تذکراین کتاب توسط مؤسسه فرهنگی - اسلامی شبکة الامامین الحسنین عليهما‌السلام بصورت الکترونیکی برای مخاطبین گرامی منتشر شده است.

لازم به ذکر است تصحیح اشتباهات تایپی احتمالی، روی این کتاب انجام گردیده است.

.

.بانک احادیث اهل بیتعليه‌السلام

(سیاسی)

واحد تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان.

.

حاکم

حدیث - ۱

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : إسمعوا و أطیعوا لمن ولاه الله الأمر، فإنه نظام الإسلام.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: از حاکمان الهی اطاعت کنید و گوش بفرمان باشید زیرا اطاعت از رهبری مایه نظام (و انسجام) اسلام است.

«امالی مفید، ج ۱, ص ۱۴, ح ۲»

حدیث - ۲

قال الامام علیعليه‌السلام : و مکان القیم بالامر مکان النظام من الخرز یجمعه و یضمه فإذا انقطع النظام تفرق الخرز و ذهب ثم لم یجتمع بحذافیره أبدا.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: جایگاه رهبر و سرپرست در اجتماع، جایگاه رشته‌ای است که دانه‌ها را بهم پیوند داده و جمع می‌کند، و آنگاه که آن رشته بگسلد، دانه‌ها پراکنده گشته و هرگز تمام آنها جمع نخواهند شد.

«نهج البلاغه، خطبه ۱۴۶»

حدیث - ۳

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : مَنْ وَلی مِنْ اُمورِ الْمُسْلِمینَ شَیْئا فَحَسُنَتْ سیرَتُهُ رُزِقَ الْهَیْبَةَ فی قُلوبِهِمْ وَ اِذا عَدَلَ فیهِمْ مُدَّ فی عُمُرِهِ.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : هر کس اداره بخشی از امور مسلمانان را بر عهده بگیرد و رفتارش خوب باشد، در دل های آنان هیبت می یابد و اگر در میان آنان به عدالت رفتار کند، عمرش افزون می گردد.

«ذیل تاریخ بغداد، ج ۲، ص ۱۳۶، ح ۴۱۹»

حدیث - ۴

امام علیعليه‌السلام :

العَدلُ قِوامُ الرَّعِیَّةِ وجَمالُ‌الوُلاةِ

عدالت، برپادارنده مردم و زیور حکمرانان است.

غرر الحکم : ۱۹۵۴ منتخب میزان الحکمة : ۳۶۰

حدیث - ۵

الامام علیعليه‌السلام

مِن کِتابهِ لِلأشتَرِ لَمّا وَلاّهُ مِصرَ: وَلْیَکُنْ أبعَدَ رَعِیَّتِکَ مِنکَ ، وأشنَأهُم عِندَکَ ، أطلَبُهُم لِمَعایِبِ النّاسِ ؛ فإنَّ فی النّاسِ عُیوبا ،الوالی أحَقُّ مَن سَتَرَها ، فلا تَکشِفَنَّ عَمّاغابَ عَنکَ مِنها

امام علیعليه‌السلام . در فرمان استانداری مصر به مالک اشتر فرمودند: باید دورترین افراد ملت از تو و دشمن‌ترین آنها نزد تو ، عیبجوترین آنها از مردم باشد ؛ زیرا مردم (خواه ناخواه) عیبهایی دارند و زمامدار سزاوارترین کس به پوشاندن آنهاست بنابراین ، درباره آن دسته از عیبهای مردم که بر تو پوشیده‌است ، پی‌جویی و کنجکاوی مکن

نهج البلاغة : الکتاب ۵۳ منتخب میزان الحکمة : ۴۲۰

حدیث - ۶

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَن مَدَحَ سُلطانا جائرا وتَخَفَّفَ وتَضَعضَعَ لَهُ طَمَعا فیهِ کانَ قَرینَهُ إلَی النّارِ

هر کس حکمران ستمگری را مـدح گـوید و از سرِ چشمداشت به او ، خود را در برابرش خفیف و خوار گرداند ، همسفر او به سوی آتش باشد

أمالی الصدوق : ۳۴۷ / ۱

حدیث - ۷

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

النَّظَرُ إلَی العالِمِ عِبادَةٌ ،والنَّظَرُ إلَی الإمامِ المُقسِطِ عِبادَةٌ ، وَالنَّظَرُ إلَی الوالِدَینِ بِرَأفَةٍ وَرحمَةٍ عِبادَةٌ ، وَالنَّظَرُ إلی أخٍ تَوَدُّهُ فی اللّه عز و جل عِبادَةٌ

نگریستن به دانشمند عبادت است ، نگریستن به پیشوای دادگر عبادت است ، نگاهِ دلسوزانه و مهرآمیز به پدر و مادر عبادت است و نگریستن به برادری که برای خداوند عز و جل دوستش داری عبادت است

أمالی الطوسیّ : ۴۵۴ / ۱۰۱۵ منتخب میزان الحکمة : ۳۵۴

حدیث - ۸

امام علیعليه‌السلام :

إنَّ فی سلطانِ اللّه عِصمَةً لأِمرِکُم، فَأعطُوهُ طاعَتَکُم غَیرَ مُلَوَّمَةٍ (مُتَلَوِّمِینَ) ولا مُستَکرَهٍ بها، واللّه لَتَفعَلُنَّ أو لَیَنقُلَنَّ اللّه عَنکُم سلطانَ الإسلامِ، ثُمَّ لا یَنقُلُهُ إلَیکُم أبدا حتّی یَأرِزَ الأمرُ إلی غَیرِکُم؛

همانا سلطان خدا مایه نگهداری و سامان یافتن کار شماست؛ پس بی درنگ و با میل و اختیار او را اطاعت کنید. سوگند به خدا که یا این کار را می‌کنید یا خداوند سلطان اسلام را از شما می‌گیرد و دیگر هرگز آن را به شما منتقل نمی‌کند، تا به دست دیگری سپرده شود

نهج البلاغة : الخطبة ۱۶۹ منتخب میزان الحکمة : ۲۷۸

حدیث - ۹

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

قـالَ اللّه عز و جل : إذا عَـصانی مِن خَلقی مَن یَعرِفُنی سَلَّطتُ علَیهِ مِن خَلقی مَن لا یَعرِفُنی؛

خداوند عز و جل فرمود: هرگاه از خلق من کسی که مرا می‌شناسد نافرمانیم کند، از میان خلق خود کسی را که مرا نمی‌شناسد بر او مسلّط گردانم

الفقیه : ۴ / ۴۰۴ / ۵۸۷۱ منتخب میزان الحکمة : ۶۱۶

حدیث - ۱۰

امام علیعليه‌السلام :

شَرُّ الوُلاةِ مَن یَخافُهُ البَریءُ ؛

بدترین حکمرانان ، کسی است که بیگناه از او بترسد

غرر الحکم : ۵۶۸۷ منتخب میزان الحکمة : ۶۱۶

حدیث - ۱۱

امام علیعليه‌السلام :

سَبُعٌ أکُولٌ حَطُومٌ خَیرٌ مِن والٍ‌ظَلُومٍ غَشُوم ؛

جانور درنده پُرخور بی‌رحم، بهتر از حکمران ستمگر دژخیم است

غرر الحکم : ۵۶۲۶ منتخب میزان الحکمة : ۶۱۶

حدیث - ۱۲

امام علیعليه‌السلام :

لاَبُدّ لِلنَّاسِ مِنْ أمِیرٍ بَرٍّ أوْ فَاجِرٍ ، یَعْمَلُ فِی إمْرَتِهِ المُؤْمِنُ وَیَسْتَمْتِعُ فِیهَا الکَافِرُ ، وَیُبَلِّغُ اللّه‌ُ فِیهَا الأجَلَ ، ویُجْمَعُ بِهِ الفَیْءُ ، وَیُقَاتَلُ بهِ‌العَدُوُّ ، وَتَأمَنُ بِهِ السُّبُلُ ، وَیُؤْخَذُ بِهِ لِلضّعِیفِ مِنَ‌القَوِیِّ ، حَتّی یَسْتَرِیحَ بَرٌّ وَیُسْتَراحَ مِنْ فَاجِرٍ ؛

مــردم را ناچار فرمانروایی باید ؛ نیکوکار یا تبهکار ؛ زیرا در حکومت او فرد با ایمان کار خویش (اطاعت خدا) می‌کند و کافر بهره خویش می‌برد و خداوند با وجود حکومت هرکس را به اجل مقدّر می‌رساند و به وسیله او مالیاتها جمع‌آوری می‌شود و با دشمن جنگیده می‌شود و راهها ایمن می‌گردد و حقّ ناتوان از زورمند ستانده می‌شود و نیکوکار آسایش می‌بیند و از تبهکار در امان می‌مانند

بحار الأنوار : ۷۵ / ۳۵۸/ ۷۲ منتخب میزان الحکمة : ۲۶

حدیث - ۱۳

رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم

لِعَبدِ الرَّحمنِ بنِ سَمُرَةَ: یا عبدَالرَّحمنِ بنَ سَمُرَةَ ، لاتَسألِ الإمارَةَ ؛ فإنَّکَ إذا اُعطِیتَها عَن مَسألَةٍ وُکِلتَ فیها إلی نَفسِکَ ، وإنْ اُعطِیتَها عَن غَیرِ مَسألَةٍ اُعِنتَ علَیها

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به عبدالرحمن بن سمره فرمودند:

ای عبدالرحمن‌بن سمره ، داوطلب امارت مشو ؛ زیرا اگر با تقاضای تو این منصب به تو سپرده شود در اداره آن به خودت واگذار می‌شوی و اگر بدون تقاضای تو به تو واگذار شود ، در اداره آن یاری می‌شوی

سنن أبی داود : ۲۹۲۹ منتخب میزان الحکمة : ۶۱۸

حدیث - ۱۴

امام صادقعليه‌السلام :

ثَلاثَةٌ تَجِبُ علی السُّلطانِ لِلخاصَّةِ والعامَّةِ: مُکافأةُ الُمحسِنِ بالإحسانِ لِیَزدادُوا رَغبَةً فیهِ ، وتَغَمُّدُ ذُنوبِ المُسیءِ لِیَتُوبَ ویَرجِعَ عَن غَیِّهِ (عَتبهِ) ، وتَألُّفُهُم جَمیعا بالإحسانِ والإنصافِ ؛

سـه چیز اسـت کـه بـر زمامدار واجب است درباره خواص و عوام رعایت کند : پاداش نیکوکار را به نیکی دادن تا بر رغبت مردم به کارهای نیک افزوده شود ، پوشاندن گناهان بدکار تا توبه کند و از گمراهی و انحراف خود برگردد و ایجاد الفت میان همه آنان از طریق احسان و رعایت انصاف و داد

تحف العقول : ۳۱۹ منتخب میزان الحکمة : ۶۱۸

حدیث - ۱۵

حَقٌّ علی الإمامِ أنْ یَحْکُمَ بما أنْزَلَ اللّه‌ُ وأنْ یُؤدّیَ الأمانةَ ، فإذا فَعَلَ فَحَقٌّ علی النّاسِ أنْ یَسْمَعوا لَهُ وأنْ یُطیعوا وأنْ یُجیبوا إذا دُعوا

امام وظیفه دارد بر اساس کتاب خدا حکومت کند و امانت را ادا نماید چون چنین کند مردم وظیفه دارند سخنش بشنوند ، فرمانش ببرند و هرگاه آنان را فرا خواند ، اجابت کنند

کنز العمّال : ۱۴۳۱۳ منتخب میزان الحکمة : ۳۲

حدیث - ۱۶

الامام علیعليه‌السلام

فِی کِتابِه إلَی ابنِ عبّاسٍ: أمّا بَعْدُ ، فَلاَ یَکُنْ حَظُّکَ فِی وِلاَیتِکَ مَالاً تَسْتَفِیدُهُ ، وَلاَ غَیْظا تَشْتَفِیهِ ، وَلکنْ إمَاتَهُ بَاطِلٍ وإحْیَاءُ حَقٍّ

امام علیعليه‌السلام

در نامه خود به ابن عباس: امّا بعد ؛ مبادا بهره تو از حکومتت به دست آوردن مالی یا فرو نشاندن خشمی باشد بلکه باید بهره‌ات میراندن باطل باشد و زنده‌کردن حقّ

بحار الأنوار : ۴۰ / ۲۳۸ / ۱۰ منتخب میزان الحکمة : ۲۶

حدیث - ۱۷

امام صادقعليه‌السلام :

مَـن تَـوَلّی أمرا مِن‌اُمورِ النّاسِ فَـعَدَلَ وفَتَحَ بابَهُ ورَفَعَ شَرَّهُ ونَظَرَ فی اُمورِ النّاسِ ، کانَ حَقّا علَی اللّه عز و جل أن یُؤمِنَ رَوعَتَهُ یَومَ القِیامَةِ ویُدخِلَهُ الجَنَّةَ ؛

هر کس زمام امری از امور مردم را به‌دست گیرد و عدالت پیشه کند و درِ خانه خود را به روی مردم بگشاید و شرّ نرساند و به امور مردم رسیدگی کند ، بر خداوند عز و جل است که در روز قیامت او را از ترس و هراس ایمن گرداند و به بهشتش بَرَد

بحار الأنوار : ۷۵ / ۳۴۰ / ۱۸

حدیث - ۱۸

امام‌علیعليه‌السلام :

أحسَنُ المُلوکِ حالاً مَن حَسُنَ عَیشُ النّاسِ فی عَیشِهِ ، وعَمَّ رعِیَّتَهُ بعَدلِهِ ؛

نکوحال‌ترین شاهان، کسی است که مردم در روزگار او به نیکی زندگی کنند و عدالتش را در میان رعیّت خود بگستراند

غرر الحکم : ۳۲۶۱ منتخب میزان الحکمة : ۵۱۴

حدیث - ۱۹

امام صادقعليه‌السلام :

أفضَلُ المُلوکِ مَن‌اُعطِیَ ثلاثَ خِصالٍ : الرّأفةَ ، والجُودَ ، والعَدلَ ؛

برترین شهریاران کسی است که سه خصلت داشته باشد : مهربانی ، بخشندگی و دادگری

تحف العقول : ۳۱۹ منتخب میزان الحکمة : ۵۱۴

حدیث - ۲۰

امام علیعليه‌السلام :

خَیرُ المُلوکِ مَن أماتَ الجَورَ وأحیا العَدلَ ؛

بهترین پادشاهان ، آن است که بیداد را بمیراند و دادگری را زنده سازد

غرر الحکم : ۵۰۰۵ منتخب میزان الحکمة : ۵۱۴

حدیث - ۲۱

امام علیعليه‌السلام :

أجَلُّ المُلوکِ مَن مَلَکَ نفسَهُ وبَسَطَ العَدلَ ؛

ارجمندترین شهریاران کـسی اسـت که بـر نفس خود شهریاری کند و عدالت را بگستراند

غرر الحکم : ۳۲۰۶ منتخب میزان الحکمة : ۵۱۴

حدیث - ۲۲

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

إنَّ مِن تَعظیمِ جَلالِ‌اللّه عز و جل کَرامَةَ ذی الشَّیبهِ ، وحامِلِ القُرآنِ ، والإمامِ العادِلِ ؛

احترام نـهادن بـه ریـش سـفید و قـرآن دان و پیشوای دادگر، بزرگداشت جلال و شکوه خداوند عز و جل است

کنزالعمّال : ۲۵۵۰۷ منتخب میزان الحکمة : ۳۸۴

حدیث - ۲۳

امام علیعليه‌السلام :

أفضَلُ عِبادِ اللّه عِندَ اللّه إمامٌ عادِلٌ ، هُدِیَ وهَدَی ، فَأقامَ سُنَّةً مَعلومَةً ، وأماتَ بِدعَةً مَجهولَةً ؛

برترین بندگان خدا نزد خداوند، پیشوای دادگری است که رهیافته باشد و رهنما پس ، سنّتی شناخته شده را بر پا دارد و بدعتی ناشناخته را بمیراند

نهج البلاغة : الخطبة ۱۶۴ منتخب میزان الحکمة : ۴۴۸

حدیث - ۲۴

امام علیعليه‌السلام :

السُّلطانُ وَزَعَهُ اللّه فی أرضِهِ؛

فرمانروایان، پاسداران احکام خدا در زمـین اویند

نهج البلاغة : الحکمة ۳۳۲ منتخب میزان الحکمة : ۲۷۸

حدیث - ۲۵

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

السُّلطانُ العادِلُ المُتَواضِعُ ظِلُّ اللّه ورُمحُهُ فی الأرضِ ؛

سلطانِ دادگرِ فروتن، سایه خدا و نیزه او در زمین است

کنزالعمّال : ۱۴۵۸۹ منتخب میزان الحکمة : ۲۷۸

حدیث - ۲۶

امام علیعليه‌السلام :

العُلَماءُ حُکّامٌ عَلَی‌النّاسِ؛

عالمان ، فرمانروای بر مردمند.

غرر الحکم : ۵۰۷ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۲۷

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

ثَلاثَةٌ لا یَستَخِفُّ بِحَقِّهِم إلاّ مُنافِقٌ بَیِّنُ النِّفاقِ : ذو الشَّیبهِ فی الإسلامِ ، والإمامُ المُقسِطُ ، ومُعَلِّمُ الخَیرِ؛

سه کس‌اند که جز منافقی که نفاقش آشکار است درحقّ آنان بی‌حرمتی نکند : ریش سفید اسلام ، پیشوای دادگر و آموزگار خوبیها.

کنزالعمّال : ۴۳۸۱۱ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۰

حدیث - ۲۸

امام صادقعليه‌السلام :

یُـهلِکُ اللّه سِـتّا بِسِتٍّ : الاُمَراءَ بـالجَورِ ، والعَربَ بالعَصَبیَّةِ ، والدَّهاقِینَ بالکِبرِ ، والتُّجّارَ بالخِیانَةِ ، وأهلَ الرُّستاقِ بالجَهلِ ، والفُقَهاءَ بالحَسَدِ ؛

خداوند شش گروه را به سبب شش خصلت نابود می‌کند : فرمانروایان را به سبب ستمگری ، عرب‌ها را به سبب تعصّب ، ملاّکان را به سبب کبر ، بازرگانان را به سبب خیانت ، روستاییان را به سبب نادانی و فقیهان را به سبب حسادت

بحار الأنوار : ۷۸ / ۲۰۷ / ۶۷

حدیث - ۲۹

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنّاسِ اِماما فَلیَبْدَأ بِتَعْلیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلیمِ غَیْرِهِ وَلْیَکُنْ تَاْدیبُهُ بِسیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدیبِهِ بِلِسانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُها اَحَقُّ بِالاِْجْلالِ مِنْ مُعَلِّمِ النّاسِ ومُؤَدِّبِهِمْ؛

کسی که خود را پیشوای مردم قرار داده، باید پیش از آموزش دیگران، خود را آموزش دهد و پیش از آن‌که دیگران را با زبان، ادب بیاموزد، باکردارش ادب آموزد و البته آموزش دهنده و ادب‌آموز خود بیش از آموزگار و ادب‌آموز مردم، شایسته تجلیل است.

غرر الحکم، ح ۷۰۱۶

حدیث - ۳۰

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

مَن عَمِلَ بِالحَقِّ مالَ إلَیهِ الخَلقُ ؛

هر که به حق عمل کند ، مردم به او روی می‌آورند

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۸۶۴۶

حدیث - ۳۱

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

فَضِیلَةُ السُّلطانِ عِمارَةُ البُلدانِ ؛

فضیلت مندی حاکم ، مایه آبادی شهرهاست

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۶۵۶۲

حدیث - ۳۲

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

اَلجُنُودُ عِزُّ الدِّینِ وَ حُصُونُ الوُلاةِ ؛

لشکریان، مایه عزّت دین و دژهای حاکمان‌اند

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۱۹۵۳

حدیث - ۳۳

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

آلَةُ الرِّئاسَةِ سِعَةُ الصَّدرِ ؛

سعه‌صدر، ابزار ریاست است

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۱۲۵۶

حدیث - ۳۴

امام علیعليه‌السلام :

فیما کَتَبَهُ للأشتَرِ حینَ وَلاّهُ مِصرَ: واعْلَمْ مَع ذلکَ أنّ فی کثیرٍ مِنهُم التُجّار وذَوِی الصَناعاتِ ضِیقا فاحِشا ، وشُحّا قَبیحا ، واحْتِکارا للمَنافِعِ ، وتَحَکُّما فی البِیاعاتِ ، وذلکَ بابُ مَضَرَّةٍ للعامَّةِ ، وعَیْبٌ علی الوُلاةِ ، فامْنَعْ مِن الاحْتِکارِ ؛ فإنَّ رسولَ اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مَنعَ مِنهُ؛

در فرمان زمامداری مصر به مالک اشتر : با این همه ، بدان که بسیاری از آنان تجّار و صاحبان صنعت در داد و ستد بیش از اندازه سختگیرند و بخل ورزی ناپسندی دارند و به منظور سود بیشتر کالا را احتکار می‌کنند و به دلخواه نرخ گران می‌بندند و این کار برای توده مردم زیانبار و برای حکمرانان عیب و ننگ است بنابراین ، از احتکار جلوگیری کن ؛ زیرا که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم از آن منع فرموده است

نهج البلاغه: الکتاب ۵۳ و منتخب میزان الحکمة : ۱۶۰

حدیث - ۳۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

من ولّی شیئا من أمور المسلمین لم ینظر اللَّه فی حاجته حتّی ینظر فی حوائجهم؛

هر که چیزی از امور مسلمانان را به عهده گیرد خدا در حاجت وی ننگرد تا وی در حوائج مسلمانان بنگرد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۳۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

من عامل النّاس فلم یظلمهم و حدّثهم فلم یکذبهم و وعدهم فلم یخلفهم فهو ممّن کملت مروّته و ظهرت عدالته و وجبت أخوّته و حرمت غیبته؛

هر که زمامدار مردم شود و ستمشان نکند و با آنها سخن کند و دروغشان نگوید و وعده شان دهد و تخلف نکند وی از جمله کسانی است که مروتش به کمال رسیده و عدالتش نمایان گشته و برادری با وی واجب و غیبتش حرام است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۳۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ما من أمیر عشره إلّا و هو یؤتی به یوم القیمه مغلولا حتّی یفکّه العدل أو یوبقه الجور؛

هر که زمام دار ده تن باشد روز قیامت در غل بیارندش تا عدالت غل او باز کند یا ستم هلاکش کند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۳۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ما من إمام یعفو عند الغضب إلّا عفی اللَّه عنه یوم القیامه؛

هر پیشوائی که هنگام خشم ببخشد خدا روز قیامت او را ببخشد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۳۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ما من أحد أفضل عند اللَّه من إمام إن قال صدق و إن حکم عدل؛

هیچ کس نزد خدا از پیشوائی که چون گوید راست گوید و چون حکم کند عدالت کند برتر نیست.

نهج الفصاحه

حدیث - ۴۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

العدل حسن و لکن فی الامراء أحسن، السّخاء حسن و لکن فی الأغنیاء أحسن، الورع حسن و لکن فی العلماء أحسن، الصّبر حسن و لکن فی الفقراء أحسن، التّوبه حسن و لکن فی الشّباب أحسن، الحیاء حسن و لکن فی النّساء أحسن؛

عدالت نیک است ولی از زمامداران نیکوتر است، سخاوت نیک است ولی از اغنیا نیکوتر است، تقوی نیک است ولی از علما نیکوتر است صبر نیک است ولی از فقرا نیکوتر است. توبه نیک است ولی از جوانان نیکوتر است شرم نیک است ولی از زنان نیکوتر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۴۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

صنفان من النّاس إذا صلحا صلح النّاس و إذا فسدا فسد النّاس العلماء و الامراء؛

دو گروه از مردمند که اگر صالح بودند مردم به صلاح آیند و اگر فاسد بودند به فساد گرایند، دانشوران و زمامداران.

نهج الفصاحه

حدیث - ۴۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

خیار أئمّتکم الّذین تحبّونهم و یحبّونکم و تصلّون علیهم و یصلّون علیکم و شرار أئمّتکم الّذین تبغضونهم و یبغضونکم و تلعنونهم و یلعنونکم؛

بهترین پیشوایان شما کسانی هستند که آنها را دوست دارید و شما را دوست دارند. شما آنها را دعا کنید و آنها نیز شما را دعا کنند و بدترین پیشوایان شما کسانی هستند که آنها را دشمن دارید و شما را دشمن دارند و آن ها را نفرین کنید و شما را نفرین کنند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۴۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

خمس هنّ من قواصم الظّهر: عقوق الوالدین و المرأه یأتمنها زوجها تخونه و الإمام یطیعه النّاس و یعصی اللَّه و رجل وعد عن نفسه خیرا فأخلف و اعتراض المرء فی أنساب النّاس؛

پنج چیز کمر شکن است، بد رفتاری با پدر و مادر و زنی که شوهرش بدو اطمینان دارد ولی بدو خیانت کند و پیشوائی که مردم او را اطاعت کنند ولی او خدا را اطاعت نکند و مردی که وعده دهد و تخلف کند و بد گوئی شخص در باره نسب مردم.

نهج الفصاحه

حدیث - ۴۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ثلاثه لا یستخفّ بحقّهم إلّا منافق ذو الشّیبه فی الإسلام و ذو العلم و إمام مقسط؛

سه کسند که هر که تحقیرشان کند منافق است آن که مویش در اسلام سپید شده باشد و دانشمند و پیشوای دادگستر.

نهج الفصاحه

حدیث - ۴۵

امام علیعليه‌السلام فرموند:

مکان القیم بالامر مکان النظام من الخرز یجمعه و یضمه فإذا انقطع النظام تفرق الخرز و ذهب ثم لم یجتمع بحذافیره أبدا.

جایگاه رهبر و سرپرست در اجتماع، جایگاه رشته ای است که دانه ها را بهم پیوند داده و جمع می کند، و آنگاه که آن رشته بگسلد، دانه ها پراکنده گشته و هرگز تمام آنها جمع نخواهند شد.

نهج البلاغه، خطبه ۱۴۶

حدیث - ۴۶

قال النبیصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

إسمعوا و أطیعوا لمن ولاه الله الأمر، فإنه نظام الإسلام.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

از حاکمان الهی اطاعت کنید و گوش بفرمان باشید زیرا اطاعت از رهبری مایه وحدت امت اسلام است.

امالی مفید، جلد ۱ ص ۱۴ مجلس ۲ حدیث - ۲

حدیث - ۴۷

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند:

مردم هر شهری به سه چیز نیازمندند که در امور دنیا و آخرت خود به آنها رجوع کنند و اگر آن سه را نداشته باشند گرفتار سرگردانی می‌شوند: دین‌شناسِ دانایِ پرهیزکار، حاکم نیکوکاری که مردم از او اطاعت کنند و پزشک دانای مورد اعتماد.

تحف العقول، ص ۳۲۱.

حدیث - ۴۸

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند:

وَ لَیْسَ یُحَبُّ لِلْمُلوکِ أَنْ یُفَرِّطوا فی ثَلاثٍ: فی حِفْظِ الثُّغورِ وَ تَفَقُّدِ الْمَظالِمِ وَ اخْتیارِ الصّالِحینَ لاَِعْمالِهِمْ؛

حاکم سزاوار نیست که در سه کار کوتاهی کند: حفظ مرزها، رسیدگی به حقوق پایمال شده و انتخاب افراد شایسته برای کارهایشان.

تحف العقول، ص ۳۱۹.

حدیث - ۴۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

صِنْفانِ مِنْ اُمَّتی اِذا صَلُحا صَلُحَتْ اُمَّتی وَ اِذا فَسَدا، فَسَدَتْ اُمَّتی، قیلَ یا رَسولَ اللّه‌ِ وَ مَنْ هُما؟ قالَ: اَ لْـفُقَهاءُ وَ الاُْمَراءُ؛

دو گروه از امّت من اگر صالح شوند، امّتم صالح می‌شوند و اگر فاسد شوند، امّتم فاسد می‌شوند. عرض شد ای رسول خدا آن دو گروه کدامند؟ فرمودند: عالمان و حاکمان.

خصال، ص ۳۷.

حدیث - ۵۰

امام علیعليه‌السلام :

خَیْرُ الْمُلوکِ مَنْ اَماتَ الْجَوْرَ وَ اَحْیَی الْعَدْلَ؛

بهترین فرمانروا کسی است که ظلم را از بین ببرد و عدل را زنده کند.

غررالحکم، ج۳، ص ۴۳۱، ح ۵۰۰۵

حدیث - ۵۱

امام علیعليه‌السلام :

اِنَّ اللّه‌َ عَزَّوَجَلَّ فَرَضَ عَلی اَئِمَّةِ الْعَدْلِ اَنْ یُقَدِّروا اَنْفُسَهُمْ بِضَعَفَةِ النّاسِ کَیْلا یَتَبَیَّغَ بِالْفَقیرِ فَقْرُهُ؛

خداوند عزوجل بر پیشوایان عادل واجب کرده که سطح زندگی خود را با مردم ناتوان برابر کنند تا فقیر را، فقرش برآشفته نکند.

نهج البلاغه، خطبه ۲۰۹.

حدیث - ۵۲

امام علیعليه‌السلام :

قُلوبُ الرَّعِیَّةِ خَزائِنُ راعیها فَما اَوْدَعَها مِنْ عَدْلٍ اَوْ جَوْرٍ وَجَدَهُ؛

دلهای مردم صندوقچه‌های حاکم است، پس آنچه از عدالت و یا ظلم در آنها بگذارد، همان را خواهد دید.

غررالحکم، ج۴، ص ۵۲۱، ح ۶۸۲۵.

حدیث - ۵۳

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند :

هر چیزی آفتی دارد که مایه فساد آن می شود و آفت این دین زمامداران بدند.

(نهج الفصاحه ، ح ۲۲۵۵)

حدیث - ۵۴

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند :

آفت دین سه چیز است : دانای بدکار، پیشوای ستم کار و مجتهد نادان.

(نهج الفصاحه ، ح ۴)

حدیث - ۵۵

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

وقتی زنا رواج گیرد زلزله پیدا شود ، وقتی حاکمان ستم کنند باران کم شود

نهج الفصاحه ، حدیث - ۲۱۹

حدیث - ۵۶

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

تِسْعَةُ اَشْیاءَ قَبیحةٌ وَ هِیَ مِنْ تِسْعَةِ اَنـْفُسٍ اَقبَحُ مِنها مِنْ غَیْرِهِمْ: ضیقُ الذَّرْعِ مِنَ الْـمُلوکِ وَ الْبُخْلُ مِنَ الاَْغْنیاءِ وَ سُرْعَةُ الْغَضَبِ مِنَ الْعُلَماءِ وَ الصِّبا مِنَ الْکُهولِ وَ الْقَطیعَةُ مِنَ الرُّؤوسِ وَ الْکِذْبُ مِنَ الْـقُضاةِ وَ الزَّمانَةُ مِنَ الاَْطِبّاءِ وَ الْبَذاءُ مِنَ النِّساءِ وَ الطَّیشُ مِن ذَوِی السُّلْطانِ؛

نُه چیز زشت است، اما از نه گروه زشت‌تر: درماندگی و ناتوانی از دولتمردان؛ بخل از ثروتمندان؛ زود خشمی از دانشمندان؛ حرکات بچگانه از میانسالان؛ جدایی حاکمان از مردم؛ دروغ از قاضیان؛ بیماری کهنه از پزشکان؛ بدزبانی از زنان و سختگیری و ستمگری از سلاطین.

دعائم الإسلام، ج ۱، ص ۸۳

حدیث - ۵۷

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنّاسِ اِماما فَلیَبْدَأ بِتَعْلیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلیمِ غَیْرِهِ وَلْیَکُنْ تَاْدیبُهُ بِسیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدیبِهِ بِلِسانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُها اَحَقُّ بِالاِْجْلالِ مِنْ مُعَلِّمِ النّاسِ ومُؤَدِّبِهِمْ؛

کسی که خود را پیشوای مردم قرار داده، باید پیش از آموزش دیگران، خود را آموزش دهد و پیش از آن‌که دیگران را با زبان، ادب بیاموزد، باکردارش ادب آموزد و البته آموزش دهنده و ادب‌آموز خود بیش از آموزگار و ادب‌آموز مردم، شایسته تجلیل است.

غرر الحکم، ح ۷۰۱۶.

حدیث - ۵۸

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

قُلوبُ الرَّعِیةِ خَزائِنُ راعیها فَما اَودَعَها مِن عَدلٍ اَو جَورٍ وَجَدَهُ

دلهای مردم صندوقچه‌های حاکم است، پس آنچه از عدالت و یا ظلم در آنها بگذارد، همان را خواهد دید.

(غررالحکم، ج۴، ص ۵۲۱، ح ۶۸۲۵)

حدیث - ۵۹

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

از کسی که خداوند ولی امر شما کرده، شنوایی و اطاعت داشته باشید که او رشته ی کار اسلام است.

میزان الحکمه، ج۱، ص ۲۰۸.

حدیث - ۶۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ثلاثه لا یردّ اللَّه دعاءهم: الذّاکر اللَّه کثیرا و المظلوم و الإمام المقسط؛

سه کسند که خدا دعایشان را رد نمی کند آن که فراوان یاد خدا کند و ستمدیده و پیشوای دادگر.

نهج الفصاحه

حدیث - ۶۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ثلاثه لا تحرم علیک أعراضهم المجاهر بالفسق و الإمام الجائر و المبتدع؛

سه کسند که آبرویشان محترم نیست: آن که به فسق تجاهر کند و پیشوای ستمگر و بدعت گذار.

نهج الفصاحه

حدیث - ۶۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

تعوّذوا باللَّه من ثلاث فواقر: جار سوء إن رأی خیرا کتمه و إن رأی شرّا أذاعه و زوجه سوء إن دخلت علیها لسنتک و إن غبت عنها خانتک و إمام سوء إن أحسنت لم یقبل و إن أسأت لم یغفر؛

از سه چیز به خدا پناه ببرید که کمر شکن است: همسایه بد که اگر خیری ببیند مستور دارد و اگر بدی ببیند منتشر سازد و همسر بدی که اگر پیش وی باشی بد زبانی کند و اگر پیش وی نباشی به تو خیانت کند و پیشوای بدی که اگر نیکی کنی نپذیرد و اگر بدی کنی نبخشد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۶۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أیّما وال ولی من أمر أمّتی بعدی أقیم علی الصّراط و نشرت الملائکه صحیفته فإن کان عادلا نجّاه اللَّه بعدله و إن کان جائرا انتفض به الصّراط انتفاضه تزایل بین مفاصله حتّی یکون بین عضوین من أعضائه مسیره مائه عام ثمّ ینخرق به الصّراط؛

هر زمامداری که پس از من کار امت مرا به دست گیرد روز رستاخیز بر صراط متوقف شود و فرشتگان نامه اعمال او را بگشایند اگر عادل باشد خداوند او را به وسیله عدلش نجات دهد و اگر ستمگر باشد صراط زیر پای او چنان بلرزد که بندهای او را از هم جدا کند چنان که میان دو عضو او صد سال راه فاصله باشد سپس از صراط بیفتد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۶۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أیّما وال ولی فلان و رفق رفق اللَّه تعالی به یوم القیامه؛

هر کس به زمامداری برسد و با مردم به ملایمت و مدارا رفتار کند، خداوند روز قیامت با او مدارا کند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۶۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أیّما وال ولی شیئا من أمر أمّتی فلم ینصح لهم و یجتهد لهم کنصیحته و جهده لنفسه کبّه اللَّه تعالی علی وجهه یوم القیامه فی النّار؛

هر زمامداری چیزی از کار امت مرا به دست گیرد و در کار آنها مثل کارهای خصوصی خود دلسوزی و کوشش نکند، روز رستاخیز خداوند او را وارونه در آتش اندازد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۶۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أیّما راع استرعی رعیّه فلم یحطها بالأمانه و النّصیحه ضاقت علیه رحمه اللَّه تعالی الّتی وسعت کلّ شی ء؛

هر کس سرپرستی گروهی را به عهده گیرد و در کار آنها به امانت و دلسوزی رفتار نکند، رحمت خدا که شامل همه چیز است به او نمی رسد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۶۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ أخوف ما أخاف علی أمّتی الأئمّه المضلّون؛

بیش از هر چیز بر امت خود از پیشوایان گمراه کننده بیم دارم.

نهج الفصاحه

حدیث - ۶۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ أحبّ النّاس إلی اللَّه تعالی یوم القیامه و أدناهم منه مجلسا إمام عادل و أبغض النّاس إلی اللَّه تعالی و أبعدهم منه إمام جائر؛

محبوبترین مردم در نظر خدا روز قیامت و نزدیکتر از همه به او پیشوای دادگستر است و منفور ترین مردم و دورتر از همه به او پیشوای ستمگر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۶۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اللّهمّ من ولی من أمر أمّتی شیئا فشقّ علیهم فاشقق علیه و من ولی من أمر أمّتی شیئا فرفق بهم فارفق به؛

خدایا هر کس عهده دار کار امت من شد و بر آنها سخت گرفت بر او سخت گیر و هر کس عهده دار کار امت من شد و با آنها مدارا کرد با او مدارا کن.

نهج الفصاحه

حدیث - ۷۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أشدّ النّاس عذابا یوم القیامه إمام جائر؛

روز رستاخیز عذاب پیشوای ستمگر از همه کس سخت تر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۷۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أربعه یبغضهم اللَّه تعالی: البیّاع الحلّاف و الفقیر المختال و الشّیخ الزّانی و الإمام الجائر؛

چهار کس را خداوند دشمن دارد، فروشنده قسم خور، فقیر متکبر و پیر زنا کار و پیشوای ستمگر.

نهج الفصاحه

حدیث - ۷۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إدرءوا الحدود عن المسلمین ما استطعتم فإنّ الإمام لأن یخطی فی العفو خیر من أن یخطی فی العقوبه؛

تا آنجا که می توانید مجازات ها را از مسلمانان باز دارید زیرا اگر پیشوائی در بخشش خطا کند بهتر از آن است که در مجازات خطا کند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۷۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أخذ الأمیر الهدیّه سحت و قبول القاضی الرّشوه کفر؛

هدیه گرفتن امیر نارواست و رشوه گرفتن قاضی کفر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۷۴

قال رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

النّظر الی العالم عبادة، و النّظر الی الامام المقسط عبادة، و النّظر الی الوالدین برأفة و رحمة عبادة، و النّظر الی أخ تَوَدُه فی اللّه عزّوجّل عبادةَ؛

نگریستن به دانشمند عبادت است، نگریستن به پیشوای دادگر عبادت است، نگاه دلسوزانه و مهرآمیز به پدر و مادر عبادت است و نگریستن به برادری که برای خدای عزوجل دوستش داری عبادت است.

أمالی الطوسّی: ۴۵۴ / ۱۰۱۵.

حدیث - ۷۵

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

از کسی که خداوند ولی امر شما کرده، شنوایی و اطاعت داشته باشید که او رشته ی کار اسلام است.

میزان الحکمه، ج۱، ص ۲۰۸.

حدیث - ۷۶

قال الامام علیعليه‌السلام : زَکاةُ السُّلطانِ اِغاثَةُ المَلهُوفِ.

امام علیعليه‌السلام فرمود: زکات فرمانروایی، فریادرسی گرفتاران است.

«مستدرک الوسائل، ج ۷، ص ۴۶»

حکومت، مدیریت و خدمت

حدیث - ۱

قال امام الرضاعليه‌السلام : ما ذِئبانِ ضارِیانِ فی غَنَمٍ قَد تَفَرَّّقَ رُعاتُها بِاَضَرَّ فی دینِ المُسلِمٍ مِن طَلَبِ الرّیاسَة.

امام رضاعليه‌السلام فرمودند: زیانی که دو گرگ گرسنه به گله گوسفندی بی چوپان می زنند از زیان ریاست طلبی در دین مسلمانان بیش تر نیست.

«بحار الأنوار، ج ۷۳، ص ۱۴۵»

حدیث - ۲

قال الباقرعليه‌السلام إلی عمر بن عبد العزیز: اِفتَحِ البابَ وَ سَهِّلِ الحِجابَ وَ اُنصُرِ المُظلومَ وَ رَدِّ المَظالِمَ.

امام باقرعليه‌السلام به عمر بن عبد العزیز فرمودند: در را به روی مردم باز کن و دسترسی مردم را به خودت آسان گردان و ستمدیده را یاری کن و حق ستمدیدگان را به آنان برگردان.

«بحار الأنوار، ج ۴۶، ص ۳۴۶»

حدیث - ۳

قال الامام الصادقعليه‌السلام : اِیاکَ وَ الرّیاسَةَ فَما طَلَبَهَا اَحَدٌ اِلاّ هَلَکَ.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: از ریاست طلبی دوری کن که هر که آن را طلب کند، نابود می شود.

«بحار الأنوار، ج ۱۴، ص ۴۷»

حدیث - ۴

قال الامام الصادقعليه‌السلام : اِیاکُم وَ هؤُلاءِ الرُّؤَساءِ الَّذینَ یتَرئَّسونَ فَوَ اللهِ ما خَفَقَتِ النِّعالُ خَلفَ رَجُلٍ اِلاّ هَلَکَ وَ اَهلَکَ.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: از رئیس هایی که دوست دارند ریاست کنند، پرهیز کنید. سوگند به خدا، هر مردی کفش ها پشت سر او به صدا در آیند هم خودش هلاک شود و هم آنان که به دنبال او راه می روند (و او را به ریاست قبول دارند).

«بحار الأنوار، ج ۷۳، ص ۱۵۰»

حدیث - ۵

قال موسی بن جعفرعليه‌السلام : اِنَّ السُلطانَ العادِلَ بِمَنزِلَةِ الوالِدِ الرَّحیمِ.

امام کاظمعليه‌السلام فرمودند: فرمانروای عادل، به منزلة پدر مهربان است.

«وسائل الشیعه، ج ۱۸، ص ۴۷۲»

حدیث - ۶

قال الامام الصادقعليه‌السلام : مَن تَوَلّی اَمراً مِن اُمُورِ النّاسِ وَ فَتَحَ بابَهُ وَ رَفَعَ سِترَهُ وَ نَظَرَ فی اُمُورِ النّاسِ کانَ حَقًّا عَلَی اللهِ اَن یؤمِنَ رَوعَتَهُ یومَ القِیامَةِ وَ یدخِلَهُ الجَنّةَ.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: کسی که کاری از کارهای مردم به عهده اش گذاشته شود و او درِ محل کار خود را روی مردم باز کند، پرده ها و موانع را کنار بزند و با دقت به فکر اصلاح امور مردم باشد، بر خداوند است که روز قیامت او را در امان قرار دهد و به بهشت برد. «بحار الأنوار، ج ۷۵، ص ۳۴۰»

حدیث - ۷

قال الامام علیعليه‌السلام : اَلرِّشا فِی الحُکمِ الکُفرُ بِاللهِ العَظیمِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: رشوه گرفتن در حکم کفر به خدای بزرگ است.

«الکافی، ج ۵، ص ۱۲۷»

حدیث - ۸

قال الامام علیعليه‌السلام : تَجاوَز مَعَ القُدرَةِ وَ اَحسِن مَعَ الدَّولَةِ تَکمُلُ لَکَ السِّیادَةَ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: در موقع اقتدار گذشت کن و زمانی که به مقام رسیدی، نیکی کن تا ریاست و آقایی تو کامل شود.

«مستدرک الوسائل، ج ۱۲، ص ۳۴۷»

حدیث - ۹

قال الامام علیعليه‌السلام : اِعلَم اِنَّ الشّاغِلَ بِالصَّغیرِ یخِلُّ بِالمُهِمِّ وَ اِفرادُ المُهِمُّ بِالشُّغلِ یاتی عَلَی الصَّغیرِ و یلحِقُهُ بِالکَبیرِ فابدَا بِالمُهِمِّ وَ لا تَنسَ النَّظَرَ فِی الصَّغیرِ وَ اجعَلِ الاُموُرِ الصِّغارَ مَن یجمَعُها وَ یعِرَّ مِنها عَلَیکَ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: بدان که اگر فقط به کارهای کوچک و کم اهمیت بپردازی از کارهای مهم و حیاتی باز خواهی ماند؛ چنان که پرداختن به کارهای مهم، امور کوچک را از یاد می برد و آنها نیز به مشکل و کار مهم تبدیل می شوند. پس ضمن اولویت دادن و پرداختن به امور مهم، از مسائل جزئی نیز به کلی غافل مشو و کارهای کوچک را واگذار به کسی که تو را کفایت کند.

«بحار الأنوار، ج ۱۷، ص ۴۲۴»

حدیث - ۱۰

قال الامام علیعليه‌السلام : اَمّا لا یکُن حَظُّکَ فی وِلایتِکَ ما لا تَستَفیدُهُ وَ لا غَیضاً تَشتَفیهِ وَلکِن اَمانَةُ باطِلٍ وَ اِحیاءُ حَقٍّ.

امام علیعليه‌السلام (به ابن عباس) فرمودند: مبادا هدف تو از فرمانروایی، سودجویی و جمع مال، یا خنک کردن خشمی باشد. بلکه باید هدف تو از بین بردن باطل و احیای حق باشد.

«مناقب، ج ۲، ص ۱۰۱»

حدیث - ۱۱

قال الامام علیعليه‌السلام : مَنِ اختالَ فی وِلایتِهِ اَبانَ عَن حِماقَتِهِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: کسی که به مقام خود مغرور شود پرده از حماقت خود برداشته است.

«غرر الحکم، ص ۳۴۶»

حدیث - ۱۲

قال الامام علیعليه‌السلام : وَ اِنَّ عَمَلَکَ لَیسَ لَکَ بِطُعمَةِ وَ لکِنَّهُ فی عُنُقِکَ اَمانَةٌ.

امام علیعليه‌السلام (به اشعث) فرمودند: این مقام برای تو طعمه نیست بلکه امانتی است در گردن تو.

«بحار الأنوار، ج ۳۲، ص ۳۶۱»

حدیث - ۱۳

قال الامام علیعليه‌السلام : دَخَلتُ بِلادَکُم بِاَشمالی هذِهِ وَ رِحلَتی وَ راحِلَتی هاهِی فَاِن اَنَا خَرَجتُ مِن بِلادِکُم بِغَیرِ ما دَخَلتُ فَاَنَا مِنَ الخائِنینَ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: آن روز که به شهر شما آمدم، با این لباس پشمی و مرکب سواری و کوله بارم آمدم. اگر روزی که خواستم از شهر شما بروم، بیش تر از آن چه با خود داشتم بردم از خیانت کارانم.

«بحار الأنوار، ج ۴۰، ص ۳۲۶۵»

حدیث - ۱۴

قال الامام علیعليه‌السلام : جُودُ الوُلاةِ بِقیء المُسلِمینَ جَورٌ وَ خَتَرٌ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: بذل و بخشش کارگزاران از بیت المال، ظلم و خیانت است.

«غرر الحکم، ص ۳۴۳»

حدیث - ۱۵

قال الامام علیعليه‌السلام : اَدِقُّوا اَقلامَکُم قارِبُوا بَینَ سُطُورِکُم وَ احذِفُوا عنّی فُضُولَکُم وَاقصُدُ واقصد المَعانی وَ اِیاکُم وَ الاِکثارَ فَاِنَّ اَموالَ المُسلِمینَ لا تَحتَمِلُ الاَضرارَ.

امام علیعليه‌السلام (به کارگزاران خود) فرمودند: نوک قلم ها را تیز کنید، سطرها را نزدیک هم قرار دهید، مطالب اضافی را از متن حذف کنید، فقط مسائل لازم را بنویسید و از زیاده روی در نوشتن بپرهیزید، زیرا اموال مسلمانان تحمل ضرر و زیان را ندارد.

«وسائل الشیعه، ج ۱۷، ص ۴۰۴»

حدیث - ۱۶

قال الامام علیعليه‌السلام : مَن لَم ینصِفِ المَظلوُمَ مِنَ الظّالِمِ سَلَبَهُ اللهُ قُدرَتَهُ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: هر صاحب قدرتی که داد مظلوم را از ظالم نگیرد و به یاری مظلوم نشتابد، خداوند قدرتش را از او می گیرد.

«غرر الحکم، ص ۳۴۱»

حدیث - ۱۷

قال الامام علیعليه‌السلام : مِن اَماراتِ الدَّولَةِ الیقظَةُ لِحَراسَةِ الاُمُورِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: از نشانه های (لیاقت و شایستگی) دولت، بیداری و هوشیاری برای حفظ و حراست امور است.

«غرر الحکم، ص ۳۴۱»

حدیث - ۱۸

قال الامام علیعليه‌السلام : اِنَّ شَرَّ وُزَرائِکَ مَن کانَ لِلأشرارِ قَبلَکَ وَزیراً وَ مَن شَرِکَهُم فِی الآثامِ.

امام علیعليه‌السلام (در نامه ای به مالک اشتر) فرمود: بدترین وزیران و کارگزاران تو کسانی اند که در نظام باطل گذشته وزیر (و مسئول) بوده اند و در گناهان آنان دست داشتند.

«نهج البلاغه، نامه ۵۳»

حدیث - ۱۹

قال الامام علیعليه‌السلام : تَوَلِّی ألاَراذِلِ وَ الاَحداثِ الدُّوَلَ دَلیلٌ عَلی اِنحلالِها و اِدبارِها.

امام علیعليه‌السلام فرمود: هرگاه آدم های پست و کم تجربه دولت ها را به دست گیرند، نشان انحلال و شکست آن دولت ها خواهد بود.

«غرر الحکم، ص ۳۴۵»

حدیث - ۲۰

قال الامام علیعليه‌السلام : یستَدَلَّ عَلَی ادبارِ الدُّوَلِ بِاَربَعٍ: تَضییعِ الاُصولِ وَ التَّمَسُّکِ بِالفُرُوعِ وَ َتقدیمِ الاَراذِلِ وَ تَاخیرِ الاَفاضِلِ.

امام علیعليه‌السلام فرمود: چهار چیز باعث شکست دولت ها می شود: ضایع کردن اصول (مسائل مهم) و سرگرم شدن به فروع (امور کم اهمیت) و و به کار گماردن آدم های پست و کنار گذاردن انسان های فاضل.

«غرر الحکم، ص ۳۴۲»

حدیث - ۲۱

قال الامام علیعليه‌السلام : مَن رُفِعَ بِلا کِفاتِهِ وُضِعَ بِلا جِنایةِ.

امام علیعليه‌السلام فرمود: کسی که بدون شایستگی (مقامش) بالا رود، بدون جرم پایین کشیده شود.

«غرر الحکم، ص ۳۴۴»

حدیث - ۲۲

قال الامام علیعليه‌السلام : آلَةُ الرِّیاسَةِ سَعَةُ الصَّدرِ.

امام علیعليه‌السلام فرمود: ابزار ریاست، داشتن سعه صدر است.

«بحار الأنوار، ج ۸۲، ص ۳۵۷»

حدیث - ۲۳

قال الامام علیعليه‌السلام إلی قثم بن عباس: اَجلِس لَهُمُ العَصرَینِ وَ اَفتِ مُستَفتی وَ عَلِمِ الجاهِلَ وَ ذاکِرِ العالِمَ وَ لا یکُن لَکَ اِلَی النّاسِ سَفیرٌ اِلاّ لِسانُکَ وَ لا حاجِبٌ الاّ وَجهُکَ وَلا تَحجُبَنَّ ذا حاجَةٍ عَن لِقائِکَ بِها. امام علی -عليه‌السلام – به قثم بن عباس فرمود: عصرها بین مردم بنشین، به سؤالات شرعی آنان پاسخ ده و به نادانان بیاموز و با دانشمندان سخن بگو. نباشد سفیری بین تو و مردم جز زبانت و نیز حاجبی میان تو و آنان جز چهره خودت نباشد و هیچ صاحب حاجتی را از ملاقات با خودت محروم نساز.

«مستدرک الوسائل، ج ۹، ص ۳۵۸»

حدیث - ۲۴

قال الامام علیعليه‌السلام : وَ اَمّا بَعدُ فَلا تُطَوِّلُنَّ اِحتِجابَکَ عَن رَعِیتِکَ فَاِنَّ احتِجابَ الوُلاةِ عَنِ الرَّعِیهِ شُعبَةٌ مِنَ الضّیقِ وَ قِلَّةُ عِلمٍ بِالاُمُورِ.

امام علیعليه‌السلام (در نامه ای به مالک اشتر) فرمود: و اما بعد، فاصله ات را از مردم طولانی نکن، زیرا جدایی حاکمان از مردم باعث می شود حاکمان در تنگنا قرار بگیرند و به بسیاری از مسائل و امور آگاه نشوند.

«نهج البلاغه، نامه ۵۳»

حدیث - ۲۵

قال الامام علیعليه‌السلام : زَکاةُ السُّلطانِ اِغاثَةُ المَلهُوفِ.

امام علیعليه‌السلام فرمود: زکات فرمانروایی، فریادرسی گرفتاران است.

«مستدرک الوسائل، ج ۷، ص ۴۶»

حدیث - ۲۶

قال الامام علیعليه‌السلام : وَ اَشعِر قَلبَکَ الرَّحمَةَ لِلرَّعِیةِ وَ المَحَبَّةَ لَهُم وَ اللُّطفَ بِهِم وَ لا تَکونَنَّ عَلَیهِم سَبُعاً ضارِیاً تَغتَنِمُ اَکلَهُم.

امام علیعليه‌السلام (در نامه ای به مالک اشتر) فرمود: دلت را از محبت به مردم و مهربانی و لطف در حق آنها پر گردان. مبادا مانند حیوان درنده در فکر دریدن آنان باشی.

«نهج البلاغه، نامه ۵۳»

حدیث - ۲۷

قال الامام علیعليه‌السلام : فَلیکُن اَحَبَّ الذَّخائِرِ اِلَیکَ ذَخیرةُ العَمَلِ الصّالِحِ فَاَملِک هَواکَ وَ شُحَّ بِنَفسِکَ.

امام علیعليه‌السلام (در نامه ای به مالک اشتر) فرمود: بیش ترین چیزی که برای خود ذخیره می کنی، عمل صالح باشد. پس بر نفس خود مالک باش و بخل بورز بر خودت (خود را به آسانی مفروش).

«نهج البلاغه، نامه ۵۳»

حدیث - ۲۸

قال الامام علیعليه‌السلام : مَن جَعَلَ مُلکَهُ خادِماً لِدینِهِ اِنقادَ لَهُ کُلُّ سُلطانٍ، وَ مَن جَعَلَ دینَهُ خادِمَاً لِمُلکِهِ طَمَعَ لَهُ کُلُّ اِنسانٍ.

امام علیعليه‌السلام فرمود: هر کسی که مقام و قدرت خود را در خدمت دین قرار دهد، همه قدرت ها تسلیم او خواهند شد و هر که دین را در خدمت مقام خود قرار دهد، همه در او طمع کنند.

«غرر الحکم، ص ۳۴۴»

حدیث - ۲۹

قال الامام علیعليه‌السلام : «مِن حَقِّ الرّاعی اَن یختارَ لِرَّعیتِهِ ما یختارَهُ لِنَفسِهِ.

امام علیعليه‌السلام فرمود: از حقوق مردم بر حاکمشان این است که حاکم هر امری را که برای خود صلاح می داند، برای جامعه و مردم خود نیز همان را بخواهد.

«غرر الحکم، ص ۳۴۴»

حدیث - ۳۰

قال الامام علیعليه‌السلام : زَکاةُ القُدرَةِ الاِنصافُ.

امام علیعليه‌السلام فرمود: زکات قدرت، انصاف است.

«غرر الحکم، ص ۳۴۲»

حدیث - ۳۱

قال الامام علیعليه‌السلام : مَنِ اتَّخَذَ الحَقَّ لُجاماً اِتَّخَذَهُ النّاسُ اِماماً.

امام علیعليه‌السلام فرمود: هر که حق را پیش روی خود قرار دهد و بر محور حق حرکت کند، مردم او را به ریاست و زعامت می پذیرند.

«غرر الحکم، ص ۳۳۱»

حدیث - ۳۲

قال الامام علیعليه‌السلام : مَن طَلَبَ الرّئاسَة بِغَیرِ حَقٍ حُرِمَ الطّاعَة لَهُ.

امام علیعليه‌السلام فرمود: هر که ناحق به دنبال ریاست باشد، اطاعت از او حرام است.

«تحف العقول، ص ۳۲۱»

حدیث - ۳۳

قال الامام علیعليه‌السلام : یحتاجُ الاِمامُ اَلی قَلبٍ عَقولٍ وَ لِسانٍ قَئُولٍ وَ جَنانٍ عَلی اِقامَةِ الحَقِّ صَئُولٍ.

امام علیعليه‌السلام فرمود: رهبر نیازمند سه چیز است: قلب اندیشمند و متفکر، زبان گویا و دل پر جرئت و قاطع در برابر اجرای حق.

«غرر الحکم، ص ۳۴۰»

حدیث - ۳۴

قال الامام علیعليه‌السلام : صَیرِ الدّینَ حِصنَ دَولَتِکَ وَ الشُّکرَ حِزرَ نِعمَتِکَ فَکُلَّ دَولَةً یحوطُهَا الدّینُ لا تُغلَبُ وَ کُلُّ نِعمَةٍ یحرُزُهَا الشُّکرَُ لا تُسلَبُ.

امام علیعليه‌السلام فرمود: دین را دژ و حصار محکم حکومت خود قرار ده و با شکر گزاری، نعمت ها را حفظ کن؛ زیرا هر قدرتی که دین او را احاطه کرده باشد (عامل به دین باشد)، هرگز شکست نمی خورد و هر نعمتی که با سپاسگزاری همراه باشد، گرفته نمی شود.

«غرر الحکم، ص ۳۴۳»

حدیث - ۳۵

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : مَن وَلّی شَیئاً مِن اَمرِ اُمَّتی فَلَم ینصَح لَهُم وَ یجتَهِد لَهُم کَنَصیحَتِهِ لِنَفسِهِ کَبَّهُ اللهُ عَلی وَجهِهِ یومَ القِیامَةِ فِی النّارِ.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: کسی که متولی کاری از کارهای امت من شود و همان طور که برای خود دل می سوزاند برای امت من دل نسوزاند و خیر خواهانه و با تلاش برای آنان قدم بر ندارد، خداوند در قیامت او را با صورت در آتش می اندازد.

«تاریخ بغداد، ج ۸، ص ۴۷۲»

حدیث - ۳۶

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : اَصلِح وَزیرَکَ فَاِنَّهُ الَّذی یقُودُکَ اِلَی الجَنَّةِ اَوِ النّارِ.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: وزیر خود را صالح گردان، زیرا همانا او کسی است که تو را به بهشت یا جهنم می برد.

«بحار الأنوار، ج ۷۴، ص ۱۶۶»

حدیث - ۳۷

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : مَنِ استَعمَلَ عامِلاً مِنَ المُسلِمینَ وَ هُوَ یعلَمُ اَنَّ فیهِم اَولَی بِذلِکَ مِنهُ وَ اَعلَمُ بِکِتابِ اللهِ وَ سُنَّةِ نَبِیهِ فَقَد خانَ اللهَ وَ رَسولَه وَ جَمیعَ المُسلِمینَ.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: هر که در میان چند مسلمان یک نفرشان را رئیس قرار دهد و بداند در میان آن چند نفر کسی بهتر و لایق تر و عالم تر به کتاب خدا و سنت نبیش است، به خدا و رسولش و همه مسلمانان خیانت کرده است.

«جامع الصغیر، ج ۱، ص ۴۵۵»

حدیث - ۳۸

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : مَن وَلّی شَیئاً مِن اُمُورِ المُسلِمینَ اِلاّ اُتِی بِهِ یومَ القِیامَة وَ یداهُ مَغلُولَتانِ اِلی عُنُقِهِ لا یفُکُّهُما اِلاّ عَدلٌ.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: هر که ولایت و مسئولیت کاری از امور مسلمانان به او واگذار شود، روز قیامت او را در حالی که دستان او را به گردنش بسته اند می آورند و چیزی جز عدالت او را از غل و زنجیر آزاد نمی سازد.

«عوالی اللآلی، ج ۱، ص ۳۶۶»

حدیث - ۳۹

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : مَن اَحَبَّ اَن یتَمَثَّلَ لَهُ الرِّجالُ قِیاماً فَلیتَبَّوأ قعَدُهُ مِنَ النّار.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: کسی که دوست دارد مردم جلوی پای او بایستند، جایگاهش پر از آتش خواهد شد.

«بحار الأنوار، ج ۷۳، ص ۱۵۰»

حدیث - ۴۰

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : اَوَّلُ ما عُصِی بِهِ الله تَبارَکَ وَ تَعالی سِتُّ خِصالٍ: حُبُّ الدُّنیا وَ حُبُّ الرّیاسَة وَ حُبُّ الطَّعامِ وَ حُبُّ النِّساءِ وَ حُبُّ النُّومِ وَ حُبُّ الرّاحَة.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: نخستین چیزی که موجب عصیان پروردگار گردید، شش گناه بود: دنیا طلبی، ریاست طلبی، شکم پرستی، شهوت پرستی، علاقه به خواب و راحت طلبی.

«بحار الأنوار، ج ۷۳، ص ۱۵۳»

حدیث - ۴۱

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

کَماتَکُونوا یُوَلّی علَیکُم ؛

هـر گونه شما بـاشید، هـمان گونه بر شمـا حکومت می‌شود

کنزالعمّال : ۱۴۹۷۲ منتخب میزان الحکمة : ۶۱۶

حدیث - ۴۲

امام علیعليه‌السلام :

مَن‌جارَت وِلایَتُهُ زالَت‌دَولَتُهُ ؛

هرکه حکومتش ستمگرباشد، دولتش‌زوال پذیرد.

غرر الحکم : ۸۳۶۵ منتخب میزان الحکمة : ۶۱۶

حدیث - ۴۳

امام علیعليه‌السلام :

إذا بَنَی المَلِکُ علی قَواعِدِ العَدلِ ودَعَمَ بدعائمِ العَقلِ ، نَصَرَ اللّه‌ُ مُوالِیَهُ وخَذَلَ مُعادِیَهُ ؛

هرگاه حکومت بر پایه‌های دادگری بنا شود و با ستون‌های خرد برپا گردد ، خداوند دوستداران آن را یاری رساند و دشمنانش را تنها و بی‌یاور گذارد

کذا ، ولعلّ کلمه «مُلکَهُ» سقطت من الحدیث - (کما فی هامش المصدر) .غرر الحکم : ۴۱۱۸ منتخب میزان الحکمة : ۵۱۴

حدیث - ۴۴

امام علیعليه‌السلام :

آفـةُ المُـلوکِ سُوءُ السِّیرَةِ، آفـةُ الوُزَراءِ خُـبـثُ السَّریرَةِ ؛

آفتِ شاهان ، بدرفتاری است؛ آفتِ وزیران ، بدسگالی است

غرر الحکم : (۳۹۲۸- ۳۹۲۹) منتخب میزان الحکمة : ۵۱۴

حدیث - ۴۵

امام علیعليه‌السلام :

مَن جَعَلَ مُلکَهُ خادِما لدِینِهِ انقادَ لَهُ کلُّ سُلطانٍ ، مَن جَعَلَ دِینَهُ خادِما لمُلکِهِ طَمِعَ فیهِ کلُّ إنسانٍ ؛

هرکس حکومت خود را در خدمت دینش قرار دهد ، هر سلطانی مطیع او شود ؛ هر کس دینش را در خدمت حکومتش در آورد ، هر انسانی در او طمع کند

غرر الحکم : (۹۰۱۶ـ۹۰۱۷) منتخب میزان الحکمة : ۵۱۴

حدیث - ۴۶

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

إنّا واللّه لانُوَلِّی علی هذاالعَمَلِ أحَدا سَألَهُ ، ولا أحَدا حَرَصَ علَیهِ ؛

به خدا سوگند ما کسی را که متقاضی این کار (حکومت)، یا بر آن حریص باشد، به این کار نمی‌گماریم

صحیح مسلم : ۳ / ۱۴۵۶ / ۱۴ منتخب میزان الحکمة : ۶۱۸

حدیث - ۴۷

الامام علیعليه‌السلام

فیما کَتبَ للأشتَرِ لمَّا وَلاّهُ مِصرَ: ثُمّ انظُرْ فی اُمورِ عُمّالِکَ ، فاستَعمِلْهُمُ اختِبارا ، ولا تُوَلِّهِم مُحاباةً وأثَرَةً ؛ فإنَّهُما جِماعٌ مِن شُعَبِ الجَورِ والخِیانَةِ وتَوَخَّ مِنهُم أهلَ التَّجرِبةِ والحَیاءِ مِن أهلِ البُیوتاتِ الصّالِحَةِ ، والقَدَمِ فی الإسلامِ المُتَقَدِّمَةِ ؛

امام علیعليه‌السلام

در فرمان استانداری مصر به مالک اشتر : دیگر آن که در کارهای کارگزارانت اندیشه و تأمّل کن و پس از آزمودنِ آنها ، ایشان را به کار گمار و به صرف جانبداری یا علاقه به کسی او را عهده‌دار کاری مکن ؛ زیرا این دو ، کانونِ انواع ستم و خیانت است کارگزاران خود را از میان افراد با تجربه و آبرومند و خاندان‌های‌نیک و خوشنام‌و پیشگام در اسلام انتخاب کن.

نهج البلاغة : الکتاب ۵۳ منتخب میزان الحکمة : ۶۱۸

حدیث - ۴۸

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَنِ استَعمَلَ غُلاما فی عِصابَةٍ فیها مَن هُو أرضی للّه مِنهُ فَقَد خانَ اللّه؛

هرکس‌از میان گروهی‌مردی را به کار گمارد در حالی که در بین آنها خداپسندتر از او وجود دارد، به خدا و رسول او و مؤمنان خیانت کرده‌است.

بحار الأنوار : ۲۳ / ۷۵ / ۲۴ منتخب میزان الحکمة : ۶۱۸

حدیث - ۴۹

امام علی(عليه‌السلام ) فرمودند:

لا نِعمَةَ أهنَأُ مِنَ الأمنِ ؛

هیچ نعمتی گواراتر از امنیّت نیست

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۱۰۹۱۱

حدیث - ۵۰

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

رَأسُ السِّیاسَةِ استِعمالُ الرِّفقِ ؛

سرلوحه سیاست ، به کار بردن مداراست

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۵۲۶۶

حدیث - ۵۱

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

مِن أماراتِ الدَّولَةِ الیَقَظَةُ لِحِراسَةِ الأُمُورِ ؛

از نشانه‌های [پایداری] دولت ، بیداری برای حراست از امور است

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۹۳۶۰

حدیث - ۵۲

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

تَزاوَرُوا وَ تَلاقُوا وَ تَذاکَرُوا و اَحْیُوا اَمْرَنا ؛

به زیارت و دیدار یکدیگر بروید، با هم به سخن و مذاکره بنشینید و امر ما را زنده کنید.

بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۳۵۲

حدیث - ۵۳

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

لتنقضن عری الاسلام عروة ، کلما انتقضت عروة تشبث الناس بالتی تلیها، فاولهن نقض الحکم ، و اخرهن الصلاة ؛

دستگیره های اسلام یک به یک شکسته می شود، هرگاه یک دستگیره نابود شود مردم به آن چه نزدیک آن است چنگ می زنند، اول آنها شکستن حکومت است (حکومت اسلامی را از دست صاحب آن خارج می کنند) و آخر آن ها نماز است (نماز را ترک می کنند).

(اصول وافی ، ج ۲، ص ۷۲)

حدیث - ۵۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ما من رجل من المسلمین أعظم أجرا من وزیر صالح مع إمام یطیعه و یأمره بذات اللَّه؛

پاداش هیچ یک از مسلمانان از وزیر شایسته ای که با پیشوائی باشد و او را اطاعت کند و به فرمان خدا وادارد بزرگتر نیست.

نهج الفصاحه

حدیث - ۵۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

لتنتقضنّ عرا الإسلام عروه عروه فکلّما انتقضت عروه تشبّث النّاس بالّتی تلیها فأوّلهنّ نقض الحکم و آخرهنّ الصّلاه؛

دستاویزهای اسلام یکایک شکسته می شود و چون دستاویزی شکسته شد مردم به دستاویز بعدی چنگ می زنند، نخستین دستاویزی که شکسته می شود حکومت حق است و آخر آن نماز است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۵۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

کما تکونوا یولّی علیکم؛

چنان که هستید بر شما حکومت کنند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۵۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

عُمّالُکُمْ اَعْمالُکُمْ، کَما تَـکونونَ، یُوَلّی عَلَیْکُمْ؛

کارگزاران شما [نتیجه] اعمال شما هستند، همان گونه که هستید، بر شما حکومت می‌شود.

شرح شهاب الاخبار، ص ۲۶۰.

حدیث - ۵۸

امام علیعليه‌السلام :

مَنْ عَمِلَ بِالْعَدْلِ حَصَّنَ اللّه‌ُ مُلْکَهُ؛

هر کس به عدالت رفتار کند، خداوند حکومتش را حفظ خواهد کرد.

غررالحکم، ج۵، ص ۳۵۵، ح ۸۷۲۲

حدیث - ۵۹

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

مَن عَمِلَ بِالْعَدلِ حَصَّنَ اللّه‌ُ مُلکَهُ

هر کس به عدالت رفتار کند، خداوند حکومتش را حفظ خواهد کرد.

غررالحکم، ج۵، ح ۸۷۲۲

حدیث - ۶۰

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

ثُباتُ الدُّوَلِ بِإقامَةِ سُنَنِ العَدلِ؛

پایداری دولتها به برپا داشتن راه و رسم دادگری است.

غررالحکم و دررالکلم، ح ۴۷۱۵

ح دیث - ۶۱

قال النبیصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : کلا، و الذی نفس محمد بیده! ان شملته الآن لتحترق علیه فی النار، کان غلها من فیء المسلمین یوم خیبر.

(مدعم، از خدمتکاران پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در یکی از جنگ ها، همراه وی بود. او، در آن جنگ، به تیر دشمن شهید گشت. مسلمانان، کنار پیکر او گرد آمده، می گفتند: بهشت بر تو گوارا باد! ولی پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم سخنی نمی فرمود و خشمناک به نظر می رسید. حاضران، علت خشم را نمی دانستند که ناگهان) پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: نه هرگز، سوگند به خداوندی که جان محمد در دست اوست، روپوش او هم اکنون وی را در میان آتش شعله ور خود می سوزاند، چون او، آن روپوش را از فیء مسلمانان (بدون رعایت مقررات) در روز (جنگ) خیبر برداشته بود.

«سیره ابن هشام، ج ۳، ص ۳۵۴»

وحدت

حدیث - ۱

قال الامام الصادقعليه‌السلام : تواصلوا و تباروا و تراحموا و کونوا إخوة أبرارا کما أمرکم الله عزوجل.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: همان گونه که خدای عزوجل به شما دستور داده، با هم پیوند داشته باشید، به یکدیگر نیکی کنید، و برادرانی نیکوکار باشید.

«وسایل الشیعه، ج ۸، ص ۵۵۲، ح ۳»

حدیث - ۲

قال الامام الصادقعليه‌السلام : إنما المؤمنون إخوة بنو أب و أم و إذا ضرب علی رجل منهم عرق سهر له الاخرون.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: مؤمنان، با یکدیگر برادر (دینی) اند، و همگی همانند فرزندان یک پدر و مادر و چون رگ یکی از آنان زده شود «مصیبتی بر او وارد شود» دیگران در غم او خوابشان نبرد.

«الکافی، ج ۲، ص ۱۶۵»

حدیث - ۳

قال الامام الرضاعليه‌السلام : إن الإمامة زمام الدین و نظام المسلمین و صلاح الدنیا و عز المؤمنین، ان الإمامة أس الإسلام النامی و فرعه السامی

امام رضاعليه‌السلام فرمودند: امامت، زمام دین و مایه نظام و انسجام مسلمانان و صلاح دنیا و عزت مؤمنان است. امامت، اساس اسلام و شاخه بلند آن است.

«کافی، ج ۱، ص ۲۰۰»

حدیث - ۴

قال الامام الصادقعليه‌السلام : صدقة یحبها الله اصلاح بین الناس إذا تفاسدوا و تقارب بینهم إذا تباعدوا.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: ایجاد وحدت هنگام پیدایش اختلاف و تباهی امت و نزدیک کردن آنها در هنگام جدائی، صدقه‌ایست که خداوند آن را دوست دارد.

«الکافی، ج ۲، ص ۲۰۹»

حدیث - ۵

قال الامام الباقرعليه‌السلام : یا معشر المؤمنین تألفوا و تعاطفوا.

امام محمد باقرعليه‌السلام فرمودند: ای گروه مؤمنان، با هم مأنوس و متحد باشید و به یکدیگر مهربانی کنید.

«الکافی، ج ۲، ص ۳۴۵»

حدیث - ۶

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : ید الله علی الجماعة...

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: دست خدا (یاری و عنایت خدا) بر سر جماعت است.

«نهج الفصاحه، ح ۳۲۱۱»

حدیث - ۷

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : یا أیها الناس، إن الرب واحد و الاب واحد و إن الدین واحد لیست العربیة لأحدکم باب و لا أم و إنما هی اللسان فمن تعلم العربیة فهو عربی.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: ای مردم، پروردگار شما یکی است (الله)، پدر همه شما یکی است (آدم)، و دین شما نیز یکی است (اسلام)، و عربیت، برای هیچ یک از شما پدر و مادر نیست، بلکه آن هم یکی از زبانهاست و هر کس زبان عربی را بیاموزد، منسوب به عرب می شود.

«معالم الحکومه, ص ۴۰۴»

حدیث - ۸

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

پس بنگرید، چگونه بودند «قوم بنی اسرائیل» زمانی که جمعیتها گرد آمده، و اندیشه‌ها با هم و دلها یکسان و دستها یاور هم و شمشیرها کمک یکدیگر و بینش‌ها ژرف و تصمیمات یکی بود، آیا در اطراف زمین بزرگ و بر جهانیان حاکم نبودند؟ پس بنگرید به آخر کارشان «قوم بنی اسرائیل» آن هنگام که بین آنها تفرقه افتاد، و مهربانی و الفتها بهم خورد و سخنها و دلها مختلف و گروه گروه شدند و بجان هم افتادند و پراکنده گشتند و با هم جنگیدند، پس خداوند، لباس عزت را از تن آنها برکند و فراوانی نعمتش را از آنها گرفت و آنچه باقی مانده، سرگذشت آنان است تا مایه عبرت عبرت گیرندگان باشد.

«نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲»

حدیث - ۹

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : خیر المؤمنین من کان مألفة للمؤمنین و لا خیر فیمن لایألف و لایؤلف.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: بهترین مؤمنان، کسی است که محور الفت مؤمنان باشد و در کسی که انس نگیرد و با دیگران مأنوس نشود خیری ندارد.

«بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۳۹۳»

حدیث - ۱۰

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : ألمؤمنون إخوة تتکافؤ دماؤهم و هم ید علی من سواهم.

نبی اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: مؤمنان با هم برادرند و خونشان برابر است و در برابر دشمن متحد و یکپارچه‌اند.

«کافی، ج ۱، ص ۴۰۴»

حدیث - ۱۱

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : فأنتم «اهل البیت» أهل الله عزوجل الذین بهم تمت النعمة و اجتمعت الفرقة و ائتلفت الکلمة.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: شما اهل بیت، اهل الله هستید که به برکت شما، نعمت کامل گشته و پراکندگی بر طرف شده و اتحاد کلمه پدید آمده است.

«الکافی، ج ۱، ص ۴۴۶»

حدیث - ۱۲

قال الامام علیعليه‌السلام : إن هؤلاء قد تمالؤوا علی سخطة إمارتی و سأصبر ما لم أخف علی جماعتکم فإنهم إن تمموا علی فیالة هذا الرأی إنقطع نظام المسلمین.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: سینه اینان (خوارج) از دشمنی با حکومت من انباشته است و تا آن هنگام که بیم از هم پاشیدن جماعت (امت) نباشد، صبر می‌کنم، براستی اگر اینان بر این اندیشه سست ادامه دهند، نظام مسلمانان از هم خواهد گسست.

«نهج البلاغه، خطبه ۱۶۹»

حدیث - ۱۳

قال الامام علیعليه‌السلام : و علیکم بالتواصل و التباذل و ایاکم و التدابر و التقاطع.

امام علیعليه‌السلام در وصیت به حسنینعليهما‌السلام می‌فرمایند: و بر شما باد به ارتباط و بذل و بخشش و دوری گزیدن از جدائی و پشت کردن به یکدیگر

«نهج البلاغه، نامه ۴۷»

حدیث - ۱۴

قال الامام علیعليه‌السلام : فإن ید الله علی الجماعة و ایاکم و الفرقة فإن الشاذ من الناس للشیطان، کما أن الشاذ من الغنم للذئب.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: دست خدا (یاری خدا) بر سر جماعت است، از تفرقه بپرهیزید، زیرا شخص تک رو، شکار شیطان است همانگونه که گوسفند تک رو، طعمه گرگ است.

«شرح نهج البلاغه، ج ۸، ص ۱۱۲»

حدیث - ۱۵

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله :

أیُّهَا النّاسُ، عَلَیکُم بِالجَماعةِ، وإیّاکُم والفُرْقةَ؛

ای مردم! به جماعت (یکپارچگی) روی آرید و از پراکندگی بپرهیزید.

میزان الحکمة: ح ۲۵۸۹

حدیث - ۱۶

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله :

الجَماعَةُ رَحمَةٌ والفُرْقَةُ عَذابٌ؛

جماعت (یکپارچگی) رحمت است و پراکندگی عذاب.

میزان الحکمة: ح ۲۵۹۳

حدیث - ۱۷

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

عَلَیکَ بِالجَمَاعَةِ، فَاِنَّمَا یَأخُذُ الذِّئبُ مِنَ الغَنَمِ القَاصِیَةِ؛

با جماعت همراه شو؛ زیرا گرگ، گوسفند دورمانده را می خورد.

مسند احمد، ج۶، ص۴۴۶

حدیث - ۱۸

حضرت زهراعليها‌السلام فرمودند:

فَجَعَلَ اللهُ...اِطاعَتَنا نِظاماً لِلمِلَّةِ وَ اِمامَتَنا أماناً لِلفِرقَة

خدا اطاعت و پیروی از ما اهل بیت را سبب برقراری نظم اجتماعی در امت اسلامی و امامت و رهبری ما را عامل وحدت و درامان ماندن از تفرقه ها قرار داده است.

بحار الانوار، ج ۴۳، ص ۱۵۸

حدیث - ۱۹

قال الامام علیعليه‌السلام :

وَ قَدْ سُئِلَ عَنْ تَفسیرِ السُّنَّةِ وَ الْبِدْعَةِ وَ الْجَماعَةِ وَ الْفُرْقَهِ ـ : اَلسُّنَّةُ ـ و اللّه‌ِ ـ سُنَّةُ مُحمِّدٍصلى‌الله‌عليه‌وآله وَ الْبِدْعَةُ ما فارَقَها وَ الْجَماعَةُ ـ وَ اللّه‌ِ ـ مُجامَعَةُ اَهْلِ الْحَقِّ وَ اِنْ قَلّوا وَ الْفُرقَةُ مُجامَعَةُ اَهْلِ الْباطِلِ وَ اِنْ کَثُروا؛

امام علیعليه‌السلام در پاسخ به پرسش از معنای سنّت، بدعت، جماعت و تفرقه فرمودند: به خدا سوگند، سنّت، همان سنّت محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله است و بدعت آنچه خلاف آن باشد و به خدا قسم، جماعت، همدست شدن با اهل حق است هر چند اندک باشند و تفرقه، همدستی با اهل باطل است هر چند بسیار باشند.

کنزالعمّال، ح ۱۶۴۴

حدیث - ۲۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمودند:

أیُّها النّاسُ ، علَیکُم بالجَماعةِ ، وإیّاکُم والفُرْقةَ

ای مردم! به جماعت (یکپارچگی) روی آرید و از پراکندگی بپرهیزید.

میزان الحکمة، ح ۲۵۸۹

حدیث - ۲۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمودند:

ایّاکُمْ وَ التَّلَوُّنَ فی دینِ اللّه‌ِ فَاِنَّ جَماعَةً فیما تَـکْرَهونَ مِنَ الْحَقِّ خَیْرٌ مِنْ فُرْقَةٍ فیما تُحِبّونَ مِنَ الْباطِلِ وَ اِنَّ اللّه‌َ سُبْحانَهُ لَمْ یُعْطِ اَحَدا بِفُرْقَةٍ خَیْرا مِمَّنْ مَضی وَ لا مِمَّنْ بَقیَ ؛

از چند رنگی و اختلاف در دین خدا بپرهیزید، زیرا یکپارچگی در آنچه حق است ولی شما آن را ناخوش می‌دارید، از پراکندگی در آنچه باطل است اما خوشایند شما می‌باشد، بهتر است. خدای سبحان به هیچ یک از گذشتگان و باقی ماندگان بر اثر تفرقه و جدایی خیر و خوبی عطا نکرده است.

نهج البلاغه، از خطبه ۱۷۶

حدیث - ۲۲

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله :

ید الله علی الجماعة فاذا اشتذ الشاذ منهم اختطفه الشیطان کما یختطف الذئب الشاة الشاذة من الغنم ؛

دست خداوند بر سر جماعت است ، هرگاه از آنها کسی از جماعت جدا شود، شیطان او را می رباید همان طور که گرگ گوسفند جدا شونده از رمه گوسفند را می رباید.

(کنزالعمال ، ص ۲۰۷)

حدیث - ۲۳

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله :

ان الشیطان ذئب الانسان کذئب الغنم یاخذ الشاه القاصیة و الناحیة فایاکم و الشعاب و علیکم بالجماعة و العامة و المسجد؛

شیطان گرگ انسان است همانند گرگ گوسفندان که همیشه میشهای دور افتاده و کناره گیر را می گیرد. پس از دسته بندیها (گروه گرایی و خط بازی ) بپرهیزید و بر شما باد به حضور در جماعت و مجالس عمومی و مسجد.

(کنزالعمال ، ج ۷، ص ۵۸۱، حدیث - ۲۰۳۵۵)

حدیث - ۲۴

قال الصادقعليه‌السلام :

من صلی معهم فی الصف الاول کان کمن صلی خلف رسول الله فی الصف الاول ؛

کسی که در صف اول نماز جماعت(اهل سنت) شرکت نماید، مانند آن است که در صف اول پشت سر پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله نماز خوانده باشد.

(وسائل الشیعه ، ج ۳، ص ۳۸۱)

حدیث - ۲۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ید اللَّه علی الجماعه؛

دست خدا همراه جماعت است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

من فارق الجماعه شبرا خلع اللَّه ربقه الإسلام من عنقه؛

هر که یک وجب از جماعت دور شود خدا طوق مسلمانی از گردن وی بردارد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

الجماعه رحمه و الفرقه عذاب؛

جماعت مایه رحمت و تفرقه موجب عذاب است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

التّحدّث بنعم اللَّه شکر و ترکه کفر و من لا یشکر القلیل لا یشکر الکثیر و من لا یشکر النّاس لا یشکر اللَّه و الجماعه خیر و الفرقه عذاب؛

گفتگو از نعمتهای خداوند شکر است و ترک آن کفر است و هر که نعمت کم سپاس نگذارد، سپاس نعمت بسیار را نخواهد گذاشت و هر که مردم را سپاس ندارد سپاس خدا را نخواهد داشت اجتماع مایه نیکی است و تفرقه موجب رنج و عذاب است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

استووا و لا تختلفوا فتختلف قلوبکم؛

با یکدیگر برابر شوید و مختلف مشوید تا دلهایتان مختلف نشود.

نهج الفصاحه

حدیث - ۳۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله می فرمایند :

شیطان گرگ انسان است همانند گرگ گوسفندان که همیشه میش های دورافتاده وکناره گیر را می گیرد. پس از دسته بندیها (گروه گرایی و خط بازی ) بپرهیزید و برشما باد به حضور در جماعت و مجالس عمومی و مسجد.

کنز العمال ، ج ۷، ص ۵۸۱

حدیث - ۳۱

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

ألجماعة رحمة و الفرقه عذاب؛

جماعت؛ وحدت مایه رحمت و تفرقه موجب عذاب است.

نهج الفصاحه، حدیث - ۱۳۲۳

حدیث - ۳۲

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

ید الله علی الجماعة؛

دست خدا بر سر جماعت است.

نهج الفصاحه،۳۲۱۱

حدیث - ۳۳

نبی اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

ألمؤمنون إخوة تتکافؤ دماؤهم و هم ید علی من سواهم؛

مؤمنان با هم برادرند و خونشان برابر است و در برابر دشمن متحد و یک پارچه اند.

کافی، جلد ۱، ص ۴۰۴

حدیث - ۳۴

حضرت فاطمه زهراعليها‌السلام فرمودند:

و طاعتنا نظاما للملة و امامتنا لما للفرقة و الجهاد عز الاسلام.

پیروی از ما اهل بیت نظام امت، و رهبری ما عامل وحدت، و جهاد مایه عزت و سربلندی اسلام است.

کشف الغمة، جلد ۲، ص ۱۰۹

حدیث - ۳۵

قال الامام الصادقعليه‌السلام :

صدقة یحبها الله اصلاح بین الناس إذا تفاسدوا و تقارب بینهم إذا تباعدوا.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

ایجاد وحدت هنگام پیدایش اختلاف، و تباهی امت و نزدیک کردن آنها در هنگام جدائی، صدقه ایست که خداوند آن را دوست دارد.

الکافی، جلد ۲، ص۲۰۹

حدیث - ۳۶

قال النبیصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

إسمعوا و أطیعوا لمن ولاه الله الأمر، فإنه نظام الإسلام.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

از حاکمان الهی اطاعت کنید و گوش بفرمان باشید زیرا اطاعت از رهبری مایه وحدت امت اسلام است.

امالی مفید، جلد ۱ ص ۱۴ مجلس ۲ حدیث - ۲

حدیث - ۳۷

قال الامام السجادعليه‌السلام : یا زهری، اما علیک أن تجعل المسلمین منک بمنزلة أهل بیتک، فتجعل کبیرهم بمنزلة والدک، و تجعل صغیرهم بمنزلة ولدک، و تجعل تربک منهم بمنزلة أخیک.

امام سجادعليه‌السلام به زهری فرمودند: ای زهری، بر توست که مسلمانان را مانند اهل خانه خود بدانی، بزرگ آنان را بمنزله پدر خود و کوچکشان را بمنزله فرزند و همسال خود را بمنزله برادرت قرار دهی.

«بحارالانوار، ج ۶۸، ص۲۳۰»

تفرقه

حدیث - ۱

قال الامام الصادقعليه‌السلام : من فارق جماعة المسلمین و نکث صفقة الامام جاء إلی الله أجذم.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: هر کس از جماعت مسلمین جدا شود و عهد و پیمان خود را با امام مسلمین بشکند، دست بریده محشور خواهد شد.

«الکافی، ج ۱، ص ۴۰۵»

حدیث - ۲

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : ألا إن فی التباغض الحالقة لا أعنی حالقة الشعر و لکن حالقة الدین.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: آگاه باشید که در دشمنی ها، ستردن و تراشیدن نهفته است، اما نه تراشیدن مو، بلکه ستردن دین.

«الکافی، ج ۲، ص ۳۴۶»

حدیث - ۳

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

پس بنگرید، چگونه بودند «قوم بنی اسرائیل» زمانی که جمعیتها گرد آمده، و اندیشه‌ها با هم و دلها یکسان و دستها یاور هم و شمشیرها کمک یکدیگر و بینش‌ها ژرف و تصمیمات یکی بود، آیا در اطراف زمین بزرگ و بر جهانیان حاکم نبودند؟ پس بنگرید به آخر کارشان «قوم بنی اسرائیل» آن هنگام که بین آنها تفرقه افتاد، و مهربانی و الفتها بهم خورد و سخنها و دلها مختلف و گروه گروه شدند و بجان هم افتادند و پراکنده گشتند و با هم جنگیدند، پس خداوند، لباس عزت را از تن آنها برکند و فراوانی نعمتش را از آنها گرفت و آنچه باقی مانده، سرگذشت آنان است تا مایه عبرت عبرت گیرندگان باشد.

«نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲»

حدیث - ۴

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : من فارق الجماعة شبرا خلع الله ربقة الإسلام من عنقه.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: هر کس یک وجب از (آرمانها و عقاید) جامعه «مسلمین» دور شود خداوند رشته مسلمانی را از گردن او باز کند

«الکافی، ج ۱، ص ۴۰۴»

حدیث - ۵

قال الامام علیعليه‌السلام : لو سکت الجاهل ما اختلف الناس.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: اگر جاهل سکوت می‌کرد، مردم اختلاف نمی‌کردند (سبب بسیاری از اختلافات، سخنهای ناآگاهانه است).

«بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۸۱»

حدیث - ۶

قال الامام علیعليه‌السلام : «فی ذم أهل الرأی»... و إلههم واحد و نبیهم واحد و کتابهم واحد أفأمرهم الله سبحانه بالإختلاف فأطاعوه أم نهاهم عنه فعصوه؟

امام علیعليه‌السلام (در مذمت اهل رأی) فرمودند: خدای آنها یکی و پیامبرشان یکی و کتابشان یکی است. آیا خدا آنها را به اختلاف و دو دستگی فرمان داده که او (خدا) را اطاعت می کنند؟ یا (خدا) آنها را از اختلاف نهی کرده که فرمانش را سرپیچی می‌کنند؟

«نهج البلاغه، خطبه ۱۸»

حدیث - ۷

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله :

أیُّهَا النّاسُ، عَلَیکُم بِالجَماعةِ، وإیّاکُم والفُرْقةَ؛

ای مردم! به جماعت (یکپارچگی) روی آرید و از پراکندگی بپرهیزید.

میزان الحکمة: ح ۲۵۸۹

حدیث - ۸

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله :

الجَماعَةُ رَحمَةٌ والفُرْقَةُ عَذابٌ؛

جماعت (یکپارچگی) رحمت است و پراکندگی عذاب.

میزان الحکمة: ح ۲۵۹۳

حدیث - ۹

قال الامام علیعليه‌السلام :

وَ قَدْ سُئِلَ عَنْ تَفسیرِ السُّنَّةِ وَ الْبِدْعَةِ وَ الْجَماعَةِ وَ الْفُرْقَهِ ـ : اَلسُّنَّةُ ـ و اللّه‌ِ ـ سُنَّةُ مُحمِّدٍصلى‌الله‌عليه‌وآله وَ الْبِدْعَةُ ما فارَقَها وَ الْجَماعَةُ ـ وَ اللّه‌ِ ـ مُجامَعَةُ اَهْلِ الْحَقِّ وَ اِنْ قَلّوا وَ الْفُرقَةُ مُجامَعَةُ اَهْلِ الْباطِلِ وَ اِنْ کَثُروا؛

امام علیعليه‌السلام در پاسخ به پرسش از معنای سنّت، بدعت، جماعت و تفرقه فرمودند: به خدا سوگند، سنّت، همان سنّت محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله است و بدعت آنچه خلاف آن باشد و به خدا قسم، جماعت، همدست شدن با اهل حق است هر چند اندک باشند و تفرقه، همدستی با اهل باطل است هر چند بسیار باشند.

کنزالعمّال، ح ۱۶۴۴

حدیث - ۱۰

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

إیّاکُم وَالفُرقَةَ فَإنَّ الشّاذَّ عَن أهلِ الحَقِّ لِلشَّیطانِ کَما أنَّ الشّاذَّ مِنَ الغَنَمِ لِلذِّئبِ ؛

از جدایی بپرهیزید ؛ زیرا تنهای جدا مانده از اهل حق ، بهره شیطان است ، چنان که گوسفند جدا شده از گلّه، بهره گرگ است

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۲۷۴۷

حدیث - ۱۱

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

اِلزَمُوا الجَماعَةَ وَ اجتَنِبُوا الفُرقَةَ ؛

همراه جماعت باشید و از تفرقه بپرهیزید.

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۲۴۸۸

حدیث - ۱۲

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله :

ان الشیطان ذئب الانسان کذئب الغنم یاخذ الشاه القاصیة و الناحیة فایاکم و الشعاب و علیکم بالجماعة و العامة و المسجد؛

شیطان گرگ انسان است همانند گرگ گوسفندان که همیشه میشهای دور افتاده و کناره گیر را می گیرد. پس از دسته بندیها (گروه گرایی و خط بازی ) بپرهیزید و بر شما باد به حضور در جماعت و مجالس عمومی و مسجد.

(کنزالعمال ، ج ۷، ص ۵۸۱، حدیث - ۲۰۳۵۵)

حدیث - ۱۳

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله :

من فارق جماعة المسلمین فقد خلع ربقة الاسلام من عنقه قیل : یا رسول الله و ما جماعة المسلمین ؟قال : جماعة اهل الحق و ان قلوا؛

کسی که از جمعیت مسلمان جدا شود، رشته اسلام را از گردنش باز نموده از حضرت سؤ ال شد: منظور کدام جمعیت است ؟آن حضرت فرمود: مردم و اهل حق ، هرچند کم باشند.

(امالی شیخ صدوق ، ص ۲۷۲)

حدیث - ۱۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

الجماعه رحمه و الفرقه عذاب؛

جماعت مایه رحمت و تفرقه موجب عذاب است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۵

التّحدّث بنعم اللَّه شکر و ترکه کفر و من لا یشکر القلیل لا یشکر الکثیر و من لا یشکر النّاس لا یشکر اللَّه و الجماعه خیر و الفرقه عذاب؛

گفتگو از نعمتهای خداوند شکر است و ترک آن کفر است و هر که نعمت کم سپاس نگذارد، سپاس نعمت بسیار را نخواهد گذاشت و هر که مردم را سپاس ندارد سپاس خدا را نخواهد داشت اجتماع مایه نیکی است و تفرقه موجب رنج و عذاب است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله می فرمایند :

کسی که از جمعیت مسلمان جدا شود، رشته اسلام را از گردنش باز نموده .ازحضرت سؤال شد: منظور کدام جمعیت است ؟ آن حضرت فرمودند: مردم اهل حق ، هر چندکم باشند.

( امالی شیخ صدوق ، ص ۲۷۲ )

حدیث - ۱۷

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

ألخلاف یهدم الرأی؛

اختلاف، بنیاد اندیشه درست را درهم می ریزد.

نهج البلاغه حکمت ۲۱۵

حدیث - ۱۸

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

ما اختلف أمة بعد نبیها الا ظهر أهل باطلها علی اهل حقها؛

هیچ امتی پس از پیامبرشان، اختلاف نکردند مگر آنکه گروه باطل بر حق گرایان چیره شدند

کنز العمال، حدیث - ۹۲۹

حدیث - ۱۹

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

.. فإن ید الله علی الجماعة و ایاکم و الفرقة فإن الشاذ من الناس للشیطان، کما أن الشاذ من الغنم للذئب؛

دست خدا بر سر جماعت است،از تفرقه بپرهیزید، زیرا شخص تک رو، شکار شیطان است همان گونه که گوسفند تک رو، طعمه گرگ است.

شرح نهج البلاغه، جلد ۸، ص ۱۱۲

حدیث - ۲۰

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

من فارق الجماعة مات میتة جاهلیة؛

هر کس از گروه مسلمانان جدا شود بر مرگ جاهلیت بمیرد.

نهج الفصاحة، ۲۸۵۵

حدیث - ۲۱

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

لا تختلفوا، فإن من کان قبلکم اختلفوا فهلکوا.

اختلاف نکنید، آنان که قبل از شما بودند اختلاف کردند و هلاک شدند.

کنز العمال، حدیث - ۸۹۴

حدیث - ۲۲

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

ألجماعة رحمة و الفرقه عذاب؛

جماعت؛ وحدت مایه رحمت و تفرقه موجب عذاب است.

نهج الفصاحه، حدیث - ۱۳۲۳

حدیث - ۲۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اِنَّ الاِْخْتِلافَ وَ التَّنازُعَ وَ التَّثَـبُّطَ مِنْ أمْرِ الْعَجْزِ وَ الضَّعْفِ وَ هُوَ مِمّا لا یُحِبُّهُ اللّه‌ُ وَ لا یُعْطی عَلَیْهِ النَّصْرَ وَ الظَّـفَرَ؛

اختلاف و کشمکش و پشت هم اندازی، از ناتوانی و سستی است و خداوند نه آن را دوست دارد و نه با آن یاری و پیروزی می‌دهد.

بحارالأنوار، ج ۲۰، ص ۱۲۶، ح ۵۰.

حدیث - ۲۴

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

وَ قَدْ سُئِلَ عَنْ تَفسیرِ السُّنَّةِ وَ الْبِدْعَةِ وَ الْجَماعَةِ وَ الْفُرْقَهِ ـ : اَلسُّنَّةُ ـ و اللّه‌ِ ـ سُنَّةُ مُحمِّدٍصلى‌الله‌عليه‌وآله وَ الْبِدْعَةُ ما فارَقَها وَ الْجَماعَةُ ـ وَ اللّه‌ِ ـ مُجامَعَةُ اَهْلِ الْحَقِّ وَ اِنْ قَلّوا وَ الْفُرقَةُ مُجامَعَةُ اَهْلِ الْباطِلِ وَ اِنْ کَثُروا؛

در پاسخ به پرسش از معنای سنّت، بدعت، جماعت و تفرقه فرمودند: به خدا سوگند، سنّت، همان سنّت محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله است و بدعت آنچه خلاف آن باشد و به خدا قسم، جماعت، همدست شدن با اهل حق است هر چند اندک باشند و تفرقه، همدستی با اهل باطل است هر چند بسیار باشند.

(کنزالعمّال، ح ۱۶۴۴. )

حدیث - ۲۵

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اَلجَماعَةُ رَحمَةٌ و الفُرقَةُ عَذابٌ؛

وحدت مایه رحمت ، و تفرقه موجب عذاب است.

کنزالعمّال ، ح ۲۰۲۴۲

حدیث - ۲۶

پیامبر اعظمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

لاتَختَلِفوا، فَإِنَّ مَن کانَ قَبلَکمُ اختَلَفوا فَهَلَکوا؛

باهم اختلاف نکنید، که پیشینیان شما دچار اختلاف شدند و نابود گشتند.

(کنزالعمال ، ح ۸۹۴)

حدیث - ۲۷

حضرت فاطمهعليها‌السلام فرمودند:

فَجَعَلَ اللهُ إطاعَتَنا نِظاماً لِلمِلَّةِ و إمامَتَنا أماناً لِلفُرقَةِ؛

خدا اطاعت از ما را رشت? سامان ملت، و امامت ما را مای? ایمنی از تفرقه قرار داده است.

(احتجاج، ج۱، ص۱۳۴)

حدیث - ۲۸

قال الإمام علیعليه‌السلام : أن الشیطان یُسَنِی لکم طُرُقَه ، ویرید أن یَحُلَ دینَکم عقدة عقدة، ویعطیکم بالجماعة الفرقة.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: همانا شیطان راههای خود را برای شما هموار می کند و می خواهد گره های دین شما را یکی پس از دیگری سست گرداند و به جای اتحاد، تفرقه به شما دهد.

«نهج البلاغه، خطبه ۱۲۱»

عدالت و حفظ بیت المال

حدیث - ۱

قال الامام الرضاعليه‌السلام : و البراءة من الذین ظلموا آل محمدعليهم‌السلام و البراءة من الناکثین و القاسطین و المارقین و البراءة من أهل الاستئثار .

امام رضاعليه‌السلام فرمودند: بیزاری از کسانی که به آل محمدعليهم‌السلام ، ظلم روا داشتند و برائت از پیمان شکنان و منحرفان و مرتدان و برائت از ویژه سازان اموال عمومی مسلمانان بر خود، از شرایط اسلام راستین است.

«عیون أخبار الرضاعليه‌السلام ، ج ۲، ص ۱۲۶»

حدیث - ۲

قال الامام الکاظمعليه‌السلام : ان الله لم یترک شیئا من صنوف الاموال الا و قد قسمه و أعطی کل ذی حق حقه الخاصة و العامة و الفقرآء و المساکین و کل صنف من صنوف الناس .

امام کاظمعليه‌السلام فرمودند: همانا خدا، تمامی مال ها را تقسیم کرده و حق هر مستحق را از خاصه و عامه و فقیر و مسکین و اصناف دیگر مردم را، به آنها داده است. سپس فرمودند: اگر در میان مردم عدالت حکمفرما باشد، همه، بی نیاز شوند و باز فرمودند: عدالت، از عسل شیرین تر است و عدالت را پیشه نکند، جز کسی که عدالت را خوب بداند.

«الکافی، ج ۲، ص ۴۹۵»

حدیث - ۳

قال الامام الحسینعليه‌السلام : ان الأمر بالمعروف و النهی عن المنکر، دعاء الی الاسلام مع رد المظالم و مخالفة الظالم و قسمة الفیء و الغنائم و أخذ الصدقات من مواضعها و وضعها فی حقها.

امام حسینعليه‌السلام فرمودند: امر به معروف و نهی از منکر، آن است که: کافران را به اسلام دعوت کنی، حقوق ستمدیدگان را باز ستانی، با ستمگر به مخالفت برخیزی، غنیمت ها و بیت المال را عادلانه بین اهل اش قسمت کنی، صدقات (زکات) را از آنجا که باید، بگیری و در آنجا که باید، مصرف کنی.

«تحف العقول، ص ۲۷۰»

حدیث - ۴

قال الامام الصادقعليه‌السلام : أهل الاسلام، هم أبناء الاسلام اسوی بینهم فی العطاء و فضائلهم بینهم و بین الله. أجعلهم کبنی رجل واحد، لا یفضل أحد منهم لفضله و صلاحه فی المیراث علی آخر ضعیف منقوص .

(حفص بن غیاث می گوید: شنیدم که از امام صادقعليه‌السلام درباره تقسیم بیت المال پرسیدند)، امام صادقعليه‌السلام فرمودند: اهل اسلام، فرزندان آن محسوب می شوند، در امکانات بیت المال، من برابرشان می دانم. امتیازات معنوی آنان بین آنها و خدا محاسبه می شود. (لذا) همانند فرزندان یک نفر که فضیلت و صلاحیت، سبب فزونی ارث بردن یکی بر دیگری که ضعیف و ناقص است نمی شود، (مسلمانان نیز، این چنین هستند). حضرت در ادامه فرمودند: پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در آغاز اسلام، چنین رفتار می کرد ولی دیگران (غیر ما اهل بیت) گفتند: ما، برخی را بر اساس سابقه بیشتر در اسلام، از نظر عطای بیت المال امتیاز می بخشیم.

«وسائل الشیعه، ج ۱۱، ص ۸۱»

حدیث - ۵

کتب أمیر المؤمنینعليه‌السلام : و لئن کان ما بلغنی عنک حقا، لجمل أهلک و شسع نعلک خیر منک .

امیر المؤمنینعليه‌السلام (بعد از خیانت «منذر بن جارود» در ولایت فارس، به وی) نوشتند: اگر آنچه که از خیانت تو، به من رسیده است، درست باشد، شتر اهل ات و بند کفش ات، با ارزش تر از تو است.

«نهج البلاغه، نامه ۷۱»

حدیث - ۶

قال الامام علیعليه‌السلام : یا شریح! لا تکون ابتعت هذه الدار من غیر مالک، أو نقدت الثمن من غیر حلالک، فأذن أنت قد خسرت دار الدنیا و دار الآخرة.

(شریح بن حارث، به فرمان امام علیعليه‌السلام به منصب قضا نشسته بود. روزی به حضرت علیعليه‌السلام خبر رسید که وی، سرایی به هشتاد دینار خریداری کرده است.) امام علیعليه‌السلام (وی را فرا خواند و) فرمودند: ای شریح! مبادا که این خانه را با مال غیر خریده باشی و بهای آن را جز از مال حلال خود پرداخته باشی و گرنه هم در این سرا و هم در آن سرا، زیان کرده ای.

«نهج البلاغه، نامه ۳»

حدیث - ۷

قال الامام علیعليه‌السلام : أتأمرونی أن أطلب النصر بالجور فی من ولیت علیه؟! و الله! لا أطور به ما سمر سمیر، و ما أم نجم فی السماء نجما. لو کان المال لی، لسویت بینهم فکیف و انما المال مال الله؟

(وقتی به حضرت علیعليه‌السلام خرده گرفتند که چرا به کسانی که در اسلام، سابقه بیشتر دارند و در جنگ ها شرکت جسته اند و به آنان که دارای حسب و نسب عالی هستند، بیش از دیگران، از بیت المال، بخشش نمی فرمایند)، امام علیعليه‌السلام فرمودند: آیا به من می گویید تا از راه ستم کردن به کسی که مرا به او ولایت داده اند، پیروزی به دست آورم؟ نه، به خدا سوگند! تا دهر باقی است و اختران در پی یکدیگر بچرخند، به چنین کاری نزدیک نگردم. اگر مال از من بود، همانا میان مردمان به مساوات پخش می کردم، چه رسد به این که مال، مال خدا است.

«نهج البلاغه، خطبه ۱۲۶»

حدیث - ۸

قال الامام علیعليه‌السلام : ان هذا المال لیس لی و لا لک و انما هو فیء للمسلمین و جلب أسیافهم. فان شرکتهم فی حربهم، کان لک مثل حظهم و الا فجناة أیدیهم، لا تکون لغیر أفواههم.

(عبد الله بن زمعه که شیعه مولا علیعليه‌السلام بود هنگام خلافت ایشان، به خدمتشان رفت و مالی از ایشان درخواست کرد.) امام علیعليه‌السلام (در پاسخ) فرمودند: همانا این مال، نه از آن من است و نه از آن تو، بلکه آن، غنیمت مسلمانان است. این مالی است که به ضرب شمشیر آنان، فراهم گردیده است. پس اگر در نبرد آنان شرکت داشته ای، سهمی به اندازه سهم آنان داری، اگر نه، میوه چیده شده به دست آنان، لقمه ای برای دهان های دیگران نیست.

«نهج البلاغه، خطبه ۲۳۲»

حدیث - ۹

قال الامام علیعليه‌السلام : و لکننی آسی أن یلی أمر هذه الأمة سفهاؤها و فجارها فیتخذوا مال الله دولا و عباده خولا و الصالحین حربا و الفاسقین حزبا.

امام علیعليه‌السلام (در طی نامه ای به اهل مصر) فرمودند: ولی از این اندوهناکم که سرپرستی حکومت این امت به دست بی خردان و نابکاران افتد، بیت المال را به انحصار در آورند، آزادی بندگان خدا را سلب کنند و آنها را بنده خویش سازند، با صالحان نبرد کنند و فاسقان را هم دستان خود قرار دهند.

«نهج البلاغه، نامه ۶۲»

حدیث - ۱۰

کتب امیر المؤمنینعليه‌السلام : بسم الله الرحمن الرحیم من عبد الله علی امیر المؤمنین الی عبد الله بن عباس اما بعد، فانظر ما اجتمع عندک من غلات المسلمین و فیئهم فاقسمه علی من قبلک حتی تغنیهم .

امام علیعليه‌السلام (در نامه ای به عبد الله بن عباس) نوشتند: به نام خداوند بخشنده مهربان، از بنده خدا علی امیر مؤمنان به عبد الله بن عباس، اما بعد، بنگر آنچه را نزد تو جمع شده از غلات مسلمانان و درآمدها و غنایم متعلق به ایشان. پس آنها را بین افرادی که نزد تو هستند (و احتیاج دارند) تقسیم کن تا ایشان را بی نیاز سازی و باقی مانده آن را نزد ما بفرست تا بین کسانی که نزد ما هستند، تقسیم کنیم. و السلام.

«بحار الأنوار، ج ۳۲، ص ۴۰۱»

حدیث - ۱۱

قال الامام علیعليه‌السلام : الله الله فی الطبقة السفلی و اجعل لهم قسما من بیت مالک.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: خدا را، خدا را، در نظر بگیر درباره گروه فرودستان و آنان را از بیت المالی که در اختیار تو است، نصیبی بخش.

«نهج البلاغه، نامه ۵۳»

حدیث - ۱۲

کتب الامام علیعليه‌السلام : و انی أقسم بالله قسما صادقا، لئن بلغنی أنک خنت من فیء المسلمین شیئا صغیرا أو کبیرا، لأشدن علیک شدة تدعک قلیل الوفر، ثقیل الظهر، ضئیل الامر. و السلام.

(عبد الله بن عباس، از طرف امیر مؤمنانعليه‌السلام در بصره و نواحی اهواز و کرمان و سمت کارگزاری داشت. او، زیاد بن ابیه را که چندان هم خوشنام نبود، عامل بصره کرد). امام اعمال او را زیر نظر داشتند و این نامه را برای او نوشتند: به خدای سوگند، سوگندی راست! که اگر آگاه گردم که در مال مسلمانان، کم یا زیاد، خیانت ورزیده ای، چنان بر تو سخت گیرم که اندک مال و گران پشت از فاقه و خوار مایه گردی. و السلام.

«نهج البلاغه، نامه ۲۰»

حدیث - ۱۳

قال امیر المؤمنینعليه‌السلام : و من استهان بالأمانة، و رتع فی الخیانة و لم ینزه نفسه و دینه عنها، فقد أحل بنفسه الذل و الخزی فی الدنیا و هو فی الآخرة أذل و أخزی و ان أعظم الخیانة، خیانة الامة .

امام علیعليه‌السلام (در نامه ای به یکی از کارگزاران خود که برای جمع آوری زکات فرستاده بود)، فرمودند: آن کس که امانت داری را خوار انگارد و در اموال مردم، به خیانت چرا کند و نفس و آیین خویش را از خیانت کاری، پاکیزه نگرداند، همانا در این سرا، خواری و ذلت بر خود روا داشته است و در آخرت، خوارتر و ذلیل تر از این سرا باشد و همانا بزرگ ترین خیانت، خیانت به ملت است و زشت ترین دغل کاری، دغل کاری با پیشوایان.

«نهج البلاغه، نامه ۲۶»

حدیث - ۱۴

قال الامام علیعليه‌السلام : ثم أسبغ علیهم الأرزاق، فان ذلک قوة لهم علی استصلاح أنفسهم و غنی لهم عن تناول ما تحت أیدیهم و حجة علیهم ان خالفوا أمرک أو ثلموا أمانتک .

امام علیعليه‌السلام (پس از دستوراتی که در مورد گزینش کارگزاران حکومتی به مالک اشتر صادر کرد) فرمودند: (وقتی آنان را این چنین برگزیدی) باید که روزی شان را فراخ گردانی، که این کار، آنان را به اصلاح خویشتن بسی نیرومند گرداند و از خوردن اموالی که در اختیار دارند بی نیاز سازد که هرگاه از فرمان تو سرپیچی کنند یا در امانت خیانت ورزند با آنان اتمام حجت شده باشد.

«نهج البلاغه، نامه ۵۳»

حدیث - ۱۵

(امام علیعليه‌السلام سپاهی را به شام فرستاده بودند و در صدد بود که سپاهی دیگر در پی آنها بفرستند. امام مردم را به جهاد بر می انگیختند و مردم، مدتی طولانی خاموش بودند.) امام علیعليه‌السلام فرمودند: شما را چه می شود؟ به راه رشد توفیق نمی یابید؟ به راه میانه رهبری نشوید! آیا در زمانی چنین، سزاوار است که من از شهر بیرون بروم؟ همانا در چنین هنگام باید مردی از دلیران و نیرومندان شما که من بپسندم، بیرون رود و سزاوار نیست که من لشکریان و شهر را و بیت المال و جمع آوری خراج زمین و داوری بین مسلمانان را واگذارم و رسیدگی به درخواست های مطالبین را رها کنم و با دسته ای در پی دسته ای دیگر بیرون روم.

«نهج البلاغه، خطبه ۱۱۹»

حدیث - ۱۶

. کتب الامام علیعليه‌السلام (إلی بعض عماله): أما بعد. فقد بلغنی عنک أمر، ان کنت فعلته فقد اسخطت ربک و عصیت امامک، و اخزیت امانتک. بلغنی أنک جردت الارض فأخذت ما تحت قدمیک، و اکلت ما تحت یدیک .

امام علیعليه‌السلام (به یکی از کارگزاران اش) نوشتند: اما بعد، درباره تو به من خبری رسیده است، اگر چنین کرده باشی، همانا که خدای خویش را به خشم آورده و از فرمان پیشوای خود سرباز زده و در امانت، کار به رسوایی کشانده ای، مرا گفته اند که (به ستم)، زمین را از بار و بر، تهی ساخته ای و چیزهای زیر پای مردمان (باغ و بستانشان) را گرفته ای و اموالشان را خورده ای. اینک، حساب خود را نزد من بفرست و بدان که حساب خواهی خدا از حساب رسی آدمیان، عظیم تر است. و السلام.

«نهج البلاغه، نامه ۴۰»

حدیث - ۱۷

کتب أمیر المؤمنینعليه‌السلام الی عماله: أدقوا أقلامکم و قاربوا بین سطورکم و أحذفوا عنی فضولکم و اقصدوا قصد المعانی، و ایاکم و الاکثار فان أموال المسلمین لا تحتمل الاضرار.

امام علیعليه‌السلام برای کارگزاران اش نوشتند: قلم های خود را نازک کنید و سطرها را نزدیک به هم گیرید و زیادتی کلمات را حذف کنید و مقاصد و منظورها را در نظر بگیرید! بر حذر می دارم شما را از پر نویسی، زیرا اموال مسلمانان نمی تواند این گونه خسارت ها را تحمل کند.

«بحار الأنوار، ج ۷۶، ص ۴۹»

حدیث - ۱۸

قال الامام علیعليه‌السلام : لیس المسلم بالخائن إذا ائتمن، و لا بالمخلف و إذا وعد، و لا بالکذوب اذا نطق. نحن أهل بیت الرحمة، و قولنا الحق، و فعلنا القسط و منا خاتم النبیین .

امام علیعليه‌السلام فرمودند: مسلمان در امانت خیانت نورزد و در وعده، تخلف نکند و در سخن، دروغ نگوید. ما خاندان رحمت ایم، گفتار ما، حق و کردار ما، عدل است. خاتم پیامبران از ماست و پیشوایان اسلام و امینان کتاب خدا، در میان مایلند. شما را به سوی خدا و پیامبرش و جهاد با دشمن اش و سختگیری و پایداری در امرش و طلب خرسندی اش، و بر پایداری در نماز و پرداخت زکات و (به جا آوردن ) حج خانه خدا و روزه ماه رمضان و پرداخت کامل فیء (غنائمی که بدون جنگ و درگیری از کفار به دست مسلمانان می‌افتد) به اهل اش دعوت می کنیم .

«امالی مفید، ص ۲۵۹»

حدیث - ۱۹

قال أمیر المؤمنینعليه‌السلام : أتأمرونی أن أطلب النصر بالجور؟ لا، و الله لا أفعل ما طلعت شمس و (ما) لاح فی السماء نجم. (و الله ) لو کانت أموالهم لی لواسیت بینهم، فکیف و انما هی أموالهم!

امیر المؤمنینعليه‌السلام فرمودند: آیا مرا می گویید که پیروزی را از راه ستم بجویم؟! نه، به خدا سوگند تا خورشید می تابد و ستاره ای در آسمان می درخشد، دست به چنین کاری نمی زنم. به خدا سوگند اگر این اموال از خودم بود، هر آینه مساوات را در میان آنان مراعات می کردم، چه رسد به این که مال خودشان است (بیت المال).

«امالی مفید، ص ۱۹۳»

حدیث - ۲۰

قال الامام علیعليه‌السلام : فانما غرک من نفسک و جرأک علی آخرک املاء الله لک، اذ ما زلت قدیما تأکل رزقه و تلحد فی آیاته و تستمتع بخلافک و تذهب بحسناتک.

امام علیعليه‌السلام (در نامه ای به اشعث والی آذربایجان) فرمودند: تنها چیزی که تو را از جانب نفست مغرور ساخته و بر دیگران جرأت یافتی، مهلت خدا به تو است، زیرا، تو از قدیم روزی خدا را می خوری، اما نسبت به آیات و نشانه های او انکار و الحاد می ورزی و از نصیب و بهره خود استفاده می کنی و تا به امروزت نیکی های خود را از بین برده ای. هرگاه فرستاده من، این نامه مرا به تو داد، به سوی ما بیا و آنچه از اموال مسلمانان نزد تو می باشد، همراه خود بیاور! ان شاء الله.

«نهج السعاده، ج ۴، ص ۸۷»

حدیث - ۲۱

قال الامام علیعليه‌السلام : ایاک و الاستئثار بما الناس فیه أسوة .

امام علیعليه‌السلام (خطاب به مالک اشتر) فرمودند: بپرهیز از انحصار طلبی در چیزهایی که همه مردم در آنها برابرند.

«نهج البلاغه، نامه ۵۳»

حدیث - ۲۲

قال الامام علیعليه‌السلام : فلا یکن حظک فی ولایتک ما لا تستفیده و لا غیظا تشتفیه و لکن إماتة باطل و احیاء حق.

امام علیعليه‌السلام (طی نامه ای به ابن عباس) فرمودند: بهره تو از حکومت نباید مالی باشد که از آن استفاده کنی و نه غیظ و خشمی که با امر و نهی شفا یابد. بلکه باید هدف تو نابودی باطل و زنده داشتن حق باشد.

«بحار الأنوار، ج ۴۰، ص ۳۲۸»

حدیث - ۲۳

قال الامام علیعليه‌السلام : لیس لک أن تفتات فی رعیة و لا تخاطر إلا بوثیقة و فی یدیک مال من مال الله عز وجل و أنت من خزانه حتی تسلمه إلی.

امام علیعليه‌السلام (به یکی از کارگزاران خود) فرمودند: حق نداری به دلخواه خویش به مردم چیزی بگویی و بدون دستور به کارهای دشوار اقدام ورزی! در دست تو، مالی از اموال خداوند عز و جل است و تو یکی از خزانه داران اویی تا آن را به دست من بسپاری.

«نهج البلاغه، نامه ۶»

حدیث - ۲۴

قال الإمام علیعليه‌السلام : یا صفراء و یا بیضاء غری غیری، المال یعسوب الظلمة و انا یعسوب المؤمنین.

امام علیعليه‌السلام (پس از فتح بصره، گروهی از قاریان و خزانه داران را فرا خواند و دستور داد درهای بیت المال را گشودند. امام با دیدن آن اموال) فرمودند: ای زردها و ای سپیدها (طلاها و نقره ها) غیر مرا بفریبید، مال پیشوای ستمگران است و من پیشوای مؤمنان.

«الجمل، ص ۱۵۴»

حدیث - ۲۵

قال الإمام علیعليه‌السلام : جود الولاة بفیء المسلمین جور و ختر.

حضرت علیعليه‌السلام فرمودند: بخشش (نا به جای) حکمرانان از اموال عمومی مسلمانان، ستم و خیانت است.

«میزان الحکمه، ج ۱۰، ص ۷۴۵»

حدیث - ۲۶

قال الامام علیعليه‌السلام : و الله لو وجدته قد تزوج به النساء و ملک به الاماء لرددته، فان فی العدل سعة و من ضاق علیه العدل، فالجور علیه أضیق.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: به خدا سوگند! اگر ببینم آنچه را (عثمان بیهوده از بیت المال، به این و آن) داده، حتی اگر مهر زنان یا بهای کنیزان شده باشد، آن را باز می گردانم، زیرا، عدالت، گشایش می آورد و آن کس که عدالت بر او گران آید، ظلم و ستم بر او گران تر خواهد بود.

«نهج البلاغه، خطبه ۱۵»

حدیث - ۲۷

قال النبیصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : ما من غریم ذهب الی و ال من ولاة المسلمین و استبان للوالی عسرته، الا برء هذاالمعسر من دینه و صار دینه علی والی المسلمین فی ما بین یدیه من أموال المسلمین.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: هر بدهکاری که نزد حاکمی از حاکمان مسلمانان برود و فقر و ناچاری وی، برای والی روشن شود، بدهکاری او، بر عهده حاکم مسلمانان نهاده می شود و او از اموال عمومی، قرض آن شخص را پرداخت می کند.

«مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۴۹۱»

حدیث - ۲۸

عن النبیصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : خمسة لعنتهم و کل نبی مجاب الزائد فی کتاب الله و التارک لسنتی و المکذب بقدر الله و المستحل من عترتی ما حرم الله و المستأثر بالفیء المستحل له.

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: پنج کس اند که من و هر پیامبر مستجاب الدعوه ای، آنان را لعنت کرده است: آن کس که در کتاب خدا، آیه ای را زیاد گرداند و کسی که سنت و روش مرا رها کند و کسی که قضا و قدر خدا را تکذیب کند و کسی که حرمت عترت مرا که خدا واجب فرموده نگه ندارد، و کسی که اموال عمومی را به خود منحصر سازد و (تصرف در) آن را (به نفع خود) حلال شمارد.

«الکافی، ج ۲، ص ۲۹۳»

حدیث - ۲۹

امام صادقعليه‌السلام :

ثَلاثَةُ أشیاءَ یَحتاجُ النّاسُ طُرّا إلَیها : الأمنُ ، والعَدلُ ، والخِصبُ

ســه چیز اسـت کـه همه مردم به آنها نیاز دارند : امنیّت و عدالت و رفاه

تحف العقول : ۳۲۰

حدیث - ۳۰

مَن صاحَبَ النّاسَ‌بِالَّذی یُحِبُّ أن یُصاحِبوهُ کانَ عَدلاً

هرکه با مردم چنان رفتار کند که دوست دارد آنان با او رفتار کنند ، عادل است

کنز الفوائد : ۲ / ۱۶۲ منتخب میزان الحکمة : ۳۶۰

حدیث - ۳۱

الامام علیعليه‌السلام

لَمّا سُئلَ عَن أفضَلِیّةِ العَدلِ أو الجُودِ: العَدلُ یَضَعُ الاُمورَ مَواضِعَها ، والجُودُ یُخرِجُها مِن جِهَتِها ، والعَدلُ سائسٌ عامٌّ ، والجُودُ عارِضٌ خاصٌّ ، فالعَدلُ أشرَفُهُما وأفضَلُهُما

امام علیعليه‌السلام

در پاسخ به این پرسش که : عدالت برتر است یا بخشندگی ؟ فرمودند: عدالت هر چیزی را در جای خودش می‌گذارد و بخشندگی امور را از جهتشان خارج می‌سازد ؛ عدالت سیاستی فراگیر است اما بخشندگی عارضه‌ای خصوصی است (و شامل فرد یا افرادی محدود می‌شود) پس ، عدالت شریفترین و برترینِ آنهاست

نهج البلاغة : الحکمة ۴۳۷ منتخب میزان الحکمة : ۳۶۰

حدیث - ۳۲

امام علیعليه‌السلام :

العَدلُ قِوامُ الرَّعِیَّةِ وجَمالُ‌الوُلاةِ

عدالت، برپادارنده مردم و زیور حکمرانان است.

غرر الحکم : ۱۹۵۴ منتخب میزان الحکمة : ۳۶۰

حدیث - ۳۳

امام علیعليه‌السلام :

العَدلُ جُنَّهُ الدُّوَلِ

عدالت ، سپر دولتهاست

غرر الحکم : ۱۸۷۳

حدیث - ۳۴

امام علیعليه‌السلام :

بِالعَدلِ تَصلُحُ الرَّعِیَّهُ

با عدالت است ، که کار مردم اصلاح می‌شود

غرر الحکم : ۴۲۱۵

حدیث - ۳۵

امام علیعليه‌السلام :

بِالعَدلِ تَتَضاعَفُ البَرَکاتُ

به سبب عدالت ، برکتها دوچندان می‌شود

غرر الحکم : ۴۲۱۱ منتخب میزان الحکمة : ۳۶۰

حدیث - ۳۶

امام علیعليه‌السلام :

العَدلُ نِظامُ الإمرَةِ

عدالت ، نظام فرمانروایی است

غرر الحکم : ۷۷۴

حدیث - ۳۷

امام علیعليه‌السلام :

ما عُمِّرَتِ البُلدانُ بِمِثلِ العَدلِ

هیچ چیز مانند عدالت،شهرها را آباد نکرده‌است.

غرر الحکم : ۹۵۴۳

حدیث - ۳۸

امام صادقعليها‌السلام :

ثَلاثَةُ أشیاءَ یَحتاجُ النّاسُ إلَیها: اَلْأمنُ وَالْعَدلُ وَالْخِصبُ؛

سه چیز است که مردم به آنها نیاز دارند: امنیت، عدالت و رفاه.

تحف العقول، ص ۳۲۰

حدیث - ۳۹

امام صادقعليها‌السلام :

اَلْعَدلُ أحلی مِنَ الْماءِ یُصِیبُهُ الظَّمآنُ؛

عدالت، گواراتر از آبی است که تشنه به آن می‌رسد.

الکافی، ج ۲، ص ۱۴۶

حدیث - ۴۰

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند :

اَلْعَدْلُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الاُْمَراءِ اَحْسَنُ، وَ السَّخاءُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الاَْغْنیاءِ اَحْسَنُ، اَلْوَرَعُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الْعُلَماءِ اَحْسَنُ، اَلصَّبْرُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الْفُقَراءِ اَحْسَنُ، اَلتَّوبَةُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الشَّبابِ اَحْسَنُ، اَلْحَیاءُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی النِّساءِ اَحْسَنُ؛

عدالت نیکو است اما از دولتمردان نیکوتر، سخاوت نیکو است اما از ثروتمندان نیکوتر؛ تقوا نیکو است اما از علما نیکوتر؛ صبر نیکو است اما از فقرا نیکوتر، توبه نیکو است اما از جوانان نیکوتر و حیا نیکو است اما از زنان نیکوتر.

(نهج الفصاحه، ح ۲۰۰۶)

حدیث - ۴۱

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

عَدلُ ساعَةٍ خَیرٌ مِن عِبادَةِ سَبعینَ سَنَةً قِیامِ لَیلِها وَصِیامِ نَهارِها؛

ساعتی عدالت بهتر از هفتاد سال عبادت است که شب‌هایش به نماز و روزهایش به روزه بگذرد.

مشکاة‌الانوار، ص ۵۴۴

حدیث - ۴۲

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

اِنَّ مِن اَعظَمِ النّاسِ حَسرَهً یَومَ القِیامَهِ، مَن وَصفَ عَدلاً ثُمَّ خالَفَهُ اِلَی غَیرِه؛

پشیمان ترین شخص در روز قیامت، کسی است که برای مردم از عدالت سخن بگوید، اما خودش به دیگران عدالت روا ندارد.

(وسائل الشیعه، ج۱۵، ص ۲۹۵)

حدیث - ۴۳

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

لا تُؤیِسِ الضُّعَفاءَ مِن عَدلِکَ ؛

ضعیفان را از دادگری خود ، ناامید مساز

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۱۰۲۲۵

حدیث - ۴۴

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

لَیسَ مِنَ العَدلِ القَضاءُ عَلَی الثِّقَةِ بِالظَّنِّ ؛

داوری کردن درباره فرد امین ، با ظنّ و گمان ، عادلانه نیست

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۷۵۰۰

حدیث - ۴۵

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

سِیاسَةُ العَدلِ ثَلاثٌ : لِینٌ فی حَزمٍ ، وَ استِقصاءٌ فی عَدلٍ ، وَ إفضالٌ فی قَصدٍ ؛

سیاست عادلانه را سه اصل است : نرمی در عین دوراندیشی ، به نهایت رساندن [اجرای تمام عیار ]عدالت ، و بخشش در عین میانه‌روی

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۵۵۹۲

حدیث - ۴۶

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

بِالعَدلِ تَتَضاعَفُ البَرَکاتُ ؛

با عدالت ، برکت‌ها دوچندان می‌شود

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث – ۴۲۱۱

حدیث - ۴۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

من عامل النّاس فلم یظلمهم و حدّثهم فلم یکذبهم و وعدهم فلم یخلفهم فهو ممّن کملت مروّته و ظهرت عدالته و وجبت أخوّته و حرمت غیبته؛

هر که زمامدار مردم شود و ستمشان نکند و با آنها سخن کند و دروغشان نگوید و وعده شان دهد و تخلف نکند وی از جمله کسانی است که مروتش به کمال رسیده و عدالتش نمایان گشته و برادری با وی واجب و غیبتش حرام است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۴۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ما من أمیر عشره إلّا و هو یؤتی به یوم القیمه مغلولا حتّی یفکّه العدل أو یوبقه الجور؛

هر که زمام دار ده تن باشد روز قیامت در غل بیارندش تا عدالت غل او باز کند یا ستم هلاکش کند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۴۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ما من أحد أفضل عند اللَّه من إمام إن قال صدق و إن حکم عدل؛

هیچ کس نزد خدا از پیشوائی که چون گوید راست گوید و چون حکم کند عدالت کند برتر نیست.

نهج الفصاحه

حدیث - ۵۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

العدل حسن و لکن فی الامراء أحسن، السّخاء حسن و لکن فی الأغنیاء أحسن، الورع حسن و لکن فی العلماء أحسن، الصّبر حسن و لکن فی الفقراء أحسن، التّوبه حسن و لکن فی الشّباب أحسن، الحیاء حسن و لکن فی النّساء أحسن؛

عدالت نیک است ولی از زمامداران نیکوتر است، سخاوت نیک است ولی از اغنیا نیکوتر است، تقوی نیک است ولی از علما نیکوتر است صبر نیک است ولی از فقرا نیکوتر است. توبه نیک است ولی از جوانان نیکوتر است شرم نیک است ولی از زنان نیکوتر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۵۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

عدل ساعه خیر من عباده سنه؛

یک ساعت عدالت از یک سال عبادت بهتر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۵۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إذا حکمتم فاعدلوا و إذا قلتم فأحسنوا فإنّ اللَّه محسن یحبّ المحسنین؛

وقتی حکم می کنید به عدل رفتار کنید و وقتی سخن میگوئید نیک گوئید زیرا خدا نیک است و نیکوکاران را دوست دارد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۵۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

جِماعُ التَّقْوی فی قولِهِ تَعالی: اِنَّ اللَّهَ یَاْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْاِحْسانِ؛

عصاره تقوا در این گفته خداوند آمده است: خداوند به عدالت و نیکی فرمان می‌دهد.

مشکاةالأنوار، ص ۹۵.

حدیث - ۵۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

لَنْ تُقَدَّسَ اُمَّةٌ لایُؤْخَذُ لِلضَّعیفِ فیها حَقُّهُ مِنَ الْقَویِّ غَیْرَ مُتَعْتِـعٍ؛

ملّتی که نتوان در میان آنان بدون دلهره، حقّ ضعیف را از قوی گرفت، هرگز قابل ستایش نیست.

تحف العقول، ص ۱۴۲.

حدیث - ۵۵

امام علیعليه‌السلام :

خَیْرُ الْمُلوکِ مَنْ اَماتَ الْجَوْرَ وَ اَحْیَی الْعَدْلَ؛

بهترین فرمانروا کسی است که ظلم را از بین ببرد و عدل را زنده کند.

غررالحکم، ج۳، ص ۴۳۱، ح ۵۰۰۵

حدیث - ۵۶

حضرت فاطمه زهراعليها‌السلام می فرمایند:

فَرَضَ اللّه‌ُ... العَدْلَ تَسکینا لِلْقُلوبِ؛

خداوند عدالت را برای آرامش دل‌ها، واجب کرد.

علل الشرایع، ج۱، ص ۲۴۸، ح ۲.

حدیث - ۵۷

امام علیعليه‌السلام :

اِنَّ فِی الْعَدْلِ سَعَةً وَ مَنْ ضاقَ عَلَیْهِ الْعَدْلُ فَالْجَوْرُ عَلَیْهِ اَضْیَقُ؛

به‌راستی که در عدالت گشایش است و هر کس عدالت بر او تنگ آید، بی‌عدالتی بر وی تنگ‌تر خواهد بود.

نهج البلاغه، خطبه ۱۵.

حدیث - ۵۸

امام علیعليه‌السلام :

مَنْ عَمِلَ بِالْعَدْلِ حَصَّنَ اللّه‌ُ مُلْکَهُ؛

هر کس به عدالت رفتار کند، خداوند حکومتش را حفظ خواهد کرد.

غررالحکم، ج۵، ص ۳۵۵، ح ۸۷۲۲

حدیث - ۵۹

امام علیعليه‌السلام :

لا عَدْلَ اَفْضَلُ مِنْ رَدِّ الْمَظالِمِ؛

هیچ عدالتی بهتر از بازگرداندن حقوق پایمال شده نیست.

غررالحکم، ج۶، ص ۴۱۵، ح ۱۰۸۴۱.

حدیث - ۶۰

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله :

ما مِنْ اَحَدٍ یَکونُ عَلی شَی‌ءٍ مِنْ اُمورِ هذِهِ الاُْمَّةِ قَلَّتْ اَمْ کَثُرَتْ فَلا یَعْدِلُ فیهِمْ اِلاّ کَبَّهُ اللّه‌ُ فِی النّارِ؛

هر کس کاری از کارهای کوچک و یا بزرگ این امت را در دست بگیرد و در میانشان عدالت را اجرا نکند خداوند او را به رو، در آتش خواهد افکند.

مستدرک علی الصحیحین، ج ۴، ص ۹۰.

حدیث - ۶۱

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَهْدیُّ اُمَّتِی الَّذی یَمْلاَُ الاَْرْضَ قِسْطا وَ عَدْلاً کَما مُلِئَتْ جَوْرا وَ ظُلْما؛

مهدی امت من کسی است که هنگام پر شدن زمین از بیداد و ظلم، آن را پر از قسط و عدل خواهد کرد.

کتاب سلیم بن قیس، ص ۴۲۹.

حدیث - ۶۲

امام علیعليه‌السلام :

اَلْعَدلُ اَفْضَلُ مِنَ الشَّجاعَةِ لاَِنَّ النّاسَ لَوِ اسْتَعْمَلُوا الْعَدْلَ عُموما فی جَمیعِهِمْ لاَسْتَغْنَوْا عَنِ الشَّجاعَةِ؛

عدالت بهتر از شجاعت است، زیرا اگر مردم همگی عدالت را درباره یکدیگر به‌کار گیرند، از شجاعت بی‌نیاز می‌شوند.

شرح‌نهج‌البلاغه ابن‌ابی‌الحدید،ح۲۰،ص۳۳۳،ح۸۱۶

حدیث - ۶۳

امام علیعليه‌السلام :

اَحْسَنُ الْعَدْلِ نُصْرَةُ الْمَظْلومِ؛

بهترین عدالت یاری مظلوم است.

غررالحکم، ج۲، ص ۳۹۴، ح ۲۹۷۷.

حدیث - ۶۴

امام علیعليه‌السلام :

اِسْتَعْمِلِ الْعَدْلَ وَاحْذَرِ الْعَسْفَ وَالْحَیْفَ فَاِنَّ الْعَسْفَ یَعودُ بِالْجَلاءِ وَالْحَیْفَ یَدْعوا اِلَی السَّیْفِ؛

عدالت را اجرا کن و از زورگویی و ستمگری بپرهیز زیرا زورگویی مردم را به ترک از وطن وامی‌دارد، و ستم آنان را به قیام مسلّحانه می‌کشاند.

نهج البلاغه، حکمت ۴۷۶.

حدیث - ۶۵

امام علیعليه‌السلام :

قُلوبُ الرَّعِیَّةِ خَزائِنُ راعیها فَما اَوْدَعَها مِنْ عَدْلٍ اَوْ جَوْرٍ وَجَدَهُ؛

دلهای مردم صندوقچه‌های حاکم است، پس آنچه از عدالت و یا ظلم در آنها بگذارد، همان را خواهد دید.

غررالحکم، ج۴، ص ۵۲۱، ح ۶۸۲۵.

حدیث - ۶۶

امام علیعليه‌السلام :

اِنَّ الْعَدْلَ میزانُ اللّه‌ِ سُبْحانَهُ الَّذی وَضَعَهُ فِی الْخَلْقِ وَنَصَبَهُ لاِِقامَةِ الحَقِّ فَلا تُخالِفْهُ فی میزانِهِ وَلا تُعارِضْهُ فی سُلطانِهِ؛

به‌راستی که عدالت ترازوی (معیار) خدای‌سبحان است که در میان خلق نهاده است و برای برپاداشتن حق نصب فرموده، پس در ترازوی خداوند با او مخالفت نکن و با حکومتش مقابله ننما.

غررالحکم، ج۲، ص ۵۰۸، ح ۳۴۶۴.

حدیث - ۶۷

امام علیعليه‌السلام :

اِجْعَلِ الدِّینَ کَهْفَکَ وَالْعَدْلَ سَیْفَکَ تَنْجُ مِنْ کُلِّ سوءٍ وَتَظْفَرْ عَلی کُلِّ عَدُوٍّ؛

دین را پناهگاه و عدالت را اسلحه خود قرار ده تا از هر بدی نجات پیدا کنی و بر هر دشمنی پیروز گردی.

غررالحکم، ج۲، ص ۲۲۱، ح ۲۴۳۳.

حدیث - ۶۸

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اِذا حَکَموا بِغَیْرِ عَدْلٍ اِرْتَفَعَتِ الْبَرَکاتُ؛

هنگامی که به غیر عدالت حکم کنند، برکت‌ها از بین می‌روند.

معدن الجواهر، ص ۷۳.

حدیث - ۶۹

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

عَدْلُ ساعَةٍ خَیْرٌ مِنْ عِبادَةِ سَبْعینَ سَنَةً قِیامِ لَیْلِها وَصِیامِ نَهارِها؛

ساعتی عدالت بهتر از هفتاد سال عبادت است که شب‌هایش به نماز و روزهایش به روزه بگذرد.

مشکاة‌الأنوار، ص ۵۴۴.

حدیث - ۷۰

امام صادقعليه‌السلام :

اَلنّاسُ یَسْتَغْنونَ اِذا عُدِلَ بَینَهُمْ وَتُنْزِلُ السَّماءُ رِزْقَها وَتُخْرِجُ الاَْرْضُ بَرَکَتَها بِاِذْنِ اللّه‌ِ تَعالی؛

هنگامی که در میان مردم عدالت برقرار شود، بی‌نیاز می‌شوند و به اذن خداوند متعال آسمان روزیِ خود را فرو می‌فرستد و زمین برکاتش را بیرون می‌ریزد.

کافی، ج ۳، ص ۵۶۸، ح ۶.

حدیث - ۷۱

امام صادقعليه‌السلام :

اَلْعَدْلُ اَحْلی مِنَ الشَّهْدِ وَاَلْیَنُ مِنَ الزُّبْدِ وَاَطیَبُ ریحا مِنَ الْمِسْکِ؛

عدالت از عسل شیرین‌تر، از کره نرم‌تر و از مُشک خوشبوتر است.

کافی، ج ۲، ص ۱۴۷، ح ۱۵.

حدیث - ۷۲

امام صادقعليه‌السلام :

ثَلاثَةُ اَشْیاءَ یَحْتاجُ النّاسُ طُرّا اِلَیْها: اَلاَْمْنُ وَالْعَدْلُ وَالْخِصْبُ ؛

سه چیز است که همه مردم به آنها نیاز دارند: امنیّت، عدالت و آسایش.

تحف العقول، ص ۳۲۰.

حدیث - ۷۳

امام صادقعليه‌السلام :

اِنَّ النّاسَ یَستَغْنونَ اِذا عُدِلَ بَیْنَهُمْ وَ تُنْزِلُ السَّماءُ رِزْقَها وَ تُخْرِجُ الاَْرْضُ بَرَکَتَها بِاِذْنِ اللّه‌ِ تَعالی ؛

اگر در میان مردم عدالت برقرار شود، همه بی‌نیاز می‌شوند و به اذن خداوند متعال آسمان روزی خود را فرو می‌فرستد و زمین برکت خویش را بیرون می‌ریزد.

(کافی، ج ۳، ص ۵۶۸، ح ۶ )

حدیث - ۷۴

امام صادقعليه‌السلام :

اِنَّ اللّه‌َ یُحِبُّ الْعَدْلَ؛

خداوند عدالت را دوست دارد.

محاسن، ج ۲، ص ۱۰۸.

حدیث - ۷۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اَلْعَدْلُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الاُْمَراءِ اَحْسَنُ، وَ السَّخاءُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الاَْغْنیاءِ اَحْسَنُ، اَلْوَرَعُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الْعُلَماءِ اَحْسَنُ، اَلصَّبْرُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الْفُقَراءِ اَحْسَنُ، اَلتَّوبَةُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الشَّبابِ اَحْسَنُ، اَلْحَیاءُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی النِّساءِ اَحْسَنُ؛

عدالت نیکو است اما از دولتمردان نیکوتر، سخاوت نیکو است اما از ثروتمندان نیکوتر؛ تقوا نیکو است اما از علما نیکوتر؛ صبر نیکو است اما از فقرا نیکوتر، توبه نیکو است اما از جوانان نیکوتر و حیا نیکو است اما از زنان نیکوتر.

نهج الفصاحه، ح ۲۰۰۶

حدیث - ۷۶

حضرت فاطمه زهراعليها‌السلام می فرمایند :

فَفَرَضَ اللّه‌ُ الاْیمانَ تَطْهیرا مِنَ الشِّرْکِ... وَ الْعَدْلَ تَسْکینا لِلْقُلوبِ؛

خداوند ایمان را برای پاکی از شرک... و عدل و داد را برای آرامش دل‌ها واجب نمود.

من لایحضره الفقیه، ج ۳، ص ۵۶۸

حدیث - ۷۷

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند:

اِنَّ النّاسَ یَستَغنونَ اِذا عُدِلَ بَینَهُم وَ تُنزِلُ السَّماءُ رِزقَها وَ تُخرِجُ الاَْرضُ بَرَکَتَها بِاِذنِ اللّه‌ِ تَعالی؛

اگر در میان مردم عدالت برقرار شود، همه بی‌نیاز می‌شوند و به اذن خداوند متعال آسمان روزی خود را فرو می‌فرستد و زمین برکت خویش را بیرون می‌ریزد.

کافی، ج ۳، ص ۵۶۸، ح ۶

حدیث - ۷۸

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اَلجَماعَةُ رَحمَةٌ و الفُرقَةُ عَذابٌ؛

وحدت مایه رحمت ، و تفرقه موجب عذاب است.

کنزالعمّال ، ح ۲۰۲۴۲

حدیث - ۷۹

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

مَن عَمِلَ بِالْعَدلِ حَصَّنَ اللّه‌ُ مُلکَهُ

هر کس به عدالت رفتار کند، خداوند حکومتش را حفظ خواهد کرد.

غررالحکم، ج۵، ح ۸۷۲۲

حدیث - ۸۰

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

ثُباتُ الدُّوَلِ بِإقامَةِ سُنَنِ العَدلِ؛

پایداری دولتها به برپا داشتن راه و رسم دادگری است.

غررالحکم و دررالکلم، ح ۴۷۱۵

حدیث - ۸۱

پیامبر اعظمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

جِماعُ التَّقوی فی قولِهِ تَعالی: اِنَّ اللَّهَ یامُرُ بِالعَدلِ وَ الاِحسانِ؛

عصاره تقوا در این گفته خداوند آمده است: خداوند به عدالت و نیکی فرمان می‌دهد.

(کافی، ج ۲، ص ۸۲ ، ح ۴)

حدیث - ۸۲

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

قُلوبُ الرَّعِیةِ خَزائِنُ راعیها فَما اَودَعَها مِن عَدلٍ اَو جَورٍ وَجَدَهُ

دلهای مردم صندوقچه‌های حاکم است، پس آنچه از عدالت و یا ظلم در آنها بگذارد، همان را خواهد دید.

(غررالحکم، ج۴، ص ۵۲۱، ح ۶۸۲۵)

حدیث - ۸۳

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

اَحسَنُ العَدلِ نُصرَةُ المَظلومِ

بهترین عدالت یاری مظلوم است.

(غررالحکم، ج۲، ح ۲۹۷۷)

حدیث - ۸۴

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

عَدلُ ساعَةٍ خَیرٌ مِن عِبادَةِ سَبعینَ سَنَةً قِیامِ لَیلِها وَ صِیامِ نَهارِها

ساعتی عدالت بهتر از هفتاد سال عبادت است که شب‌هایش به نماز و روزهایش به روزه بگذرد.

(مشکاة‌الأنوار، ص ۵۴۴)

حدیث - ۸۵

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

اَحسَنُ العَدلِ نُصرَةُ المَظلومِ

بهترین عدالت یاری مظلوم است.

(غررالحکم، ج۲، ح ۲۹۷۷)

حدیث - ۸۶

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

عَدلُ ساعَةٍ خَیرٌ مِن عِبادَةِ سَبعینَ سَنَةً قِیامِ لَیلِها وَ صِیامِ نَهارِها

ساعتی عدالت بهتر از هفتاد سال عبادت است که شب‌هایش به نماز و روزهایش به روزه بگذرد.

(مشکاة‌الأنوار، ص ۵۴۴)

حدیث - ۸۷

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

اَلعَدلُ اَحلَی مِنَ الشَّهدِ وِ اَلیَنُ مِنَ الزُّبدِ وِ اِطیِبُ ریحاً مِنَ المِسکِ؛

عدل شیرین تر از عسل و نرم تر از کف و خوشبوتر از مشک است.

(جهاد با نفس، ح ۳۴۲)

حدیث - ۸۸

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

لیس من العدل القضاء علی الثقه بالظن

داوری در حق افراد مورد اطمینان با تکیه بر گمان از عدالت دور است.

( نهج البلاغه )

حدیث - ۸۹

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

ان من اعظم الناس حسره یوم القیامه، من وصف عدلا ثم خالفه الی غیره.

پشیمان ترین شخص در روز قیامت، کسی است که برای مردم از عدالت سخن بگوید، اما خودش به دیگران عدالت روا ندارد.

(وسائل الشیعه،ج۱۵،ص۲۹۵)

حدیث - ۹۰

قال الامام علیعليه‌السلام : مِلاکُ السِّیاسَةِ العَدلُ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: ملاک و اساس سیاست، عدالت است.

«میزان الحکمه، ح ۹۰۱۶»

سیاست و مردم داری

حدیث - ۱

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : مَنْ عَمِلَ عَلی غَیرِ عِلمٍ، ما یُفسِدُ أکثَرُ مِمّا یُصلِحُ.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: هر کس کاری را بدون شناخت انجام دهد، تباه کاری او بیشتر است از آنچه سامان می دهد.

«تحف العقول، ص ۴۷»

حدیث - ۲

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : مَن قضی لأخیهِ المُؤمِنِ حاجَةً کانَ کَمَن عَبَدَ اللَّهَ دَهرَهُ.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: کسی که حاجت برادر مؤمن خود را برآورده سازد، مانند کسی است که عمر خود را به عبادت گذرانده باشد.

«أمالی شیخ طوسی، ص ۴۸۱»

حدیث - ۳

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : مَنْ کانَ یُؤمِنُ بِاللَّهِ و الیَومِ الآخِرِ فَلْیَفِ إذا وَعَدَ.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: هر که به خدا و روز معاد ایمان دارد باید به وعده خود عمل کند.

«الکافی، ج ۲، ص ۳۶۴»

حدیث - ۴

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : لا یَزالُ النّاسُ بِخَیرٍ ما أمَرُوا بِالمَعرُوفِ و نَهَوا عَنِ المُنکَرِ و تَعاوَنُوا عَلَی البِرِّ وَ التَّقوی

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: مردم همیشه در خیر خواهند بود تا وقتی که امر به معروف و نهی از منکر می کنند و در نیکی و پرهیزکاری یکدیگر را یاری می رسانند.

«تهذیب الأحکام، ج ۶، ص ۱۸۱»

حدیث - ۵

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : قُلِ الحَقَّ و لا تأخُذکَ فِی اللَّهِ لَومَةُ لائمٍ.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: حق را بگو و در راه خدا از ملامت هیچ ملامت گری، نهراس.

«کنزالعمّال، ح ۴۳۵۵۵»

حدیث - ۶

قال الامام علیعليه‌السلام : دَولَةُ الکَریمِ تَظْهَرُ مَناقِبُهُ، دَولَةُ اللَّئیمِ تَکشِفُ مَساوِیَهُ وَ مَعایِبَهُ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: جوانمرد اگر به دولت برسد، مناقبش آشکار گردد، و فرومایه اگر به دولت رسد، بدی ها و عیوبش آشکار گردد.

«غرر الحکم، ح ۷۸۲۸ و ۷۸۲۹»

حدیث - ۷

قال الامام علیعليه‌السلام : ما أیقَنَ بِاللَّهِ مَن لَم یَرعَ عُهُودَهُ و ذِمَّتَهُ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: به خدا یقین ندارد کسی که عهد و پیمان خود را فرو گذارد.

«غررالحکم، ح ۹۵۷۷»

حدیث - ۸

قال الامام علیعليه‌السلام : مِن واجِبِ حُقُوقِ اللَّهِ عَلَی العِبادِ النَّصیحَةُ بِمَبلَغِ جُهدِهِم وَ التَّعاوُنُ عَلی إقامَةِ الحَقِّ بَینَهُم.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: از حقوقی که خدا بر بندگان واجب کرده، خیرخواهی به اندازه توان و یاری کردن یکدیگر برای برپایی حق در میان خود است.

«نهج البلاغه، خطبه ۲۱۶»

حدیث - ۹

قال الامام علیعليه‌السلام : طَلَبُ التَّعاوُنِ عَلی إقامَةِ الحَقِّ دِیانَةٌ و أمانَةٌ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: درخواست همکاری برای برپا کردن حق، نشانه دیانت و امانت (داری) است.

«عیون الحکم و المواعظ، ح ۵۵۶۳»

حدیث - ۱۰

قال الامام علیعليه‌السلام : فَاخفِضْ لَهُ جَناحَکَ و ألِنْ لَهُم جانِبَکَ وَ ابسُطْ لَهُم وَجَهَکَ و آسِ بَینَهُم فِی اللَّحظَةِ و النَّظرَةِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: بال های محبت خود را بر آنان بگستر و با آنان نرم خو و گشاده رو باش و مساوات را در توجّه و نگاه خود (به آنان)، مراعات کن.

«نهج البلاغه، نامه ۲۷»

حدیث - ۱۱

قال الامام علیعليه‌السلام : أنصِفوا النّاسَ مِن أنفُسِکُم وَ اصْبِرُوا لِحَوائجِهِم و لاتُحشِّمُوا أحَداً عَن حاجَتِهِ و لا تَحبِسُوهُ عَن طَلِبَتِهِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: داد مردم را از خود بستانید و در برآوردن نیازهایشان شکیبا باشید کسی را برای نیازش شرمگین نسازید و از خواسته اش باز مدارید.

«نهج البلاغه، نامه ۵۱»

حدیث - ۱۲

قال الامام علیعليه‌السلام : لا یَکُنْ لَک إلَی النّاسِ سَفیرٌ إلّا لِسانَک و لا حاجِبٌ إلّا وَجهَک.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: میان تو و مردم رابطی جز زبانت و پرده ای جز چهره ات نباشد.

«نهج البلاغه، نامه ۶۷»

حدیث - ۱۳

قال الامام علیعليه‌السلام : اِجعَل لِرأسِ کُلِّ أمرٍ مِن أمورِک رأساً مِنهُم، لا یَقهَرُهُ کَبیرُها و لا یَتَشتَّتُ عَلَیه کَثیرُها.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: برای سامان دادن به هر یک از کارهایت، سرپرستی از میان آنان بگمار که بزرگی کار، او را مقهور خود نسازد و بسیاری آن، آشفته اش نکند.

«نهج البلاغه، نامه ۵۳»

حدیث - ۱۴

قال الامام علیعليه‌السلام : إیّاکَ و الاِسِئثارَ بِما النّاسُ فیهِ اُسوةٌ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: بپرهیز از آن که چیزی را به خود مخصوص کنی که مردم همه در آن یکسانند.

«نهج البلاغه، نامه ۵۳»

حدیث - ۱۵

قال الامام علیعليه‌السلام : مِن دَلائِلِ الدَّولَةِ قِلَّةُ الغفلَةِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: از نشانه های (پایداری) دولت، کمی غفلت از کارها است.

«غررالحکم، ح ۹۴۱۰»

حدیث - ۱۶

قال الامام علیعليه‌السلام : حُسنُ السّیرَةِ جَمال القُدرَةِ و حِصنُ الإمرَةِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: رفتار نیکو، نشان زیبایی قدرت و پناهگاه زمام داری است.

«غررالحکم، ح ۴۸۴۷»

حدیث - ۱۷

قال الامام علیعليه‌السلام : مَن کَثُرَ جَمیلُهُ أجمَعَ النّاسُ عَلی تَفضیلِهِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: آن که نیکی ها و فضایلش فراون شود، مردم بر برتری اش اتّفاق کنند.

«عیون الحکم و المواعظ، ح ۸۲۱۸»

حدیث - ۱۸

قال الامام علیعليه‌السلام : مَنْ سَما إِلَی الرِّیاسَةِ صَبَرَ عَلی مَضَضِ السِّیاسَةِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: هر کس بر مسند سیاست نشیند، باید بر رنج سیاست صبر کند.

«میزان الحکمه، ح ۹۰۰۲»

حدیث - ۱۹

قال الامام علیعليه‌السلام : ثَباتُ الدُّوَلِ بِإقامَةِ سُنَنِ العَدلِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: پایداری دولت ها به برپاداشتن راه و رسم دادگری است.

«غررالحکم، ح ۴۷۱۵»

حدیث - ۲۰

قال الامام علیعليه‌السلام : رَأسُ السِّیاسَةِ استِعمالُ الرِّفقِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: پایه سیاست، مدارا کردن است.

«میزان الحکمه، ح ۹۰۱۹»

حدیث - ۲۱

قال الامام علیعليه‌السلام : حُسنُ السِّیاسَةِ یَستَدِیمُ الرِّئاسَةَ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: سیاست نیکو، موجب پایندگی و دوام ریاست است.

«میزان الحکمه، ح ۸۹۹۸»

حدیث - ۲۲

قال الامام علیعليه‌السلام : مِن أماراتِ الدَّولَةِ الیَقظَةُ لِحِراسَةِ الاُمورِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: از نشانه های (پایداری) دولت، هوشیاری در سامان دادن کارها است.

«غررالحکم، ح ۹۳۶۰»

حدیث - ۲۳

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : إنَّ اللَّهَ تَعالی یُحِبُّ مِنَ العامِلِ إذا عَمِلَ أن یُحسِنَ.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: خدای تعالی دوست دارد وقتی کسی کاری می کند، آن را به خوبی انجام دهد.

«میزان الحکمه، ح ۱۴۳۷۱»

فهرست مطالب

حاکم ۳

حدیث - ۱ ۳

حدیث - ۲ ۳

حدیث - ۳ ۴

حدیث - ۴ ۴

حدیث - ۵ ۴

حدیث - ۶ ۵

حدیث - ۷ ۵

حدیث - ۸ ۶

حدیث - ۹ ۶

حدیث - ۱۰ ۷

حدیث - ۱۱ ۷

حدیث - ۱۲ ۷

حدیث - ۱۳ ۸

حدیث - ۱۴ ۸

حدیث - ۱۵ ۹

حدیث - ۱۶ ۹

حدیث - ۱۷ ۱۰

حدیث - ۱۸ ۱۰

حدیث - ۱۹ ۱۱

حدیث - ۲۰ ۱۱

حدیث - ۲۱ ۱۱

حدیث - ۲۲ ۱۲

حدیث - ۲۳ ۱۲

حدیث - ۲۴ ۱۲

حدیث - ۲۵ ۱۳

حدیث - ۲۶ ۱۳

حدیث - ۲۷ ۱۳

حدیث - ۲۸ ۱۴

حدیث - ۲۹ ۱۴

حدیث - ۳۰ ۱۵

حدیث - ۳۱ ۱۵

حدیث - ۳۲ ۱۵

حدیث - ۳۳ ۱۶

حدیث - ۳۴ ۱۶

حدیث - ۳۵ ۱۷

حدیث - ۳۶ ۱۷

حدیث - ۳۷ ۱۸

حدیث - ۳۸ ۱۸

حدیث - ۳۹ ۱۸

حدیث - ۴۰ ۱۹

حدیث - ۴۱ ۱۹

حدیث - ۴۲ ۲۰

حدیث - ۴۳ ۲۰

حدیث - ۴۴ ۲۱

حدیث - ۴۵ ۲۱

حدیث - ۴۶ ۲۱

حدیث - ۴۷ ۲۲

حدیث - ۴۸ ۲۲

حدیث - ۴۹ ۲۳

حدیث - ۵۰ ۲۳

حدیث - ۵۱ ۲۳

حدیث - ۵۲ ۲۴

حدیث - ۵۳ ۲۴

حدیث - ۵۴ ۲۴

حدیث - ۵۵ ۲۵

حدیث - ۵۶ ۲۵

حدیث - ۵۷ ۲۶

حدیث - ۵۸ ۲۶

حدیث - ۵۹ ۲۷

حدیث - ۶۰ ۲۷

حدیث - ۶۱ ۲۷

حدیث - ۶۲ ۲۸

حدیث - ۶۳ ۲۸

حدیث - ۶۴ ۲۹

حدیث - ۶۵ ۲۹

حدیث - ۶۶ ۳۰

حدیث - ۶۷ ۳۰

حدیث - ۶۸ ۳۰

حدیث - ۶۹ ۳۱

حدیث - ۷۰ ۳۱

حدیث - ۷۱ ۳۱

حدیث - ۷۲ ۳۲

حدیث - ۷۳ ۳۲

حدیث - ۷۴ ۳۲

حدیث - ۷۵ ۳۳

حدیث - ۷۶ ۳۳

حکومت، مدیریت و خدمت ۳۴

حدیث - ۱ ۳۴

حدیث - ۲ ۳۴

حدیث - ۳ ۳۵

حدیث - ۴ ۳۵

حدیث - ۵ ۳۵

حدیث - ۶ ۳۶

حدیث - ۷ ۳۶

حدیث - ۸ ۳۶

حدیث - ۹ ۳۷

حدیث - ۱۰ ۳۷

حدیث - ۱۱ ۳۸

حدیث - ۱۲ ۳۸

حدیث - ۱۳ ۳۸

حدیث - ۱۴ ۳۹

حدیث - ۱۵ ۳۹

حدیث - ۱۶ ۳۹

حدیث - ۱۷ ۴۰

حدیث - ۱۸ ۴۰

حدیث - ۱۹ ۴۰

حدیث - ۲۰ ۴۱

حدیث - ۲۱ ۴۱

حدیث - ۲۲ ۴۱

حدیث - ۲۳ ۴۲

حدیث - ۲۴ ۴۲

حدیث - ۲۵ ۴۳

حدیث - ۲۶ ۴۳

حدیث - ۲۷ ۴۳

حدیث - ۲۸ ۴۴

حدیث - ۲۹ ۴۴

حدیث - ۳۰ ۴۴

حدیث - ۳۱ ۴۵

حدیث - ۳۲ ۴۵

حدیث - ۳۳ ۴۵

حدیث - ۳۴ ۴۶

حدیث - ۳۵ ۴۶

حدیث - ۳۶ ۴۶

حدیث - ۳۷ ۴۷

حدیث - ۳۸ ۴۷

حدیث - ۳۹ ۴۸

حدیث - ۴۰ ۴۸

حدیث - ۴۱ ۴۸

حدیث - ۴۲ ۴۹

حدیث - ۴۳ ۴۹

حدیث - ۴۴ ۴۹

حدیث - ۴۵ ۵۰

حدیث - ۴۶ ۵۰

حدیث - ۴۷ ۵۱

حدیث - ۴۸ ۵۱

حدیث - ۴۹ ۵۲

حدیث - ۵۰ ۵۲

حدیث - ۵۱ ۵۲

حدیث - ۵۲ ۵۳

حدیث - ۵۳ ۵۳

حدیث - ۵۴ ۵۴

حدیث - ۵۵ ۵۴

حدیث - ۵۶ ۵۴

حدیث - ۵۷ ۵۵

حدیث - ۵۸ ۵۵

حدیث - ۵۹ ۵۵

حدیث - ۶۰ ۵۶

ح دیث - ۶۱ ۵۶

وحدت ۵۷

حدیث - ۱ ۵۷

حدیث - ۲ ۵۷

حدیث - ۳ ۵۸

حدیث - ۴ ۵۸

حدیث - ۵ ۵۸

حدیث - ۶ ۵۹

حدیث - ۷ ۵۹

حدیث - ۸ ۵۹

حدیث - ۹ ۶۰

حدیث - ۱۰ ۶۰

حدیث - ۱۱ ۶۱

حدیث - ۱۲ ۶۱

حدیث - ۱۳ ۶۱

حدیث - ۱۴ ۶۲

حدیث - ۱۵ ۶۲

حدیث - ۱۶ ۶۲

حدیث - ۱۷ ۶۳

حدیث - ۱۸ ۶۳

حدیث - ۱۹ ۶۳

حدیث - ۲۰ ۶۴

حدیث - ۲۱ ۶۴

حدیث - ۲۲ ۶۵

حدیث - ۲۳ ۶۵

حدیث - ۲۴ ۶۶

حدیث - ۲۵ ۶۶

حدیث - ۲۶ ۶۷

حدیث - ۲۷ ۶۷

حدیث - ۲۸ ۶۷

حدیث - ۲۹ ۶۸

حدیث - ۳۰ ۶۸

حدیث - ۳۱ ۶۸

حدیث - ۳۲ ۶۹

حدیث - ۳۳ ۶۹

حدیث - ۳۴ ۶۹

حدیث - ۳۵ ۷۰

حدیث - ۳۶ ۷۰

حدیث - ۳۷ ۷۰

تفرقه ۷۲

حدیث - ۱ ۷۲

حدیث - ۲ ۷۲

حدیث - ۳ ۷۲

حدیث - ۴ ۷۳

حدیث - ۵ ۷۳

حدیث - ۶ ۷۴

حدیث - ۷ ۷۴

حدیث - ۸ ۷۴

حدیث - ۹ ۷۵

حدیث - ۱۰ ۷۵

حدیث - ۱۱ ۷۶

حدیث - ۱۲ ۷۶

حدیث - ۱۳ ۷۶

حدیث - ۱۴ ۷۷

حدیث - ۱۵ ۷۷

حدیث - ۱۶ ۷۸

حدیث - ۱۷ ۷۸

حدیث - ۱۸ ۷۸

حدیث - ۱۹ ۷۹

حدیث - ۲۰ ۷۹

حدیث - ۲۱ ۷۹

حدیث - ۲۲ ۸۰

حدیث - ۲۳ ۸۰

حدیث - ۲۴ ۸۰

حدیث - ۲۵ ۸۱

حدیث - ۲۶ ۸۱

حدیث - ۲۷ ۸۱

حدیث - ۲۸ ۸۲

عدالت و حفظ بیت المال ۸۳

حدیث - ۱ ۸۳

حدیث - ۲ ۸۳

حدیث - ۳ ۸۴

حدیث - ۴ ۸۴

حدیث - ۵ ۸۵

حدیث - ۶ ۸۵

حدیث - ۷ ۸۶

حدیث - ۸ ۸۷

حدیث - ۹ ۸۷

حدیث - ۱۰ ۸۸

حدیث - ۱۱ ۸۸

حدیث - ۱۲ ۸۹

حدیث - ۱۳ ۸۹

حدیث - ۱۴ ۹۰

حدیث - ۱۵ ۹۰

حدیث - ۱۶ ۹۱

حدیث - ۱۷ ۹۲

حدیث - ۱۸ ۹۲

حدیث - ۱۹ ۹۳

حدیث - ۲۰ ۹۳

حدیث - ۲۱ ۹۴

حدیث - ۲۲ ۹۴

حدیث - ۲۳ ۹۵

حدیث - ۲۴ ۹۵

حدیث - ۲۵ ۹۶

حدیث - ۲۶ ۹۶

حدیث - ۲۷ ۹۷

حدیث - ۲۸ ۹۷

حدیث - ۲۹ ۹۸

حدیث - ۳۰ ۹۸

حدیث - ۳۱ ۹۸

حدیث - ۳۲ ۹۹

حدیث - ۳۳ ۹۹

حدیث - ۳۴ ۹۹

حدیث - ۳۵ ۱۰۰

حدیث - ۳۶ ۱۰۰

حدیث - ۳۷ ۱۰۰

حدیث - ۳۸ ۱۰۱

حدیث - ۳۹ ۱۰۱

حدیث - ۴۰ ۱۰۱

حدیث - ۴۱ ۱۰۲

حدیث - ۴۲ ۱۰۲

حدیث - ۴۳ ۱۰۲

حدیث - ۴۴ ۱۰۳

حدیث - ۴۵ ۱۰۳

حدیث - ۴۶ ۱۰۳

حدیث - ۴۷ ۱۰۴

حدیث - ۴۸ ۱۰۴

حدیث - ۴۹ ۱۰۵

حدیث - ۵۰ ۱۰۵

حدیث - ۵۱ ۱۰۶

حدیث - ۵۲ ۱۰۶

حدیث - ۵۳ ۱۰۶

حدیث - ۵۴ ۱۰۷

حدیث - ۵۵ ۱۰۷

حدیث - ۵۶ ۱۰۷

حدیث - ۵۷ ۱۰۸

حدیث - ۵۸ ۱۰۸

حدیث - ۵۹ ۱۰۸

حدیث - ۶۰ ۱۰۹

حدیث - ۶۱ ۱۰۹

حدیث - ۶۲ ۱۰۹

حدیث - ۶۳ ۱۱۰

حدیث - ۶۴ ۱۱۰

حدیث - ۶۵ ۱۱۰

حدیث - ۶۶ ۱۱۱

حدیث - ۶۷ ۱۱۱

حدیث - ۶۸ ۱۱۲

حدیث - ۶۹ ۱۱۲

حدیث - ۷۰ ۱۱۲

حدیث - ۷۱ ۱۱۳

حدیث - ۷۲ ۱۱۳

حدیث - ۷۳ ۱۱۳

حدیث - ۷۴ ۱۱۴

حدیث - ۷۵ ۱۱۴

حدیث - ۷۶ ۱۱۵

حدیث - ۷۷ ۱۱۵

حدیث - ۷۸ ۱۱۵

حدیث - ۷۹ ۱۱۶

حدیث - ۸۰ ۱۱۶

حدیث - ۸۱ ۱۱۶

حدیث - ۸۲ ۱۱۷

حدیث - ۸۳ ۱۱۷

حدیث - ۸۴ ۱۱۷

حدیث - ۸۵ ۱۱۸

حدیث - ۸۶ ۱۱۸

حدیث - ۸۷ ۱۱۸

حدیث - ۸۸ ۱۱۹

حدیث - ۸۹ ۱۱۹

حدیث - ۹۰ ۱۱۹

سیاست و مردم داری ۱۲۰

حدیث - ۱ ۱۲۰

حدیث - ۲ ۱۲۰

حدیث - ۳ ۱۲۰

حدیث - ۴ ۱۲۱

حدیث - ۵ ۱۲۱

حدیث - ۶ ۱۲۱

حدیث - ۷ ۱۲۲

حدیث - ۸ ۱۲۲

حدیث - ۹ ۱۲۲

حدیث - ۱۰ ۱۲۳

حدیث - ۱۱ ۱۲۳

حدیث - ۱۲ ۱۲۳

حدیث - ۱۳ ۱۲۴

حدیث - ۱۴ ۱۲۴

حدیث - ۱۵ ۱۲۴

حدیث - ۱۶ ۱۲۵

حدیث - ۱۷ ۱۲۵

حدیث - ۱۸ ۱۲۵

حدیث - ۱۹ ۱۲۶

حدیث - ۲۰ ۱۲۶

حدیث - ۲۱ ۱۲۶

حدیث - ۲۲ ۱۲۶

حدیث - ۲۳ ۱۲۷

فهرست مطالب ۱۲۸