - ۱۴۷ ۱۹۸

حدیث - ۱۴۸ ۱۹۹

حدیث - ۱۴۹ ۱۹۹

حدیث - ۱۵۰ ۲۰۰

حدیث - ۱۵۱ ۲۰۰

حدیث - ۱۵۲ ۲۰۱

حدیث - ۱۵۳ ۲۰۱

حدیث - ۱۵۴ ۲۰۲

حدیث - ۱۵۵ ۲۰۲

حدیث - ۱۵۶ ۲۰۳

حدیث - ۱۵۷ ۲۰۳

حدیث - ۱۵۸ ۲۰۳

حدیث - ۱۵۹ ۲۰۴

حدیث - ۱۶۰ ۲۰۴

حدیث - ۱۶۱ ۲۰۴

حدیث - ۱۶۲ ۲۰۵

حدیث - ۱۶۳ ۲۰۵

حدیث - ۱۶۴ ۲۰۵

حدیث - ۱۶۵ ۲۰۶

حدیث - ۱۶۶ ۲۰۶

حدیث - ۱۶۷ ۲۰۷

حدیث - ۱۶۸ ۲۰۷

حدیث - ۱۶۹ ۲۰۷

حدیث - ۱۷۰ ۲۰۸

حدیث - ۱۷۱ ۲۰۹

حدیث - ۱۷۲ ۲۰۹

حدیث - ۱۷۳ ۲۰۹

حدیث - ۱۷۴ ۲۱۰

حدیث - ۱۷۵ ۲۱۰

حدیث - ۱۷۶ ۲۱۰

حدیث - ۱۷۷ ۲۱۱

حدیث - ۱۷۸ ۲۱۱

حدیث - ۱۷۹ ۲۱۱

کتاب و کتابخوانی ۲۱۲

حدیث - ۱ ۲۱۲

شعر،خط و نوشتار ۲۱۳

حدیث - ۱ ۲۱۳

حدیث - ۲ ۲۱۳

حدیث - ۳ ۲۱۳

حدیث - ۴ ۲۱۴

حدیث - ۵ ۲۱۴

حدیث - ۶ ۲۱۵

حدیث - ۷ ۲۱۵

حدیث - ۸ ۲۱۵

حدیث - ۹ ۲۱۶

حدیث - ۱۰ ۲۱۶

حدیث - ۱۱ ۲۱۶

حدیث - ۱۲ ۲۱۷

حدیث - ۱۳ ۲۱۷

حدیث - ۱۴ ۲۱۷

حدیث - ۱۵ ۲۱۸

حدیث - ۱۶ ۲۱۸

حدیث - ۱۷ ۲۱۸

حدیث - ۱۸ ۲۱۹

حدیث - ۱۹ ۲۱۹

حدیث - ۲۰ ۲۱۹

حدیث - ۲۱ ۲۲۰

حدیث - ۲۲ ۲۲۰

حدیث - ۲۳ ۲۲۰

حدیث - ۲۴ ۲۲۱

حدیث - ۲۵ ۲۲۱

حدیث - ۲۶ ۲۲۱

حدیث - ۲۸ ۲۲۲

حدیث - ۲۹ ۲۲۲

حدیث - ۳۰ ۲۲۳

حدیث - ۳۱ ۲۲۳

جدل و مراء ۲۲۴

حدیث - ۱ ۲۲۴

حدیث - ۲ ۲۲۴

حدیث - ۳ ۲۲۴

حدیث - ۴ ۲۲۶

حدیث - ۵ ۲۲۶

حدیث - ۶ ۲۲۷

حدیث - ۷ ۲۲۷

حدیث - ۸ ۲۲۸

حدیث - ۹ ۲۲۸

حدیث - ۱۰ ۲۲۹

حدیث - ۱۱ ۲۲۹

حدیث - ۱۲ ۲۲۹

حدیث - ۱۳ ۲۳۰

حدیث - ۱۴ ۲۳۰

حدیث - ۱۵ ۲۳۱

حدیث - ۱۶ ۲۳۱

حدیث - ۱۷ ۲۳۲

حدیث - ۱۸ ۲۳۲

حدیث - ۱۹ ۲۳۳

حدیث - ۲۰ ۲۳۳

حدیث - ۲۱ ۲۳۳

حدیث - ۲۲ ۲۳۴

حدیث - ۲۳ ۲۳۴

جهل و عقل ۲۳۵

حدیث - ۱ ۲۳۵

حدیث - ۲ ۲۳۵

حدیث - ۳ ۲۳۵

حدیث - ۴ ۲۳۶

حدیث - ۵ ۲۳۶

حدیث - ۶ ۲۳۶

حدیث - ۷ ۲۳۷

حدیث - ۸ ۲۳۷

حدیث - ۹ ۲۳۷

حدیث - ۱۰ ۲۳۸

حدیث - ۱۱ ۲۳۸

حدیث - ۱۲ ۲۳۹

حدیث - ۱۳ ۲۳۹

حدیث - ۱۴ ۲۴۰

حدیث - ۱۵ ۲۴۰

حدیث - ۱۶ ۲۴۰

حدیث - ۱۷ ۲۴۱

حدیث - ۱۸ ۲۴۱

حدیث - ۱۹ ۲۴۱

حدیث - ۲۰ ۲۴۲

حدیث - ۲۱ ۲۴۲

حدیث - ۲۲ ۲۴۲

حدیث - ۲۳ ۲۴۳

حدیث - ۲۴ ۲۴۳

حدیث - ۲۵ ۲۴۳

حدیث - ۲۶ ۲۴۴

حدیث - ۲۷ ۲۴۴

حدیث - ۲۸ ۲۴۴

حدیث - ۲۹ ۲۴۵

حدیث - ۳۰ ۲۴۵

حدیث - ۳۱ ۲۴۵

حدیث - ۳۲ ۲۴۶

حدیث - ۳۳ ۲۴۶

حدیث - ۳۴ ۲۴۶

حدیث - ۳۵ ۲۴۷

حدیث - ۳۶ ۲۴۷

حدیث - ۳۷ ۲۴۷

حدیث - ۳۸ ۲۴۷

حدیث - ۳۹ ۲۴۸

حدیث - ۴۰ ۲۴۸

حدیث - ۴۱ ۲۴۸

حدیث - ۴۲ ۲۴۹

حدیث - ۴۳ ۲۴۹

حدیث - ۴۴ ۲۴۹

حدیث - ۴۵ ۲۵۰

حدیث - ۴۶ ۲۵۰

حدیث - ۴۷ ۲۵۰

حدیث - ۴۸ ۲۵۱

حدیث - ۴۹ ۲۵۱

حدیث - ۵۰ ۲۵۱

حدیث - ۵۱ ۲۵۱

حدیث - ۵۲ ۲۵۲

حدیث - ۵۳ ۲۵۲

حدیث - ۵۴ ۲۵۲

حدیث - ۵۵ ۲۵۲

حدیث - ۵۶ ۲۵۳

حدیث - ۵۷ ۲۵۳

حدیث - ۵۸ ۲۵۳

حدیث - ۵۹ ۲۵۴

حدیث - ۶۰ ۲۵۴

حدیث - ۶۱ ۲۵۴

حدیث - ۶۲ ۲۵۴

حدیث - ۶۳ ۲۵۵

حدیث - ۶۴ ۲۵۵

تفکر ۲۵۶

حدیث - ۱ ۲۵۶

حدیث - ۲ ۲۵۶

حدیث - ۳ ۲۵۶

حدیث - ۴ ۲۵۷

حدیث - ۵ ۲۵۷

حدیث - ۶ ۲۵۷

حدیث - ۷ ۲۵۸

حدیث - ۸ ۲۵۸

حدیث - ۹ ۲۵۸

حدیث - ۱۰ ۲۵۹

حدیث - ۱۱ ۲۵۹

حدیث - ۱۲ ۲۵۹

حدیث - ۱۳ ۲۶۰

حدیث - ۱۵ ۲۶۰

حدیث - ۱۶ ۲۶۰

حدیث - ۱۷ ۲۶۱

حدیث - ۱۸ ۲۶۱

حدیث - ۱۹ ۲۶۱

حدیث - ۲۰ ۲۶۲

حدیث - ۲۱ ۲۶۲

حدیث - ۲۲ ۲۶۲

حدیث - ۲۳ ۲۶۳

حدیث - ۲۴ ۲۶۳

حدیث - ۲۵ ۲۶۳

حدیث - ۲۶ ۲۶۳

حدیث - ۲۷ ۲۶۴

حدیث - ۲۸ ۲۶۴

حدیث - ۲۹ ۲۶۴

حدیث - ۳۰ ۲۶۵

حدیث - ۳۱ ۲۶۵

حدیث - ۳۲ ۲۶۵

حدیث - ۳۳ ۲۶۶

حدیث - ۳۴ ۲۶۶

فهرست مطالب ۲۶۷